Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny − Ponad słowami klasa 1 część 1

Prezentowane wymagania edukacyjne są zintegrowane z planem wynikowym autorstwa Magdaleny Lotterhoff, będącego propozycją realizacji materiału zawartego w podręczniku Ponad słowami w pierwszym semestrze klasy 1. Wymagania dostosowano do sześciostopniowej skali ocen.

Numer i temat lekcji	Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca) Uczeń:	Wymagania podstawowe (ocena dostateczna) Uczeń potrafi to, co na ocenę dopuszczającą oraz:	Wymagania rozszerzające (ocena dobra) Uczeń potrafi to, co na ocenę dostateczną oraz:	Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra) Uczeń potrafi to, co na ocenę dobrą oraz:	Wymagania wykraczające (ocena celująca) Uczeń: potrafi to, co na ocenę bardzo dobrą oraz:
ANTYK – O EPOCE
2. Fundamenty kultury europejskiej	• wyjaśnia znaczenie słów: antyk, klasyczny, monoteizm i politeizm, antropocentryzm • wskazuje różnice między politeizmem i monoteizmem • tłumaczy, co oznacza pojęcie imperium rzymskie i odnosi je do właściwego okresu historycznego • podaje datę upadku cesarstwa zachodniorzymskiego i przedstawia znaczenie tego wydarzenia w określaniu ram czasowych epoki	• wyjaśnia znaczenie słów: judaizm, chrześcijaństwo, miasto-państwo, demokracja oraz imperium i używa ich w odpowiednim kontekście • właściwie stosuje w swoich wypowiedziach przymiotnik klasyczny • wykorzystuje pojęcia miasto-państwo i demokracja do opisu form ustrojowych starożytnej Grecji	• określa, na czym polegało przełomowe znaczenie wynalazku pisma • podaje etymologię i wyjaśnia sens słowa antropocentryzm w kontekście kultury antyku	• omawia ideę kalokagatii jako ideału człowieczeństwa • wypowiada się na temat fundamentalnej roli starożytności klasycznej w historii kultury europejskiej	• wyjaśnia, kim był Perykles i odnosi tę postać do złotego wieku w kulturze greckiej • przedstawia znaczenie prawa rzymskiego dla rozwoju późniejszych kodyfikacji prawnych • podaje datę podziału cesarstwa rzymskiego na wschodnie i zachodnie • tłumaczy, co oznacza pojęcie agora
3. i 4. Poglądy filozoficzne starożytnych Greków	• wymienia imiona najważniejszych filozofów starożytnej Grecji: Sokratesa, Platona i Arystotelesa • podaje najważniejsze założenia filozofii stoickiej i epikurejskiej	• wymienia podstawowe założenia filozofii Sokratesa, Platona i Arystotelesa • czyta ze zrozumieniem fragment Uczty Platona i objaśnia platońską metaforę jaskini • określa etymologię oraz znaczenie słowa filozofia	• tłumaczy, co oznacza pojęcie materializm w odniesieniu do filozofii przyrody • określa sens wyrazu idealizm w kontekście filozofii Platona • wyjaśnia znaczenie słowa cnota i odnosi je do filozofii Sokratesa	• wyjaśnia znaczenie pojęcia arche • opisuje zasadę złotego środka w odniesieniu do filozofii Arystotelesa • objaśnia sens słów: cynizm, hedonizm, sofistyka	• określa pochodzenie słów akademia i liceum • przedstawia główne poglądy Heraklita z Efezu
5. i 6. Sztuka antyku	• rozróżnia porządki architektoniczne: dorycki, joński i koryncki • rozpoznaje najważniejsze zabytki starożytnej Grecji i starożytnego Rzymu	• podaje główne cechy sztuki antycznej • wymienia rzymskie wynalazki architektoniczne: arkadę oraz kopułę i wskazuje je na przykładach konkretnych zabytków • wyjaśnia znaczenie pojęć: polichromia, fresk, mozaika, kompozycja dzieła, arkada, kariatyda, kolumna, akwedukt, Koloseum, kopuła, łuk triumfalny	• omawia znaczenie harmonii w sztuce antyku • tłumaczy, czym jest kanon • objaśnia sens pojęcia mimesis jako kategorii sztuki antycznej	• charakteryzuje antyczny ideał piękna • dokonuje analizy dzieła sztuki według następujących kryteriów: stosunek do natury, kompozycja, sposób ukazania tematu, kontekst kulturowy i filozoficzny	• wypowiada się na temat ceramiki antycznej • przedstawia najistotniejsze informacje na temat muzyki w antyku • rozróżnia okresy klasyczny i hellenistyczny w historii sztuki starożytnej Grecji i przyporządkowuje im odpowiednie dzieła
7. Teatr antyczny	• wymienia nazwy rodzajów literackich i definiuje dramat • wskazuje podstawowe elementy budowy teatru greckiego – orchestrę, proscenium, skene, parodos • wyjaśnia, na czym polegała zasada trzech jedności • przytacza tytuły przynajmniej dwóch tragedii Sofoklesa (Król Edyp i Antygona)	• rozróżnia antyczne gatunki dramatyczne: tragedię, komedię i dramat satyrowy • opisuje podstawowe elementy budowy teatru greckiego – orchestrę, proscenium, skene, parodos • przedstawia budowę dramatu antycznego	• omawia historię narodzin teatru • swobodnie posługuje się pojęciami i wyrażeniami: dytyramb, koryfeusz, agon, chór, koturny, maska, deus ex machina, amfiteatr	• określa rolę trzech pisarzy – Ajschylosa, Eurypidesa i Sofoklesa – w rozwoju dramatu	• podaje etymologię słowa tragedia • omawia wpływ tragików greckich: Ajschylosa, Eurypidesa i Sofoklesa oraz komediopisarza Arystofanesa na rozwój teatru
ANTYK – TEKSTY Z EPOKI
8. i 9. Mitologia Greków i Rzymian	• na podstawie fragmentu Mitologii Jana Parandowskiego relacjonuje powstanie świata i bogów według wierzeń Greków • streszcza mit o Orfeuszu • wymienia imiona najważniejszych bogów greckich (Zeus, Posejdon, Hades, Hera, Hestia, Demeter, Afrodyta, Apollo, Ares, Atena, Hermes i Hefajstos)	• wyjaśnia znaczenie pojęcia mit na tle wierzeń świata starożytnego • odróżnia mit od legendy i baśni • charakteryzuje rodzaje mitów: kosmogoniczne, teogoniczne, antropogeniczne oraz genealogiczne i podaje konkretne przykłady każdego z nich • opisuje najważniejszych bogów greckich: Zeusa, Posejdona, Hadesa, Herę, Hestię, Demeter, Afrodytę, Apolla, Aresa, Atenę, Hermesa i Hefajstosa, Artemidę, Uranosa, Gaję, Kronosa, Reę	• używa ze zrozumieniem pojęć sacrum i profanum • tłumaczy znaczenie pojęcia antropomorfizm i odnosi je do mitów greckich • interpretuje mit o Orfeuszu	• wyjaśnia znaczenie pojęcia archetyp w kontekście mitu o Orfeuszu	• na podstawie mitów o Prometeuszu i Syzyfie określa sens pojęcia archetyp • tłumaczy, czym były misteria eleuzyńskie • interpretuje mit o rodzie Labdakidów
12. i 13. U źródeł poezji – liryka grecka	• omawia podział na rodzaje literackie • wymienia nazwy gatunków lirycznych uprawianych w antyku	• podaje definicje gatunków lirycznych: pieśni, trenu, anakreontyka, ody, elegii, poezji tyrtejskiej • definiuje patriotyzm w kontekście utworu Tyrtajosa • wymienia twórców starożytnej liryki greckiej: Tyrtajosa, Safonę, Anakreonta	• charakteryzuje poezję tyrtejską na przykładzie wiersza Tyrtajosa • interpretuje poezję Anakreonta w odniesieniu do filozofii epikurejskiej • porównuje liryki Tyrtajosa z wierszami Anakreonta • omawia twórczość poetów starożytnej Grecji: Tyrtajosa, Safony, Anakreonta	• szczegółowo analizuje i interpretuje wiersze, używając terminologii z zakresu teorii literatury (rodzaj liryki, podmiot liryczny, sytuacja liryczna) i wskazując zastosowane w utworze środki wyrazu artystycznego oraz określając ich funkcje	• interpretuje liryki Tyrtajosa, Anakreonta i Safony, odnosząc je do światopoglądu starożytnych Greków • ocenia formę i styl poznanych liryków
14., 15. i 16. Homer – początki epiki	• określa tematykę przeczytanego fragmentu Iliady • uzasadnia przynależność eposu do epiki	• wymienia cechy eposu homeryckiego • wyjaśnia, na czym polega specyfika porównania homeryckiego i wskazuje odpowiednie przykłady w tekście • tłumaczy znaczenie pojęcia stały epitet i podaje przykłady takich epitetów z eposu homeryckiego • wyjaśnia, co oznacza wyrażenie koń trojański	• relacjonuje główne wątki Iliady • odróżnia inwokację od apostrofy • omawia na przykładach istotę toposu	• rozpoznaje i wskazuje cechy stylu podniosłego • charakteryzuje głównych bohaterów Iliady	• wymienia imiona drugoplanowych bohaterów Iliady: Andromacha, Priam, Kasandra, Helena, Parys, Laokoon • konfrontuje historię o Laokoonie z rzeźbą Grupa Laokoona • omawia tematykę, toposy i przesłanie Odysei • wyjaśnia znaczenie pojęcia homo viator
*18. Poetyka normatywna według Arystotelesa	• wyjaśnia pojęcie poetyka normatywna i odnosi je do traktatu Poetyka Arystotelesa	• wypowiada się na temat dokonań Arystotelesa	• omawia zagadnienie katharsis jako jednej z podstawowych kategorii tragedii greckiej • definiuje zasady mimesis oraz decorum	• wypowiada się na temat funkcji zasad mimesis i decorum w budowie tekstu literackiego	• przywołuje szerokie konteksty traktatu Arystotelesa i nawiązania do niego
*19., 20., 21. i 22. Król Edyp Sofoklesa	• streszcza tragedię Król Edyp Sofoklesa	• wskazuje w tekście elementy budowy dramatu antycznego • omawia zasadę trzech jedności na przykładzie utworu Sofoklesa • charakteryzuje głównego bohatera tragedii • wymienia funkcje chóru w dramacie antycznym, odwołując się do przykładów z tekstu	• wyjaśnia istotę tragizmu w kontekście treści utworu • na przykładzie działań Edypa określa funkcjonowanie ironii tragicznej • przedstawia, na czym polega wina tragiczna w odniesieniu do losów głównego bohatera	• analizuje zagadnienie fatum w świecie starożytnych Greków, odnosząc się do treści Króla Edypa • posługuje się pojęciem hybris przy charakteryzowaniu postaci Edypa • objaśnia zagadnienie katharsis jako jednej z podstawowych kategorii tragedii greckiej	• streszcza mit o rodzie Labdakidów • wyjaśnia na przykładzie Króla Edypa, na czym polega zasada decorum
23. i 24. Liryka rzymska – Horacy	• przedstawia postać Horacego • określa pochodzenie pojęcia mecenas sztuki w nawiązaniu do biografii Horacego • wyjaśnia znaczenie pojęcia horacjanizm	• podaje cechy charakterystyczne pieśni (ód) • rozpoznaje rodzaj liryki omawianego utworu, jego adresata, sposób kreacji podmiotu lirycznego i sytuacji lirycznej • określa problematykę utworu	• definiuje zasadę decorum i odnosi ją do wybranych utworów literatury starożytnej • sytuuje treść ody w kontekście poznanych filozofii • wskazuje zastosowane w utworze środki wyrazu artystycznego	• pisze analizę i interpretację wiersza Horacego	• przywołuje szerokie konteksty twórczości Horacego i nawiązania do niej
ANTYK – NAUKA O JĘZYKU
25. i 26. Retoryka	• wyjaśnia znaczenie pojęcia retoryka • wyróżnia argumenty rzeczowe, logiczne i emocjonalne	• prezentuje na przykładach różne typy argumentów – rzeczowe, logiczne i emocjonalne • wymienia etapy przygotowania wypowiedzi ustnej	• wyjaśnia znaczenie słowa perswazja i wskazuje odmiany perswazji: propagandę oraz agitację • realizuje w praktyce etapy przygotowania wypowiedzi ustnej	• rozpoznaje manipulację językową i najczęstsze chwyty erystyczne • tworzy konspekt dłuższej wypowiedzi ustnej • podczas wypowiadania się zwraca uwagę na mowę ciała	• rozpoznaje i analizuje wypowiedź propagandową
ANTYK – PODSUMOWANIE I POWTÓRZENIE
27. Podsumowanie wiadomości na temat kultury antycznej	• streszcza główne tezy fragmentu tekstu Ernsta Hansa Gombricha O sztuce • relacjonuje fragment prozy Tadeusza Borowskiego U nas, w Auschwitzu…	• prezentuje własne wrażenia wynikające z lektury fragmentu tekstu Tadeusza Borowskiego	• podsumowuje dziedzictwo antyku	• podejmuje dyskusję na temat roli artysty w czasach antyku i obecnie • bierze udział w dyskusji na temat zagrożeń myślenia idealistycznego	• pisze pracę, w której zawiera swój pogląd na temat dziedzictwa antyku
28. Powtórzenie wiadomości	• przytacza najważniejsze fakty, sądy i opinie na temat antyku	• wykorzystuje najważniejsze konteksty wywodzące się z twórczości antycznej	• wyciąga wnioski na tematy związane z twórczością antyczną • określa własne stanowisko w kwestii dziedzictwa antyku	• zabiera głos w dyskusji na tematy związane z antykiem i stosuje odpowiednie argumenty • w swoich wypowiedziach dokonuje uogólnień, podsumowań i porównań	• wykorzystuje bogate konteksty wywodzące się z twórczości antycznej • formułuje i rozwiązuje problemy badawcze związane z twórczością antyku
ANTYK – NAWIĄZANIA
29. Śladami antyku	• rozpoznaje wpływy kultury starożytnej w różnych dziełach sztuki	• wymienia elementy kultury starożytnej obecne w dzisiejszym świecie	• omawia znany sobie przykład inspiracji kulturą antyku	• podaje przykłady wpływu sztuki starożytnej na twórczość kolejnych epok	• omawia stosunek poszczególnych okresów w historii kultury do dziedzictwa antyku
*30. Kto jest barbarzyńcą?	• czyta ze zrozumieniem fragmenty tekstów Zbigniewa Herberta Barbarzyńca w ogrodzie i Mieczysława Jastruna Mit śródziemnomorski • relacjonuje opinię Mieczysława Jastruna o starożytnych Grekach	• odnosi tekst utworu Zbigniewa Herberta do poznanych dzieł architektury starożytnej Grecji • rozpoznaje polemiczny charakter tekstu Mieczysława Jastruna	• interpretuje tytuł tekstu Herberta, odwołując się do toposów (m.in. ogrodu, arkadii, barbarzyńcy) • porównuje tezy zawarte w tekstach Jastruna i Herberta	• podejmuje dyskusję na temat dziedzictwa antyku • interpretuje słowo barbarzyńca w kontekście obu fragmentów	• przywołuje szerokie konteksty i nawiązania obu przeczytanych tekstów
31. Mitologia współcześnie	• streszcza mit o Dedalu i Ikarze • czyta ze zrozumieniem fragment tekstu Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego Tragiczny koniec mitologii	• streszcza mit o Ledzie i Jowiszu • wyjaśnia znaczenie słów demitologizacja i parodia na przykładzie utworu Gałczyńskiego	• interpretuje rzeźbę Igora Mitoraja Ikaro Alato w odniesieniu do kanonu sztuki antycznej oraz mitu o Dedalu i Ikarze	• omawia współczesne interpretacje mitologii starożytnych Greków i Rzymian	• tworzy parodię dowolnie wybranego mitu
32. Safona w poezji współczesnej	• określa tematykę fragmentu wiersza Marii Pawlikowskiej Jasnorzewskiej Róże dla Safony • nazywa rodzaj liryki występujący w utworze	• prezentuje informacje na temat życia, legendy oraz twórczości Safony • określa podmiot liryczny i adresata lirycznego utworu	• wypowiada się na temat kreacji podmiotu lirycznego • omawia sytuację liryczną występującą w utworze Jasnorzewskiej	• wyjaśnia, na czym polega funkcja metafor w wierszu	• pisze analizę i interpretację wiersza
33. Omówienie filmu Troja	• streszcza fabułę filmu	• porównuje fabułę filmu z treścią mitu trojańskiego	• posługuje się nazwami gatunków filmowych i przyporządkowuje Troję do jednego z nich	• wypowiada się na temat scenografii, kostiumów, zdjęć, montażu, reżyserii, gry aktorskiej oraz efektów specjalnych w Troi	• porównuje obraz Wolfganga Petersena z innymi dziełami filmowymi podejmującymi wątki antyczne
*34. Omówienie filmu Grek Zorba	• wypowiada się na temat swoich odczuć po obejrzeniu filmu	• definiuje żywioł dionizyjski i odnosi go do Alexisa Zorbasa – głównego bohatera filmu	• porównuje Greka Zorbę z tragedią antyczną, uwzględniając następujące elementy: przeznaczenie, konflikt tragiczny, winę tragiczną, katharsis	• omawia znaczenia tańca w filmie i w antycznych obrzędach religijnych	• tworzy recenzję filmu
BIBLIA – O EPOCE
36. Świat judeochrześcijański	• podaje nazwy religii wywodzących się z Biblii • wymienia podobieństwa i różnice pomiędzy judaizmem a chrześcijaństwem	• wymienia nazwy religii chrześcijańskich i wskazuje podstawowe różnice pomiędzy nimi • wyjaśnia znaczenie pojęcia Testament w odniesieniu do Biblii	• omawia różnice pomiędzy Starym a Nowym Testamentem • wyjaśnia, czym są Ewangelie i wymienia imiona ewangelistów	• analizuje relacje dogmatyczne i społeczne pomiędzy judaizmem i chrześcijaństwem, a także pomiędzy wyznaniami chrześcijańskimi	• wyczerpująco opisuje jedną z religii wywodzących się z Biblii
37. Biblia – wiadomości wstępne	• określa pochodzenie słowa Biblia • prezentuje podział ksiąg biblijnych	• dokonuje podziału ksiąg biblijnych na księgi historyczne, dydaktyczne oraz profetyczne i podaje ich przykłady • wymienia przekłady Biblii • określa, w jakich językach została zapisana Biblia • wyjaśnia znaczenie pojęć werset i alegoria	• charakteryzuje przekłady Biblii • wyjaśnia znaczenie pojęć: kanon, teologia, symbol	• omawia funkcje Biblii – sakralną, poznawczą i estetyczną	• wymienia nazwy świętych ksiąg innych religii
BIBLIA – TEKSTY Z EPOKI
38. Księga Rodzaju – dzieje początków świata i ludzkości	• relacjonuje powstanie świata i człowieka według Biblii	• wyjaśnia znaczenie frazeologizmu zakazany owoc • definiuje pojęcia genesis i patriarcha	• porównuje biblijny opis stworzenia świata i człowieka z opisem mitologicznym	• interpretuje opowieść o zerwaniu owocu z drzewa zakazanego (o grzechu pierworodnym)	• formułuje wypowiedź na temat wolnej woli w kontekście opowieści o grzechu pierworodnym • interpretuje obraz Tycjana Grzech pierworodny i Williama Blake’a Bóg stwarzający wszechświat
*39. W drodze do Ziemi Obiecanej – Księga Wyjścia	• relacjonuje treść fragmentu Księgi Wyjścia	• charakteryzuje relację między Bogiem a człowiekiem na podstawie fragmentów Księgi Wyjścia	• wypowiada się na temat symboliki wydarzeń opisanych w Księdze Wyjścia	• przedstawia rolę Mojżesza w historii judaizmu	• analizuje dzieła plastyczne inspirowane Księgą Wyjścia
40. Rozważania o cierpieniu – Księga Hioba	• opowiada historię Hioba	• omawia relacje między Hiobem a Bogiem na podstawie fragmentu Biblii	• interpretuje przemianę postawy Hioba po rozmowie z Bogiem	• podejmuje dyskusję na temat sensu cierpienia i zgody Boga na istnienie zła (teodycei)	• omawia problem cierpienia we współczesnym świecie • interpretuje obraz Léona Bonnata w kontekście historii Hioba
42. Poezja biblijna – Księga Psalmów	• przyporządkowuje psalmy do liryki • określa rodzaj liryki oraz nadawcę i adresata psalmów • wyjaśnia znaczenie pojęć psalm i psałterz	• klasyfikuje psalmy według poznanych kryteriów • podaje przykłady paralelizmów	• wypowiada się na temat związku psalmów z muzyką • wskazuje środki stylistyczne zastosowane w psalmach i omawia ich funkcje	• przedstawia obraz Boga wyłaniający się z psalmów	• porównuje tłumaczenia psalmów (z Biblii Tysiąclecia, Jana Kochanowskiego i Czesława Miłosza)
43. Biblijne oblicza miłości – Pieśń nad Pieśniami	• uzasadnia przynależność Pieśni nad Pieśniami do liryki	• charakteryzuje relacje między Oblubieńcem a Oblubienicą • wyjaśnia znaczenie wyrażenia miłość zmysłowa w kontekście utworu	• omawia oddziaływanie Pieśni nad Pieśniami na zmysły, wskazując cytaty z tekstu • odnajduje środki stylistyczne zastosowane w utworze i określa ich funkcję	• podejmuje dyskusję na temat przynależności Pieśni nad Pieśniami do kanonu biblijnego • wypowiada się na temat symbolicznej interpretacji Pieśni	• porównuje opis miłości zaprezentowany w Pieśni nad Pieśniami z wybranymi utworami miłosnymi z kręgu popkultury • opisuje postać z obrazu Oblubienica Rossettiego i zestawia ją z literackim pierwowzorem z Biblii
44. Moralizatorski sens przypowieści biblijnych	• odczytuje przypowieści na poziomie dosłownym i alegorycznym • tłumaczy znaczenie pojęcia parabola	• wymienia elementy świata przedstawionego, zwracając uwagę na ich schematyczną konstrukcję	• wyjaśnia funkcję schematycznej konstrukcji przypowieści i podaje przyczynę braku imion bohaterów • odróżnia przypowieść od exemplum	• uzasadnia sens posługiwania się formą przypowieści w Biblii • wskazuje na średniowiecznej miniaturze Czterech ewangelistów atrybuty właściwe poszczególnym ewangelistom	• podejmuje dyskusję na temat aktualności wzorców moralnych propagowanych w przypowieściach • podaje przykłady utworów literackich o charakterze parabolicznym
46. Wizja końca świata w Apokalipsie św. Jana	• streszcza Księgę Apokalipsy na podstawie przeczytanych fragmentów	• opisuje jeźdźców Apokalipsy i charakteryzuje ich na podstawie ryciny Albrechta Dürera Czterech jeźdźców Apokalipsy • definiuje pojęcie eschatologii	• wskazuje główne cechy stylu Apokalipsy • interpretuje symbole i alegorie znajdujące się w omawianym fragmencie	• wypowiada się na temat sposobów obrazowania i wywoływania nastroju grozy w Apokalipsie • porównuje biblijną Apokalipsę z innymi przedstawieniami końca świata	• pisze analizę porównawczą Apokalipsy i dowolnego dzieła prezentującego koniec świata (literackiego, malarskiego bądź filmowego)
*47. O miłości bliźniego – Pierwszy list św. Jana Apostoła	• omawia obraz miłości wyłaniający się z listu św. Jana • wyjaśnia znaczenie pojęć kazanie i list apostolski	• dostrzega i charakteryzuje rewolucyjność nauki Jezusa z Nazaretu zawartej w liście św. Jana	• podejmuje dyskusję na temat funkcjonowania przykazania miłości bliźniego	• porównuje obraz Fra Angelica Kazanie na górze z treścią listu św. Jana	• przywołuje szerokie konteksty listu św. Jana i nawiązania do niego
BIBLIA – NAUKA O JĘZYKU
49. Style wypowiedzi	• wymienia style funkcjonalne obecne w języku polskim i rozpoznaje je w praktyce • wymienia najczęstsze rodzaje stylizacji językowej	• podaje cechy stylów funkcjonalnych	• rozpoznaje stylizację językową • wskazuje wyróżniki stylu biblijnego	• omawia różnice pomiędzy stylem funkcjonalnym a artystycznym • podaje cechy dobrego stylu	• tworzy teksty napisane różnymi stylami funkcjonalnymi
BIBLIA – PODSUMOWANIE I POWTÓRZENIE
50. Podsumowanie wiadomości na temat Biblii	• relacjonuje opinie na temat Biblii, zawarte w tekstach Anny Kamieńskiej Książka nad książkami i Anny Świderkówny Rozmowy o Biblii	• wskazuje i komentuje różnice pomiędzy tekstami obu autorek	• na podstawie przeczytanych fragmentów formułuje własne sądy na temat Biblii	• podejmuje dyskusję o miejscu Biblii w przeszłości i we współczesnym świecie	• wypowiada się na temat wpływu Biblii na dzieje świata
51. Powtórzenie wiadomości	• przytacza najważniejsze fakty, sądy i opinie na temat Biblii	• wykorzystuje najważniejsze konteksty wywodzące się z Biblii	• rozważa zagadnienia poruszane w przeczytanych fragmentach Biblii i formułuje własne sądy na ich temat oraz wnioski	• zabiera głos w dyskusji na tematy związane z Biblią i stosuje odpowiednie argumenty • w swoich wypowiedziach dokonuje uogólnień, podsumowań i porównań	• wykorzystuje bogate konteksty wywodzące się z Biblii • formułuje i rozwiązuje problemy badawcze związane z Biblią
BIBLIA – NAWIĄZANIA
52. Śladami Biblii	• rozpoznaje inspiracje biblijne w sztuce	• wymienia motywy w kulturze współczesnej, wywodzące się z Biblii	• omawia przykład dzieła zainspirowanego Biblią	• podaje przykłady inspiracji biblijnych, realizowane w określonych epokach	• szczegółowo omawia wybrany przykład współczesnego dzieła sztuki inspirowanego Biblią
*53. Poezja współczesna inspirowana Biblią	• odczytuje ze zrozumieniem treść wierszy Zbigniewa Herberta Książka i Anny Achmatowej Żona Lota • relacjonuje historie zburzenia Sodomy i Gomory • nazywa rodzaj liryki występujący w utworach	• określa adresata i nadawcę wierszy • rozpoznaje bohaterów lirycznych wiersza Achmatowej • odnajduje nawiązania biblijne w wierszu Herberta	• określa stosunek podmiotu lirycznego do Biblii w wierszu Herberta oraz do żony Lota w wierszu Achmatowej	• interpretuje oba wiersze	• pisze analizę porównawczą obu utworów
54. i 55. O Biblii dzisiaj	• relacjonuje treść fragmentów tekstów Harolda Kushnera Co się naprawdę zdarzyło w ogrodzie Edenu? i Frédérica Beigbedera Windows on the World • przytacza treść historii o grzechu pierworodnym i zburzeniu wieży Babel	• uzasadnia porównanie World Trade Center do wieży Babel z tekstu Frédérica Beigbedera • opisuje dzieło Jerzego Nowosielskiego Krucyfiks	• określa funkcję pytań w tekście Harolda Kushnera • porównuje autorską interpretację historii biblijnej z interpretacją kanoniczną	• wskazuje literaturę pomocną do interpretacji krucyfiksu • interpretuje znaczenie krucyfiksu w kontekście symboliki chrześcijańskiej	• wymienia tytuły innych dzieł Jerzego Nowosielskiego i je interpretuje
56. Biblia w filmie – Pasja Mela Gibsona	• streszcza fabułę filmu	• wyjaśnia funkcję retrospekcji w Pasji	• wypowiada się na temat kompozycji filmu	• podejmuje dyskusję na temat zasadności ukazania w filmie drastycznych scen • interpretuje postać szatana	• porównuje epizody filmowe z ich ewangelicznymi opisami • pisze recenzję filmu
57. Kino o wartościach – Dekalog I Krzysztofa Kieślowskiego	• przedstawia swoje odczucia po obejrzeniu filmu	• zabiera głos w dyskusji na temat postawy bohatera filmu – Krzysztofa	• wypowiada się na temat dialogów, narracji i kadrowania w filmie • analizuje rolę przypadku w konstrukcji fabuły	• interpretuje postać graną w filmie przez Artura Barcisia • podejmuje dyskusję o hierarchii wartości we współczesnym świecie	• formułuje wypowiedź na temat innego filmu z cyklu Dekalog
ŚREDNIOWIECZE – O EPOCE
59. i 60. Średniowiecze – wprowadzenie do epoki	• podaje etymologię nazwy epoki • wymienia najważniejsze wydarzenia związane z początkiem i końcem średniowiecza • wyjaśnia znaczenie słów teocentryzm i feudalizm • określa fazy średniowiecza	• omawia najważniejsze wydarzenia związane z początkiem i końcem średniowiecza • porównuje ramy czasowe średniowiecza polskiego i europejskiego • charakteryzuje średniowieczny system szkolny • wyjaśnia, co oznacza sformułowanie Biblia pauperum	• analizuje specyfikę periodyzacji polskiego średniowiecza • omawia, na czym polegał średniowieczny uniwersalizm i teocentryzm	• interpretuje rolę karnawału	• opisuje wpływ antyku i kultury arabskiej na średniowiecze
61. i 62. Filozofia chrześcijańska	• czyta ze zrozumieniem fragment Wyznań św. Augustyna oraz Summy teologicznej św. Tomasza • wyjaśnia znaczenie pojęcia asceza	• wymienia podstawowe założenia obu filozofii • tłumaczy, co oznaczają pojęcia: dualizm, iluminacja, akt, potencja, hierarchia bytów	• na podstawie Summy teologicznej wyjaśnia pochodzenie hierarchii bytów według św. Tomasza • omawia wpływ idei hierarchii bytów na średniowieczną koncepcję władzy i społeczeństwa	• przedstawia różnice między filozofią św. Augustyna a filozofią św. Tomasza	• interpretuje portret św. Augustyna • objaśnia alegoryczne znaczenie koloru na obrazie Justusa z Gandawy
63. i 64. Sztuka średniowieczna	• rozpoznaje najważniejsze zabytki polskiego i europejskiego średniowiecza • odróżnia styl romański od gotyckiego	• wymienia podstawowe cechy stylu romańskiego i gotyckiego • podaje przykłady zabytków polskiego i europejskiego średniowiecza • właściwie posługuje się terminami: płaskorzeźba, rzeźba pełnofigurowa, fresk, pieta, ikona, nawa, ołtarz, prezbiterium, apsyda, katedra, przypora, rozeta, witraż, portal	• wyjaśnia i ilustruje przykładami parenetyczny i anonimowy charakter sztuki średniowiecznej • omawia alegorię i podaje jej przykłady • używa we właściwym kontekście terminów: symultanizm, iluminatorstwo, miniatura, chorał, bazylika	• analizuje średniowieczne dzieło sztuki według następujących kryteriów: symbolika, kolorystyka, kolejność ukazywania postaci, sposób przedstawienia sylwetki ludzkiej, kontekst filozoficzny i historyczny dzieła, kompozycja	• wymienia cechy stylu bizantyjskiego i podaje jego przykłady • wypowiada się na temat muzyki średniowiecznej
65. Teatr średniowieczny	• podaje nazwy średniowiecznych gatunków teatralnych	• wymienia cechy teatralnych gatunków średniowiecznych	• wypowiada się na temat funkcji teatru w średniowieczu	• objaśnia psychomachię w kontekście moralitetu	• przywołuje szerokie konteksty i nawiązania
ŚREDNIOWIECZE – TEKSTY Z EPOKI
66. Bogurodzica – najstarszy polski utwór poetycki	• czyta ze zrozumieniem Bogurodzicę • wskazuje przykłady archaizmów w utworze	• rozpoznaje podmiot liryczny oraz adresata utworu • wskazuje archaizmy leksykalne i fleksyjne w Bogurodzicy • wyjaśnia znaczenie pojęcia kierlesz	• wypowiada się na temat kompozycji utworu • omawia funkcję Bogurodzicy w średniowiecznej Polsce	• odnajduje w treści Bogurodzicy motyw deesis i odnosi go do sztuk plastycznych • omawia formę wiersza	• wskazuje podobieństwa między motywem deesis w Bogurodzicy a przedstawionym na średniowiecznej ikonie
67. Ludzki wymiar cierpienia Matki Boskiej w Lamencie świętokrzyskim	• czyta ze zrozumieniem Lament świętokrzyski • wskazuje przykłady archaizmów w utworze	• określa sytuację liryczną, podmiot liryczny i adresatów utworu • wskazuje archaizmy leksykalne i fleksyjne w Lamencie świętokrzyskim	• charakteryzuje Maryję jako matkę • rozpoznaje w wierszu motyw Stabat mater	• porównuje obrazy Maryi z Lamentu świętokrzyskiego i z Bogurodzicy	• zestawia obrazy męki Pańskiej przedstawione w Lamencie świętokrzyskim i na obrazie Matthiasa Grünewalda Ukrzyżowanie • wypowiada się na temat obrazu Żydów w tekście Lamentu świętokrzyskiego
69. Motyw tańca śmierci w Rozmowie Mistrza Polikarpa ze Śmiercią	• czyta ze zrozumieniem Rozmowę Mistrza Polikarpa ze Śmiercią • streszcza utwór • wskazuje przykłady archaizmów w tekście	• opisuje obraz śmierci przedstawiony w utworze, posługując się przy tym terminem alegoria • wskazuje w tekście archaizmy leksykalne i fleksyjne	• odnajduje w przeczytanym fragmencie motyw danse macabre • wyjaśnia przyczyny popularności motywu śmierci w średniowieczu • wyjaśnia w kontekście utworu znaczenie pojęć memento mori i ars moriendi	• omawia na podstawie lektury światopogląd ludzi średniowiecza • wypowiada się na temat średniowiecznych wskazań ars moriendi • tłumaczy, czym była w średniowieczu czarna śmierć	• porównuje motyw danse macabre przedstawiony w Rozmowie… i na obrazie Bernta Notkego Taniec śmierci
70. Średniowieczny ideał ascety – Legenda o św. Aleksym	• czyta ze zrozumieniem Legendę o św. Aleksym • streszcza żywot św. Aleksego • wskazuje przykłady archaizmów w utworze	• charakteryzuje świętego jako ascetę • podaje przykłady archaizmów leksykalnych i fleksyjnych z tekstu	• wskazuje w utworze typowe elementy legendy hagiograficznej	• podejmuje dyskusję na temat aktualności ascezy oraz sensu takiej drogi do świętości	• opisuje inne przykłady ascezy średniowiecznej • wyjaśnia, jaką rolę odgrywali święci w życiu ludzi średniowiecza
*71. Świętość afirmacyjna – św. Franciszek	• relacjonuje treść fragmentu Pochwała stworzenia • charakteryzuje Pochwałę stworzenia jako hymn	• porównuje postawy dwóch świętych: św. Franciszka i św. Aleksego	• odnajduje w tekście elementy stylu biblijnego • wyraża opinię na temat dwóch dróg do świętości – św. Aleksego i św. Franciszka	• interpretuje dzieło Giotta • wyjaśnia znaczenie pojęcia franciszkanizm	• przywołuje szerokie konteksty interpretacyjne związane z postacią św. Franciszka
73. Średniowieczny wzorzec rycerza – Król Artur i rycerze Okrągłego Stołu	• streszcza fragment utworu Król Artur i rycerze Okrągłego Stołu	• wymienia tytuły europejskich eposów rycerskich • odnosi zachowania Artura do średniowiecznego kodeksu rycerskiego • wyjaśnia znaczenie pojęcia epos rycerski	• na przykładzie tekstu objaśnia funkcję fantastyki w epice rycerskiej • tłumaczy, co oznacza pojęcie etos	• analizuje etos rycerza i wyraża swoją opinię na ten temat	• wypowiada się na temat XV-wiecznego obrazu Rycerze Okrągłego Stołu i św. Graal • opisuje współczesne dzieła (filmowe, literackie) nawiązujące do średniowiecznych opowieści o rycerzach
74. Średniowieczna miłość – Dzieje Tristana i Izoldy	dla fragmentów utworu: • streszcza fragment Dziejów Tristana i Izoldy dla całości utworu: • streszcza utwór Dzieje Tristana i Izoldy • sporządza plan wydarzeń	dla fragmentów utworu: • formułuje zasady miłości rycerskiej dla całości utworu: • omawia etos rycerski na przykładzie postaci Tristana	dla fragmentów utworu: • objaśnia funkcję fantastyki w tekście dla całości utworu: • podaje przykłady elementów fantastyki w Dziejach Tristana i Izoldy i określa ich funkcję	dla fragmentów utworu: • analizuje specyfikę uczucia łączącego Tristana i Izoldę dla całości utworu: • charakteryzuje obyczajowość średniowieczną na podstawie Dziejów Tristana i Izoldy	• streszcza historię Abelarda i Heloizy • podaje przykłady dzieł (także współczesnych) opartych na historii podobnej do romansu Tristana i Izoldy • wypowiada się na temat miniatury Tristan i Izolda podczas morskiej podróży
75. Historiografia polska w średniowieczu	• opisuje wzorzec władcy na podstawie charakterystyki Bolesława Chrobrego pióra Galla Anonima • definiuje pojęcie kronika	• wymienia obowiązki króla przedstawione przez kronikarza • podaje przykłady dzieł polskiej historiografii średniowiecznej • definiuje pojęcie historiografia	• na podstawie Kroniki polskiej wypowiada się na temat stosunków społecznych i obyczajowości w średniowiecznej Polsce • charakteryzuje dzieła polskiej historiografii średniowiecznej	• omawia uwarunkowania historyczne początków piśmiennictwa polskiego • podejmuje dyskusję na temat wizerunku współczesnych władców w mediach	• przygotowuje mowę pochwalną na cześć wybranej przez siebie osoby
*76. Testament poetycki François Villona	• czyta ze zrozumieniem fragment Wielkiego testamentu • prezentuje życiorys Villona, stanowiący kanwę utworu	• interpretuje tytuł tekstu • wyjaśnia znaczenie pojęcia testament poetycki	• wypowiada się na temat środków stylistycznych użytych w wierszu oraz zastosowanej w nim kompozycji	• porównuje obraz przemijania zawarty w Wielkim Testamencie ze współczesnymi wyobrażeniami na ten temat	• przywołuje szerokie konteksty wywodzące się z Wielkiego testamentu i nawiązania do utworu
*77. Podróż po zaświatach – Boska Komedia Dantego Alighieri	dla fragmentów utworu: • na podstawie fragmentów Boskiej Komedii ogólnie omawia budowę piekła, czyśćca i raju dla całości utworu: • opisuje budowę zaświatów • wyjaśnia znaczenie słowa prekursor	dla fragmentów utworu: • charakteryzuje narratora Boskiej Komedii • wyjaśnia znaczenie tytułu tekstu dla całości utworu: • wypowiada się na temat postaci pojawiających się w utworze • tłumaczy znaczenie pojęć poemat epicki i summa	dla fragmentów utworu: • wylicza elementy dzieła charakterystyczne dla średniowiecza i renesansu dla całości utworu: • wymienia i ilustruje przykładami elementy dzieła charakterystyczne dla średniowiecza i dla renesansu	dla fragmentów utworu: • wypowiada się na temat sposobu obrazowania w utworze dla całości utworu: • interpretuje symbole obecne w dziele Dantego	• omawia fresk Dante i trzy królestwa
ŚREDNIOWIECZE – NAUKA O JĘZYKU
78. U źródeł języka polskiego	• wymienia dialekty polszczyzny • przytacza przykłady zabytków języka polskiego (w tym pierwsze zapisane zdanie)	• rozpoznaje we współczesnym języku niektóre pozostałości staropolskie, np. ślady liczby podwójnej	• omawia historię zapożyczeń • wskazuje przykłady wyrazów z przegłosem polskim, palatalizacją oraz e ruchomym	• podaje przyczyny zmian zachodzących w języku polskim	• sytuuje język polski we właściwej grupie języków słowiańskich • wymienia nazwy podstawowych grup języków wywodzących się z języka praindoeuropejskiego oraz języków spoza rodziny indoeuropejskiej
ŚREDNIOWIECZE – PODSUMOWANIE I POWTÓRZENIE
80. Podsumowanie wiadomości	• relacjonuje opinie na temat średniowiecza, zawarte we fragmentach tekstów Franca Cardiniego Wojownik i rycerz oraz Johana Huizingi Jesień średniowiecza	• wskazuje i komentuje różnice pomiędzy tekstami obu autorów	• formułuje własne sądy na podstawie przeczytanych fragmentów	• podejmuje dyskusję dotyczącą oceny średniowiecza, w której odwołuje się do fragmentów tekstów Cardiniego i Huizingi	• przywołuje szerokie konteksty i nawiązania wywodzące się ze światopoglądu i z twórczości średniowiecza
81. Powtórzenie wiadomości	• odtwarza najważniejsze fakty, sądy i opinie na temat średniowiecza	• wykorzystuje najważniejsze konteksty wywodzące się ze średniowiecza	• rozważa zagadnienia poruszane w przeczytanych tekstach średniowiecznych i formułuje własne sądy na ich temat oraz wnioski	• zabiera głos w dyskusji na tematy związane ze światopoglądem oraz twórczością średniowiecza i stosuje odpowiednie argumenty • w swoich wypowiedziach dokonuje uogólnień, podsumowań i porównań	• wykorzystuje bogate konteksty wywodzące się ze światopoglądu i z twórczości średniowiecza • formułuje i rozwiązuje problemy badawcze związane z epoką średniowiecza
ŚREDNIOWIECZE – NAWIĄZANIA
82. Śladami średniowiecza	• rozpoznaje inspiracje sztuką średniowiecza	• wymienia elementy kultury średniowiecza obecne w dzisiejszym świecie	• omawia wpływy kultury średniowiecznej w różnych dziełach sztuki	• analizuje wybrany przykład inspiracji kulturą średniowiecza	• podaje przykłady wpływów sztuki średniowiecznej na twórczość kolejnych epok • omawia stosunek poszczególnych okresów w historii kultury do dziedzictwa średniowiecza
*83. Poetycki komentarz do ascezy	• rozpoznaje kontekst literacki wiersza Kazimiery Iłłakowiczówny Opowieść małżonki św. Aleksego	• określa typ liryki występujący w utworze, a także wskazuje podmiot liryczny i adresata wiersza	• porównuje legendę średniowieczną z poetyckim komentarzem współczesnej poetki	• omawia kontekst kulturowy wykorzystany w wierszu	• pisze analizę i interpretację wiersza
84. Śmiech w średniowieczu	• referuje opinię bohaterów Imienia róży na temat śmiechu	• porównuje stosunek do śmiechu obecny w Imieniu róży i Stołku dla wesołka	• rozpoznaje we fragmencie Imienia róży autora księgi – Arystotelesa • omawia rolę błazna na dworach	• podejmuje dyskusję na temat funkcji śmiechu w kulturze średniowiecza i dzisiaj	• przywołuje szerokie konteksty i nawiązania obecne w utworze Umberta Eco Imię róży
85. Współczesne inspiracje średniowieczem	• streszcza fragment tekstu Andrzeja Sapkowskiego Miecz przeznaczenia	• wymienia motywy średniowieczne, którymi posłużył się autor Miecza przeznaczenia	• odnajduje w tekście elementy stylizowane na polszczyznę średniowieczną	• wskazuje w dziele Zdzisława Beksińskiego nawiązania do wieków średnich oraz elementy charakterystyczne dla sposobu obrazowania malarza	• interpretuje obraz Zdzisława Beksińskiego • porównuje dzieło Beksińskiego z animacją Tomasza Bagińskiego Katedra
86. Średniowiecze w krzywym zwierciadle – Monty Python i św. Graal	• streszcza fabułę filmu	• odnajduje w filmie motywy średniowieczne • wyjaśnia w kontekście filmu znaczenie słów absurd oraz ironia	• porównuje bohaterów filmu z ich pierwowzorami z legend arturiańskich • wyjaśnia, na czym polega specyfika angielskiego humoru	• analizuje środki tworzące w filmie klimat średniowiecza	• podejmuje dyskusję na temat walorów artystycznych i poznawczych filmu
*87. Współczesny moralitet – Siódma pieczęć Ingmara Bergmana	• odnajduje w tekście nawiązania do kultury i obyczajowości średniowiecza	• interpretuje tytuł filmu i objaśnia jego funkcję • wyjaśnia w kontekście dzieła Bergmana znaczenie pojęć personifikacja i taniec śmierci	• rozpoznaje w filmie konwencję moralitetu • tłumaczy na podstawie Siódmej pieczęci, czym jest teodycea	• odczytuje przesłanie filmu	• przywołuje szerokie konteksty wywodzące się z filmu Siódma pieczęć i nawiązania do niego

Autor: Magdalena Lotterhoff