WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DLA UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH OCEN

KLASA IC

Kryteria zostały podzielone na cztery zakresy. Dwa z nich (Rozumienie tekstu, Tworzenie własnych wypowiedzi ustnych i pisemnych) obejmują wymagania, którym uczeń musi sprostać w czasie edukacji polonistycznej w szkole ponadgimnazjalnej w każdej klasie. Zgodnie z zasadą przyjętą wcześniej, najniższy (konieczny) poziom wymagań, odpowiadający ocenie dopuszczającej, został opracowany w odniesieniu do Podstawy programowej, nie programu nauczania. Otrzymanie oceny dopuszczającej oznacza bowiem, iż uczeń opanował jedynie niezbędną wiedzę oraz umiejętności, pozwalające kontynuować naukę w klasie programowo wyższej.

Wymagania dla poziomu rozszerzonego zostały uwzględnione w kryteriach osiągnięć na ocenę dobrą i bardzo dobrą.

Na ocenę dopuszczającą uczeń potrafi :

Literatura i kultura – wiedza i umiejętności

• przyporządkować epoce nazwiska pisarzy wskazanych w Podstawie programowej oraz wymienić ich dzieła,
• przyporządkować autorowi tytuły i głównych bohaterów utworów literackich wskazanych w Podstawie programowej,
• określić przybliżone ramy chronologiczne omawianych epok
• odróżnić od siebie tekst liryczny, epicki i dramatyczny,
• wskazać podstawowe cechy najważniejszych dla omawianych epok gatunków literackich: ballada, epopeja, nowela, opowiadanie, parabola
• nazwać najważniejsze hasła programowe , prądy umysłowe i filozoficzne oraz kierunki artystyczne omawianych epok oraz wskazać ich cechy,
• znaleźć w dziełach literackich wskazanych w Podstawie programowej realizację wymienionych wyżej haseł i prądów,
• streścić główne wątki utworów epickich i dramatycznych wskazanych w Podstawie programowej,
• scharakteryzować głównych bohaterów literackich utworów epickich i dramatycznych wskazanych w Podstawie programowej,
• rozpoznać najważniejsze środki i zabiegi stylistyczne w utworach literackich omawianych epok (epitet, metafora, porównanie, apostrofa, pytanie retoryczne, wykrzyknienie, ironia),
• zanalizować utwory wskazane w Podstawie programowej, uwzględniając najważniejsze kategorie opisu (podmiot/adresat liryczny, narrator, świat przedstawiony) oraz posługując się podstawową terminologią teoretycznoliteracką,
• określić tematykę utworów literackich wskazanych w Podstawie programowej,

Język – wiedza i umiejętności

• wskazać w tekście retorycznym najważniejsze środki językowe służące przekonywaniu,
• dostrzec różnicę między ogólną a środowiskową i terytorialną odmianą polszczyzny,
• posługiwać się pojęciem neologizm,
• dostrzec odmienność stylistyczną tekstu publicystycznego, potocznego i naukowego,
• objaśnić istotę tendencji komunikacyjnej,
• rozpoznać intencję komunikacyjną wyrażoną wprost w tekście nieliterackim,
• sformułować najważniejsze zasady etykiety językowej,
• rozpoznać neologizm w tekście poetyckim,

Rozumienie tekstu

• odtworzyć informacje sformułowane wprost,
• odczytać sens fragmentów (zdań, grupy zdań, akapitów),
• wyodrębnić główną myśl całego tekstu,

Tworzenie własnych wypowiedzi ustnych i pisemnych

• posługiwać się komunikatywnym językiem w mowie i w piśmie,
• wypowiadać się w mowie i w piśmie na zadany temat, w sposób świadczący o zrozumieniu tematu,
• wybrać teksty literackie służące realizacji zadanego tematu,
• odnieść się w wypowiedzi do tekstów literackich,
• skomponować wypowiedź składającą się ze wstępu, rozwinięcia i zakończenia,
• samodzielnie prowadzić zeszyt przedmiotowy,
• zrealizować przynajmniej połowę obowiązkowych zadań klasowych i domowych przewidzianych przez nauczyciela,

Dopuszczalne: konieczność pomocy ze strony nauczyciela podczas realizacji zadań, ubogi komentarz, stereotypowość sądów, streszczanie utworu zamiast analizy i interpretacji, drobne błędy rzeczowe, błędy kompozycyjne (np. brak proporcji między poszczególnymi elementami pracy, brak logicznej spójności tekstu), błędy stylistyczne, składniowe, frazeologiczne, fleksyjne, interpunkcyjne i ortograficzne.

Na ocenę dostateczną uczeń potrafi to, co na ocenę dopuszczającą, a ponadto:

Literatura i kultura – wiedza i umiejętności

· wskazać podstawowe cechy wszystkich omawianych gatunków literackich,

· objaśnić, na czym polega charakter literatury omawianych epok,

· powiązać fakty literackie z istotnymi wydarzeniami historycznymi i politycznymi

· rozpoznać cechy charakterystyczne sztuki omawianych epok – Antyku, Średniowiecza, Osrodzenia, Baroku i Oświecenia

· zinterpretować metaforyczne tytuły następujących utworów: przypowieści biblijne, Król Edyp. Makbet

· opisać następujące motywy i tematy literackie, odwołując się do poznanych utworów: miłość, natura, wędrówka, tęsknota za ojczyzną, relacje człowieka z Bogiem, bunt,

· scharakteryzować wzorce osobowe i postawy bohaterów, odwołując się do omówionych utworów literackich

· scharakteryzować wizję świata i człowieka omawianych epokach, odwołując się do omówionych utworów,

· wykorzystać podstawowe konteksty do analizy i interpretacji utworów literackich,

· określić tematykę wszystkich omawianych utworów literackich,

Język – wiedza i umiejętności

• określić funkcję środków językowych w tekście retorycznym,
• wskazać kilka charakterystycznych cech języka wybranej grupy środowiskowej, dostrzegając jego swoistość w stosunku do odmiany ogólnej,
• odróżnić tekst publicystyczny od potocznego i naukowego,
• rozpoznać w tekście archaizację, dialektyzację, stylizację biblijną i kolokwializację,
• rozpoznać w wypowiedziach bohaterów literackich intencję komunikacyjną,
• wskazać działania komunikacyjne, w jakich wyraża się agresja językowa,
• posługiwać się pojęciem neosemantyzm,
• rozpoznać neosemantyzm w tekście poetyckim,

Rozumienie tekstu

• sformułować tezę tekstu bądź fragmentu tekstu,
• podać argumenty na rzecz tezy,
• odróżnić argumenty od przykładów oraz tezę od hipotezy,
• rozpoznać relacje kompozycyjne między poszczególnymi fragmentami (akapitami) tekstu,
• oddzielić informacje od opinii,
• wskazać przyczyny i skutki,

Tworzenie własnych wypowiedzi ustnych i pisemnych

• zastosować czytelny podział akapitowy w pracy pisemnej,
• ułożyć szkicowy plan oraz przygotować na jego podstawie wypowiedź ustną bądź pisemną,
• formułować wnioski interpretacyjne oparte na samodzielnej analizie tekstu,
• posługiwać się cytatami w funkcji argumentacyjnej,
• posługiwać się na ogół poprawną polszczyzną (w zakresie wymowy, fleksji, leksyki, frazeologii, składni),
• zabrać głos w dyskusji,
• wykonać bez pomocy nauczyciela większość ćwiczeń i zadań realizowanych na zajęciach,

Na ocenę dobrą uczeń potrafi to, co na ocenę dostateczną, a ponadto:

Literatura i kultura – wiedza i umiejętności

• wymienić głównych twórców kultury (nauki, sztuki, filozofii) i ich dzieła w omawianych epokach,
• wskazać związki literatury z wydarzeniami historycznymi i politycznymi, kulturą i sztuką oraz filozofią omawianych epok,
• porównać wzorce osobowe, kreacje bohaterów oraz wizję świata i człowieka w omawianych epokach, , posługując się odwołaniami do literatury,

• zinterpretować metaforyczny wymiar przypowieści
• wskazać dominantę kompozycyjną i stylistyczną oraz dokonać analizy typowego dla epoki i autora utworu literackiego,
• określić przynależność utworu lirycznego do określonego typu liryki (liryka pośrednia/bezpośrednia/zwrotu do adresata/inwokacyjna/roli),
• zdefiniować tragizm, komizm i groteskę jako kategorie estetyczne, odwołując się do omówionych utworów,
• scharakteryzować program ideowy i estetyczny poszczególnych epok,
• rozpoznać nawiązania do antyku i średniowiecza w literaturze współczesnej,
• ocenić postawy bohaterów literackich,

Język – wiedza i umiejętności

• wskazać najważniejsze cechy leksykalne i składniowe tekstów potocznych, publicystycznych i naukowych,
• wyrazić tę samą intencję komunikacyjną na różne sposoby,
• objaśnić znaczenie i opisać budowę słowotwórczą neologizmów w tekście poetyckim,

Rozumienie tekstu

• rozpoznać i określić typ nadawcy i typ adresata tekstu,
• rozpoznać charakterystyczne cechy stylu i języka tekstu,
• nazwać środki językowe i określić ich funkcje w tekście,
• wskazać cechy gatunkowe tekstu,

Tworzenie własnych wypowiedzi ustnych i pisemnych

• selekcjonować materiał, przywołując tylko informacje istotne z punktu widzenia tematu,
• posługiwać się terminologią historyczno- i teoretycznoliteracką oraz językoznawczą,
• sformułować hipotezę badawczą w odniesieniu do tematu,
• podsumować rozważania (uogólnić wnioski wynikające z analizy i interpretacji tekstu),
• łączyć akapity, używając wskaźników zespolenia,
• posługiwać się poprawną polszczyzną (w zakresie wymowy, fleksji, leksyki, frazeologii, składni),
• posługiwać się stylem stosownym do sytuacji wypowiedzi,
• przestrzegać zasad etykiety językowej podczas rozmowy, dyskusji, negocjacji,
• zająć i uzasadnić stanowisko w dyskusji z odwołaniem się do utworu, cytatu, kontekstu lub wiedzy o epoce,
• aktywnie uczestniczyć w większości lekcji,

Na ocenę bardzo dobrą uczeń potrafi to, co na ocenę dobrą, a ponadto:

Literatura i kultura – wiedza i umiejętności

• wskazać i opisać charakterystyczne cechy językowe i stylistyczne w tekstach literackich,
• porównać sposób postrzegania ojczyzny i patriotyzmu w omawianych utworach
• opisać obraz Polaków i polskości w tekstach literackich,,
• scharakteryzować język i styl biblijny i barokowy
• opisać rozwiązania narracyjne i kompozycyjne stosowane w literaturze omawianych epok
• porównać sposoby realizacji tego samego motywu (toposu) w dwóch tekstach literackich,
• zinterpretować dzieło literackie w samodzielnie dobranym kontekście (np. filozoficznym, historycznym, historycznoliterackim, kulturowym),
• dokonać samodzielnej analizy i interpretacji dzieła literackiego, posługując się biegle terminologią historyczno i teoretycznoliteracką,
• rozpoznać przenośne znaczenia dzieła (metaforyczne, symboliczne, alegoryczne, paraboliczne),
• dokonać samodzielnej analizy i interpretacji dzieła sztuki, ze wskazaniem funkcji środków wyrazu specyficznych dla danej dziedziny sztuki,

Język – wiedza i umiejętności

• wskazać gatunki tekstów właściwe dla stylu publicystycznego, potocznego i naukowego,
• określić funkcję neologizmów w kreowaniu świata w tekście poetyckim,
• rozpoznać i nazwać sposób argumentacji zastosowany w dyskusji,

Rozumienie tekstu

• zastosować wszystkie wymienione wyżej umiejętności w analizie tekstów naukowych i filozoficznych,

Tworzenie własnych wypowiedzi ustnych i pisemnych

• podporządkować kompozycję wypowiedzi własnemu zamysłowi interpretacyjnemu,
• skutecznie unikać szablonów i schematów językowych,
• posługiwać się bogatym słownictwem i urozmaiconą składnią,
• samodzielnie gromadzić, porządkować i wykorzystywać w wypowiedziach ustnych i pisemnych materiały z rożnych źródeł dotyczące literatury, filmu i innych dziedzin sztuki,

Na ocenę celującą uczeń potrafi to, co na ocenę bardzo dobrą, a ponadto:

Literatura i kultura – wiedza i umiejętności

• omówić przemiany gatunkowe w obrębie dramatu i powieści,
• scharakteryzować różne systemy wersyfikacyjne stosowane w polskiej poezji XIX i XX wieku ,
• wskazać zależności między językiem Trans-Atlantyku a kreacją świata w utworze,
• rozpoznać nawiązania do poetyki dwudziestolecia w literaturze współczesnej,
• podać przykłady wybitnych inscenizacji teatralnych dramatów współczesnych,
• omówić problem Holokaustu

Język – wiedza i umiejętności

• zanalizować okres retoryczny jako zamkniętą całość myślowo-stylistyczną,
• rozpoznać elementy różnych wzorców stylistycznych w obrębie stylu publicystycznego oraz określić funkcję ich połączenia,
• posługiwać się, świadomie i celowo, synonimami różnych typów oraz wyrazami i związkami wyrazowymi wartościującymi i nacechowanymi uczuciowo w formach wypowiedzi wskazanych przez podstawę programową,
• rozpoznać fonetyczne, leksykalne, składniowe i semantyczne środki artystycznego wyrazu w tekstach literackich oraz określić ich funkcje,
• wskazać funkcje archaizacji, dialektyzacji, stylizacji biblijnej i kolokwializacji w tekście literackim,

Rozumienie tekstu

· zastosować wszystkie wymienione wyżej umiejętności w analizie tekstów wszystkich typów,

Tworzenie własnych wypowiedzi ustnych i pisemnych

· posługuje się bogatą terminologią (unikając pseudonaukowości),

· przestrzega zasad etykiety językowej,

· posługuje się stylem o wyraźnych cechach indywidualnych.