Wymagania edukacyjne z podstaw przedsiębiorczości

Do programu i podręcznika Krok w przedsiębiorczość (opracowanie wydawnictwa Nowa Era)

Dział programu	Lp.	Temat lekcji	Poziom wymagań
			Ocena dopuszczająca Uczeń:	Ocena dostateczna Uczeń:	Ocena dobra Uczeń:	Ocena bardzo dobra Uczeń:	Ocena celująca Uczeń:
KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA	1.	Kim jest osoba przedsiębiorcza? Typy osobowości	· wyjaśnia, czym jest przedsiębiorczość · definiuje osobowość	· wymienia cechy osoby przedsiębiorczej	· analizuje mocne i słabe strony własnej osobowości, odnosi je do cech osoby przedsiębiorczej	· rozróżnia i charakteryzuje typy osobowości
	2.	Role społeczne i rodzaje zachowań	· definiuje pojęcie „rola społeczna” · definiuje pojęcie „rola organizacyjna” · rozpoznaje podstawowe rodzaje zachowań, w tym zachowania asertywne, podaje przyczyny i konsekwencje poszczególnych rodzajów zachowań	· rozróżnia i charakteryzuje role przypisane i osiągane · wyjaśnia, czym są napięcie ról oraz konflikt ról i podaje przykłady wystąpienia tych sytuacji · omawia poszczególne rodzaje zachowań w kontekście osoby przedsiębiorczej	· rozróżnia i charakteryzuje własne role społeczne i typowe dla nich zachowania	· wykazuje potrzebę przyjmowania postawy asertywnej w określonych sytuacjach	· rozróżnia i charakteryzuje typowe role organizacyjne · wskazuje przykłady postawy konformistycznej i nonkonformistycznej
	3.	Komunikacja społeczna	· wyjaśnia znaczenie terminów: „komunikacja społeczna”, „komunikacja interpersonalna”, „komunikacja werbalna”, „komunikacja niewerbalna”	· wyjaśnia, czym jest komunikowanie się, i omawia przebieg tego procesu, charakteryzując poszczególne jego elementy · wyjaśnia znaczenie komunikacji niewerbalnej w życiu codziennym	· rozróżnia i charakteryzuje wybrane elementy mowy ciała · wyjaśnia, czym są bariery komunikacyjne, i podaje ich przykłady	· wymienia i charakteryzuje elementy skutecznej komunikacji · definiuje pojęcie „empatia” · stosuje różne formy komunikacji werbalnej i niewerbalnej w celu autoprezentacji oraz prezentacji własnego stanowiska	· wymienia i rozróżnia poziomy komunikowania
	4.	Podejmowanie decyzji	· wyjaśnia znaczenie terminów: „decyzja”, „decydent”, „problem decyzyjny”	· rozróżnia i charakteryzuje fazy procesu decyzyjnego · wymienia i charakteryzuje bariery w podejmowaniu decyzji · omawia wady oraz zalety decyzji indywidualnych i zbiorowych	· wymienia i omawia zasady podejmowania racjonalnych decyzji · wyjaśnia, czym jest racjonalność decyzji	· charakteryzuje rodzaje decyzji	· wykazuje wpływ luki informacyjnej na jakość podjętej decyzji · charakteryzuje decyzje racjonalne metodologicznie oraz rzeczowo
	5.	Konflikty i ich rozwiązywanie. Negocjacje	· wyjaśnia znaczenie terminów: „konflikt”, „negocjacje”, „mediacje”, „arbitraż” · wymienia cechy i umiejętności przydatne w czasie negocjacji	· wymienia i charakteryzuje wybrane metody rozwiązywania konfliktów · wymienia zalety mediacji i arbitrażu	· wskazuje różnice między poszczególnymi rodzajami negocjacji	· rozróżnia i charakteryzuje rodzaje konfliktów ze względu na podmiot i przedmiot konfliktu · identyfikuje i analizuje konflikty w zespole i proponuje metody ich rozwiązania, szczególnie w drodze negocjacji	· podaje różnicę między technikami manipulacyjnymi a technikami negocjacyjnymi · podaje przykłady technik manipulacyjnych stosowanych podczas negocjacji · wymienia i omawia zasady prowadzenia skutecznych negocjacji
ISTOTA FUNKCJONOWANIA GOSPODARKI RYNKOWEJ	6.	Gospodarka rynkowa. Podmioty gospodarki	· definiuje pojęcia: „gospodarka rynkowa”, „mechanizm rynkowy”, „popyt”, „podaż”, „plan Balcerowicza” · wymienia filary gospodarki centralnie sterowanej i gospodarki rynkowej	· podaje najważniejsze różnice między gospodarką centralnie sterowaną a gospodarką rynkową · wymienia główne podmioty gospodarki rynkowej	· omawia proces transformacji polskiej gospodarki · wyjaśnia, na czym polegał plan Balcerowicza	· przedstawia argumenty świadczące o nieefektywności gospodarki centralnie sterowanej	· charakteryzuje działania składające się na proces transformacji gospodarczej w Polsce
	7.	Rynek w gospodarce	· wyjaśnia znaczenie terminu „rynek” · wymienia funkcje rynku · klasyfikuje rynek wg przedmiotu wymiany	· podaje różnice między rynkiem producenta a rynkiem konsumenta	· wymienia i charakteryzuje główne modele struktur rynkowych (monopol, oligopol, konkurencję monopolistyczną, konkurencję doskonałą)	· określa rodzaje rynków występujących w najbliższym otoczeniu	· wykazuje potrzebę wspierania konkurencji i walki z monopolem
	8.	Popyt, podaż i cena	· wyjaśnia znaczenie terminów: „popyt”, „podaż”, „cena”, „dobra komplementarne”, „dobra substytucyjne”, „cena równowagi rynkowej”, „punkt równowagi rynkowej” · definiuje prawo popytu · definiuje prawo podaży	· wymienia i charakteryzuje pozacenowe czynniki kształtujące popyt · wymienia i charakteryzuje pozacenowe czynniki kształtujące podaż	· wskazuje zależność między cenami dóbr komplementarnych i dóbr substytucyjnych a wielkością popytu · analizuje na przykładzie przebieg krzywej podaży i krzywej popytu	· wyjaśnia zjawiska nadwyżki rynkowej i niedoboru rynkowego · wyznacza na prostych przykładach punkt równowagi rynkowej	· wyjaśnia zjawisko elastyczności cenowej popytu
	9.	Gospodarstwa domowe	· definiuje pojęcia: „gospodarstwo domowe”, „budżet domowy”, „deficyt budżetowy”	· wymienia i charakteryzuje główne źródła dochodów gospodarstw domowych	· wymienia i charakteryzuje główne rodzaje wydatków gospodarstw domowych: konsumpcyjne i inwestycyjne (z podziałem na stałe i zmienne) · ocenia strukturę wydatków własnej rodziny	· tworzy budżet domowy swojej rodziny, a następnie zarządza nim	· proponuje działania mające na celu zniwelowanie deficytu w budżecie domowym
	10.	Konsument, czyli „król rynku”	· wyjaśnia znaczenie terminów: „konsument”, „gwarancja”, „reklamacja”, „zakupy na odległość”, „rękojmia”	· wymienia i charakteryzuje podstawowe prawa konsumenta · wymienia instytucje zajmujące się ochroną praw konsumentów oraz określa ich cele i zadania · podaje różnice między reklamacją a gwarancją	· wyróżnia prawa przysługujące konsumentom w wypadku zakupów na odległość · przedstawia prawa konsumenta z tytułu niezgodności towaru z umową	· przedstawia zasady składania reklamacji w wypadku niezgodności towaru z umową · przedstawia drogę egzekwowania własnych praw przez konsumenta	· wymienia akty prawne dotyczące ochrony praw konsumenta · wyjaśnia, na czym polega zjawisko zmowy cenowej
	11.	Rola państwa w gospodarce	· wyjaśnia znaczenie terminów: „interwencjonizm państwowy”, „dobra publiczne” · wyjaśnia i rozróżnia pojęcia: „polityka makroekonomiczna” i „polityka mikroekonomiczna”	· wymienia, rozróżnia i charakteryzuje funkcje ekonomiczne państwa	· wymienia i charakteryzuje narzędzia oddziaływania państwa na gospodarkę · określa przyczyny ingerencji państwa w gospodarkę	· określa cele polityki gospodarczej, a w jej ramach – polityki fiskalnej i polityki monetarnej	· przedstawia argumenty za i przeciw ingerencji państwa w gospodarkę
	12.	Wzrost i rozwój gospodarczy państwa	· wyjaśnia znaczenie terminów: „wzrost gospodarczy”, „rozwój gospodarczy”, „siła nabywcza waluty”, „cykl koniunkturalny”	· rozróżnia i opisuje wybrane wskaźniki wzrostu gospodarczego i rozwoju gospodarczego · wymienia fazy cyklu koniunkturalnego	· wyjaśnia przyczyny różnic między nominalnym a realnym PKB · charakteryzuje zjawiska recesji i dobrej koniunktury w gospodarce · omawia przebieg klasycznego cyklu koniunkturalnego	· porównuje wartości wybranych wskaźników wzrostu i rozwoju gospodarczego dla Polski z wartościami tych wskaźników dla innych państw · formułuje wnioski o poziomie rozwoju gospodarczego państwa na podstawie analizy odpowiednich wskaźników ekonomicznych · interpretuje wysokość i przyrost PKB	· klasyfikuje państwa na podstawie wartości wskaźnika rozwoju społecznego (HDI) · wyjaśnia, dlaczego wskaźnik PKB ma ograniczone znaczenie przy porównywaniu jakości życia obywateli różnych państw · określa, na podstawie analizy wskaźników aktywności gospodarczej, fazę cyklu koniunkturalnego, w której znajduje się polska gospodarka
	13.	Budżet państwa	· wyjaśnia znaczenie terminów: „budżet państwa”, „podatek”, „dług publiczny”	· wymienia główne źródła dochodów państwa · wymienia główne wydatki budżetu państwa	· wymienia, rozróżnia i charakteryzuje funkcje budżetu państwa · wymienia, rozróżnia i charakteryzuje podstawowe zasady budżetowe	· ocenia wpływ deficytu budżetowego i długu publicznego na gospodarkę	· formułuje wnioski na podstawie analizy danych statystycznych dotyczących wartości deficytu budżetowego i długu publicznego państwa w relacji do PKB
PIENIĄDZ I BANKOWOŚĆ	14.	Pieniądz	· wyjaśnia znaczenie terminów: „pieniądz”, „siła nabywcza”, „inflacja”, „stopa inflacji”	· omawia ewaluację pieniądza · wymienia, rozróżnia i charakteryzuje formy pieniądza · wymienia i charakteryzuje właściwości pieniądza · identyfikuje rodzaje inflacji w zależności od przyczyn jej powstania oraz stopy inflacji	· wymienia i charakteryzuje funkcje pieniądza · wymienia i charakteryzuje właściwości pieniądza · omawia skutki inflacji · przedstawia sposoby przeciwdziałania inflacji	· objaśnia obieg pieniądza w gospodarce	· omawia przyczyny zmian wartości pieniądza (siły nabywczej) · omawia poziom inflacji w Polsce w latach 1989–2010 oraz podaje jej przyczyny i działania, w których wyniku nastąpiło osłabienie dynamiki procesów inflacyjnych
	15.	Banki	· wyjaśnia znaczenie terminów: „bank”, „system bankowy” · wymienia elementy systemu bankowego w Polsce	· wymienia i charakteryzuje funkcje banku centralnego · rozróżnia rodzaje banków ze względu na dominującą działalność · wyjaśnia różnice między bankami komercyjnymi a bankami spółdzielczymi	· wyjaśnia rolę banku centralnego w gospodarce · wymienia i charakteryzuje podstawowe narzędzia polityki pieniężnej NBP · określa znaczenie Rady Polityki Pieniężnej w kształtowaniu polityki pieniężnej NBP	· wyjaśnia, na czym polega polityka pieniężna banku centralnego · identyfikuje rodzaje polityki pieniężnej prowadzonej przez NBP · wykazuje zależność między zmianą stóp procentowych wprowadzoną przez NBP a oprocentowaniem kredytów udzielanych przez banki osobom fizycznym i przedsiębiorcom · wyjaśnia rolę banków w gospodarce	· podaje podstawowe różnice między bankami komercyjnymi a SKOK-ami
	16.	Rachunki bankowe	· wymienia podstawowe rodzaje usług bankowych · rozróżnia rodzaje kont osobistych · wyjaśnia znaczenie terminów: „limit debetowy”, „kapitalizacja odsetek”, „karta płatnicza”	· wyjaśnia zasady funkcjonowania lokat bankowych, wymienia i charakteryzuje ich rodzaje · identyfikuje rodzaje kart płatniczych	· omawia zasady rozsądnego korzystania z karty kredytowej · wyjaśnia zasady wyboru najlepszej lokaty bankowej	· wyjaśnia różnice między stałym a zmiennym oprocentowaniem lokat bankowych · oblicza należne odsetki od lokat bankowych z uwzględnieniem różnego oprocentowania i kapitalizacji · porównuje oferty wybranych usług bankowych	· wykazuje zależność między częstotliwością kapitalizacji odsetek a wielkością należnych odsetek od lokaty bankowej
	17.	Kredyty	· wyjaśnia znaczenie terminów: „kredyt”, „kredyt konsumencki”, „rzeczywista roczna stopa oprocentowania”, „pożyczka”, „zastaw hipoteczny”, „spread walutowy”, „zdolność kredytowa” · podaje różnice między kredytem a pożyczką	· identyfikuje rodzaje kredytów wg różnych kryteriów (okresu kredytowania, waluty kredytu, przeznaczenia kredytu) · omawia podstawowe prawa przysługujące kredytobiorcy w wypadku umowy kredytu konsumenckiego	· wymienia i omawia kryteria wyboru najlepszego kredytu · wymienia najważniejsze kryteria oceny zdolności kredytowej stosowane przez banki	· oblicza należne odsetki od zaciągniętego kredytu · ocenia możliwość spłaty zaciągniętego kredytu przy określonym dochodzie	· wskazuje rolę Biura Informacji Kredytowej (BIK) w procesie przyznawania kredytów
	18.	Pozabankowe formy inwestowania	· wyjaśnia znaczenie terminów: „inwestowanie”, „instrument finansowy”, „papiery wartościowe”, „obligacje”, „bony skarbowe”, „weksle”, „akcje”, „fundusz inwestycyjny” · identyfikuje rodzaje inwestycji wg różnych kryteriów (przedmiotu inwestycji, podmiotu inwestowania) · rozróżnia i charakteryzuje inwestycje rzeczowe i finansowe	· wskazuje różnice między poszczególnymi rodzajami papierów wartościowych · rozróżnia formy inwestowania kapitału · wymienia i charakteryzuje kryteria wyboru formy inwestycji	· wymienia rodzaje obligacji ze względu na emitenta · wyjaśnia, czym są fundusze inwestycyjne · wyjaśnia pojęcie „emisja akcji” i zna zasady emisji	· określa rodzaje akcji ze względu na sposób przenoszenia własności oraz wg uprawnień właścicieli akcji · wymienia i charakteryzuje rodzaje funduszy inwestycyjnych, uwzględniając potencjalne zyski roczne oraz ryzyko wystąpienia strat · oblicza przewidywany zysk z przykładowej inwestycji kapitałowej w krótkim i długim okresie · dostrzega zróżnicowanie stopnia ryzyka w zależności od rodzaju inwestycji oraz okresu inwestowania	· wymienia typy obligacji skarbowych w Polsce · rozróżnia ceny akcji (nominalną, emisyjną oraz rynkową) · wyjaśnia pojęcia: „jednostka uczestnictwa”, „certyfikat inwestycyjny” · wyjaśnia rolę, jaką w gospodarce odgrywają fundusze inwestycyjne
	19.	Giełda	· definiuje pojęcie „giełda” oraz charakteryzuje jej rodzaje · wyjaśnia znaczenie terminów: „makler”, „indeks giełdowy”, „ceduła giełdowa”, „hossa”, „bessa”	· wymienia i charakteryzuje instytucje rynku kapitałowego w Polsce · wymienia i omawia rynki giełdowe na GPW · wymienia podstawowe indeksy na GPW	· określa miejsce GPW w systemie rynku kapitałowego · wyjaśnia mechanizm funkcjonowania GPW · omawia systemy notowań na GPW · wyjaśnia znaczenie podstawowych wskaźników giełdowych w podejmowaniu decyzji dotyczących inwestowania na giełdzie ·	· analizuje tabele z informacjami giełdowymi · omawia działania podejmowane przed rozpoczęciem inwestowania na giełdzie · omawia rolę giełdy w gospodarce	· przedstawia rys historyczny GPW · określa miejsce GPW na europejskim rynku kapitałowym
PODATKI I UBEZPIECZENIA	20.	Podatki	· definiuje pojęcie „podatek” · wyjaśnia znaczenie terminów: „zdolność prawna”, „osobowość prawna”, „podatnik”, „obowiązek podatkowy”, „przedmiot opodatkowania”, „stawka podatkowa”, „podstawa opodatkowania”	· argumentuje konieczność płacenia podatków · wymienia i charakteryzuje funkcje podatków · identyfikuje rodzaje podatków wg różnych kryteriów	· wymienia i omawia rodzaje podatków · charakteryzuje podatki progresywne, proporcjonalne i regresywne	· omawia klasyczne zasady podatkowe A. Smitha · omawia rolę podatku VAT w polskim systemie podatkowym · ocenia system podatkowy w Polsce	· przedstawia argumenty za i przeciw wprowadzeniu podatku liniowego · wyjaśnia znaczenie terminu „Dzień Wolności Podatkowej” · porównuje stopień obciążenia podatkami obywatela w różnych krajach
	21.	Roczne rozliczenie podatku dochodowego	· wyjaśnia znaczenie terminów: „obowiązek podatkowy”, „dochód”, „przychód”, „koszty uzyskania przychodu”, „kwota wolna od podatku”, „ulga podatkowa”, „zaliczka na podatek dochodowy”, „płatnik podatku”	· wymienia ulgi podatkowe obowiązujące w Polsce · wymienia rodzaje formularzy podatkowych	· omawia sposoby obliczania podatku wg różnych stawek podatkowych · omawia zasady wspólnego opodatkowania	· dobiera odpowiedni formularz podatkowy do źródeł przychodu oraz sposobu jego opodatkowania	· analizuje strukturę dochodów podatników PIT w Polsce i jej zmiany w określonych latach
	22.	Jak wypełnić roczne zeznanie podatkowe?	· wymienia sposoby złożenia zeznania podatkowego	· wyjaśnia znaczenie terminu „Urzędowe Poświadczenie Odbioru” (UPO)	· omawia zasady wspólnego opodatkowania	· wypełnia roczne zeznanie podatkowe na podstawie przykładowych danych
	23.	Ubezpieczenia	· wyjaśnia, czym jest ubezpieczenie · wyjaśnia znaczenie terminów: „ubezpieczyciel”, „ubezpieczający”, „ubezpieczony”, „system zabezpieczenia społecznego”, „ubezpieczenia publiczne”, „ubezpieczenia prywatne”, „polisa ubezpieczeniowa”, „karencja”	· wymienia podstawowe obowiązki ubezpieczonego i ubezpieczyciela · wymienia filary systemu emerytalnego w Polsce	· wymienia i charakteryzuje rodzaje ubezpieczeń wg różnych kryteriów (przedmiotu ubezpieczenia, stopnia swobody w zakresie nawiązania stosunku ubezpieczenia) · charakteryzuje poszczególne filary systemu emerytalnego w Polsce	· wskazuje związek pomiędzy swoją przyszłą aktywnością zawodową a wysokością emerytury · wyjaśnia, jaką rolę w gospodarce odgrywają fundusze emerytalne · omawia rolę Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego w polskim systemie ubezpieczeń	· podaje różnice między redystrybutywnym a kapitałowym modelem ubezpieczeń społecznych
PRZEDSIĘBIORSTWO	24.	Cele i rodzaje działalności gospodarczej	· wymienia i charakteryzuje ekonomiczne cele gospodarowania · wymienia i charakteryzuje społeczne cele gospodarowania	· wymienia i omawia czynniki produkcji · wymienia i charakteryzuje rodzaje działalności gospodarczej	· podaje przykłady działań zgodnych z koncepcją społecznej odpowiedzialności biznesu	· określa rodzaj działalności gospodarczej wg PKD 2007
	25.	Klasyfikacja przedsiębiorstw	· wyjaśnia, kim jest przedsiębiorca · wyjaśnia znaczenie terminów: „zdolność prawna”, „osobowość prawna”	· omawia klasyfikację wielkościową przedsiębiorstw · wymienia i charakteryzuje formy własności przedsiębiorstw	· wymienia i charakteryzuje formy organizacyjno- -prawne przedsiębiorstw	· klasyfikuje rodzaje spółek · omawia znaczenie mikroprzedsiębiorstw w polskim systemie gospodarki	· określa rolę przedsiębiorstw z sektora MŚP w funkcjonowaniu polskiej gospodarki · wymienia i charakteryzuje formy związków spółek (korporacje, monopole, holdingi, koncerny)
	26.	Zakładanie firmy	· definiuje pojęcia „makrootoczenie przedsiębiorstwa”, „mikrootoczenie przedsiębiorstwa”	· wymienia i charakteryzuje etapy zakładania własnej działalności gospodarczej · wskazuje najczęstsze przyczyny niepowodzeń przedsiębiorstwa	· wymienia i omawia czynniki warunkujące sprawne funkcjonowanie przedsiębiorstwa	· dostosowuje formę organizacyjno-prawną do profilu działalności przedsiębiorstwa	· wypełnia zintegrowany wniosek CEIDG-1
	27.	Biznesplan	· wyjaśnia, czym jest biznesplan · wymienia i omawia zasady sporządzania biznesplanu · wyjaśnia pojęcia: „analiza rynku”, „rynek potencjalny”	· wymienia i charakteryzuje elementy biznesplanu	· uzasadnia przydatność sporządzania biznesplanu niezależnie od etapów rozwoju przedsiębiorstwa · wyjaśnia, na czym polega analiza strategiczna SWOT	· sporządza projekt własnego przedsiębiorstwa oparty na biznesplanie
	28.	Zarządzanie przedsiębiorstwem	· definiuje terminy: „styl kierowania”, „motywowanie”, „efekt synergii” · wymienia i omawia zasady pracy zespołowej	· wymienia i omawia zasady organizacji pracy w firmie · wymienia cechy dobrego kierownika (lidera zespołu)	· wymienia i charakteryzuje elementy procesu zarządzania oraz jego przebieg · wymienia różne style zarządzania i wyjaśnia, na czym one polegają · wymienia i omawia cechy dobrego wykonawcy	· dowodzi skuteczności łączenia różnych sposobów motywowania podwładnych	· ocenia zastosowanie różnych stylów kierowania w zależności od rodzaju przedsiębiorstwa i przedmiotu działalności
	29.	Sprawozdania finansowe przedsiębiorstwa	· definiuje pojęcia: „majątek trwały”, „majątek obrotowy”, „aktywa przedsiębiorstwa”, „pasywa przedsiębiorstwa”, „bilans”, „amortyzacja”, „rachunek zysków i strat”, „próg rentowności”, „koszt całkowity”, „całkowity koszt jednostkowy”	· wymienia i charakteryzuje podstawowe składniki bilansu	· podaje przykłady kosztów stałych oraz zmiennych przedsiębiorstwa	· analizuje przykładowy wynik finansowy przedsiębiorstwa	· wyznacza na prostych przykładach próg rentowności · omawia procedurę likwidacji działalności gospodarczej
	30.	Księgowość przedsiębiorstwa	· definiuje pojęcie „rachunkowość firmy” · wymienia podstawowe zasady księgowości · klasyfikuje i opisuje dowody księgowe	· wymienia i omawia funkcje rachunkowości · wymienia podstawowe dokumenty księgowe firmy	· uzasadnia konieczność prowadzenia rachunkowości w firmie · podaje różnice między księgowością pełną a księgowością uproszczoną	· wymienia i omawia wady oraz zalety poszczególnych form opodatkowania przedsiębiorstwa podatkiem dochodowym · uzupełnia fakturę VAT na podstawie dostarczonych danych	· wyjaśnia znaczenie terminu „kreatywna księgowość” oraz omawia przyczyny i konsekwencje tego zjawiska
	31.	Marketing	· wyjaśnia, czym jest marketing, oraz wymienia jego cele · wymienia rodzaje mediów reklamowych	· wyjaśnia, czym jest promocja, oraz charakteryzuje jej narzędzia · wyjaśnia, czym jest reklama, oraz omawia cele działań reklamowych · wyjaśnia znaczenie terminu „marketing mix” oraz charakteryzuje jego elementy	· wskazuje pozytywne i negatywne przykłady wpływu reklamy na konsumentów	· odczytuje informacje zawarte w reklamach, odróżniając je od elementów perswazyjnych	· omawia zjawisko kreowania marki firmy, uwzględniając znaczenie barw firmowych
	32.	Etyka w pracy i w biznesie	· wyjaśnia znaczenie terminu „etyka zawodowa” · definiuje pojęcie „mobbing” · wyjaśnia pojęcie „korupcja”	· rozróżnia zachowania etyczne i nieetyczne w wypadku pracodawcy i pracownika · wymienia działania etyczne i nieetyczne w biznesie · wymienia przejawy mobbingu, jego skutki oraz sposoby przeciwdziałania mobbingowi · identyfikuje rodzaje korupcji	· charakteryzuje reguły moralne i normy prawne jako elementy etycznego postępowania · wymienia zasady etycznego pracownika – kodeks etyczny · wymienia przyczyny i skutki oraz sposoby przeciwdziałania korupcji	· wymienia, rozróżnia oraz charakteryzuje podstawowe wartości etyczne w biznesie · analizuje przebieg kariery zawodowej osoby, która – działając zgodnie z zasadami etyki – odniosła w życiu zawodowym sukces · dowodzi negatywnego wpływu szarej strefy na gospodarkę	· analizuje przykładowy kodeks etyki zawodowej danej profesji (np. nauczyciela)
PRACA	33.	Rynek pracy	· definiuje pojęcia: „praca”, „humanizacja pracy”, „aktywność zawodowa”, „współczynnik aktywności zawodowej”, „bezrobocie” · wyjaśnia, czym jest rynek pracy, i wymienia jego uczestników	· przedstawia pracę jako wartość · wymienia i omawia bodźce skłaniające człowieka do podejmowania pracy · wyjaśnia motywy aktywności zawodowej człowieka	· omawia skutki nadmiernego popytu na rynku pracy · wymienia i charakteryzuje przyczyny oraz konsekwencje zjawiska nierównowagi na rynku pracy	· analizuje popyt na pracę i podaż pracy, uwzględniając czynniki wpływające na wielkość popytu i podaży pracy	· oblicza na prostych przykładach współczynnik aktywności zawodowej
	34.	Poszukiwanie pracy	· wyjaśnia, czym jest aktywne poszukiwanie pracy · wyjaśnia, jak rozpoznać własne predyspozycje i możliwości zawodowe ·	· wymienia i omawia sposoby poszukiwania pracy · wymienia zasady pisania CV i listu motywacyjnego · wymienia najczęstsze błędy w CV i listach motywacyjnych	· wyjaśnia, na czym polega rozpoznanie rynku pracy (uwzględniające zawody deficytowe i nadwyżkowe oraz najczęstsze oczekiwania pracodawców) · wymienia kompetencje miękkie, na które najczęściej zwracają uwagę pracodawcy · uzasadnia konieczność jednoczesnego korzystania z kilku metod szukania pracy · odróżnia wiarygodne oferty pracy	· wymienia i omawia elementy dokumentów aplikacyjnych (uwzględniając Europass) · analizuje własne możliwości znalezienia pracy na rynku lokalnym, regionalnym, krajowym i europejskim · wyszukuje oferty pracy, uwzględniając własne możliwości i predyspozycje · tworzy dokumenty aplikacyjne dotyczące konkretnej oferty pracy	· wypełnia formularz Europass CV w języku polskim
	35.	Rozmowa kwalifikacyjna	· wymienia etapy procesu rekrutacji pracowników · wyjaśnia znaczenie terminu „rozmowa kwalifikacyjna”	· wyjaśnia znaczenie rozmowy kwalifikacyjnej w procesie rekrutacji · wymienia zasady przygotowania się do rozmowy kwalifikacyjnej	· wymienia zasady dobrego zaprezentowania się na rozmowie kwalifikacyjnej · analizuje najczęściej zadawane pytania podczas rozmowy kwalifikacyjnej	· stosuje różne formy komunikacji werbalnej i niewerbalnej w celu autoprezentacji oraz prezentacji własnego stanowiska · uczestniczy w rozmowie kwalifikacyjnej w warunkach symulowanych
	36.	Zatrudnienie	· wyjaśnia znaczenie terminów: „kodeks pracy”, „stosunek pracy”, „świadectwo pracy”, „płaca” · wymienia rodzaje umów o pracę · wymienia umowy cywilnoprawne (umowę- -zlecenie i umowę o dzieło) · wymienia i omawia funkcje płacy · wymienia instytucje w Polsce stojące na straży praw pracowniczych	· wyjaśnia znaczenie Kodeksu pracy jako podstawowego aktu prawnego regulującego prawa i obowiązki pracowników oraz pracodawców · wymienia formy rozwiązania umowy o pracę · wymienia podstawowe prawa i obowiązki pracownika (w tym pracownika młodocianego) oraz pracodawcy · wymienia i charakteryzuje rodzaje płacy (minimalna, netto, brutto) · wymienia i charakteryzuje rodzaje systemów płac	· wymienia i omawia podstawowe zasady prawa pracy · analizuje formy wynagrodzenia wynikające z systemu płac, a następnie wskazuje wady i zalety każdej z nich z punktu widzenia pracownika oraz pracodawcy	· analizuje i interpretuje szczegółowe zapisy prawa pracy · analizuje formy zatrudnienia na podstawie umów cywilnoprawnych, a następnie wskazuje podstawowe cechy odróżniające je od umowy o pracę · analizuje poszczególne rodzaje umów o pracę, a następnie wskazuje ich wady i zalety z punktu widzenia pracownika oraz pracodawcy · oblicza płacę netto	· stosuje odpowiednie przepisy Kodeksu pracy w zależności od sytuacji problemowej
	37.	Bezrobocie	· wyjaśnia pojęcia: „bezrobocie”, „stopa bezrobocia”, „osoba bezrobotna”, „BAEL”	· wymienia warunki, które trzeba spełnić, aby otrzymać status bezrobotnego · charakteryzuje rodzaje bezrobocia	· identyfikuje rodzaje bezrobocia ze względu na przyczynę i formę występowania · wymienia negatywne i pozytywne skutki bezrobocia · wymienia i omawia sposoby walki z bezrobociem (pasywne i aktywne)	· uzasadnia potrzebę aktywnej i efektywnej walki z bezrobociem · oblicza stopę bezrobocia · analizuje dane statystyczne dotyczące wielkości i struktury bezrobocia w Polsce · formułuje wnioski na temat bezrobocia w województwie, w którym mieszka	· proponuje działania mające na celu ograniczenie bezrobocia w miejscu zamieszkania
	38.	Sytuacja na rynku pracy w UE	· wymienia swobody wspólnego rynku i charakteryzuje swobodę przepływu osób	· analizuje stopę bezrobocia wg BAEL w krajach UE i wyciąga wnioski · podaje nazwy krajów UE o najwyższym poziomie bezrobocia	· wymienia przyczyny migracji zarobkowych Polaków · podaje nazwy państw będących głównym celem emigracji zarobkowej Polaków	· omawia zróżnicowanie warunków pracy i życia w UE (uwzględniając stopę bezrobocia i przeciętne roczne dochody) · omawia znaczenie gwarancji jednakowych praw w krajach UE	· analizuje możliwości zatrudnienia w krajach UE
WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA	39.	Handel zagraniczny. Współpraca gospodarcza Polski z zagranicą	· wyjaśnia znaczenie terminów: „handel zagraniczny”, „eksport”, „import”, „bilans handlu zagranicznego” · wymienia bariery ograniczające handel zagraniczny	· określa zakres współpracy międzynarodowej · wymienia nazwy państw o największym udziale w handlu zagranicznym (eksporcie i imporcie)	· omawia znaczenie handlu zagranicznego w gospodarce oraz wymienia korzyści wynikające z wymiany handlowej · podaje przykłady polskich „hitów eksportowych”	· wymienia głównych partnerów handlowych Polski oraz omawia strukturę handlu zagranicznego i jego znaczenie dla naszego kraju · analizuje wpływ kursu walut na handel zagraniczny i gospodarkę	· wyjaśnia zjawisko protekcjonizmu państwowego
	40.	Procesy globalizacji	· wyjaśnia pojęcie „globalizacja” · wyjaśnia znaczenie terminu „antyglobalista”	· wymienia i charakteryzuje płaszczyzny globalizacji · wymienia główne centra gospodarcze i finansowe świata	· omawia rolę globalnych korporacji w rozwoju globalizacji · wymienia i omawia korzyści i zagrożenia wynikające z globalizacji · wymienia i charakteryzuje pozytywne i negatywne skutki globalizacji na poszczególnych jej płaszczyznach · wyjaśnia pojęcia: „bezpośrednia inwestycja zagraniczna”, „inwestycje green-field”	· ocenia wpływ globalizacji na gospodarkę Polski · podaje przykłady oddziaływania globalizacji na poziom życia i model konsumpcji · wyszukuje informacje o aktualnych tendencjach i zmianach w gospodarce świata i Polski	· podaje różnicę między antyglobalistami a alterglobalistami