WYMAGANIA Z FIZYKI NA POSZCZEGÓLNE STOPNIE SZKOLNE DLA LICEUM TRZYLETNIEGO ZAKRES PODSTAWOWY KLASA I ROK SZKOLNY 2019/2020
1. Na ocenę dopuszczającą
Uczeń:
• opowiedzieć o odkryciach Kopernika, Keplera i Newtona,
• opisać ruchy planet,
• wymienić cechy powiedzieć, na czym polega oddziaływanie grawitacyjne,
• narysować siły wzajemnego oddziaływania grawitacyjnego dwóch kul jednorodnych.
• wskazać siłę grawitacji jako przyczynę swobodnego spadania ciał na powierzchnię Ziemi,
• posługiwać się terminem „spadanie swobodne”.
• opisać ruch jednostajny po okręgu,
• posługiwać się pojęciem okresu i pojęciem częstotliwości,
• wskazać siłę dośrodkową jako przyczynę ruchu po okręgu.
• wskazać siłę grawitacji, którą oddziałują Słońce i planety oraz planety i ich księżyce jako siłę dośrodkową,
• posługiwać się pojęciem satelity geostacjonarnego
• podać przykłady ciał znajdujących się w stanie nieważkości
• wymienić jednostki odległości używane w astronomii,
• podać przybliżoną odległość Księżyca od Ziemi (przynajmniej rząd wielkości).
• opisać warunki, jakie panują na powierzchni Księżyca,
• Wymienić fazy Księżyca.
• wyjaśnić, skąd pochodzi nazwa „planeta”,
• wymienić planety Układu Słonecznego.
• wyjaśnić pojęcie fotonu,
• przedstawić foton graficznie,
• objaśnić wzór na energię fotonu,
• podać przykłady praktycznego wykorzystania zjawiska fotoelektrycznego.
• rozróżnić widmo ciągłe i widmo liniowe,
• rozróżnić widmo emisyjne i absorpcyjne.
• przedstawić model Bohra budowy atomu i podstawowe założenia tego modelu.
• wymienić rodzaje promieniowania jądrowego występującego w przyrodzie.
• wymienić podstawowe zasady ochrony przed promieniowaniem jonizującym,
• ocenić szkodliwość promieniowania jonizującego pochłanianego przez ciało człowieka w różnych sytuacjach.
• opisać budowę jądra atomowego,
• posługiwać się pojęciami: jądro atomowe, proton, neutron, nukleon, pierwiastek, izotop.
• opisać rozpady alfa i beta,
• wyjaśnić pojęcie czasu połowicznego rozpadu.
• opisać reakcję rozszczepienia uranu 23592 U
• podać przykłady wykorzystania energii jądrowej.
• podać przykład reakcji jądrowej,
• nazwać reakcje zachodzące w Słońcu i w innych gwiazdach,
• odpowiedzieć na pytanie: jakie reakcje są źródłem energii Słońca.
• opisać budowę naszej Galaktyki.
• na przykładzie modelu balonika wytłumaczyć obserwowany fakt rozszerzania się Wszechświata,
• podać wiek Wszechświata.
• określić początek znanego nam Wszechświata terminem
„Wielki Wybuch”.
2. Na ocenę dostateczną oprócz wymagań wymienionych wyżej
Uczeń:
• przedstawić poglądy Kopernika na budowę Układu Słonecznego,
• opisać ruchy planet zgodnie z I i II prawem Keplera,
• przedstawić (na przykładzie) zależność wartości siły grawitacji od:
– mas oddziałujących kul,
– odległości między środkami oddziałujących kul,
• objaśnić wielkości występujące we wzorze : F= G
• przedstawić wynikający z eksperymentów Galileusza wniosek dotyczący spadania ciał,
• stwierdzić, że spadanie swobodne z niewielkich wysokości jest
ruchem jednostajnie przyspieszonym
z przyspieszeniem grawitacyjnym,
• wymienić wielkości, od których zależy przyspieszenie grawitacyjne w pobliżu planety lub jej księżyca,
• obliczyć przybliżoną wartość siły grawitacji działającej na ciało w pobliżu Ziemi.
• opisać (na przykładzie)
zależność wartości siły dośrodkowej od masy i szybkości ciała poruszającego się
po okręgu oraz od promienia okręgu,
• podać przykłady sił pełniących rolę siły dośrodkowej.
• posługiwać się pojęciem pierwszej prędkości kosmicznej,
• uzasadnić użyteczność satelitów geostacjonarnych,
• stwierdzić, że wraz ze wzrostem odległości planety od Słońca wzrasta okres jej obiegu.
• podać przykłady doświadczeń, w których można obserwować ciało w stanie nieważkości
• opisać zasadę pomiaru odległości do Księżyca, planet i najbliższej gwiazdy,
• wyjaśnić (na przykładzie), na czym polega zjawisko paralaksy,
• zdefiniować rok świetlny i jednostkę astronomiczną.
• wyjaśnić powstawanie faz Księżyca,
• podać przyczyny, dla których obserwujemy tylko jedną stronę Księżyca.
• opisać ruch planet widzianych z Ziemi,
• wymienić obiekty wchodzące w skład Układu Słonecznego.
• zapisać wzór na energię fotonu,
• opisać światło jako wiązkę fotonów,
• odpowiedzieć na pytania:
– na czym polega zjawisko fotoelektryczne
– od czego zależy liczba fotoelektronów,
– od czego zależy maksymalna energia kinetyczna fotoelektronów.
• opisać widmo promieniowania ciał stałych i cieczy,
• opisać widma gazów jednoatomowych i par pierwiastków,
• wyjaśnić różnice między widmem emisyjnym i absorpcyjnym.
• wyjaśnić, co to znaczy, że promienie orbit w atomie wodoru są skwantowane,
• wyjaśnić, co to znaczy, że energia elektronu w atomie wodoru jest skwantowana,
• wyjaśnić, co to znaczy, że atom wodoru jest w stanie podstawowym lub wzbudzonym.
• przedstawić podstawowe fakty dotyczące odkrycia promieniowania jądrowego,
• opisać wkład Marii Skłodowskiej-Curie w badania nad
promieniotwórczością,
• omówić właściwości promieniowania a,b i g.
• wyjaśnić pojęcie dawki pochłoniętej i podać jej jednostkę,
• wyjaśnić pojęcie dawki skutecznej i podać jej jednostkę.
• opisać doświadczenie Rutherforda i omówić jego znaczenie,
• podać skład jądra atomowego na podstawie liczby masowej i atomowej.
• zapisać schematy rozpadów alfa i beta,
• opisać sposób powstawania promieniowania gamma,
• posługiwać się pojęciem jądra stabilnego
i niestabilnego,
• posługiwać się pojęciem czasu połowicznego rozpadu,
• opisać wykres zależności od czasu liczby jąder, które uległy rozpadowi.
• wyjaśnić, na czym polega reakcja łańcuchowa,
• podać warunki zajścia reakcji łańcuchowej.
• opisać budowę i zasadę działania reaktora jądrowego,
• opisać działanie elektrowni jądrowej,
• wymienić korzyści
i zagrożenia związane z wykorzystaniem energii jądrowej,
• opisać zasadę działania bomby atomowej.
• wymienić i objaśnić różne rodzaje reakcji jądrowych,
• zastosować zasady zachowania liczby nukleonów, ładunku elektrycznego oraz energii w reakcjach jądrowych,
• podać warunki niezbędne do zajścia reakcji termojądrowej.
• opisać położenie Układu Słonecznego w Galaktyce,
• podać wiek Układu Słonecznego.
• podać treść prawa Hubble'a i objaśnić wielkości występujące we wzorze ur = H · r,
• wyjaśnić termin „ucieczka galaktyk”.
• opisać Wielki Wybuch.
3. Na ocenę dobrą oprócz wymagań wymienionych wyżej
Uczeń:
• podać treść I i II prawa Keplera,
• podać treść prawa powszechnej grawitacji,
• zapisać i zinterpretować wzór przedstawiający wartość siły grawitacji,
• obliczyć wartość siły grawitacyjnego przyciągania dwóch jednorodnych kul,
• wyjaśnić, dlaczego dostrzegamy skutki przyciągania przez Ziemię otaczających nas przedmiotów, a nie obserwujemy skutków ich wzajemnego oddziaływania grawitacyjnego.
• przedstawić poglądy Arystotelesa na ruch i spadanie ciał,
• wykazać, że spadanie swobodne z niewielkich wysokości to ruch jednostajnie przyspieszony z przyspieszeniem grawitacyjnym
• wyjaśnić, dlaczego czasy spadania swobodnego (z takiej samej wysokości) ciał o różnych masach są jednakowe,
• wykazać, że wartość przyspieszenia spadającego swobodnie ciała nie zależy od jego masy,
• obliczyć wartość przyspieszenia grawitacyjnego w pobliżu Ziemi.
• obliczać wartość siły dośrodkowej,
• obliczać wartość przyspieszenia dośrodkowego.
• podać treść III prawa Keplera,
• opisywać ruch sztucznych satelitów,
• stosować III prawo Keplera do opisu ruchu planet Układu Słonecznego,
• wyprowadzić wzór na wartość pierwszej prędkości kosmicznej i objaśnić jej sens fizyczny,
• obliczyć wartość pierwszej prędkości kosmicznej.
• wyjaśnić, na czym polega stan nieważkości.
• posługiwać się pojęciem kąta paralaksy geocentrycznej i heliocentrycznej,
• obliczyć odległość do Księżyca (lub najbliższych planet), znając kąt paralaksy geocentrycznej,
• obliczyć odległość do najbliższej gwiazdy, znając kąt paralaksy heliocentrycznej,
• dokonywać zamiany jednostek odległości stosowanych w astronomii.
• podać warunki, jakie muszą być spełnione, by doszło do całkowitego zaćmienia Słońca,
• podać warunki, jakie muszą być spełnione, by doszło do całkowitego zaćmienia Księżyca.
• wyjaśnić, dlaczego planety widziane z Ziemi przesuwają się na tle gwiazd,
• opisać planety Układu Słonecznego.
• opisać i objaśnić zjawisko fotoelektryczne,
• objaśnić wzór Einsteina opisujący zjawisko fotoelektryczne,
• wyjaśnić, od czego zależy liczba fotoelektronów,
• wyjaśnić, od czego zależy maksymalna energia kinetyczna fotoelektronów,
• obliczyć minimalną częstotliwość i maksymalną długość fali promieniowania wywołującego efekt fotoelektryczny dla metalu o danej pracy wyjścia,
• opisać budowę, zasadę działania i zastosowania fotokomórki,
• rozwiązywać zadania obliczeniowe, stosując wzór Einsteina,
• odczytywać informacje z wykresu zależności Ek(n).
• opisać szczegółowo widmo atomu wodoru,
• podać przykłady zastosowania analizy widmowej.
• obliczyć promienie kolejnych orbit w atomie wodoru,
• obliczyć energię elektronu na dowolnej orbicie atomu wodoru,
• obliczyć różnice energii pomiędzy poziomami energetycznymi atomu wodoru,
• wyjaśnić powstawanie liniowego widma emisyjnego i widma absorpcyjnego atomu wodoru.
• wyjaśnić, do czego służy licznik G-M.
• opisać wybrany sposób wykrywania promieniowania jonizującego,
• obliczyć dawkę pochłoniętą,
• wyjaśnić pojęcie mocy dawki,
• wyjaśnić, do czego służą dozymetry.
• przeprowadzić rozumowanie, które pokaże, że wytłumaczenie wynik doświadczenia Rutherforda jest możliwe tylko przy założeniu, że prawie cała masa atomu jest skupiona w jądrze o średnicy mniejszej ok. 105 razy od średnicy atomu.
• narysować wykres zależności od czasu liczby jąder, które uległy rozpadowi,
• objaśnić prawo rozpadu promieniotwórczego,
• wyjaśnić zasadę datowania substancji
na podstawie jej składu izotopowego i stosować tę zasadę w zadaniach,
• posługiwać się pojęciami: energia spoczynkowa, deficyt masy, energia wiązania,
• obliczyć energię spoczynkową, deficyt masy, energię wiązania dla różnych pierwiastków.
• opisać budowę bomby atomowej,
• przygotować wypowiedź na temat: Czy elektrownie jądrowe są niebezpieczne?
• opisać proces fuzji lekkich jąder na przykładzie cyklu pp,
• opisać reakcje zachodzące w bombie wodorowej.
• wyjaśnić, jak powstały Słońce i planety,
• opisać sposób wyznaczenia wieku próbek księżycowych i meteorytów.
• zapisać prawo Hubble'a wzorem ur = H · r,
• obliczyć wiek Wszechświata,
• objaśnić, jak na podstawie prawa Hubble'a wnioskujemy, że galaktyki oddalają się od siebie.
• wyjaśnić, co to jest promieniowanie reliktowe.
4.
Na ocenę bardzo dobrą, oprócz wyżej wymienionych wymagań
Uczeń:
• uzasadnić, dlaczego hipoteza Newtona o jedności Wszechświata umożliwiła wyjaśnienie przyczyn ruchu planet,
• na podstawie samodzielnie zgromadzonych materiałów przygotować prezentację: Newton na tle epoki,
• wykazać, że Kopernika można uważać za człowieka renesansu.
• zaplanować i wykonać doświadczenie (np. ze śrubami przyczepionymi do nici) wykazujące, że spadanie swobodne odbywa się ze stałym przyspieszeniem,
• obliczyć wartość przyspieszenia grawitacyjnego w pobliżu dowolnej planety lub jej księżyca.
• rozwiązywać zadania obliczeniowe, w których rolę siły dośrodkowej odgrywają siły o różnej naturze.
• omówić i wykonać doświadczenie (np. opisane w zadaniu 4 na str. 43) sprawdzające zależność Fr(m, u, r).
• stosować III prawo Keplera do opisu
ruchu układu satelitów krążących wokół tego samego ciała,
• wyprowadzić III prawo Keplera,
• obliczyć szybkość satelity na orbicie o zadanym promieniu,
• obliczyć promień orbity satelity geostacjonarnego.
• wykazać, przeprowadzając odpowiednie rozumowanie, że przedmiot leżący na podłodze windy spadającej swobodnie jest w stanie nieważkości.
• wyrażać kąty w minutach i sekundach łuku.
• wyjaśnić, dlaczego zaćmienia Słońca i Księżyca nie występują często,
• objaśnić zasadę, którą przyjęto przy obliczaniu daty Wielkanocy.
• wyszukać informacje na temat rzymskich bogów, których imionami nazwano planety.
• przedstawić wyniki doświadczeń świadczących o kwantowym charakterze oddziaływania światła z materią,
• sporządzić i objaśnić wykres zależności maksymalnej energii kinetycznej fotoelektronów od częstotliwości promieniowania wywołującego efekt fotoelektryczny dla fotokatod wykonanych z różnych metali,
• wyjaśnić, co to znaczy, że światło ma naturę dualną.
• objaśnić wzór Balmera,
• opisać metodę analizy widmowej,
• obliczyć długości fal odpowiadających liniom widzialnej części widma atomu wodoru,
• objaśnić uogólniony wzór Balmera.
• obliczyć częstotliwość i długość fali promieniowania pochłanianego lub emitowanego przez atom,
• wyjaśnić powstawanie serii widmowych atomu wodoru,
• wykazać, że uogólniony wzór Balmera jest zgodny ze wzorem wynikającym z modelu Bohra,
• wyjaśnić powstawanie linii Fraunhofera.
• przedstawić wnioski wynikające z doświadczenia Wykrywanie promieniowania jonizującego za pomocą licznika G-M.
• odszukać informacje o promieniowaniu X,
• wskazać istotną różnicę między promieniowaniem X a promieniowaniem jądrowym,
• przygotować prezentację na temat: Historia odkrycia i badania promieniowania jądrowego.
• podejmować świadome działania na rzecz ochrony środowiska naturalnego przed nadmiernym promieniowaniem jonizującym (a, b, g, X),
• odszukać i przedstawić informacje na temat możliwości zbadania stężenia radonu
w swoim otoczeniu.
• wykonać i omówić symulację doświadczenia Rutherforda,
• odszukać informacje na temat modeli budowy jądra atomowego
i omówić jeden z nich.
• wykonać doświadczenie symulujące rozpad promieniotwórczy,
• zapisać prawo rozpadu promieniotwórczego
w postaci N = N (1/2)t/T
• podać sens fizyczny i jednostkę aktywności promieniotwórczej,
• rozwiązywać zadania obliczeniowe, stosując wzory: N = N (1/2)t/T oraz A = A(1/2)t/T
• wyjaśnić, co to znaczy, że rozpad promieniotwórczy ma charakter statystyczny.
• znając masy protonu, neutronu, elektronu
i atomu o liczbie masowej A, obliczyć energię wiązania tego atomu,
• przeanalizować wykres zależności energii wiązania przypadającej na jeden nukleon E/A od liczby nukleonów wchodzących w skład jądra atomu,
• na podstawie wykresu zależności E/A wyjaśnić otrzymywanie wielkich energii w reakcjach rozszczepienia ciężkich jąder,
• odszukać informacje i przygotować prezentację na temat składowania odpadów radioaktywnych i związanych z tym zagrożeń.
• porównać energie uwalniane w reakcjach syntezy i reakcjach rozszczepienia.
• podać przybliżoną liczbę galaktyk dostępnych naszym obserwacjom,
• podać przybliżoną liczbę gwiazd w galaktyce.
• rozwiązywać zadania obliczeniowe, stosując prawo Hubble'a.
• podać argumenty przemawiające za słusznością teorii Wielkiego Wybuchu.
5.
Na ocenę celującą, oprócz wyżej wymienionych wymagań
Uczeń potrafi
zaplanować i przeprowadzić doświadczenie dotyczące wcześniej poznanych
zagadnień, określić przyrządy pomiarowe, które są konieczne do przeprowadzenia
doświadczenia. Uwzględnić zasady bezpieczeństwa, przedstawić schemat (szkic)
połączeń sprzętu, dokonać wstępnych pomiarów. Omówić uzyskane wyniki.