Przyroda, klasa 2
Kryteria oceny osiągnięć
uczniów z przedmiotu przyroda:
Kryteria oceny Stopień celujący
• Uczeń wykazuje się wiedzą i
umiejętnościami wykraczającymi poza wymagania
programowe.
• Wykazuje szczególne
zaangażowanie w naukę i zainteresowanie przedmiotem, a także
samodzielnie je rozwija.
• Bierze aktywny udział w
rozwiązywaniu problemów teoretycznych i praktycznych –
proponuje oryginalne, autorskie koncepcje rozwiązań.
• Planuje i prowadzi obserwacje
i badania naukowe; weryfikuje i prezentuje ich wyniki,
formułuje wnioski; komentuje wyniki badań – ocenia trafność
i ograniczenia
otrzymanych wyników i wniosków.
• Formułuje samodzielnie
problemy, hipotezy, opinie, prognozy.
• Wykonuje prace i zadania
dodatkowe o wysokim poziomie merytorycznym,
dydaktycznym, estetycznym.
• Wykazuje wysoki stopień
opanowania różnorodnych umiejętności umysłowych, np.:
analizowania, syntetyzowania, uogólniania, wnioskowania,
formułowania związków
przyczynowo-skutkowych.
• Umiejętnie integruje wiedzę z
różnych dyscyplin.
• Odnosi sukcesy w konkursach
tematycznie związanych z przedmiotem
Kryteria oceny Stopień bardzo dobry
• Uczeń posiada pełny zasób
wiedzy i umiejętności przewidzianych przez program
nauczania i sprawnie się nimi posługuje.
• Wykazuje duże zainteresowanie
przedmiotem i systematycznie je rozwija.
• Wykorzystuje nabytą wiedzę i
umiejętności do samodzielnego rozwiązywania
problemów.
• Prowadzi obserwacje i badania
naukowe, poprawnie weryfikuje wyniki i formułuje
płynące z nich wnioski.
• Samodzielnie wyszukuje i
weryfikuje różnorodne źródła informacji oraz umiejętnie je
wykorzystuje.
• Jasno i logicznie rozumuje.
• Jest zawsze przygotowany i
aktywnie uczestniczy w lekcjach.
• Samodzielnie rozwiązuje
zadania o wysokim stopniu trudności, inne niż wykonywane na
lekcji.
• Wykonuje zaproponowane przez
nauczyciela prace dodatkowe.
Kryteria oceny Stopień
dobry
• Uczeń posiada duży zasób
wiedzy i umiejętności przewidzianych przez program,
nabytych głównie na lekcjach.
• Wykorzystuje zdobytą wiedzę i
umiejętności do samodzielnego wykonywania typowych
zadań teoretycznych i praktycznych.
• Zadania o wyższym stopniu
trudności wykonuje z pomocą nauczyciela lub innego ucznia.
• Sprawnie, ale nie zawsze
precyzyjnie posługuje się terminologią przedmiotową w
zakresie teoretycznym i praktycznym.
• Sprawnie wykorzystuje źródła
informacji dostępne na lekcji.
• Prowadzi obserwacje i badania
naukowe pod kierunkiem nauczyciela.
• Poprawnie przedstawia wyniki
badań i formułuje wnioski, choć nie zawsze są one
kompletne.
• Myśli logicznie, potrafi
wskazać błąd w rozumowaniu swoim lub innych.
• Potrafi wskazywać związki
przyczynowo-skutkowe.
• Jest aktywny na lekcjach i
zazwyczaj przygotowany.
Kryteria oceny Stopień dostateczny
• Uczeń opanował wiadomości i
umiejętności określone w programie i konieczne do
kontynuowania dalszej nauki.
• Posługuje się podstawową
terminologią przedmiotową.
• Wykorzystuje wiadomości i
umiejętności w sytuacjach typowych.
• Wykonuje zadania teoretyczne i
praktyczne o średnim stopniu trudności, często z
niewielką pomocą nauczyciela.
• Korzysta z dostępnych na
lekcji źródeł informacji pod kierunkiem nauczyciela.
• Rozumie proste zależności
przyczynowo-skutkowe zachodzące w środowisku, formułuje
proste wnioski.
• Wykazuje umiarkowaną aktywność
na zajęciach.
• Zwykle jest przygotowany do
lekcji.
Kryteria oceny Stopień dopuszczający
Uczeń wykazuje duże braki wiadomości i umiejętności w
stosunku do wymagań
programowych, ale są one możliwe do usunięcia i nie
przekreślają możliwości dalszego
kształcenia.
• Odtwarza podstawowe wiadomości
z lekcji.
• W ograniczonym zakresie
stosuje terminologię przedmiotową.
• Rozumie podstawowe procesy
zachodzące w środowisku.
• Wykonuje proste zadania i
polecenia pod kierunkiem nauczyciela.
• Wykazuje chęć robienia
postępów w nauce i nadrobienia powstałych zaległości.
• Rokuje nadzieję na opanowanie
wiadomości i umiejętności w stopniu zadowalającym
przy uwzględnieniu pomocy nauczyciela.
Kryteria oceny Stopień niedostateczny
Uczeń nie opanował podstawowej wiedzy i umiejętności przewidzianych
przez program
nauczania, umożliwiających dalsze zdobywanie wiedzy.
• Nie wykonuje nawet prostych
zadań i poleceń nauczyciela, wymagających
elementarnych wiadomości i umiejętności przedmiotowych.
• Nie wykazuje żadnej aktywności
i zainteresowania przedmiotem.
Propozycje wymagań programowych na poszczególne oceny (IV
etap edukacyjny) przygotowane na podstawie treści zawartych w podstawie
programowej, programie nauczania oraz w podręczniku dla liceum
ogólnokształcącego i technikum Przyroda.
Wyróżnione
wymagania programowe odpowiadają wymaganiom ogólnym i szczegółowym zawartym w
treściach nauczania podstawy programowej.
W
nawiasie, obok tytułu każdego wątku tematycznego, podano jego numer w podstawie
programowej przedmiotu Przyroda w
liceum.
1. Metoda naukowa i wyjaśnianie świata (1.2)
Ocena dopuszczająca [1] |
Ocena dostateczna [1 + 2] |
Ocena dobra [1 + 2 + 3] |
Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4] |
Uczeń: –określa,
czym zajmują się nauki przyrodnicze –wyjaśnia
pojęcie metoda naukowa –wyjaśnia,
do czego służą teorie naukowe –podaje, czego dotyczy obserwacja –podaje, czego dotyczy eksperyment –wymienia
i stosuje zasady BHP obowiązujące w pracowni chemicznej –podaje
nazwy podstawowego sprzętu i szkła laboratoryjnego –podaje obserwacje do doświadczenia chemicznego –podaje
nazwy podstawowych substancji poznanych na lekcjach chemii –zapisuje
wzory chemiczne podstawowych substancji poznanych na lekcjach chemii –zapisuje
proste równania reakcji chemicznych (cząsteczkowo, jonowo, jonowo w sposób
skrócony) –wyjaśnia,
na czym polega spalanie całkowite i niecałkowite –definiuje
pojęcie denaturacja –definiuje
pojęcia: dysocjacja jonowa, elektrolit –określa
ładunek kationów i anionów |
Uczeń: –podaje
różnicę między obserwacją –wyjaśnia
pojęcie hipoteza –wymienia
części składowe opisu doświadczenia chemicznego –podaje
możliwości wykorzystania doświadczeń chemicznych –formułuje
wnioski z prostych doświadczeń chemicznych –wyjaśnia
przebieg procesu tworzenia się jonów: kationów, anionów –odróżnia
nazwy zwyczajowe od systematycznych –stosuje
nazwy systematyczne |
Uczeń: –wyjaśnia,
na czym polega doskonalenie i rozwój nauki –wyjaśnia
pojęcia: powtarzalność eksperymentu,
próba kontrolna –podaje
nazwy sprzętu i szkła laboratoryjnego –opisuje typowe doświadczenia chemiczne –zapisuje
wzory chemiczne substancji –zapisuje
równania reakcji chemicznych w formie cząsteczkowej, jonowej i jonowej
skróconej –wymienia
rodzaje doświadczeń chemicznych –opisuje
substancje będące elektrolitami |
Uczeń: –opisuje
etapy prowadzące do włączenia lub nie włączenia danej hipotezy do teorii
naukowej (np. dotyczące efektu Tyndalla) –opisuje
rodzaje
doświadczeń chemicznych –zapisuje
trudniejsze równania reakcji chemicznych –przedstawia
przebieg reakcji chemicznych za pomocą modeli –wyjaśnia,
dlaczego roztwory elektrolitów przewodzą prąd elektryczny –swobodnie posługuje się nazewnictwem i wzorami chemicznymi wprowadzonymi na lekcjach chemii |
Wybrane
wiadomości i umiejętności, wykraczające poza treść wymagań podstawy
programowej, których spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej.
Uczeń:
–formułuje
hipotezy,
–projektuje
doświadczenie chemiczne, dzięki któremu można zweryfikować postawioną hipotezę.
2. Wynalazki, które zmieniły świat (9.2)
Ocena dopuszczająca [1] |
Ocena dostateczna [1 + 2] |
Ocena dobra [1 + 2 + 3] |
Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4] |
Uczeń: –wymienia
właściwości wspólne –podaje
właściwości metali, które umożliwiają ich rozróżnianie –definiuje
pojęcie stop metali –podaje
przykłady stopów metali –wymienia
podstawowe zastosowania niektórych metali –wyjaśnia
pojęcie ruda metali –definiuje
pojęcie szkło –podaje
właściwości szkła –podaje
zastosowania szkła –wymienia
przykłady i zastosowania produktów ceramicznych –wymienia
podstawowe surowce stosowane do produkcji papieru –określa
główny składnik wykorzystywany do produkcji papieru –określa
właściwości celulozy –definiuje
pojęcia: mydło, detergent –podaje
przykłady kosmetyków i leków naturalnych stosowanych –wyjaśnia,
co to jest ropa naftowa –wymienia
produkty przeróbki ropy naftowej –wyjaśnia
znaczenie paliw dla współczesnego człowieka –omawia
różnice między włóknami naturalnymi a włóknami sztucznymi (pochodzenie) –wymienia
wady i zalety stosowania tworzyw sztucznych –podaje
zastosowanie prochu czarnego –podaje
zastosowania nitrogliceryny –podaje, kto
jako pierwszy otrzymał dynamit –omawia
zastosowania dynamitu |
Uczeń: –wyjaśnia
pochodzenie nazw epok prehistorycznych – epoki brązu oraz epoki żelaza –porównuje właściwości niektórych metali i
ich stopów –podaje
sposoby otrzymywania metali z rud –zapisuje
równania reakcji redukcji tlenków żelaza –wymienia surowce wykorzystywane –wyjaśnia,
co to jest kaolin –wymienia
surowce stosowane –określa właściwości porcelany –wymienia etapy produkcji papieru –podaje przykłady rodzajów papieru –podaje zapis słowny reakcji zmydlania
tłuszczów –wymienia zastosowania produktów przeróbki
ropy naftowej –wyjaśnia
znaczenie ropy naftowej –wyjaśnia
pojęcie celuloid –wyjaśnia różnice między prochem czarnym a
prochem bezdymnym –wyjaśnia, co to jest dynamit |
Uczeń: –wyjaśnia
pojęcie patyna –omawia
sposób powstawania patyny –wymienia
skład pierwiastkowy najważniejszych stopów metali –wymienia
surowce wykorzystywane –wymienia
kolejno procesy zachodzące w wielkim piecu –opisuje
historię powstawania szkła –wymienia
etapy produkcji porcelany –opisuje
wybrane rodzaje papieru –opisuje
historię powstawania mydła –wymienia
procesy, które umożliwiły obróbkę surowców naturalnych stosowanych do
produkcji kosmetyków –wyjaśnia
(na przykładzie) wpływ rozwoju medycyny na zdrowie ludzi –wymienia
niektóre substancje stosowane do modyfikacji właściwości tworzyw sztucznych –wymienia
podstawowe składniki wykorzystywane do produkcji celuloidu –wymienia
składniki prochu czarnego –wymienia
właściwości nitrogliceryny |
Uczeń: –opisuje
znaczenie niektórych surowców wykorzystywanych –wyjaśnia
przebieg kolejnych etapów zachodzących podczas produkcji stopów żelaza w
wielkim piecu –zapisuje
równania reakcji chemicznych zachodzących w wielkim piecu –analizuje wpływ metali i ich stopów –opisuje historię powstawania porcelany –analizuje historię utrwalania informacji
od wykorzystania glinianych tabliczek do stosowania papieru –omawia otrzymywanie niektórych rodzajów
papieru –omawia rozwój procesu produkcji środków
czystości oraz kosmetyków –wyjaśnia
różnice w działaniu salicyny –omawia
rozwój przemysłu tworzyw sztucznych –analizuje
znaczenie tworzyw sztucznych w różnych dziedzinach życia –wyjaśnia,
czym jest nitrogliceryna –opisuje znaczenie prochu, dynamitu oraz nitrogliceryny w wybranych aspektach życia człowieka |
Wybrane
wiadomości i umiejętności, wykraczające poza treść wymagań podstawy
programowej, których spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej.
Uczeń:
–opisuje
zastosowania magnetytu,
–opisuje
różne rodzaje stali,
–łączy
właściwości różnych rodzajów stali z ich zastosowaniami,
–porównuje
właściwości gliny i produktów jej przeróbki,
–opisuje
środki wybuchowe inne niż proch, dynamit i nitrogliceryna.
3.
Energia – od
Słońca do żarówki (10.2)
Ocena dopuszczająca [1] |
Ocena dostateczna [1 + 2] |
Ocena dobra [1 + 2 + 3] |
Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4] |
Uczeń: –wymienia
procesy zachodzące na Ziemi dzięki energii słonecznej –podaje
najpopularniejszy sposób uzyskiwania energii przez człowieka –definiuje
pojęcia: układ, otoczenie –podaje
przykłady parametrów układu –dzieli
procesy na egzo- –podaje
przykłady procesów egzo- –określa, czy proces jest samorzutny, czy
wymuszony –zalicza układy do otwartych, zamkniętych
lub izolowanych –wymienia źródła światła –wyjaśnia
pojęcie energooszczędny |
Uczeń: –opisuje
rodzaje układów (otwarty, zamknięty, izolowany) –podaje
przykłady układów: otwartego, zamkniętego i izolowanego –omawia
sposoby wydzielania się energii –podaje
przykłady procesów samorzutnych i wymuszonych –wymienia
substancje, z których wykonuje się świece –omawia
właściwości substancji, –opisuje
zjawiska zachodzące podczas spalania świecy –opisuje
budowę żarówki |
Uczeń: –definiuje
pojęcie energia wewnętrzna –omawia
zmiany energii układu –definiuje
pojęcie energia aktywacji –omawia
substancje wykorzystywane jako źródła światła |
Uczeń: –opisuje
procesy samorzutne, wymuszone –wyjaśnia
pojęcia: samozapłon, temperatura samozapłonu –wymienia
wady i zalety poznanych źródeł światła –przedstawia właściwości, jakie powinno mieć doskonałe źródło światła wytworzone przez człowieka |
Wybrane
wiadomości i umiejętności, wykraczające poza treść wymagań podstawy
programowej, których spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej.
Uczeń:
–opisuje
działanie ogrzewaczy chemicznych oraz podaje odpowiednie przykłady,
–omawia
zmiany energii substratów i produktów w reakcji egzoenergetycznej i
endoenergetycznej,
–omawia
zjawisko luminescencji,
–wyjaśnia
sposób zastosowania pierwiastków promieniotwórczych do pozyskiwania energii.
4. Technologie współczesne i przyszłości (13.2)
Ocena dopuszczająca [1] |
Ocena dostateczna [1 + 2] |
Ocena dobra [1 + 2 + 3] |
Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4] |
Uczeń: –podaje
przykład metody produkcji lub przetwórstwa (rozumie pojęcie technologia) –wymienia
materiały przewodzące prąd stosowane w życiu codziennym –definiuje
pojęcia: mer, monomer, polimer, reakcja polimeryzacji –podaje
przykłady polimerów –podaje
przykład polimeru przewodzącego prąd –definiuje
pojęcie węglowodory aromatyczne –wyjaśnia
pojęcie nanomateriały |
Uczeń: –wyjaśnia
pojęcie technologia –wymienia
przykłady polimerów oraz ich zastosowania –zapisuje
wzór benzenu (sumaryczny oraz szkieletowy) –podaje
zastosowania diod elektroluminescencyjnych w życiu codziennym –wyjaśnia, czym zajmuje się
nanotechnologia –wyjaśnia, co to są fulereny –podaje niektóre zastosowania fulerenów |
Uczeń: –definiuje
pojęcie technologia chemiczna –wyjaśnia
potrzebę ciągłych poszukiwań nowych technologii –zapisuje
równanie polimeryzacji etynu –zapisuje
wzór strukturalny benzenu –wskazuje
grupę fenylenową we wzorach związków chemicznych –omawia, co powoduje przewodnictwo polimerów –wyjaśnia,
co to są diody elektroluminescencyjne –przedstawia
podział nanomateriałów –opisuje
właściwości grafenu –omawia
otrzymywanie, właściwości oraz zastosowania nanorurek węglowych |
Uczeń: –analizuje,
w których dziedzinach życia niezbędne jest zastosowanie nowych technologii –rysuje
fragment łańcucha poliacetylenu –wyjaśnia
pojęcie sprzężone wiązania podwójne –wyjaśnia, dlaczego poliacetylen przewodzi
prąd elektryczny –przedstawia
zalety nanomateriałów –omawia budowę grafenu |
Wybrane
wiadomości i umiejętności, wykraczające poza treść wymagań podstawy
programowej, których spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej.
Uczeń:
–omawia
budowę wybranych polimerów przewodzących (monomer, polimer, wzory),
–charakteryzuje
związki aromatyczne,
–wyjaśnia
budowę benzenu,
–wyjaśnia
znaczenie litery p w nazwie poli(p-fenylen).
5.
Cykle, rytmy i
czas (19.2)
Ocena dopuszczająca [1] |
Ocena dostateczna [1 + 2] |
Ocena dobra [1 + 2 + 3] |
Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4] |
Uczeń: –przedstawia
podział reakcji chemicznych ze względu na ich szybkość –wymienia
czynniki, które mogą wpływać na szybkość reakcji chemicznych –wyjaśnia
pojęcie szereg aktywności metali –porównuje
aktywność chemiczną substancji, stężenie roztworów, wpływ temperatury na
szybkość reakcji chemicznej w prowadzonych doświadczeniach chemicznych –definiuje
pojęcie katalizator –definiuje
pojęcia: korozja, rdzewienie –podaje
podstawowe sposoby zabezpieczenia metali i ich stopów przed korozją –definiuje
pojęcia: fermentacja alkoholowa, fermentacja octowa, jełczenie –podaje
proste sposoby zapobiegania lub spowalniania niekorzystnych przemian
żywności, takich jak jełczenie masła –podaje
przykłady czynników środowiska wpływających na starzenie się skóry –wymienia
substancje chroniące skórę przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych |
Uczeń: –podaje
obserwacje i formułuje wnioski do doświadczeń chemicznych, w których badano
wpływ różnych czynników na szybkość reakcji chemicznej –porównuje
aktywność chemiczną metali na podstawie ich położenia w szeregu aktywności –określa
wpływ katalizatora –wymienia
materiały niemetaliczne mogące ulegać korozji –definiuje
pojęcia: korozja chemiczna, korozja
elektrochemiczna –wyjaśnia,
na czym polega proces psucia się żywności, np. kwaśnienie wina –wyjaśnia, do czego służą dodatki do
żywności, np. konserwanty –wyjaśnia
pojęcie rodniki –opisuje funkcje niektórych substancji
stosowanych w kosmetykach do ciała |
Uczeń: –opisuje
doświadczenia chemiczne, –przewiduje
przebieg doświadczenia chemicznego na podstawie analizy szeregu aktywności
metali –przedstawia
podział katalizatorów –opisuje
wybrane rodzaje katalizatorów –podaje,
jakie czynniki środowiska powodują korozję –wyjaśnia
wpływ różnych czynników –podaje sposoby zabezpieczania metali i
ich stopów przed korozją lub spowalniania tego procesu –zapisuje
równanie reakcji fermentacji octowej, uwzględniając warunki, –przedstawia
przyczyny jełczenia masła –wyjaśnia, w
jaki sposób można spowolnić proces jełczenia masła –podaje
przykłady rodników |
Uczeń: –projektuje
doświadczenia chemiczne z wykorzystaniem metali o różnej aktywności
chemicznej –podaje
przykłady reakcji chemicznych zachodzących z użyciem katalizatora (również w
procesach biochemicznych) –opisuje
czynniki powodujące korozję wybranych materiałów niemetalicznych –opisuje
przemiany zachodzące podczas procesu rdzewienia –określa
wpływ różnych dodatków metalicznych na szybkość rdzewienia –analizuje
wpływ różnych czynników –przedstawia
substancje oraz czynniki zapobiegające psuciu się żywności –wyjaśnia
sposób działania wolnych rodników na dowolnym przykładzie –analizuje warunki, w jakich należy stosować niektóre kosmetyki, aby substancje w nich zawarte działały skutecznie, nie szkodziły |
Wybrane
wiadomości i umiejętności, wykraczające poza treść wymagań podstawy
programowej, których spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej.
Uczeń:
–wyjaśnia
wpływ katalizatora na przebieg reakcji chemicznych poznanych na lekcjach
chemii,
–analizuje
zachowanie różnych powłok metalicznych stosowanych na żelazie w momencie ich
uszkodzenia,
–wyjaśnia
proces pasywacji na wybranych przykładach.
6.
Zdrowie (21.2)
Ocena dopuszczająca [1] |
Ocena dostateczna [1 + 2] |
Ocena dobra [1 + 2 + 3] |
Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4] |
Uczeń: –wymienia
główne składniki pożywienia oraz ich funkcje –podaje,
od czego zależy dobór diety –wyjaśnia pojęcie metabolizm (przemiana materii) –podaje
przykłady pokarmów będących źródłem poszczególnych składników –definiuje
pojęcie tłuszcze –klasyfikuje
cholesterol jako alkohol –wyjaśnia
działanie cholesterolu –wymienia elementy diety odchudzającej –określa,
jakie funkcje pełni glukoza –zapisuje
wzór sumaryczny glukozy –podaje nazwę kwasu odpowiedzialnego za
uczucie zmęczenia mięśni –omawia zastosowania odżywek oraz środków
dopingujących –definiuje pojęcia: substancje lecznicze, alergia,
termin przydatności leku –wymienia niektóre substancje powodujące
alergie |
Uczeń: –wyjaśnia
pojęcie zbilansowana dieta –wymienia kierunki przemian metabolicznych –podaje produkty hydrolizy tłuszczów –opisuje
znaczenie błonnika pokarmowego dla organizmu –wyjaśnia
pojęcie wartość energetyczna pokarmów –omawia
znaczenie ćwiczeń fizycznych podczas odchudzania –zapisuje
równanie reakcji spalania całkowitego glukozy –wyjaśnia,
kiedy w organizmie powstaje kwas mlekowy –określa,
jakie dwa rodzaje substancji są składnikami leków –omawia
przykładowe objawy alergii –wyjaśnia,
dlaczego przeterminowane leki należy przekazać do apteki w celu utylizacji –wyjaśnia
pojęcie dawka lecznicza |
Uczeń: –przedstawia przykłady przemian
metabolicznych dostarczających energii oraz wymagających dostarczania energii –opisuje przemianę kwasów tłuszczowych
zachodzącą –wyjaśnia działanie błonnika pokarmowego –wyjaśnia, kiedy odchudzanie jest
skuteczne –zapisuje
równanie reakcji chemicznej, w której wyniku powstaje kwas mlekowy –charakteryzuje odżywki stosowane przez
sportowców –wyjaśnia przyczyny stosowania środków
dopingujących przez niektórych sportowców –wyjaśnia pojęcie interakcja leków |
Uczeń: –omawia metabolizm substancji odżywczych w
organizmie –omawia
znaczenie kwasów tłuszczowych nienasyconych –analizuje wybrane diety odchudzające –opisuje
przemiany glukozy zachodzące w organizmie –wymienia
odżywki i środki dopingujące dla sportowców i omawia skutki ich stosowania –wymienia
substancje znajdujące się –wyjaśnia, czym jest alergia –omawia,
co się dzieje –wyjaśnia, na czym polegają interakcje leków: synergia i antagonizm |
Wybrane
wiadomości i umiejętności, wykraczające poza treść wymagań podstawy
programowej, których spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej.
Uczeń:
–omawia
rolę enzymów w procesie trawienia pokarmów,
–podaje
przykłady enzymów oraz wyjaśnia ich działanie na określone substancje,
–opisuje proces trawienia skrobi,
–opisuje proces trawienia białka,
–omawia
etapy badań przed wprowadzeniem nowego leku.
7.
Woda – cud
natury (23.2)
Ocena dopuszczająca [1] |
Ocena dostateczna [1 + 2] |
Ocena dobra [1 + 2 + 3] |
Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4] |
Uczeń: –omawia
występowanie wody na Ziemi –definiuje
wodę jako związek chemiczny zbudowany z atomów wodoru i tlenu –podaje
różnice między wodą występującą w przyrodzie –podaje nazwę
wiązania występującego w cząsteczce wody –definiuje
pojęcia: dipol, cząsteczka polarna –wyjaśnia
pojęcia: dysocjacja elektrolityczna,
elektrolit –przestawia
podział substancji –podaje nazwy
mieszanin wody –definiuje
pojęcie roztwór właściwy –wskazuje
fazę rozproszoną oraz ośrodek dyspersyjny w podanym przykładzie koloidu –podaje
przykłady substancji dobrze rozpuszczalnych –wyjaśnia
pojęcia: hydrofobowy, –wymienia
rodzaje odczynu roztworów –podaje
zakresy pH dla każdego rodzaju odczynu –wymienia
wskaźniki odczynu roztworu oraz określa ich barwę w zależności –podaje
przykłady wpływu pH, np. na uprawy roślin, zdrowie człowieka |
Uczeń: –opisuje
budowę cząsteczki wody –wyjaśnia
pojęcie wiązanie kowalencyjne
spolaryzowane –definiuje
pojęcie asocjacja –wymienia
rodzaje substancji dobrze rozpuszczalnych w wodzie –wskazuje w
cząsteczce etanolu część hydrofobową i hydrofilową –definiuje
pojęcia: koloid, zawiesina –podaje
nazwę efektu umożliwiającego odróżnienie koloidu od roztworu właściwego –definiuje
pojęcie roztwarzanie –opisuje jony
odpowiedzialne za odczyny roztworów –definiuje
pojęcia: wskaźniki, –opisuje
znaczenie odczynu gleby oraz wody w rolnictwie |
Uczeń: –wyjaśnia
pojęcie wiązanie wodorowe –wymienia
szczególne właściwości wody wynikające z tworzenia się wiązań wodorowych
między cząsteczkami –opisuje
zachowanie HCl w wodzie –wyjaśnia,
dlaczego metanol i etanol dobrze rozpuszczają się w wodzie –wyjaśnia,
dlaczego węglowodory słabo rozpuszczają się w wodzie –wyjaśnia,
na czym polega efekt Tyndalla –opisuje
wpływ odczynu roztworu |
Uczeń: –wyjaśnia
niezwykłe właściwości wody (wysoka temperatura wrzenia, zwiększenie objętości
podczas zamarzania, wysokie napięcie powierzchniowe) –opisuje
zachowanie NaCl w wodzie –wyjaśnia
wpływ długości łańcucha węglowego, np. w alkoholach, –omawia
zjawiska zachodzące podczas rozpuszczania różnych substancji –opisuje
znaczenie odczynu w naszym życiu (różne dziedziny) –wyjaśnia, na przykładzie reakcji strącania, dlaczego „nie wszystkie jony dobrze czują się w wodzie” |
Wybrane
wiadomości i umiejętności, wykraczające poza treść wymagań podstawy
programowej, których spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej.
Uczeń:
–wyjaśnia
właściwości strumienia wody oraz proces tworzenia się form krystalicznych,
–omawia
procesy krasowe,
–omawia
układy koloidalne,
–określa odczyn roztworu soli (hydroliza soli).
8.
Wielcy
rewolucjoniści nauki (3.2)
Ocena dopuszczająca [1] |
Ocena dostateczna [1 + 2] |
Ocena dobra [1 + 2 + 3] |
Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4] |
Uczeń: –wyjaśnia,
kim byli alchemicy oraz co zawdzięczamy ich pracy –przyporządkowuje
do nazwiska uczonego (Boyle, Lavoisier, Proust, Dalton, Mendelejew)
odpowiednie dokonanie –definiuje
pojęcie pierwiastek chemiczny –określa,
jaką rolę odegrał Robert Boyle w docenieniu rangi eksperymentu naukowego –podaje
treść prawa zachowania masy oraz wymienia uczonych związanych z tym prawem –wymienia
dokonania, z którymi wiąże nazwisko Johna Daltona –wymienia
dokonania Dmitrija Mendelejewa (prawo okresowości, układ okresowy
pierwiastków chemicznych) –wykonuje
proste obliczenia na podstawie prawa zachowania masy oraz stosunku masowego
pierwiastków chemicznych w związku chemicznym |
Uczeń: –wymienia
wybrane odkrycia alchemików –łączy
odkrycie z nazwiskiem uczonego –przedstawia,
na wybranych przykładach, w jaki sposób uczeni dokonywali najważniejszych
odkryć –podaje
różnice między związkiem chemicznym a mieszaniną –opisuje
działalność oraz dokonania naukowe Antoine’a L. Lavoisire’a –podaje
treść prawa stałości składu związku chemicznego (prawo stosunków stałych) –przedstawia
budowę materii opisaną przez Demokryta oraz Johna Daltona –omawia
sposób tworzenia układu okresowego pierwiastków chemicznych Dmitrija
Mendelejewa –oblicza
zawartość procentową pierwiastka chemicznego w związku chemicznym |
Uczeń: –omawia
idee „czterech żywiołów” –wyjaśnia
różnice między teorią filozoficzną a teorią sformułowaną –przedstawia
dokonania wybranych uczonych na tle okresu historycznego, w którym żyli i
pracowali –omawia
działalność Josepha –podaje
prawo stosunków wielokrotnych –dokonuje
obliczeń, wykorzystując znajomość omawianych praw |
Uczeń: –omawia
koncepcję flogistonu –wyjaśnia
znaczenie (wybranych) odkryć, przełomowych dla rozwoju danej dziedziny nauki –omawia
znaczenie przełomowych odkryć dla życia codziennego |
Wybrane wiadomości
i umiejętności, wykraczające poza treść wymagań podstawy programowej, których
spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej. Uczeń:
–opisuje
działania i dokonania alchemików, wyjaśnia czy ich teorie okazały się prawdą,
czy fałszem,
–wyjaśnia
pojęcie barodontalgia i łączy je z
odpowiednią teorią naukową,
–omawia
rozwój teorii dotyczącej budowy materii i dokonania poszczególnych uczonych na
przestrzeni wieków,
–opisuje
próby klasyfikacji pierwiastków chemicznych oraz historię rozwoju układu okresowego
pierwiastków chemicznych z uwzględnieniem autorów tych prac.
9.
Dylematy
moralne w nauce (4.2)
Ocena dopuszczająca [1] |
Ocena dostateczna [1 + 2] |
Ocena dobra [1 + 2 + 3] |
Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4] |
Uczeń: –wymienia
przykłady broni –definiuje
pojęcia: broń chemiczna, substancje wybuchowe –omawia
treść Konwencji o zakazie broni
chemicznej –podaje, co wynalazł Alfred Nobel –wymienia
pozytywne i negatywne zastosowania dynamitu –wymienia
pozytywne i negatywne zastosowania saletry potasowej oraz nitrogliceryny –omawia
zasługi Marii Skłodowskiej-Curie, dwukrotnej laureatki Nagrody Nobla |
Uczeń: –opisuje
różne rodzaje broni –wymienia
przykłady broni chemicznej –omawia
zastosowanie iperytu jako broni –omawia
właściwości nitrogliceryny –wymienia
niektóre efekty towarzyszące wybuchom (np. prochu czarnego, dynamitu) –opisuje, na
czym polegał wynalazek Alfreda Nobla (od nitrogliceryny –przedstawia
osiągnięcia naukowe, które mogą być wykorzystane zarówno dla dobra człowieka,
jak i przeciw niemu (np. jako broń) –omawia
znaczenie Nagrody Nobla |
Uczeń: –dokonuje klasyfikacji bojowych środków chemicznych –wyjaśnia pojęcia: fosgen,
iperyt, trotyl, gaz pieprzowy –omawia wady i zalety różnych rodzajów środków wybuchowych –wyjaśnia
przyczynę powstawania efektów towarzyszących wybuchowi (fala uderzeniowa) –przedstawia
osiągnięcia naukowe, które mogą być wykorzystane zarówno dla dobra człowieka,
jak i przeciw niemu (np. jako broń), np. fosgen |
Uczeń: –opisuje
historię prac nad bronią jądrową i przedstawia rozterki moralne jej twórców –opisuje
historię użycia chloru jako broni chemicznej –podaje,
jaki wpływ na organizm ma chlor –opisuje
właściwości cyjanowodoru –wyjaśnia
pojęcie środki pomocnicze –analizuje
składniki prochu czarnego –zapisuje
równanie reakcji otrzymywania nitrogliceryny –przedstawia
dylematy, przed jakimi stanęli twórcy niektórych odkryć |
Wybrane
wiadomości i umiejętności, wykraczające poza treść wymagań podstawy
programowej, których spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej.
Uczeń:
–omawia
historię Nagrody Nobla,
–opisuje
historię prac nad bronią atomową,
–opisuje
dokonania naukowe rodziny Curie.
10.
Nauka w mediach
(6.2)
Ocena dopuszczająca [1] |
Ocena dostateczna [1 + 2] |
Ocena dobra [1 + 2 + 3] |
Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4] |
Uczeń: –wyjaśnia
pojęcie źródła wiedzy godne zaufania –ocenia krytycznie informacje medialne pod
kątem ich zgodności –wskazuje błędy w informacjach medialnych
oraz w reklamach |
Uczeń: –podaje przykłady najczęstszych błędów
chemicznych pojawiających się w mediach oraz przekłamań zawartych w reklamach –wskazuje błędy w informacjach medialnych
oraz podaje poprawną treść informacji –analizuje informacje reklamowe pod kątem
ich poprawności naukowej, wskazuje informacje nieprawdziwe –omawia
podejście niektórych ludzi do stosowania dodatków w żywności |
Uczeń: –analizuje
informacje reklamowe pod kątem ich poprawności naukowej, wskazuje informacje
niepełne, nierzetelne, nieprawdziwe –określa
możliwe powody podawania informacji niepełnych,
nierzetelnych, nieprawdziwych |
Uczeń: –omawia
przykłady informacji z życia codziennego, których rzetelność podważono –omawia przykłady powszechnie reklamowanych produktów, których stosowanie zagroziło zdrowiu lub życiu ludzi |
Wybrane
wiadomości i umiejętności, wykraczające poza treść wymagań podstawy
programowej, których spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej.
Uczeń:
–omawia
konsekwencje błędów i przekłamań w mediach,
–analizuje
zasięg informacji,
–omawia
przepisy prawne, konsekwencje podawania błędnych i fałszywych informacji.
11.
Współczesna
diagnostyka i medycyna (14.2)
Ocena dopuszczająca [1] |
Ocena dostateczna [1 + 2] |
Ocena dobra [1 + 2 + 3] |
Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4] |
Uczeń: –wymienia
powody wykonywania badań –wyjaśnia
pojęcie analiza chemiczna –podaje przykłady analizy płynów
ustrojowych –wymienia
płyny ustrojowe –wymienia
wybrane składniki chemiczne badania krwi i moczu –podaje znaczenie analizy płynów
ustrojowych w profilaktyce chorób –podaje
przyczyny cukrzycy oraz białkomoczu –wymienia
przykłady substancji toksycznych dla organizmu –omawia,
w jakich sytuacjach stosuje się implanty –wymienia
części ciała, które mogą być zastępowane oraz usprawniane przez implanty –podaje przykłady materiałów stosowanych w
implantach |
Uczeń: –wyjaśnia,
co to jest cukromocz –wyjaśnia,
na czym polega samodzielne badanie poziomu cukru przez diabetyków –omawia
znaczenie wyniku badania poziomu cukru dla diabetyka –wymienia
skutki wysokiego poziomu cholesterolu w organizmie –określa
zakres wartości pH dla moczu –analizuje
przykładowe wyniki badań krwi i moczu –omawia
cechy, którymi muszą charakteryzować się materiały stosowane w implantach |
Uczeń: –wyjaśnia,
dlaczego badania krwi –wymienia
podstawowe wskaźniki badania krwi –wymienia
przykłady związków chemicznych, które są składnikami moczu –dokonuje
podziału wybranych związków chemicznych, które –definiuje
pojęcia: keton, grupa ketonowa –określa
przyczyny wysokiego poziomu cholesterolu w organizmie –wyjaśnia,
czy wynik badania (analizy płynów ustrojowych) może być zafałszowany –wymienia typy materiałów używanych w
implantach –opisuje charakter chemiczny materiałów
używanych w implantach –omawia
zastosowania: kolagenu, celulozy modyfikowanej chemicznie oraz silikonów |
Uczeń: –opisuje
składniki krwi –omawia,
jakie funkcje pełnią składniki chemiczne krwi –wymienia
najważniejsze składniki chemiczne moczu i ich związek –podaje
przykłady analizy płynów ustrojowych (opisuje metody stosowane przy
badaniu krwi – glukoza, mocznik, cholesterol oraz moczu – glukoza, białko) –wymienia wady i zalety poszczególnych
materiałów stosowanych w implantach –omawia przykłady polimerów stosowanych w
implantach –analizuje
stosowanie implantów |
Wybrane
wiadomości i umiejętności, wykraczające poza treść wymagań podstawy
programowej, których spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej.
Uczeń:
–omawia,
czym jest hemoglobina,
–wyjaśnia,
jaką funkcję pełni hemoglobina w organizmie,
–analizuje
wpływ różnych rodzajów narkotyków na zdrowie i sposoby ich wykrywania w
organizmie.
12.
Ochrona przyrody
i środowiska (15.2)
Ocena dopuszczająca [1] |
Ocena dostateczna [1 + 2] |
Ocena dobra [1 + 2 + 3] |
Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4] |
Uczeń: –omawia
znaczenie nawozów sztucznych dla roślin –wyjaśnia
pojęcie pestycydy –określa, do
jakiej grupy substancji stosowanych w rolnictwie zaliczamy herbicydy,
insektycydy, fungicydy i DDT –omawia
sposób stosowania przykładowego nawozu lub środka ochrony roślin na podstawie
informacji na etykiecie –wyjaśnia
pojęcia: ozon, warstwa ozonowa –określa
pochodzenie freonów –definiuje
pojęcie gazy cieplarniane –wymienia
najważniejsze gazy cieplarniane –podaje
źródła pochodzenia gazów cieplarnianych –omawia
możliwości ograniczenia emisji gazów cieplarnianych |
Uczeń: –omawia
znaczenie stosowania nawozów sztucznych dla rolnictwa –omawia
konsekwencje stosowania nawozów sztucznych dla środowiska przyrodniczego –wymienia
rodzaje i przykłady pestycydów oraz charakteryzuje ich wpływ na środowisko
przyrodnicze –podaje, do
czego służy DDT –definiuje
pojęcie freony –opisuje
wpływ freonów na warstwę ozonową |
Uczeń: –omawia
znaczenie dla rolnictwa stosowania nawozów sztucznych –wyjaśnia, co
to jest DDT –analizuje
informacje na etykietach: nawozu oraz pestycydu –przedstawia
naturę chemiczną freonów –określa
charakter chemiczny gazów cieplarnianych –analizuje
sposoby i możliwości ograniczenia emisji gazów cieplarnianych |
Uczeń: –przedstawia
wpływ freonów na środowisko przyrodnicze –opisuje
historię stosowania DDT –analizuje
konsekwencje nadmiernego efektu cieplarnianego dla ludzkości –wyjaśnia
pojęcie reakcja rodnikowa –omawia reakcje chemiczne zachodzące z udziałem freonów |
Wybrane
wiadomości i umiejętności, wykraczające poza treść wymagań podstawy
programowej, których spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej.
Uczeń:
–analizuje
działalność człowieka drastycznie wpływającą na stan środowiska przyrodniczego,
–przedstawia
przepisy prawne mające na celu ograniczenie emisji gazów cieplarnianych,
–analizuje
substancje i procesy, które w zależności od warunków użycia lub występowania,
mają charakter dualistyczny (negatywny albo pozytywny), np. ozon,
–przedstawia
działania człowieka o randze ogólnoświatowej (np. konferencje, projekty), które
mają na celu poprawę stanu środowiska przyrodniczego.
13.
Nauka i sztuka
(16.2)
Ocena dopuszczająca [1] |
Ocena dostateczna [1 + 2] |
Ocena dobra [1 + 2 + 3] |
Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4] |
Uczeń: –wyjaśnia,
na czym polegają: chemia analityczna, analiza ilościowa i jakościowa –wyjaśnia
pojęcie promieniowanie
elektromagnetyczne –wyjaśnia,
na czym polegają badania radio- i rentgenograficzne –określa, co
to jest analiza obrazowa –omawia
zastosowania analizy obrazowej –wyjaśnia (ogólnie), co to są badania spektroskopowe –wymienia przykłady
barwników stosowanych w malarstwie dawniej –podaje
przykłady materiałów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego używanych przez
dawnych artystów |
Uczeń: –opisuje,
na czym polega analiza elementarna oraz badania termowizyjne –podaje
przykłady informacji, które można uzyskać za pomocą analizy obrazowej –wyjaśnia, do czego można wykorzystać
badania spektroskopowe w analizie dzieł sztuki (jakie informacje można
uzyskać) –wyjaśnia,
co to jest widmo spektroskopowe |
Uczeń: –opisuje (ogólnie), na czym polega spektroskopia mas –wyjaśnia, do czego można wykorzystać tomografię w badaniach
zabytków oraz dzieł sztuki –przedstawia
metody analizy obrazowej stosowane przy badaniu dzieł sztuki oraz podaje
przykłady informacji, które można uzyskać za ich pomocą –przedstawia
zasady badań spektroskopowych, stosowanych do analizy dzieł sztuki –opisuje
barwniki stosowane |
Uczeń: –wyjaśnia
zasadę spektroskopii –wymienia
niektóre metody spektroskopowe –analizuje
metody chemiczne, które można wykorzystać do badania –analizuje
różne rodzaje substancji używanych do tworzenia dzieł sztuki (obrazy,
rzeźby, ceramika itd.) –analizuje
wybrane widmo spektroskopowe –opisuje szkodliwy wpływ wybranych substancji stosowanych w
sztuce |
Wybrane
wiadomości i umiejętności, wykraczające poza treść wymagań podstawy
programowej, których spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej.
Uczeń:
–analizuje
historię odkrycia i badań całunu turyńskiego,
–analizuje
eksperymenty z farbami prowadzone przez dawnych artystów,
–wyjaśnia
różnice między farbami akrylowymi a olejnymi,
–wyjaśnia,
dlaczego niektórzy artyści wolą farby akrylowe od olejnych,
–analizuje
historię wybranych barwników od naturalnych do ich sztucznie otrzymanych
odpowiedników.
14.
Barwy i zapachy
świata (18.2)
Ocena dopuszczająca [1] |
Ocena dostateczna [1 + 2] |
Ocena dobra [1 + 2 + 3] |
Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4] |
Uczeń: –podaje różnice między barwnikami –wymienia
przykłady barwnych substancji stosowanych współcześnie w malarstwie,
barwieniu żywności oraz tkanin –dokonuje
podziału barwników –wymienia
wskaźniki służące w chemii do określania odczynu roztworu –definiuje
pojęcia: wskaźnik, odczyn –wymienia
wybrane warzywa i związane z nimi barwy –podaje
nazwę zielonego barwnika występującego w warzywach –określa,
do czego służy chromatografia –przedstawia przykłady substancji
wykorzystywanych jako substancje zapachowe –podaje
definicję zjawiska odpowiedzialnego za rozchodzenie się zapachu w powietrzu |
Uczeń: –opisuje przykłady
barwnych substancji chemicznych stosowanych współcześnie w malarstwie,
barwieniu żywności oraz tkanin –wymienia barwne związki chemiczne stosowane w laboratorium
chemicznym (wskaźniki) i przedstawia zasadę ich działania –wymienia
czynniki wpływające na zmiany w trwałości barwników –przedstawia
przykłady związków chemicznych, wykorzystywanych jako substancje zapachowe
(estry, olejki eteryczne) –wymienia
poznane w trakcie nauki chemii przykłady reakcji chemicznych, których produktami
są substancje zapachowe –wyjaśnia,
do czego zwierzęta oraz rośliny mogą wykorzystywać zapachy |
Uczeń: –opisuje
barwne substancje chemiczne stosowane współcześnie w malarstwie, barwieniu
żywności oraz tkanin –dokonuje podziału barwników sztucznych na grupy –omawia
problem trwałości barwnika na wybranym przez siebie przykładzie –opisuje barwnik występujący –opisuje, w jaki sposób można rozdzielić składniki tuszu i
wyjaśnia wybór metody –opisuje,
na czym polega odbiór zapachu –wyjaśnia,
na czym polega reakcja estryfikacji |
Uczeń: –definiuje
pojęcie aldehyd –podaje
przykłady aldehydów –omawia
problem trwałości barwników –przedstawia
„chemiczne źródło” zapachu substancji –wymienia
przykłady otrzymywania substancji zapachowych i reakcji chemicznych, których
produktami –wyjaśnia
pojęcie feromon –wyjaśnia
znaczenie feromonów |
Wybrane
wiadomości i umiejętności, wykraczające poza treść wymagań podstawy
programowej, których spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej.
Uczeń:
–omawia
teorię barwników, podaje nazwisko polskiego uczonego zajmującego się tą
dziedziną,
–analizuje
historię wybranych barwników od naturalnych do ich sztucznie otrzymanych
odpowiedników,
–analizuje
dobór barwników w zależności od rodzaju włókna,
–opisuje
wybrany zapach pochodzenia zwierzęcego (nazwa, budowa, właściwości,
otrzymywanie – wytwarzanie, rola).
15.
Największe i
najmniejsze (24.2)
Ocena dopuszczająca [1] |
Ocena dostateczna [1 + 2] |
Ocena dobra [1 + 2 + 3] |
Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4] |
Uczeń: –definiuje
pojęcie materia –określa
elementy budowy materii –wymienia
podstawowe cząstki występujące w atomie –opisuje
cząstki podstawowe występujące w atomie (miejsce występowania w
atomie, masa, ładunek elektryczny) –definiuje
pojęcia: jon, kation, anion –definiuje
pojęcie izotop –dokonuje
podziału izotopów –definiuje
pojęcie izotopy promieniotwórcze –wyjaśnia,
co to jest jednostka masy atomowej –określa,
do czego służy jednostka masy atomowej –wymienia
rodzaje wiązań chemicznych –podaje przykłady najmniejszej oraz
największej cząsteczki |
Uczeń: –porównuje
izotopy wodoru –wyjaśnia,
kiedy izotop nazywamy trwałym, a kiedy nietrwałym –określa
rodzaj wiązania w zależności od rodzaju substancji, w której ono występuje –wyszukuje i analizuje informacje na temat
najmniejszych i największych cząsteczek |
Uczeń: –wyjaśnia
potrzebę wprowadzenia jednostki atomowej masy –podaje
przykład metody umożliwiającej obserwację atomów –omawia
związek budowy –analizuje
zależność między właściwościami związku chemicznego –porównuje
promienie atomu i jonu tego samego pierwiastka chemicznego –podaje
przykłady związków wielkocząsteczkowych pochodzenia naturalnego i sztucznego |
Uczeń: –analizuje
informacje zawarte –wymienia metody umożliwiające obserwację atomów i cząsteczek |
Wybrane
wiadomości i umiejętności, wykraczające poza treść wymagań podstawy
programowej, których spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej.
Uczeń:
–analizuje
teorie dotyczące budowy materii,
–opisuje
kwarki,
–porównuje
teorie dotyczące budowy materii,
–opisuje
różne sposoby porządkowania pierwiastków chemicznych.
17 | Propozycja wymagań edukacyjnych z przyrody dla wątku biologia
Wątek tematyczny |
Lp. |
Sugerowany temat lekcji |
Poziom wymagań (pismem półgrubym zostały zaznaczone wymagania z podstawy programowej) |
||||
konieczny (K) |
podstawowy (P) |
rozszerzający (R) |
dopełniający (D) |
wykraczający (W) |
|||
Metoda naukowa i wyjaśnianie
świata |
1. |
Metoda naukowa pozwala zrozumieć
świat |
– definiuje
pojęcia: metoda naukowa, problem badawczy, hipoteza – przeprowadza prostą obserwację, np.
wybarwionych ziaren skrobi w komórkach bulwy ziemniaka – opisuje
warunki prawidłowego prowadzenia |
– wymienia
etapy procedury naukowej – opisuje
warunki prawidłowego planowania – podaje
różnicę pomiędzy obserwacją – formułuje wnioski na podstawie
wyników obserwacji |
– przygotowuje
preparat mikroskopowy – opisuje
sposób dokumentowania wyników eksperymentów |
– formułuje
hipotezy – planuje sposób weryfikacji hipotezy – wyjaśnia różnicę między próbą
badawczą a próbą kontrolną – wymienia przykłady danych
jakościowych |
– stosuje metodę naukową do rozwiązywania problemów badawczych |
2. |
W stronę teorii naukowej |
– omawia założenia teorii ewolucji |
– wymienia
podstawowe kryteria naukowości – wymienia przykłady bezpośrednich |
– wyjaśnia, dlaczego teoria ewolucji jest centralną teorią
biologii |
– planuje |
– charakteryzuje
bezpośrednie |
|
Wynalazki, które zmieniły świat |
3. |
Pierwszy mikroskop i rozwój technik
mikroskopowych, pierwsze szczepionki |
– wymienia
wybrane wynalazki i odkrycia związane z rozwojem nauk o życiu – wymienia
rodzaje mikroskopów – wyjaśnia,
czym są – definiuje
pojęcia: antygen, przeciwciało |
– wyjaśnia, na
jakiej zasadzie działa mikroskop optyczny -
przyporządkowuje obrazy do mikroskopów, przy pomocy których zostały one
uzyskane – wyszukuje informacje na temat
pierwszego mikroskopu i rozwoju technik mikroskopowych oraz pierwszych
szczepionek – rozróżnia rodzaje odporności i podaje
ich przykłady |
– omawia
rodzaje mikroskopów – omawia rodzaje odporności – podaje argumenty przemawiające za
powszechnością szczepień |
– porównuje
mikroskop optyczny z mikroskopem elektronowym – wyjaśnia, jaki wpływ na rozwój
biologii – analizuje naukowe |
– dowodzi
związku pomiędzy wynalezieniem mikroskopu a podejściem ludzi do problemów
higieny, chorób zakaźnych, leczenia – wyjaśnia, czym są szczepionki skojarzone |
4. |
Od antybiotyków po łańcuchową reakcję
polimerazy |
– definiuje
pojęcia: antybiotyk, łańcuchowa reakcja polimerazy (PCR),
biotechnologia – wyszukuje
informacje na temat pierwszych antybiotyków oraz analizuje naukowe i
społeczne znaczenie ich odkrycia – określa
znaczenie biotechnologii tradycyjnej |
– omawia
historię odkrycia penicyliny – wyszukuje informacje na temat
odkrycia termostabilnej polimerazy DNA – podaje przykłady zastosowania
techniki PCR w życiu człowieka |
– wyjaśnia, na
czym polegała jakościowa zmiana w medycynie po odkryciu i upowszechnieniu
antybiotyków – omawia historię wybranych odkryć – wyjaśnia różnicę między działaniem
związków chemicznych o charakterze bakteriobójczym |
– wyjaśnia przyczyny
powstawania oporności bakterii na antybiotyki – uzasadnia, że mutacje mają znaczenie
dla powstania oporności bakterii na antybiotyki – analizuje znaczenie naukowe i
społeczne odkrycia termostabilnej polimerazy DNA – analizuje kolejne etapy łańcuchowej
reakcji polimerazy |
– ocenia
znaczenie poszczególnych odkryć |
|
Energia – od Słońca do żarówki |
5. |
Fotosynteza |
– omawia znaczenie fotosyntezy – wskazuje
chloroplasty jako miejsce zachodzenia fotosyntezy – omawia
znaczenie oddychania komórkowego – wskazuje
mitochondria jako miejsce zachodzenia oddychania tlenowego |
– wyjaśnia, na
czym polegają fotosynteza – zapisuje reakcje fotosyntezy i
oddychania tlenowego – określa funkcje ATP – wyjaśnia znaczenie wymiany gazowej – wymienia przykłady organizmów
przeprowadzających: fotosyntezę, oddychanie tlenowe, oddychanie beztlenowe,
fermentację |
– omawia przebieg fotosyntezy – wyjaśnia
związek pomiędzy budową ATP – określa znaczenie oddychania
beztlenowego |
– wyjaśnia,
skąd pochodzi zielone zabarwienie roślin
– porównuje fotosyntezę z oddychaniem |
– wykazuje
różnice między oddychaniem tlenowym |
6. |
Energia w ekosystemie |
– wyjaśnia role
producentów, konsumentów – definiuje
pojęcie łańcuch pokarmowy – przestawia
schematycznie przepływ energii przez ekosystem |
– omawia przepływ energii przez ekosystemy wodne i lądowe – rysuje piramidę energii –
wyjaśnia, dlaczego energia przepływa przez ekosystem |
– wyjaśnia, na
czym polega lokalne znaczenie chemosyntezy – wyjaśnia, dlaczego ekosystemy są
uzależnione od dopływu energii z zewnątrz |
– wyjaśnia funkcjonowanie oaz hydrotermalnych |
– przewiduje
losy ekosystemu, który został odcięty od zewnętrznych dostaw energii – przewiduje kolejność obumierania poszczególnych poziomów troficznych |
|
Technologie współczesne |
7. |
Technologie współczesne |
– wymienia przykłady współczesnych technologii – omawia znaczenie współczesnych technologii w rozwiązywaniu
aktualnych problemów biologicznych i środowiskowych |
– wymienia
przykłady polimerów wykorzystywanych w życiu codziennym – wyjaśnia, dlaczego syntetyczne
polimery biodegradowalne są przyjazne środowisku |
– wyjaśnia, co to są mikromacierze – omawia
możliwości wykorzystania mikromacierzy w różnych dziedzinach nauki i
przemysłu – omawia zasadę działania komputera
biologicznego |
– wymienia
kilka przykładów najnowocześniejszych technologii, które wykorzystują
osiągnięcia biologii |
– omawia fotoogniwa wykorzystujące barwniki fotosyntetyczne jako przykłady wynalazku zainspirowanego przyrodą |
Cykle, rytmy |
8. |
Cykle, rytmy i czas |
– wyjaśnia
pojęcia: rytm okołodobowy, rytm miesięczny, rytm roczny – wymienia przykłady zjawisk i procesów biologicznych
odbywających się cyklicznie – wymienia
przykłady procesów życiowych wykazujących rytmikę okołodobową |
– wyjaśnia
przystosowawcze znaczenie rytmu okołodobowego – omawia
okołodobowy rytm aktywności człowieka ze szczególnym uwzględnieniem roli
szyszynki – analizuje
wpływ sytuacji zaburzających działanie zegara biologicznego na zdrowie
człowieka |
– omawia przykłady zjawisk i procesów biologicznych
odbywających się cyklicznie – wyjaśnia,
na czym polega znaczenie biologiczne sezonowej aktywności zwierząt (np. hibernacja,
estywacja, okres godów) – podaje przykłady migracji w świecie
zwierząt |
– analizuje dobowy rytm wydzielania hormonów – opisuje niektóre aspekty rytmiki
dobowej u roślin – omawia
zjawisko fotoperiodyzmu roślin – ocenia
znaczenie biologiczne sezonowej aktywności zwierząt |
– analizuje kolejne fazy cyklu miesiączkowego |
Zdrowie |
9. |
Stan
zdrowia. Czynniki wpływające na zdrowie |
– wyjaśnia,
czym jest zdrowie – wyjaśnia,
czym jest homeostaza – wymienia przykłady parametrów ważnych dla utrzymania
homeostazy – wymienia czynniki wpływające na zdrowie człowieka |
– wyjaśnia, w jaki
sposób organizm zachowuje homeostazę – opisuje
stan zdrowia w aspekcie fizycznym, psychicznym i społecznym – klasyfikuje
czynniki wpływające na zdrowie człowieka |
– omawia
mechanizm regulacji temperatury ciała człowieka – analizuje
wpływ czynników wewnętrznych |
– omawia
mechanizm sprzężenia zwrotnego ujemnego – wyjaśnia znaczenie sprzężenia
zwrotnego ujemnego w utrzymaniu homeostazy organizmu |
– podaje przykłady parametrów fizjologicznych regulowanych na zasadzie sprzężeń zwrotnych |
10. |
Choroba jako zakłócenie homeostazy |
– definiuje
chorobę jako zakłócenie dynamicznej równowagi wewnętrznej organizmu – charakteryzuje wpływ różnych
czynników – definiuje pojęcie stres – wymienia przykłady chorób cywilizacyjnych –
omawia znaczenie badań profilaktycznych |
– wymienia
przykłady czynników fizycznych, chemicznych – przewiduje wpływ stylu i trybu życia
ludzi na ich zdrowie – omawia znacznie badań
profilaktycznych – analizuje
wpływ czynników wewnętrznych i zewnętrznych na zdrowie |
– omawia wpływ
wybranych czynników biologicznych na zdrowie – rozróżnia choroby cywilizacyjne |
– charakteryzuje
choroby genetyczne, nowotworowe, zakaźne, cywilizacyjne i społeczne – analizuje wpływ czynników
dziedzicznych na prawdopodobieństwo wystąpienia określonych chorób |
– klasyfikuje
wybrane choroby ze względu na przyczyny ich powstawania – omawia znaczenie stresu dla
funkcjonowania organizmu |
|
Woda – cud natury |
11. |
Woda jako środowisko życia |
– nazywa
właściwości wody – omawia
warunki życia w wodzie (gęstość, przejrzystość, temperatura, zawartość gazów
oddechowych, przepuszczalność dla światła) |
– omawia właściwości wody istotne dla organizmów żywych – wymienia przystosowania organizmów do
życia w wodzie |
– porównuje
warunki życia w środowisku wodnym z warunkami życia w środowisku lądowym |
– analizuje przystosowania morfologiczne, anatomiczne -
omawia grupy ekologiczne roślin
(hydrofity, higrofity, mezofity, kserofity) |
– wskazuje
czynniki decydujące |
12. |
Woda |
– wyjaśnia,
czym jest bilans wodny organizmów |
– wyjaśnia, na
czym polega osmoregulacja – wyjaśnia, na czym polega transpiracja
|
– omawia mechanizmy osmoregulacji zwierząt żyjących w różnych środowiskach – określa, jakie znaczenie w bilansie
wodnym roślin ma transpiracja – określa, jakie jest znaczenie
aparatów szparkowych |
– analizuje i porównuje bilans wodny zwierząt żyjących w różnych środowiskach
(środowisko lądowe, wody słodkie i słone) |
– analizuje
pobieranie |
|
Wielcy rewolucjoniści nauki |
13. |
Arystoteles |
– definiuje
pojęcia: sztuczny system klasyfikacji, naturalny system klasyfikacji
organizmów, gatunek – wymienia
kryteria klasyfikowania organizmów – wymienia
główne rangi taksonów |
– określa
zadania systematyki – uzasadnia potrzebę porządkowania
wiedzy – wyjaśnia, na czym polega binominalny
system nazewnictwa gatunków |
– wyjaśnia
zasady sztucznego – wykazuje przełomowe znaczenie dokonań
Arystotelesa i Linneusza dla rozwoju
biologii – wyjaśnia, na czym polega
hierarchiczny układ rang jednostek taksonomicznych |
– przedstawia
dokonania Arystotelesa – ocenia, jakie jest znaczenie
systematyki dla rozwoju biologii, |
– wyjaśnia
zasady konstruowania kluczy do oznaczania gatunków – oznacza rośliny przy użyciu prostego klucza opartego na wybranych cechach morfologicznych |
14. |
Darwin |
– wymienia
podstawowe elementy teorii ewolucji drogą doboru naturalnego |
– przedstawia znaczenie podróży
Darwina na okręcie Beagle
dla powstania teorii ewolucji na drodze doboru naturalnego |
– wykazuje
przełomowe znaczenie pracy Darwina
dla
rozwoju biologii – wymienia podstawowe prawidłowości
ewolucji |
– przedstawia
dokonania Karola Darwina na tle okresu historycznego, w którym on żył i pracował – wyjaśnia różnice między doborem
naturalnym a doborem sztucznym – wyjaśnia, dlaczego dzieło Darwina |
– wyjaśnia, w jaki sposób wybrani uczeni dokonali swoich najważniejszych odkryć |
|
Dylematy moralne |
15. |
Socjobiologia
jako przykład koncepcji biologicznej |
– wyjaśnia, czym
zajmuje się socjobiologia – przedstawia kontrowersje towarzyszące socjobiologii |
– wymienia
podstawowe założenia socjobiologii – omawia
biologiczne i społeczne podłoże różnych form nietolerancji |
– określa
różnicę pomiędzy naukową zawartością teorii socjobiologicznych a ich
interpretacją w odniesieniu do człowieka – przedstawia
propozycje, jak przeciwdziałać różnym formom nietolerancji |
– odróżnia
fakty naukowe dotyczące socjobiologii od mitów towarzyszących postrzeganiu
tej dyscypliny naukowej |
– wymienia
przykłady nadużywania pojęć |
16. |
Dylematy
wokół współczesnych odkryć genetyki, biotechnologii |
– podaje
przykłady badań prenatalnych – definiuje
pojęcie klonowanie –
podaje przykłady praktycznego zastosowania GMO |
– określa cel – określa przedmiot zainteresowania
biotechnologii – wyjaśnia, na czym polegają badania
genomu człowieka –
wyjaśnia, na czym polega klonowanie – wyjaśnia, na czym polega zapłodnienie
– przedstawia
swoje stanowisko wobec GMO, klonowania reprodukcyjnego, klonowania terapeutycznego,
zapłodnienia in vitro, badań prenatalnych |
– podaje
przykłady dziedzin życia, w których można zastosować zdobycze biotechnologii – wyjaśnia, w jaki sposób
biotechnologia może się przyczynić do postępu medycyny – charakteryzuje problemy etyczne,
moralne i prawne, wynikające z rozwoju biotechnologii – wyjaśnia zależność między
biotechnologią |
– ocenia
przydatność informacji uzyskanych dzięki badaniom prenatalnym – przedstawia
swoje stanowisko wobec badania genomu człowieka, dostępności informacji
na temat indywidualnych cech genetycznych człowieka |
– przedstawia obawy, które towarzyszą badaniom w zakresie biotechnologii |
|
Nauka |
17. |
Zdrowie |
– wyjaśnia,
jakie znaczenie mają media dla rozpowszechniania informacji istotnych dla
rozwoju gatunku ludzkiego |
– porównuje
leki |
– analizuje wpływ na zdrowie reklamowanych produktów, |
– porównuje
skład – porównuje dobowe zapotrzebowanie na
witaminy z zawartością witamin w produktach |
– ocenia, czy słuszne jest podawanie żywności typu light dzieciom |
18. |
Spór o GMO |
– porównuje
przedmiot badań ekologii – wyjaśnia,
czym jest żywność ekologiczna |
– wskazuje błędy – wyjaśnia na podstawie analizy
komunikatów medialnych i materiałów merytorycznych dotyczących GMO, |
– ocenia krytycznie informacje medialne pod kątem ich zgodności
z aktualnym stanem wiedzy naukowej |
– analizuje informacje reklamowe pod kątem ich prawdziwości
naukowej, wskazuje informacje niepełne, nierzetelne, nieprawdziwe |
– omawia skutki kontrowersji związanych z GMO i produktami wytwarzanymi z GMO |
|
Współczesna
diagnostyka i medycyna |
19. |
Współczesny obraz klasycznych metod
diagnostycznych |
– wymienia
przykłady klasycznych metod diagnostycznych |
– wymienia
przykłady chorób możliwych do zdiagnozowania za pomocą klasycznych metod
diagnostycznych |
– omawia
ograniczenia |
– wyjaśnia
znaczenie posiewów w dobieraniu skutecznych leków antybakteryjnych |
– ocenia
skuteczność, dostępność i wartość klasycznych metod diagnostycznych |
20. |
Diagnostyka immunologiczna |
– definiuje
pojęcie medycyna molekularna i
wymienia przykłady jej zastosowania – wymienia
choroby, które diagnozuje się metodami immunologicznymi |
– omawia cechy
przeciwciał przydatne – wymienia przykładowe metody stosowane
|
– omawia metody wykrywania mutacji genowych – porównuje
zasadę |
– ocenia znaczenie diagnostyczne metod wykrywania mutacji
genowych |
– ocenia
skuteczność, dostępność i wartość molekularnych |
|
Ochrona przyrody |
21. |
Metody genetyczne |
– podaje
przykłady wykorzystania metod genetycznych |
– wyjaśnia,
czym są banki genów |
– omawia możliwości wykorzystania metod genetycznych |
– ocenia przydatność tzw.
banków genów |
– prezentuje
własne zdanie na temat wykorzystania metod genetycznych |
22. |
GMO a ochrona środowiska |
– definiuje
pojęcie oczyszczanie biologiczne – określa
korzyści wynikające ze stosowania GMO |
– wyjaśnia, w
jaki sposób GMO mogą wpłynąć korzystnie na środowisko naturalne |
– przedstawia udział bakterii w unieszkodliwianiu
zanieczyszczeń środowiska
(np. biologiczne oczyszczalnie ścieków) |
–
ocenia znaczenie genetycznie zmodyfikowanych bakterii w unieszkodliwianiu
zanieczyszczeń środowiska |
– uzasadnia, że niektóre gatunki powinny być objęte ochroną gatunkową |
|
Nauka i sztuka |
23. |
Nauka i sztuka |
– podaje przykłady materiałów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego
używanych przez dawnych artystów |
– wymienia
informacje z zakresu biologii, jakie można zdobyć dzięki analizie dzieła
sztuki |
– analizuje na wybranych przykładach informacje dotyczące stanu zdrowia ludzi, zwierząt i roślin utrwalone
na obrazach i w rzeźbach – uzasadnia twierdzenie, że dzieła
sztuki z dawnych epok są źródłem informacji z zakresu biologii |
– analizuje symbolikę przedstawień roślin i zwierząt w sztuce – wymienia przykłady malarzy, których
dzieła wskazują, że mogli cierpieć na choroby narządu wzroku, i podaje objawy
chorób, które można rozpoznać na podstawie ich obrazów |
|
Barwy |
24. |
Receptory światła |
– definiuje
pojęcie fotoreceptor |
– przedstawia biologiczne znaczenie barw i zapachów kwiatów i owoców |
– omawia budowę receptorów
światła – wskazuje elementy budowy roślin
warunkujących powstawanie różnych barw – wskazuje elementy budowy roślin
odpowiedzialnych za wytwarzanie zapachów |
– wyjaśnia
różnicę między budową – porównuje budowę |
– wykazuje
związek między barwą i zapachem kwiatu |
25. |
Znaczenie barw |
– definiuje
pojęcia: chemoreceptor, feromony |
– omawia znaczenie barw i zapachów w poszukiwaniu partnera |
– wyjaśnia
znaczenie mimikry i mimetyzmu |
– wymienia
przykłady zwierząt o barwach ostrzegawczych –wymienia przykłady mimikry i
mimetyzmu |
– uzasadnia,
że barwa |
|
Największe |
27. |
Największe |
– podaje przykłady organizmów występujących |
– wyszukuje informacje o rekordach w świecie roślin i
zwierząt pod kątem różnych cech (np. wielkość, długość życia, temperatura
ciała, częstotliwość oddechów i uderzeń serca, szybkość poruszania się,
długość skoku, długość wędrówek, czas rozwoju, liczba potomstwa, liczba
chromosomów, ilość DNA, liczba genów) |
– analizuje przyczyny ograniczające wielkość organizmów |
– analizuje informacje |
– wykazuje związek
między występowaniem specyficznych cech roślin i zwierząt |
| Propozycja
wymagań edukacyjnych z przyrody dla wątku geografia
Metoda naukowa i wyjaśnianie świata |
1. |
Teoria powstania i ewolucji
wszechświata |
‒ przedstawia różne teorie
dotyczące rozwoju wszechświata, korzystając z różnych źródeł informacji ‒ wyjaśnia
budowę wszechświata, korzystając z modelu lub mapy nieba ‒ rozróżnia
ciała niebieskie ‒ korzysta
z różnorakich źródeł informacji |
‒ opisuje
teorię geocentryczną Ptolemeusza ‒ opisuje
teorię heliocentryczną Kopernika ‒ przedstawia
teorię Wielkiego Wybuchu ‒ przedstawia
hipotezę Inflacji Kosmologicznej ‒ wyjaśnia
znaczenie terminów: wszechświat, system geocentryczny, system heliocentryczny |
‒ porównuje
teorię geocentryczną Ptolemeusza z teorią heliocentryczną Kopernika ‒ wymienia
typy galaktyk ‒ wyjaśnia
znaczenie terminów: Wielki Wybuch, Inflacja Kosmologiczna |
‒ omawia
wybrane teorie powstania i ewolucji wszechświata ‒ wyjaśnia
teorię Wielkiego Wybuchu i Inflacji Kosmologicznej ‒ opisuje
typy galaktyk |
‒ wykazuje
podobieństwa i różnice między wybranymi teoriami dotyczącymi rozwoju
wszechświata |
2. |
Układ
Słoneczny. Co czeka go w przyszłości? |
‒
opisuje budowę Układu
Słonecznego ‒
wymienia nazwy ciał
niebieskich Układu Słonecznego ‒
wymienia astronomiczne miary
odległości |
‒
wykazuje różnice między
planetami a gwiazdami ‒
wyjaśnia znaczenie terminów: planeta, gwiazda, planetoida, ciało niebieskie, Układ Słoneczny |
‒
przedstawia kosmiczne
zagrożenia dla ludzkości ‒
wyjaśnia znaczenie terminów: jednostka astronomiczna AU, parsek, rok świetlny |
‒
porównuje cechy ciał
niebieskich Układu Słonecznego ‒
przedstawia cechy gwiazd na
przykładzie Słońca |
‒
formułuje hipotezy dotyczące
przyszłości wszechświata i weryfikuje je z teoriami naukowymi |
|
Wynalazki,
które zmieniły świat |
3. |
Wynalazki,
które zmieniły świat |
‒ przedstawia
przykłady siatek kartograficznych ‒ wymienia
nazwy przyrządów stosowanych w nawigacji i astronomii w dawnych czasach ‒ opisuje
zastosowanie dawnych przyrządów nawigacyjnych ‒ wyjaśnia
znaczenie terminów: kompas, siatka geograficzna, siatka
kartograficzna, współrzędne geograficzne ‒ korzysta
z różnorakich źródeł informacji |
‒ wyszukuje informacje na temat
najważniejszych odkryć i wynalazków ‒ wybiera
najważniejsze odkrycia i wynalazki i uzasadnia swój wybór ‒ przedstawia
historię wybranych odkryć i wynalazków ‒ opisuje
siatkę kartograficzna i siatkę geograficzną ‒ opisuje
cechy południków i równoleżników ‒ wskazuje
południki i równoleżniki na globusie i mapie świata |
‒ analizuje znaczenie naukowe,
społeczne i gospodarcze najważniejszych odkryć i wynalazków ‒ określa
współrzędne geograficzne punktów na mapie świata ‒ lokalizuje
na mapie świata obiekty geograficzne za pomocą współrzędnych geograficznych |
‒ analizuje
proces dokonywania wybranego odkrycia lub stworzenia wynalazku ‒ wyjaśnia
różnice między siatką kartograficzną a siatką geograficzną ‒ omawia
zastosowanie siatki kartograficznej |
‒ ocenia znaczenie
poszczególnych odkryć i wynalazków |
4. |
GPS –
rewolucja w nawigacji |
‒
wyjaśnia
zastosowanie GPS ‒
korzysta z różnorakich źródeł
informacji |
‒
przedstawia genezę systemu GPS ‒
wykorzystuje GoogleMaps do
lokalizacji wybranych obiektów |
‒
wykorzystuje GPS
w praktyce ‒
wyjaśnia znaczenie terminów: nawigacja satelitarna, GPS, geotagowanie (Geotagging) |
‒
opisuje działanie systemu GPS |
‒
ocenia
znaczenie systemu GPS |
|
Energia – od Słońca do żarówki |
5. |
Odnawialne
i nieodnawialne źródła energii |
‒
rozróżnia odnawialne i nieodnawialne źródła energii ‒
wymienia nazwy powszechnie stosowanych surowców
energetycznych ‒
wymienia uwarunkowania wykorzystania energii słonecznej ‒
wymienia nazwy obszarów mocno nasłonecznionych oraz
wskazuje te obszary na mapie świata |
‒
przedstawia bilans
energetyczny świata na podstawie wykresów i danych statystycznych ‒
omawia strukturę produkcji
energii elektrycznej na świecie na podstawie wykresów i danych
statystycznych ‒
przedstawia czynniki wpływające na strukturę produkcji
energii w poszcze-gólnych krajach ‒
omawia wady i zalety wybranych typów elektrowni |
‒
wyjaśnia udział
głównych źródeł energii elektrycznej w bilansie energetycznym
świata |
‒
formułuje wnioski na podstawie danych statystycznych
dotyczących produkcji energii elektrycznej oraz struktury jej produkcji na
świecie |
‒ formułuje problemy związane z produkcją energii elektrycznej |
6. |
Czy energia słoneczna stanie się
rozwiązaniem problemów energetycznych na Ziemi? |
‒
przedstawia informacje na temat produkcji energii elektrycznej
i energii cieplnej z wykorzystaniem energii słonecznej ‒
wymienia przykłady wykorzystania energii słonecznej w
przemyśle i gospodarstwie domowym ‒
wyjaśnia znaczenie terminów: ogniwa fotowoltaiczne, kolektor
słoneczny ‒
korzysta z różnorakich źródeł informacji |
‒
przedstawia wady i zalety wykorzystania energii
słonecznej |
‒
przedstawia metody produkcji energii elektrycznej i
cieplnej z wykorzystaniem energii słonecznej ‒
omawia
współczesne wykorzystanie energetyki słonecznej dla potrzeb gospodarki oraz
perspektywy rozwoju energetyki słonecznej na podstawie informacji
z różnych źródeł |
‒
opisuje uwarunkowania wpływające na wykorzystanie energii
słonecznej |
‒
prognozuje przyszłość energii słonecznej |
|
Technologie współczesne i przyszłości |
7. |
Przemysł
zaawansowanej technologii (high-tech) |
‒
wyróżnia działy przemysłu
zaawansowanej technologii ‒
wymienia czynniki lokalizacji
przemysłu zaawansowanej technologii ‒
wymienia nazwy państw, w
których rozwija się przemysł high-tech ‒
opisuje formy organizacji
przemysłu high-tech ‒
wymienia nazwy wybranych
ośrodków high-tech i opisuje położenie tych ośrodków na podstawie mapy ‒
charakteryzuje Dolinę Krzemową ‒
ocenia zastosowanie produktów
high-tech obecnie i w przyszłości ‒
wymienia przykłady produktów
high-tech ‒
wyjaśnia znaczenie terminów: kraje high-tech, park naukowy, park
technologiczny, |
‒
wyszukuje
i analizuje informacje dotyczące osiągnięć technicznych wspomagających rozwój
gospodarczy w świecie ‒
analizuje diagram
przedstawiający nakłady na działalność badawczą i rozwojową w wybranych
państwach ‒
omawia dane przedstawione na
wykresie dotyczącym wynalazków zgłoszonych w Europejskim Urzędzie
Patentowym wg wybranych krajów |
‒
określa czynniki lokalizacji
przemysłu zaawansowanej technologii w wybranych krajach ‒
charakteryzuje główne czynniki
lokalizacji ośrodków high-tech ‒
formułuje wnioski na podstawie
diagramu przedstawiającego liczbę zatrudnionych w działalności badawczej
i rozwojowej w wybranych państwach ‒
uzasadnia lokalizację
wybranych ośrodków high-tech ‒
wyjaśnia zależności między lokalizacją
ośrodków badawczych a masową produkcją ‒
wskazuje na mapie świata
technopolie i opisuje ich cechy |
‒
analizuje treść mapy
dotyczącej przemysłu zaawansowanej technologii na świecie i formułuje
wnioski ‒
analizuje wpływ rozwoju
przemysłu zaawansowanej technologii na proces globalizacji ‒
analizuje przyczyny
i skutki zróżnicowania nakładów na działalność badawczą i rozwojową
w wybranych państwach |
‒
prognozuje przyszłość
high-tech w Polsce |
Cykle, rytmy i czas |
8. |
Pory
roku a krajobrazy |
‒
wymienia konsekwencje ruchów
Ziemi ‒
rozróżnia pory roku
–kalendarzowe, astronomiczne i klimatyczne ‒
korzysta z różnorakich źródeł
informacji |
‒
charakteryzuje pory roku w
poszczególnych strefach klimatycznych ‒
przedstawia
cykliczność pór roku w regionach Ziemi o odmiennych warunkach
klimatycznych |
‒
wyjaśnia zależność między
porami roku a zmianami w przyrodzie w ciągu roku ‒
wyjaśnia różnice
i podobieństwa między porami roku – kalendarzowymi, astronomicznymi
i klimatycznymi |
‒
wyjaśnia, że występowanie pór
roku i ich cykliczność to konsekwencje ruchu obiegowego Ziemi |
‒
wykazuje zależności między
ruchami Ziemi a zmianą czasu i porami roku na Ziemi |
9. |
Cykle
przyrodnicze i geologiczne |
‒
rozróżnia główne rodzaje skał ‒
wyjaśnia znaczenie terminów: cykl klimatyczny, cykl hydrologiczny, cykl
geologiczny ‒
korzysta z różnorakich źródeł
informacji |
‒
przedstawia cykl hydrologiczny
na podstawie schematu ‒
opisuje cykl geologiczny na
podstawie prostego schematu |
‒
charakteryzuje uwarunkowania
małego i dużego obiegu wody w przyrodzie na podstawie schematu |
‒
charakteryzuje cykl
geologiczny jako następstwo procesów geologicznych kształtujących
powierzchnię Ziemi |
‒ wykazuje na przykładach, że skały powstają w następstwie cyklu geologicznego |
|
Zdrowie |
10. |
Zagrożenia cywilizacyjne |
‒
wyjaśnia znaczenie terminu zagrożenia cywilizacyjne ‒
korzysta z różnorakich źródeł
informacji |
‒
wyszukuje
informacje o zagrożeniach wynikających z pobytu w odmiennych
warunkach środowiskowych i kulturowych |
‒
charakteryzuje czynniki
stanowiące naturalne zagrożenia życia i zdrowia w trakcie wyjazdów
turystycznych ‒
wskazuje sposoby
zabezpieczenia się przed zagrożeniami naturalnymi i cywilizacyjnymi |
‒
formułuje wnioski na podstawie
map tematycznych (konflikty zbrojne, kręgi kulturowe) |
‒
analizuje przyczyny
i skutki zagrożeń cywilizacyjnych, z którymi może spotkać się
turysta |
11. |
Co każdy turysta wiedzieć powinien,
wyjeżdżając do odległych państw |
‒
wydziela rodzaje turystyki ‒
wymienia czynniki wpływające
na atrakcyjność turystyczną poszczególnych regionów ‒
wyjaśnia znaczenie terminów: turystyka, walory turystyczne ‒
korzysta z różnorakich źródeł
informacji |
‒
wyróżnia czynniki sprzyjające
turystyce w kontekście walorów zdrowotnych i poznawczych ‒
wskazuje na mapie świata
regiony najbardziej atrakcyjne pod względem turystycznym i uzasadnia
swój wybór ‒
opisuje warunki klimatyczne
w wybranych regionach turystycznych na podstawie map tematycznych ‒
analizuje wykresy i dane
statystyczne dotyczące m.in. ruchu turystycznego |
‒
opisuje atrakcyjność
turystyczną wybranych regionów świata na podstawie dostępnych źródeł
informacji |
‒
charakteryzuje czynniki
wpływające na atrakcyjność turystyczną poszczególnych regionów Ziemi |
‒
analizuje przyczyny
i skutki zagrożeń cywilizacyjnych, z którymi może spotkać się
turysta |
|
Woda – cud natury |
12. |
Zasoby wody na Ziemi a potrzeby
człowieka. Racjonalne gospodarowanie wodą wyzwaniem dla każdego |
‒
wymienia zasoby wodne Ziemi ‒
wymienia nazwy największych
zbiorników wody słodkiej na Ziemi i wskazuje wymienione zbiorniki na
mapie świata ‒
przedstawia przykłady
wykorzystania wody w przemyśle, rolnictwie oraz gospodarstwach domowych ‒
wymienia źródła
zanieczyszczenia wód powierzchniowych ‒
przedstawia formy ochrony wody
‒
wyjaśnia znaczenie terminu lej depresyjny ‒
korzysta z różnorakich źródeł
informacji |
‒
opisuje zasoby wodne Ziemi na
podstawie schematu i diagramu ‒
przedstawia obieg wody w
przyrodzie ‒
analizuje strukturę
użytkowania wody na świecie na podstawie diagramu ‒
wykazuje skutki
nieracjonalnego gospodarowania wodą ‒
przedstawia przykłady
racjonalnego gospodarowania wodą w przemyśle, rolnictwie oraz gospodarstwach
domowych |
‒
omawia problem
nierównomiernego dostępu do wody pitnej ‒
wykazuje
konieczność racjonalnego gospodarowania zasobami naturalnymi wody ‒
przedstawia
własne działania, jakie może podjąć w celu racjonalnego gospodarowania
zasobami naturalnymi wody |
‒
formułuje wnioski na podstawie
mapy rozmieszczenia zasobów wody na świecie ‒
wyjaśnia przyczyny
i skutki braku dostępu do wody pitnej na przykładzie wybranego regionu
świata ‒
analizuje wykorzystanie wody w
gospodarce oraz życiu codziennym ‒
opisuje mechanizm powstawania
lejów depresyjnych ‒
wyjaśnia zjawisko pustynnienia
na wybranym przykładzie ‒
analizuje przyczyny
i skutki zanikania Jeziora Aralskiego |
‒ formułuje problem dostępu ludzi do wody pitnej i proponuje sposoby rozwiązania tego problemu |
|
13. |
Podsumowanie wiadomości |
|||||
|
14. |
Sprawdzenie wiadomości z tematów 1–12 |
|||||
Wielcy rewolucjoniści nauki |
15. |
Odkrywanie
i poznawanie kuli ziemskiej |
‒
wymienia najważniejsze wyprawy
geograficzne w starożytności i średniowieczu ‒
wyjaśnia znaczenie terminów: jedwabny szlak, konkwistador ‒
korzysta z różnorakich źródeł
informacji |
‒
przedstawia uwarunkowania
wypraw geograficznych ‒
wymienia kluczowe wydarzenia
związane z eksploracją regionów świata ‒
opisuje najważniejsze wyprawy
geograficzne w starożytności i średniowieczu na podstawie mapy oraz
dostępnych źródeł informacji ‒
wymienia przyczyny
i skutki wypraw geograficznych w starożytności i średniowieczu |
‒
charakteryzuje szlaki
najważniejszych odkryć geograficznych starożytności i średniowiecza na
podstawie mapy tematycznej |
‒
wykazuje przyczyny i skutki
wypraw geograficznych w starożytności i średniowieczu ‒
opisuje korzyści wynikające z
podróży Marco Polo |
‒
opisuje uwarunkowania wielkich
odkryć geograficznych |
16. |
Świat
– przed Kolumbem i po Kolumbie |
‒
przedstawia przyczyny
i skutki wielkich odkryć geograficznych ‒
wymienia nazwiska Polaków,
którzy odegrali znaczącą rolę w historii odkryć geograficznych
i badań naukowych ‒
korzysta z różnorakich źródeł
informacji |
‒
opisuje wyprawy wielkich
odkrywców i badaczy od XV wieku po czasy współczesne ‒
omawia historię odkrywania i
badania obszarów okołobiegunowych ‒
przedstawia historię zdobycia
Mount Everestu i zejścia na dno Rowu Mariańskiego |
‒
wyjaśnia przyczyny późnych
odkryć i badań obszarów okołobiegunowych ‒
wskazuje
zmiany społeczne i gospodarcze, jakie zaszły po kolejnych odkryciach
geograficznych ‒
charakteryzuje uwarunkowania
zdobycia Mont Everestu i zejścia na dno Rowu Mariańskiego |
‒
wyjaśnia przyczyny
i skutki odkryć geograficznych w okresie wielkich odkryć
geograficznych |
‒
formułuje wnioski dotyczące
zmian na świecie przed Kolumbem i po Kolumbie |
|
Dylematy moralne w nauce |
17. |
Zasoby naturalne Ziemi |
‒
wymienia nazwy zasobów
naturalnych ‒
wymienia przyczyny integracji
człowieka w środowisko przyrodnicze ‒
wskazuje
przykłady niszczącej działalności człowieka ‒
korzysta z różnorakich źródeł
informacji |
‒
omawia rozmieszczenie obszarów
leśnych na Ziemi przed 10 000 lat i obecnie na podstawie wybranych
źródeł informacji |
‒
porównuje warunki przyrodnicze
na Ziemi przed wiekami i współcześnie na podstawie dostępnych źródeł
informacji |
‒
analizuje przyczyny
i skutki ingerencji człowieka w środowisko przyrodnicze |
‒
przedstawia
problemy związane z eksploatacją zasobów naturalnych |
18. |
Czy rosnące potrzeby człowieka
uzasadniają każdą ingerencję człowieka w środowisku przyrodniczym? |
‒
wymienia przyczyny
i skutki zanieczyszczenia sfer Ziemi ‒
omawia przykłady katastrof
ekologicznych ‒
wyjaśnia znaczenie terminów: efekt cieplarniany, katastrofa ekologiczna, dziura ozonowa, eutrofizacja wód ‒
korzysta z różnorakich źródeł
informacji |
‒
charakteryzuje wpływ działalności
człowieka na sfery Ziemi ‒
opisuje zanieczyszczenie
środowiska przyrodniczego na podstawie map tematycznych (zanieczyszczenia
wód, erozja i degradacja gleb) |
‒
wyjaśnia przyczyny
i skutki integracji człowieka w środowisko przyrodnicze ‒
ocenia wpływ działalności
człowieka na stan środowiska na podstawie dostępnych źródeł informacji |
‒
analizuje przyczyny
i skutki ingerencji człowieka w środowisko przyrodnicze ‒
wyjaśnia przyczyny
i skutki powstania dziury ozonowej ‒
omawia przyczyny skutki
eutrofizacji wód |
‒
prognozuje przyszłość Ziemi
przy dalszym postępie antropopresji |
|
Nauka w mediach |
19. |
Kontrowersyjne problemy
w mediach: wyczerpywanie się źródeł energii, niebezpieczeństwa
energetyki jądrowej, wpływ działalności ludzkiej na klimat |
‒ wymienia
przykłady globalnych problemów ‒ wymienia
wady i zalety energetyki jądrowej ‒ wyjaśnia
znaczenie terminu globalne problemy ‒ korzysta
z różnorakich źródeł informacji |
‒ rozróżnia
globalne problemy na środowiskowe, gospodarcze i społeczne ‒ analizuje materiały prasowe
oraz pochodzące z innych środków przekazu, wskazując różne aspekty
wybranych problemów globalnych (energetyka, ocieplanie się klimatu itp.) ‒ omawia
wielkość emisji gazów cieplarnianych w wybranych krajach na podstawie
diagramu |
‒ wyróżnia
kryteria podziału globalnych problemów ‒ omawia
przyczyny i skutki globalnego ocieplenia klimatu ‒ przedstawia
argumenty i kontrargumenty na temat globalnego ocieplenia |
‒ ocenia
poglądy na temat globalnego ocieplenia ‒ analizuje
kontrowersje wokół energetyki jądrowej ‒ wyjaśnia
cel i znaczenie testów nuklearnych |
‒ ocenia
problemy związane z wyczerpywaniem się złóż bogactw naturalnych |
20. |
Kontrowersyjne problemy
w mediach: kraje biedne i bogate, nierównomierny dostęp do wody
i żywności ludności na świecie |
‒ porównuje
poziom ubóstwa w wybranych krajach Ameryki i Afryki ‒ wyjaśnia
znaczenie terminów: głód, niedożywienie ‒ korzysta
z różnorakich źródeł informacji |
‒ charakteryzuje
strukturę przestrzenną głodu na świecie na podstawie mapy tematycznej |
‒ wyjaśnia
kryteria podziału na kraje biedne i bogate |
‒ formułuje
wnioski na podstawie analizy PKB na świecie ‒ analizuje
przyczyny i skutki nierównomiernego dostępu do żywności ludności na
świecie |
‒ formułuje
problem dotyczący eksplozji demograficznej |
|
Współczesna diagnostyka i medycyna |
21. |
Czy choroby cywilizacyjne mogą
zagrozić światu? Jak się przed nimi ustrzec? |
‒ wymienia
nazwy współczesnych chorób cywilizacyjnych ‒ wymienia
nazwy chorób cywilizacyjnych, które występowały dawniej, i określa
przyczyny zmniejszenia groźby ich występowania ‒ odczytuje
informacje dotyczące otyłości, chorób nowotworowych oraz wskaźnika
cholesterolu z wykresów, danych statystycznych i map tematycznych ‒
wyjaśnia znaczenie terminu choroby cywilizacyjne ‒ korzysta
z różnorakich źródeł informacji |
‒ wyszukuje informacje oraz dane
statystyczne dotyczące przyczyn i występowania chorób cywilizacyjnych
w świecie ‒ określa
przyczyny występowania chorób cywilizacyjnych w krajach wysoko
rozwiniętych i rozwijających się ‒ określa
przyczyny otyłości u dzieci i dorosłych na podstawie danych statystycznych ‒ opisuje
dostęp do usług medycznych na świecie na podstawie kartogramu |
‒ analizuje
informacje oraz dane statystyczne dotyczące przyczyn i występowania
chorób cywilizacyjnych w świecie ‒ wyjaśnia
przyczyny występowania chorób cywilizacyjnych i ich skutki społeczne
oraz gospodarcze ‒ proponuje
sposoby unikania chorób cywilizacyjnych ‒ wyjaśnia
znaczenie terminu wskaźnik BMI ‒ wyznacza
wskaźnik BMI dla siebie |
‒ wykazuje
skuteczność lekarstw nowej generacji oraz szczepionek w zwalczaniu niektórych
chorób cywilizacyjnych ‒ analizuje
ryzyko zachorowań na podstawie wskaźnika BMI ‒ ocenia
skuteczność profilaktyki zapobiegania chorobom cywilizacyjnym |
‒ formułuje
wnioski na temat występowania i rozprzestrzeniania się chorób
cywilizacyjnych w krajach wysoko rozwiniętych i rozwijających się ‒ formułuje
wnioski na temat rocznych wydatków na zdrowie i opiekę zdrowotna
w wybranych krajach na podstawie wykresów i danych statystycznych |
Ochrona przyrody i środowiska |
22. |
Zrównoważony
rozwój jedyną alternatywą dla przyszłości świata |
‒ wyjaśnia,
czym zajmują się ochrona przyrody i ochrona środowiska ‒
wyjaśnia znaczenie terminów: ekorozwój, recykling ‒ korzysta
z różnorakich źródeł informacji |
‒ opisuje
zmiany relacji człowiek – środowisko na przestrzeni dziejów ‒
wyjaśnia, na czym polega
zrównoważony rozwój ‒
prezentuje podstawowe zasady
koncepcji zrównoważonego rozwoju ‒ proponuje
działania na rzecz zrównoważonego rozwoju w skali globalnej, regionalnej
i lokalnej ‒ wyjaśnia,
na czym polega recykling |
‒ określa,
jaki jest wpływ ekorozwoju na
gospodarkę słabo i wysoko rozwiniętych państw ‒ określa cele zrównoważonego
rozwoju i przedstawia zasady, którymi powinna kierować się gospodarka
świata ‒ omawia
stopień degradacji środowiska na świecie i w Polsce na podstawie map
tematycznych ‒ wyjaśnia
zasadę 3 x U |
‒ wyjaśnia mechanizm efektu
cieplarnianego i omawia kontrowersje dotyczące wpływu człowieka na
zmiany klimatyczne |
‒ ocenia
działalność człowieka w środowisku przyrodniczym na przestrzeni dziejów |
23. |
Ochrona
przyrody – zadanie na przyszłość |
‒ wyjaśnia,
czym zajmują się ochrona przyrody i ochrona środowiska ‒ wymienia
nazwy form ochrony przyrody ‒ wymienia
przykłady form ochrony przyrody występujących w Polsce ‒
wyjaśnia znaczenie terminów: ochrona przyrody, ochrona środowiska przyrodniczego ‒ korzysta
z różnorakich źródeł informacji |
‒ przedstawia
przykłady działań na rzecz ochrony środowiska, które można podejmować,
gospodarując zasobami Ziemi ‒
przedstawia inicjatywy mające
na celu łagodzenie skutków antropopresji |
‒ omawia
wielkość nakładów finansowych przeznaczanych na ochronę środowiska przyrodniczego
w Polsce na podstawie danych statystycznych i formułuje wnioski |
‒ formułuje
wnioski na podstawie analizy map tematycznych świata dotyczących udziału
obszarów chronionych |
‒ organizuje
debatę pt. „Lokalne działania na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego” |
|
Nauka i sztuka |
24. |
Kataklizmy
w dziejach ludzkości przedstawiane w dziełach sztuki. Czy Atlantyda
istniała naprawdę? |
‒ wymienia
przykłady dokumentowania przez ludzi krajobrazów i obiektów
geograficznych ‒ wymienia
skutki trzęsień ziemi i wybuchów wulkanów ‒ przedstawia
zmiany klimatyczne na wybranych przykładach ‒ korzysta
z różnorakich źródeł informacji |
‒ wyjaśnia,
czym jest Ognisty Pierścień Pacyfiku na podstawie mapy świata ‒ wskazuje zmiany
środowiska, np. krajobrazu, zachodzące pod wpływem działalności człowieka
albo zmiany klimatyczne, jakie można zauważyć w dziełach sztuki np.:
malarstwie niderlandzkim ‒ wskazuje obiekty i zjawiska
geograficzne, które pojawiają się w dziełach sztuki, np.: pory roku,
obszary miejskie i wiejskie, góry, wulkany |
‒ wyjaśnia
przyczyny i skutki trzęsień ziemi oraz wybuchów wulkanów ‒ przedstawia
hipotezy dotyczące istnienia Atlantydy ‒ opisuje
wpływ mitu o Atlantydzie na literaturę i kinematografię ‒ porównuje krajobrazy przedstawione w dawnym malarstwie
z ich stanem współczesnym |
‒
wyjaśnia przyczyny
i skutki zmian w krajobrazie naturalnym ‒ przedstawia teorię ruchu płyt litosfery |
‒ uzasadnia
rozmieszczenie stref sejsmicznych i wulkanicznych na podstawie mapy
świata |
Barwy i zapachy świata |
25. |
Barwne i jednolite krajobrazy |
‒ rozróżnia krajobraz naturalny i krajobraz kulturowy ‒
wyjaśnia znaczenie terminów: krajobraz naturalny, krajobraz kulturowy ‒ korzysta z
różnorakich źródeł informacji |
‒ wymienia
nazwy i wskazuje na mapie strefy krajobrazowe ‒ opisuje
główne krajobrazy na Ziemi i ich dominanty ze szczególnych
uwzględnieniem klimatu ‒ opisuje
krajobraz górski |
‒ opisuje
różnorodność krajobrazową regionów świata, analizując ich cechy
charakterystyczne, w tym dominujące barwy |
‒
przedstawia czynniki warunkujące cechy krajobrazów |
‒ wyjaśnia
przyczyny strefowości krajobrazowej na Ziemi |
26. |
Dni i noce w różnych
częściach Ziemi |
‒ opisuje ruch
obrotowy Ziemi na schemacie lub modelu ‒ wymienia
następstwa ruchu obrotowego Ziemi ‒ rozróżnia
czas słoneczny i czas strefowy ‒ wymienia
nazwy rejonów występowania nocy polarnej ‒ wyjaśnia
znaczenie terminów: czas słoneczny,
czas strefowy |
‒ wyjaśnia
zmiany długości dnia i nocy w różnych porach roku ‒ odczytuje
różnice czasu strefowego na mapie stref czasowych ‒ oblicza
różnice czasu strefowego pomiędzy punktami na Ziemi na podstawie mapy stref
czasowych |
‒
omawia mechanizm ruchu obrotowego i jego następstwa ze
szczególnym uwzględnieniem rytmu dobowego ‒
wyznacza czas słoneczny i czas strefowy wybranych
miejsc na Ziemi |
‒
omawia zjawisko następowania dnia i nocy w różnych
częściach świata |
‒
wyjaśnia, na czym polega zjawisko nocy polarnej |
|
Największe i najmniejsze |
27. |
Rekordy
Ziemi |
‒ wymienia
przykłady zróżnicowania środowiska geograficznego ‒ wymienia
nazwy typów genetycznych jezior ‒ porównuje
linie brzegowe wybranych kontynentów na podstawie mapy świata ‒
wyjaśnia znaczenie terminów: kryptodepresja, dorzecze, przepływ, pływy ‒ korzysta
z różnorakich źródeł informacji |
‒ wyjaśnia,
czym są rekordy geograficzne ‒ wyszukuje i przedstawia
przykłady ekstremalnych cech środowiska, rekordowych wielkości, czyli
ziemskie „naj…” w skali lokalnej, regionalnej i globalnej ‒
lokalizuje na mapie świata
przykłady rekordów geograficznych ‒ wymienia
nazwy wielkich form ukształtowania powierzchni Ziemi i wskazuje te formy
na mapie ‒ wymienia
nazwy rekordów hydrologicznych i wskazuje rekordy na mapie świata ‒ odczytuje
rekordy klimatyczne na mapie klimatycznej świata |
‒ przedstawia
przykłady zróżnicowania środowiska przyrodniczego Ziemi, wskazując je na
mapie świata ‒ wyjaśnia
znaczenie terminu Korona Ziemi ‒ rozpoznaje
wybrane typy wybrzeży na podstawie ilustracji ‒ omawia
typy genetyczne jezior i wskazuje ich przykłady na mapie świata |
‒ charakteryzuje
ukształtowanie pionowe i poziome powierzchni Ziemi ‒ omawia
genezę wybranych typów wybrzeży |
‒ wykazuje
przyczyny występowania rekordów klimatycznych na świecie |
28. |
Rekordy
europejskie i polskie |
‒ wymienia
nazwy rekordów Europy oraz Polski ‒ korzysta
z różnorakich źródeł informacji |
‒ wymienia
przykłady rekordów Europy oraz Polski i wskazuje je na mapie Europy i Polski |
‒
podaje przykłady ekstremalnych
cech środowiska Polski |
‒
omawia przykłady ekstremalnych
cech środowiska, rekordowych wielkości geograficznych w Europie i Polsce |
‒ wykazuje
przyczyny występowania rekordów klimatycznych w Europie |
|
|
29. |
Podsumowanie wiadomości |
|||||
|
30. |
Sprawdzenie wiadomości z tematów 15–28 |
36 | Propozycja wymagań edukacyjnych z przyrody dla wątku fizyka
1. Wymagania na
każdy stopień wyższy niż dopuszczający obejmują również wymagania na
stopień niższy.
2. Na podstawowym
poziomie wymagań uczeń wykonuje proste zadania obowiązkowe (łatwe – na
stopień dostateczny, bardzo łatwe – na stopień dopuszczający). Niektóre
czynności ucznia mogą być wspomagane przez nauczyciela (np.
przeprowadzanie doświadczeń, rozwiązywanie problemów; na stopień dostateczny
uczeń wykonuje je pod kierunkiem nauczyciela, na stopień dopuszczający – z
pomocą nauczyciela lub innych uczniów).
3. Czynności
wymagane na poziomach wymagań wyższych
niż podstawowy uczeń wykonuje samodzielnie (na stopień dobry niekiedy
może korzystać z niewielkiego wsparcia nauczyciela).
4. W przypadku
wymagań na stopnie wyższe niż dostateczny uczeń wykonuje zadania bardziej
złożone lub dodatkowe (na stopień dobry – umiarkowanie trudne, na stopień
bardzo dobry – trudne i wymagające umiejętności złożonych).
5. Stopień celujący
zdobywa uczeń, który sprostał
wymaganiom na stopień bardzo dobry oraz wykraczającym poza obowiązujący
program nauczania (jest twórczy, rozwiązuje zadania problemowe w sposób
niekonwencjonalny; potrafi dokonać syntezy wiedzy, a na tej podstawie
sformułować hipotezy badawcze i zaproponować sposób ich weryfikacji;
samodzielnie prowadzi badania o charakterze naukowym; z własnej inicjatywy
pogłębia wiedzę, korzystając z różnych źródeł; poszukuje zastosowania wiedzy w
praktyce; dzieli się wiedzą z innymi uczniami).
Wymagania
ogólne – uczeń:
·
zna i wykorzystuje pojęcia i prawa fizyki do wyjaśniania
procesów i zjawisk w przyrodzie,
·
analizuje teksty popularnonaukowe i ocenia ich treść,
·
wykorzystuje i przetwarza informacje zapisane w postaci
tekstu, tabel, wykresów, schematów i rysunków,
·
buduje proste modele fizyczne do opisu zjawisk,
·
planuje i wykonuje proste doświadczenia i analizuje ich
wyniki.
Ponadto uczeń:
·
wykorzystuje wiedzę o charakterze naukowym do
identyfikowania i rozwiązywania problemów oraz formułowania wniosków opartych
na obserwacjach empirycznych dotyczących przyrody,
·
wyszukuje, selekcjonuje i krytycznie analizuje informacje,
‒
aktywnie uczestniczy w dyskusji, pamiętając o
zgodności z tematem, właściwej argumentacji oraz dyscyplinie wypowiedzi i
nieprzekraczaniu czasu wypowiedzi,
‒
aktywnie uczestniczy w tematycznej burzy mózgów
i tworzeniu mapy mentalnej, pamiętając o jakości i trafności argumentów,
poprawności wnioskowania, dyscyplinie merytorycznej
i selekcjonowaniu informacji; zajmuje wyraźne stanowisko,
‒
samodzielnie przygotowuje i przedstawia
prezentacje multimedialne: dobiera i selekcjonuje informacje zgodnie z
prezentowanym tematem, dba o logikę prezentacji i przestrzega jej ram
czasowych,
‒
aktywnie uczestniczy w projekcie: jest
samodzielny i zaangażowany, umie pracować w zespole,
‒
przygotowuje, przeprowadza i opracowuje
obserwacje i doświadczenia według zasad podanych przez nauczyciela,
‒
umiejętnie i kulturalnie prezentuje własne sądy
i przemyślenia,
‒
przestrzega poprawności językowej; poprawnie
stosuje język symboli dziedziny wiedzy, której wypowiedź dotyczy,
‒
wykorzystuje narzędzia TIK na różnych etapach
pracy.
Propozycje
wymagań programowych na poszczególne oceny (IV etap edukacyjny) przygotowane na
podstawie treści zawartych w podstawie programowej, programie nauczania
oraz w podręczniku dla liceum ogólnokształcącego i technikum Fizyka
Wyróżnione
wymagania programowe odpowiadają wymaganiom ogólnym i szczegółowym zawartym w
treściach nauczania podstawy programowej.
W
nawiasie, obok tytułu każdego wątku tematycznego, podano jego numer w podstawie
programowej przedmiotu fizyka w
liceum.
Ważne: wymagania na
każdy stopień wyższy niż
dopuszczający obejmują również wymagania na stopień niższy.
Propozycja: We wszystkich zadaniach
wykonywanych w grupach, kiedy stosujemy metody aktywizujące (np. burza mózgów,
mapa mentalna), lider grupy nie jest wskazywany na początku zadania. Zawsze
„wyłania” się w czasie pracy i dobrowolnie prezentuje pracę grupy. Stąd wynika
fakt umieszczania tego wymagania w kolumnie „wymagania dopełniające” na stopień
bardzo dobry.
1.
i 2. Widzę, doświadczam, więc rozumiem
Poziom
podstawowy |
Poziom ponadpodstawowy |
|||
wymagania
konieczne stopień
dopuszczający |
wymagania
podstawowe stopień
dostateczny |
wymagania
rozszerzające stopień dobry |
wymagania
dopełniające stopień bardzo
dobry |
wymagania
wykraczające stopień celujący |
Uczeń: |
||||
–
wskazuje jedno zjawisko fizyczne przewidziane teoretycznie, –
wskazuje różnice między obserwacją a eksperymentem |
–
wskazuje co najmniej dwa zjawiska fizyczne przewidziane teoretycznie, a
odkryte później –
wyjaśnia różnice pomiędzy obserwacją a eksperymentem –
planuje wybraną obserwację –
planuje wybrany eksperyment |
–
wymienia przykłady co najmniej trzech zjawisk fizycznych przewidzianych
teoretycznie, –
opisuje warunki prawidłowego prowadzenia – opisuje warunki prawidłowego planowania –
przeprowadza wybraną obserwację i wybrany eksperyment |
–
opracowuje i prezentuje wyniki przeprowadzonych obserwacji |
–
wyróżnia etapy pracy badawczej (ustalenie problemu badawczego, sformułowanie
hipotezy, zaplanowanie eksperymentu) – przeprowadza zaplanowany przez siebie eksperyment, opracowuje wyniki i formułuje na ich podstawie wnioski potwierdzające lub odrzucające postawioną wcześniej hipotezę |
3. Telegraf,
telefon, radio… Co jeszcze przed nami?
Poziom
podstawowy |
Poziom ponadpodstawowy |
|||
wymagania
konieczne stopień
dopuszczający |
wymagania
podstawowe stopień
dostateczny |
wymagania
rozszerzające stopień dobry |
wymagania
dopełniające stopień bardzo
dobry |
wymagania
wykraczające stopień celujący |
Uczeń: |
||||
–
wyszukuje informacje –
wyszukuje informacje na temat odkrycia telegrafu telefonu –
uczestniczy mało aktywnie |
–
opisuje tło historyczne wybranego odkrycia lub wynalazku –
opisuje tło historyczne odkrycia telegrafu, telefonu –
wyszukuje informacje dotyczące historii radia i telewizji –
uczestniczy w burzy mózgów z większym zaangażowaniem, np. prezentuje, uzasadniając
wybór, jeden przedmiot, który uznaje za niezbędny do życia |
–
analizuje i przedstawia naukowe, społeczne i ekonomiczne znaczenie wybranego
wynalazku lub odkrycia –
analizuje i przedstawia naukowe, społeczne i ekonomiczne znaczenie odkrycia
telegrafu, telefonu –
analizuje i selekcjonuje informacje dotyczące historii radia i telewizji –
uczestniczy aktywnie w burzy mózgów, np. prezentuje, uzasadniając wybór,
przynajmniej trzy przedmioty, które uznaje za niezbędne do życia |
–
analizuje, na przykładzie wybranego odkrycia lub wynalazku, proces twórczy i
wskazuje czynniki warunkujące jego powodzenie lub trudności –
analizuje, na przykładzie wynalezienia telefonu, telegrafu lub radia, proces
twórczy i wskazuje czynniki warunkujące jego powodzenie lub trudności –
przygotowuje prezentację multimedialną dotyczącą historii radia i telewizji –
aktywnie uczestniczy w burzy mózgów i, przyjmując rolę lidera, podsumowuje
wyniki pracy swojej grupy i prezentuje je pozostałym uczniom |
–
wskazuje czynniki wpływające na rozwój współczesnej nauki –
przeprowadza wywód myślowy – aktywnie uczestniczy w burzy mózgów i podsumowuje pracę wszystkich grup, tworząc „niezbędnik człowieka XXI wieku” |
4.
Od turbiny Herona z Aleksandrii do wysoko wydajnych silników cieplnych i
elektrycznych
Poziom
podstawowy |
Poziom ponadpodstawowy |
|||
wymagania
konieczne stopień
dopuszczający |
wymagania
podstawowe stopień
dostateczny |
wymagania
rozszerzające stopień dobry |
wymagania
dopełniające stopień bardzo
dobry |
wymagania
wykraczające stopień celujący |
Uczeń: |
||||
–
wyszukuje wiadomości dotyczące silników parowych, spalinowych i elektrycznych –
uczestniczy mało aktywnie |
–
analizuje i selekcjonuje informacje dotyczące budowy –
uczestniczy w budowaniu mapy mentalnej z większym zaangażowaniem, np.
wyszukuje trzy wynalazki, tworzące logiczny ciąg, w którym następny wynalazek
nie mógłby istnieć bez poprzedniego |
–
analizuje historię odkryć silników różnego typu –
uczestniczy aktywnie |
–
analizuje budowę i zasadę działania silników różnego typu, –
przygotowuje prezentację multimedialną dotyczącą budowy – przyjmując rolę lidera, podsumowuje
wyniki pracy grupy tworzącej mapę mentalną oraz przedstawia je pozostałym
uczniom |
– analizuje czynniki przyrodnicze środowiska i wskazuje, prawidłowy jego zdaniem, kierunek rozwoju nauki związanej z napędami wykorzystywanymi w przemyśle |
5.
i 6. Czy słowo światło zawsze oznacza
to samo?
Poziom
podstawowy |
Poziom ponadpodstawowy |
|||
wymagania
konieczne stopień
dopuszczający |
wymagania
podstawowe stopień
dostateczny |
wymagania
rozszerzające stopień dobry |
wymagania
dopełniające stopień bardzo
dobry |
wymagania
wykraczające stopień celujący |
Uczeń: |
||||
–
wyszukuje wiadomości –
uczestniczy mało aktywnie |
–
analizuje i selekcjonuje zdobyte wiadomości o termicznych –
opisuje widma światła pochodzące z różnych źródeł –
uczestniczy z większym zaangażowaniem w tematycznej burzy mózgów |
–
analizuje widma światła pochodzącego z różnych źródeł, –
przygotowuje i przedstawia wiadomości dotyczące cech charakterystycznych
energii słonecznej –
uczestniczy aktywnie |
–
przygotowuje prezentację multimedialną dotyczącą podobieństw światła lasera i
światła żarówki oraz różnic między nimi –
analizuje treść artykułu dotyczącego budowy i działania domowego spektroskopu
–
uczestniczy aktywnie w tematycznej burzy mózgów i, przyjmując rolę lidera,
podsumowuje pracę grupy |
–
kieruje pracą grupy tworzącej model spektroskopu – uczestniczy aktywnie w tematycznej burzy mózgów i podsumowuje pracę wszystkich grup |
7. i 8. Wizje, czyli jak nauka zmieni świat w XXI
wieku
Poziom
podstawowy |
Poziom ponadpodstawowy |
|||
wymagania
konieczne stopień
dopuszczający |
wymagania
podstawowe stopień
dostateczny |
wymagania
rozszerzające stopień dobry |
wymagania
dopełniające stopień bardzo
dobry |
wymagania
wykraczające stopień celujący |
Uczeń: |
||||
–
wyszukuje wiadomości –
uczestniczy mało aktywnie |
–
analizuje i selekcjonuje wiadomości dotyczące elementów współczesnej
elektroniki –
analizuje i selekcjonuje informacje dotyczące zmian właściwości ciekłych
kryształów pod wpływem pola elektrycznego –
uczestniczy w budowaniu tematycznej mapy mentalnej z większym zaangażowaniem |
–
wyszukuje w internecie –
uczestniczy aktywnie |
– przygotowuje i
przedstawia prezentację multimedialną dotyczącą elementów współczesnej
elektroniki –
przygotowuje i przedstawia prezentację multimedialną dotyczącą zmian
właściwości ciekłych kryształów pod wpływem pola elektrycznego – przyjmuje rolę lidera |
– wyszukuje, analizuje i prezentuje informacje dotyczące nanotechnologii; wyjaśnia znaczenie dwóch nagród R.P. Feynmana, wyznaczonych przez uczonego w czasie słynnego wykładu pt. „Na dole jest jeszcze dużo miejsca” |
9. Czy naprawdę żyjemy coraz szybciej?
Poziom
podstawowy |
Poziom ponadpodstawowy |
|||
wymagania
konieczne stopień
dopuszczający |
wymagania
podstawowe stopień
dostateczny |
wymagania
rozszerzające stopień dobry |
wymagania
dopełniające stopień bardzo
dobry |
wymagania
wykraczające stopień celujący |
Uczeń: |
||||
–
wyszukuje wiadomości –
wyszukuje wiadomości dotyczące historii kalendarza –
uczestniczy mało aktywnie |
–
analizuje i selekcjonuje informacje dotyczące zjawisk okresowych w przyrodzie
–
analizuje i selekcjonuje informacje dotyczące historii kalendarza –
analizuje i selekcjonuje informacje dotyczące historii zegara –
uczestniczy w tematycznej dyskusji z większym zaangażowaniem |
–
omawia zjawiska okresowe, które są podstawą kalendarza, oraz metody pomiaru
czasu –
aktywnie uczestniczy |
–
przygotowuje i przedstawia prezentację multimedialną dotyczącą historii
kalendarza –
przygotowuje i przedstawia prezentację multimedialną dotyczącą rodzajów
zegarów –
przyjmuje rolę lidera i podsumowuje wyniki tematycznej dyskusji |
– przygotowuje i prezentuje opracowanie dotyczące termodynamicznej strzałki czasu |
10. Podsumowanie i powtórzenie wiadomości
11. Komfort cieplny
Poziom
podstawowy |
Poziom ponadpodstawowy |
|||
wymagania
konieczne stopień
dopuszczający |
wymagania
podstawowe stopień
dostateczny |
wymagania
rozszerzające stopień dobry |
wymagania
dopełniające stopień bardzo
dobry |
wymagania
wykraczające stopień celujący |
Uczeń: |
||||
–
wyszukuje wiadomości –
uczestniczy mało aktywnie |
–
analizuje i selekcjonuje informacje dotyczące sposobów przepływu ciepła –
uczestniczy w tematycznej burzy mózgów z większym zaangażowaniem |
–
omawia wpływ zjawisk przepływu ciepła na proces termoregulacji organizmu –
aktywnie uczestniczy |
–
omawia objawy i sposoby zapobiegania wychłodzeniu –
przygotowuje i przedstawia prezentację multimedialną dotyczącą fizycznych
aspektów wymiany ciepła –
uczestniczy aktywnie |
–
analizuje i selekcjonuje wiadomości z różnych źródeł, a następnie
przygotowuje i przedstawia prezentację pt. Co to znaczy, że mam gorączkę –
uczestniczy aktywnie |
12. Kręgosłup jako układ biomechaniczny
Poziom
podstawowy |
Poziom ponadpodstawowy |
|||
wymagania
konieczne stopień
dopuszczający |
wymagania
podstawowe stopień dostateczny |
wymagania
rozszerzające stopień dobry |
wymagania
dopełniające stopień bardzo
dobry |
wymagania
wykraczające stopień celujący |
Uczeń: |
||||
–
wyszukuje wiadomości –
wyszukuje wiadomości |
–
analizuje i selekcjonuje informacje dotyczące kręgosłupa jako układu
mechanicznego –
analizuje i selekcjonuje informacje dotyczące działania stawów jako maszyn
prostych |
–
omawia objawy chorób kręgosłupa i sposoby zapobiegania tym chorobom, ze szczególnym
uwzględnieniem wpływu wykonywanej pracy na stan kręgosłupa |
–
przygotowuje i przedstawia prezentację multimedialną dotyczącą kręgosłupa
jako układu biomechanicznego |
– analizuje wypowiedź Bertranda Russella „Badania w dziedzinie medycyny dokonały tak olbrzymiego postępu, że dziś praktycznie biorąc nikt już nie jest zdrowy” i przedstawia znane odkrycia w dziedzinie diagnozowania i leczenia chorób kręgosłupa |
13. i 14. Woda – cud natury
Poziom
podstawowy |
Poziom ponadpodstawowy |
|||
wymagania
konieczne stopień
dopuszczający |
wymagania
podstawowe stopień
dostateczny |
wymagania
rozszerzające stopień dobry |
wymagania
dopełniające stopień bardzo
dobry |
wymagania
wykraczające stopień celujący |
Uczeń: |
||||
–
wyszukuje wiadomości –
uczestniczy mało aktywnie |
–
analizuje i selekcjonuje informacje na temat fizycznych właściwości wody –
uczestniczy w sporządzaniu tematycznej mapy mentalnej |
–
omawia właściwości fizyczne wody i potrafi wskazać przykłady ich
wykorzystania w przyrodzie, stosując wiedzę o właściwościach fizycznych wody –
uczestniczy aktywnie |
–
opracowuje i prezentuje wybrane doświadczenie obrazujące właściwości fizyczne
wody –
opracowuje i przedstawia prezentację multimedialną dotyczącą znaczenia
napięcia powierzchniowego i zjawiska włoskowatości w życiu codziennym,
przemyśle –
wyszukuje niezbędne informacje –
przyjmuje rolę lidera i podsumowuje wyniki pracy grupy tworzącej mapę
mentalną oraz przedstawia je pozostałym uczniom |
|
15. Ciekawość
świata jest podstawą wszystkich odkryć i wynalazków
Poziom
podstawowy |
Poziom ponadpodstawowy |
|||
wymagania
konieczne stopień
dopuszczający |
wymagania
podstawowe stopień
dostateczny |
wymagania
rozszerzające stopień dobry |
wymagania
dopełniające stopień bardzo
dobry |
wymagania
wykraczające stopień celujący |
– wskazuje sylwetki i dokonania jednego wybranego uczonego
mającego jego zdaniem największy wpływ na rozwój danej dziedziny naukowej –
uczestniczy mało aktywnie |
– wskazuje sylwetki – analizuje działania wybranych uczonych i odkrywców, wskazując
wpływ ich dokonań na rozwój fizyki –
uczestniczy w tworzeniu tematycznej mapy mentalnej |
– analizuje dokonania wybranych uczonych lub odkrywców –
uczestniczy aktywnie w tworzeniu tematycznej mapy mentalnej |
–
przeprowadza rozumowanie –
przyjmuje rolę lidera |
– analizuje wybrany paradoks Zenona z Elei i na tej podstawie wykazuje niespójność wnioskowania tego uczonego |
16. Wielcy
odkrywcy i ich dzieła
Poziom
podstawowy |
Poziom ponadpodstawowy |
|||
wymagania
konieczne stopień
dopuszczający |
wymagania
podstawowe stopień
dostateczny |
wymagania
rozszerzające stopień dobry |
wymagania
dopełniające stopień bardzo
dobry |
wymagania
wykraczające stopień celujący |
Uczeń: |
||||
– wyszukuje podstawowe informacje na temat odkryć uczonego w
ramach wybranego tematu (do wyboru: Newton
i teoria grawitacji; Albert
Einstein –
uczestniczy z niewielkim zaangażowaniem w pracach nad realizacją projektu
uczniowskiego pt. Jakich przyjaciół
miałby/miałaby… (Niels Bohr, Maria Skłodowska Curie… lub inny wybrany przez
uczniów naukowiec), gdyby posiadał/posiadała swój profil na Facebooku |
– przedstawia odkrycia uczonego w ramach wybranego tematu –
uczestniczy w pracach nad realizacją projektu uczniowskiego z większym
zaangażowaniem, np. wyszukuje dane biograficzne potrzebne do opracowania
profilu uczonego na Facebooku |
– analizuje odkrycia
uczonego –
przygotowuje i przedstawia prezentację pt. Newton i teoria grawitacji –
uczestniczy aktywnie w pracach nad realizacją projektu uczniowskiego, np.
opracowuje wiadomości, jakie znajomi uczonego mogliby umieścić na jego
facebookowym profilu |
– przygotowuje i przedstawia prezentację pt. Albert Einstein –
uczestniczy aktywnie w pracach nad realizacją projektu uczniowskiego |
– pracuje aktywnie nad projektem uczniowskim i jest kreatywnym inspiratorem działań grupy |
17. i 18. Dobre
i złe oblicza nauki
Poziom
podstawowy |
Poziom ponadpodstawowy |
|||
wymagania
konieczne – stopień
dopuszczający |
wymagania
podstawowe stopień
dostateczny |
wymagania
rozszerzające stopień dobry |
wymagania
dopełniające stopień bardzo
dobry |
wymagania
wykraczające stopień celujący |
– wyszukuje informacje –
uczestniczy z niewielkim zaangażowaniem w debacie oksfordzkiej pt. Etyka w
nauce – konflikt czy symbioza |
–
wyszukuje i analizuje przynajmniej dwa osiągnięcia,
których twórcy mogli mieć dylematy moralne związane z ich późniejszym
wykorzystaniem – uczestniczy w tematycznej debacie
oksfordzkiej z większym zaangażowaniem, np. znajduje argumenty popierające
lub negujące prezentowaną hipotezę, czym wspomaga swoją grupę, ale nie pełni
roli mówcy |
–
przedstawia i analizuje przynajmniej trzy odkrycia
naukowe pod kątem ich wykorzystania przez ludzi – wykazując brak możliwości
jednoznacznego przewidzenia przez naukowców zastosowania wyników ich pracy w
przyszłości –
uczestniczy aktywnie |
– opracowuje i przedstawia prezentację pt. Rozszczepienie jądra atomowego – od broni jądrowej do elektrowni
atomowej –
uczestniczy aktywnie w tematycznej debacie oksfordzkiej: organizuje |
– opracowuje i przedstawia prezentację pt. Rad – zabójca czy uzdrowiciel? |
Poziom
podstawowy |
Poziom ponadpodstawowy |
|||
wymagania
konieczne stopień
dopuszczający |
wymagania
podstawowe stopień
dostateczny |
wymagania
rozszerzające stopień dobry |
wymagania
dopełniające stopień bardzo
dobry |
wymagania
wykraczające stopień celujący |
– wskazuje informacje popularnonaukowe, które wymagają
zweryfikowania |
– analizuje informacje |
– analizuje wybrane informacje medialne i wskazuje zawarte |
–
przygotowuje i przedstawia prezentację pt. Ta relacja oparta była na nieprawdziwej teorii naukowej na
podstawie wybranych artykułów prasowych dotyczących awarii elektrowni
jądrowej w Japonii w marcu 2011 roku –
opracowuje i przedstawia prezentację Planety pozasłoneczne |
–
analizuje informacje prasowe dotyczące odkrycia cząstek poruszających się z
prędkością większą od prędkości światła |
Poziom
podstawowy |
Poziom ponadpodstawowy |
|||
wymagania
konieczne stopień
dopuszczający |
wymagania
podstawowe stopień
dostateczny |
wymagania
rozszerzające stopień dobry |
wymagania
dopełniające stopień bardzo
dobry |
wymagania
wykraczające stopień celujący |
– podaje przykład reklamy telewizyjnej lub prasowej, –
uczestniczy mało aktywnie |
– analizuje wybraną reklamę telewizyjną lub prasową –
uczestniczy w budowaniu drzewka decyzyjnego |
– analizuje wybraną reklamę telewizyjną lub prasową pod kątem
zastosowanych trików technicznych i efektów specjalnych –
uczestniczy aktywnie |
– przedstawia na wybranym przykładzie potencjalny przebieg
reklamy telewizyjnej pozbawionej trików i efektów specjalnych – przygotowuje i przedstawia prezentację pt. Reklamowe efekty specjalne, czyli jak można
wprowadzić kogoś w błąd – uczestniczy aktywnie w budowaniu
drzewka decyzyjnego i pełni rolę lidera |
–
przygotowuje i przedstawia prezentację pt. Wykorzystanie własności światła laserowego |
Poziom
podstawowy |
Poziom ponadpodstawowy |
|||
wymagania
konieczne stopień
dopuszczający |
wymagania
podstawowe stopień
dostateczny |
wymagania
rozszerzające stopień dobry |
wymagania
dopełniające stopień bardzo
dobry |
wymagania
wykraczające stopień celujący |
– wyszukuje informacje na temat wybranej metody współczesnej
diagnostyki medycznej |
– omawia dwie wybrane metody współczesnej
diagnostyki medycznej |
– analizuje co najmniej dwie wybrane metody współczesnej
diagnostyki medycznej |
–
opracowuje i przedstawia prezentację dotyczącą medycyny nuklearnej, a w
szczególności scyntygrafii, brachyterapii |
– przygotowuje i przedstawia prezentację o pozytywnych –
analizuje ofertę jednostek służby zdrowia w najbliższej okolicy |
Poziom
podstawowy |
Poziom ponadpodstawowy |
|||
wymagania
konieczne stopień dopuszczający |
wymagania
podstawowe stopień
dostateczny |
wymagania
rozszerzające stopień dobry |
wymagania
dopełniające stopień bardzo
dobry |
wymagania
wykraczające stopień celujący |
– wyszukuje wiadomości na temat efektu cieplarnianego –
mało aktywnie uczestniczy |
– podaje argumenty potwierdzające wpływ efektu cieplarnianego na
zmiany klimatu na Ziemi –
uczestniczy w tematycznej burzy mózgów z niewielkim zaangażowaniem, np.
formułuje własne opinie na temat wpływu działalności człowieka na Ziemię |
–
wyjaśnia mechanizm efektu cieplarnianego z punktu widzenia fizyki –
uczestniczy aktywnie |
– opracowuje i przedstawia prezentację pt. Prawdy i mity –
uczestniczy aktywnie w pracy metodą burzy mózgów i przyjmując rolę lidera
podsumowuje pracę grupy |
–
uczestniczy aktywnie |
Poziom
podstawowy |
Poziom ponadpodstawowy |
|||
wymagania
konieczne stopień
dopuszczający |
wymagania
podstawowe stopień
dostateczny |
wymagania
rozszerzające stopień dobry |
wymagania
dopełniające stopień bardzo
dobry |
wymagania
wykraczające stopień celujący |
–
wyszukuje informacje na temat wykrywania fałszerstw dzieł sztuki |
–
analizuje wiadomości na temat sposobów fałszowania dzieł sztuki |
– przygotowuje argumenty do dyskusji pt. Jak sprawdzić, czy Mona
Liza jest falsyfikatem? |
– przedstawia argumenty naukowe potwierdzające autentyczność
obrazu Mona Lisa – przygotowuje i przedstawia prezentację pt. Współczesne laboratorium kryminalistyczne |
– przygotowuje i przedstawia prezentację pt. Współczesne laboratorium kryminalistyczne |
Poziom
podstawowy |
Poziom ponadpodstawowy |
|||
wymagania
konieczne stopień
dopuszczający |
wymagania
podstawowe stopień
dostateczny |
wymagania
rozszerzające stopień dobry |
wymagania
dopełniające stopień bardzo
dobry |
wymagania
wykraczające stopień celujący |
– wyszukuje informacje – wyszukuje informacje –
mało aktywnie uczestniczy –
mało aktywnie uczestniczy |
– przedstawia zakresy stosowalności wybranej metody datowania
radiowęglowego
– objaśnia wybraną metodę analizy obrazowej dzieł sztuki –
uczestniczy w tworzeniu tematycznej mapy mentalnej |
– wskazuje i wyjaśnia informacje, które można uzyskać wybraną
metodą analizy obrazowej dzieł sztuki –
uczestniczy aktywnie |
–
wyjaśnia zastosowanie co najmniej dwóch metod analizy obrazowej dzieł sztuki –
przygotowuje i przedstawia prezentację pt. Współczesne metody badania autentyczności dzieł sztuki –
uczestniczy aktywnie w tworzeniu tematycznej mapy mentalnej, pełniąc rolę
lidera –
uczestniczy aktywnie w pracach nad realizacją projektu uczniowskiego i
pełniąc rolę lidera, podsumowuje wyniki pracy swojej grupy oraz przedstawia
końcową prezentację |
– przygotowuje i przedstawia informacje o działaniu – pracuje aktywnie nad projektem uczniowskim i jest kreatywnym inspiratorem działań grupy |
Poziom
podstawowy |
Poziom ponadpodstawowy |
|||
wymagania
konieczne stopień
dopuszczający |
wymagania
podstawowe stopień
dostateczny |
wymagania
rozszerzające stopień dobry |
wymagania
dopełniające stopień bardzo
dobry |
wymagania
wykraczające stopień celujący |
–
wyszukuje wiadomości o dyfuzji |
– analizuje informacje dotyczące dyfuzji w gazach – wyszukuje i przedstawia informacje na temat marketingu
zapachowego |
–
przedstawia przykłady rozchodzenia się zapachów – przygotowuje i przedstawia prezentację na temat aromaterapii |
–
prezentuje wybrane doświadczenie obrazujące zjawisko dyfuzji w gazach –
przygotowuje i przedstawia prezentację pt. Marketing zapachowy, czyli czy zawsze cel
uświęca środki? |
– przygotowuje i przedstawia prezentację na temat wrażliwości
zmysłu węchu człowieka |
Poziom
podstawowy |
Poziom ponadpodstawowy |
|||
wymagania
konieczne stopień
dopuszczający |
wymagania
podstawowe stopień
dostateczny |
wymagania
rozszerzające stopień dobry |
wymagania
dopełniające stopień bardzo
dobry |
wymagania
wykraczające stopień celujący |
–
wyszukuje informacje na temat składania barw |
– wyszukuje wiadomości na temat zasady działania drukarki
atramentowej wielobarwnej |
– przygotowuje i przedstawia prezentację na temat widzenia
barwnego człowieka |
–
przygotowuje i przedstawia prezentację pt. System CMYK – druk wielobarwny |
–
przygotowuje i przedstawia prezentację pt. Addytywne |
Poziom
podstawowy |
Poziom ponadpodstawowy |
|||
wymagania
konieczne stopień
dopuszczający |
wymagania
podstawowe stopień
dostateczny |
wymagania
rozszerzające stopień dobry |
wymagania
dopełniające stopień bardzo
dobry |
wymagania
wykraczające stopień celujący |
– wyszukuje wiadomości na temat obiektów fizycznych o
największych i najmniejszych rozmiarach – wyszukuje wiadomości na temat wybranego sposobu pomiaru bardzo
krótkich –
uczestniczy mało aktywnie –
mało aktywnie uczestniczy w pracy swojej grupy projektowej pt. Najszybsi,
najwolniejsi, najwięksi |
– wymienia przykładowe obiekty fizyczne o największych – analizuje wiadomości na temat wybranego sposobu pomiaru bardzo
krótkich i bardzo długich czasów i przedstawia je w formie prezentacji – uczestniczy w tematycznej burzy mózgów i projekcie uczniowskim
|
– przedstawia co najmniej dwa sposoby pomiaru bardzo krótkich –
uczestniczy aktywnie |
– przygotowuje i przedstawia prezentację pt. Dawidowie –
uczestniczy aktywnie –
uczestniczy aktywnie |
–
uczestniczy aktywnie – pracuje aktywnie nad projektem uczniowskim i jest kreatywnym inspiratorem działań grupy |
PRZEDMIOTOWY
SYSTEM OCENIANIA
biologia, przyroda, przedsiębiorczość
1. Oceny są jawne
zarówno dla ucznia, jak i jego rodziców (prawnych opiekunów).
2. W każdym semestrze
uczniowi przysługuje 1 nieprzygotowanie, które zgłasza nauczycielowi na
początku lekcji. Nieprzygotowania nie obejmują zapowiedzianych form:
sprawdzianów, lekcji powtórzeniowych, kartkówek, ćwiczeń na ocenę.
3. Terminy
sprawdzianów obejmujących więcej niż 3 ostatnie lekcje są ustalane przez
nauczyciela z tygodniowym wyprzedzeniem i wpisane do dziennika.
Sposób zapisu w dzienniku ocen ze sprawdzianu i z
jego poprawy. Sprawdzian ma wagę 4 (2+2)
Przykład
-
uczeń który nie poprawiał sprawdzianu:
Sprawdzian
waga 2 |
Sprawdzian/poprawa waga 2 |
4 |
4 |
16.
uczeń, który poprawiał sprawdzian:
Sprawdzian
waga 2 |
Sprawdzian/poprawa waga 2 |
3 |
5 |
4. Sprawdzian jest
obowiązkowy.
5. W przypadku
nieobecności ucznia na sprawdzianie uczeń pisze ten sprawdzian w drugim
terminie – razem z osobami poprawiającymi lub w terminie wyznaczonym przez
nauczyciela.
6. W przypadku
nieobecności ucznia spowodowanej długą chorobą, terminy form sprawdzania
wiadomości i umiejętności ustalane są indywidualnie.
7. W ciągu 2 tygodni
od oddania sprawdzianu uczeń ma prawo poprawić ocenę. Termin poprawy ustala
nauczyciel razem z uczniami.
8. Uczeń przyłapany na
ściąganiu w czasie sprawdzianu, kartkówki lub innej formy otrzymuje ocenę
zero. O poprawie decyduje nauczyciel.
9. Jeżeli uczeń nie
odrobił zadania domowego, ma obowiązek poinformować o tym nauczyciela na
początku lekcji. Trzy zgłoszenia braków zadań skutkują oceną niedostateczną.
Osoby, które nie zgłoszą braku zadania na początku lekcji, a jego brak
zauważy nauczyciel, otrzymują automatycznie ocenę niedostateczną.
10. Uczeń jest zobowiązany do przynoszenia na
lekcję podręcznika ( min. 1 na ławkę ), zeszytu, ćwiczeń, bądź innych
wskazanych przez nauczyciela materiałów.
11. Jeśli nieobecność ucznia w szkole trwała
ponad tydzień, uczeń ma prawo być nieprzygotowany do pierwszej lekcji po
powrocie (w ciągu 3 dni). Uczeń ma obowiązek zgłoszenia tego faktu
nauczycielowi na początku lekcji.
12. Ocena semestralna jest średnią ważoną ocen
uzyskanych w czasie trwania semestru.
średnia
celujący
powyżej 5,35
bardzo dobry
4,55 – 5,35
dobry
3,60 – 4,45
dostateczny
2,70 – 3,59
dopuszczający
1,8 -2,69
niedostateczny poniżej 1,8.
13. Ocena roczna jest średnią ważoną ocen uzyskanych w
czasie trwania roku szkolnego, pod warunkiem uzyskania w II sem. średniej
ważonej co najmniej 1,8.
14. Punktacja za prace pisemne:
1 |
ocena
niedostateczny |
0 |
– |
39 % |
2 |
ocena
dopuszczający |
40 |
– |
54 % |
3 |
ocena
dostateczny |
55 |
– |
70 % |
4 |
ocena
dobry |
71 |
– |
85 % |
5 6 |
ocena
bardzo dobry celujący |
86 95 |
– - |
94 % 100%
|
15. Wymagana minimalna liczba ocen = liczba godzin w tygodniu + 2
16. Formy sprawdzania wiadomości i umiejętności i ich wagi:
Forma sprawdzania wiadomości i umiejętności |
Waga |
Sprawdzian
(i poprawa sprawdzianu) |
4 (2+2) |
Kartkówka
lub odpowiedź ustna obejmująca 3 tematy lekcyjne (od 10 – 20 minut) |
2 |
Udział w
olimpiadach przedmiotowych z pozytywnym wynikiem |
2-4 |
Udział w
grach edukacyjnych z pozytywnym wynikiem |
1-2 |
Udział w
sesjach przedmiotowych (przygotowanie, omówienie tematu oraz przygotowanie
plansz, strony graficznej) |
2 |
Aktywny
udział w projektach edukacyjnych |
2 |
Przygotowanie
referatu i jego omówienie, prezentacje multimedialne |
2 |
Aktywny
udział w bieżących lekcjach |
1 |
Zadanie
domowe, ćwiczenia, referat, prowadzenie dokumentacji (zeszyt) |
1 |