WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY

z chemii w zakresie podstawowym dla liceum ogólnokształcącego i technikum – To jest chemia, część 1 – klasa 1 ABDP

Rok szkolny 2020/2021

Wymagania programowe na poszczególne oceny przygotowane na podstawie treści zawartych w podstawie programowej (załącznik nr 1 do rozporządzenia, Dz.U. z 2018 r., poz. 467), programie nauczania oraz w części 1. podręcznika dla liceum ogólnokształcącego i technikum To jest chemia. Chemia ogólna i nieorganiczna, zakres podstawowy

1. Budowa atomu. Układ okresowy pierwiastków chemicznych

1.	2.	3.	4.	5.
Ocena dopuszczająca [1]	Ocena dostateczna [1 + 2]	Ocena dobra [1 + 2 + 3]	Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4]	Ocena celująca [1+2+3+4+5]
Uczeń: − wymienia nazwy szkła i sprzętu laboratoryjnego − zna i stosuje zasady BHP obowiązujące w pracowni chemicznej − rozpoznaje piktogramy i wyjaśnia ich znaczenie − omawia budowę atomu − definiuje pojęcia: atom, elektron, proton, neutron, nukleony, elektrony walencyjne − oblicza liczbę protonów, elektronów i neutronów w atomie danego pierwiastka chemicznego na podstawie zapisu − definiuje pojęcia: masa atomowa, liczba atomowa, liczba masowa, jednostka masy atomowej, masa cząsteczkowa − podaje masy atomowe i liczby atomowe pierwiastków chemicznych, korzystając z układu okresowego − oblicza masy cząsteczkowe związków chemicznych − omawia budowę współczesnego modelu atomu − definiuje pojęcia pierwiastek chemiczny, izotop − podaje treść prawa okresowości − omawia budowę układu okresowego pierwiastków chemicznych − wskazuje w układzie okresowym pierwiastki chemiczne należące do bloków s oraz p − określa podstawowe właściwości pierwiastka chemicznego na podstawie znajomości jego położenia w układzie okresowym − wskazuje w układzie okresowym pierwiastki chemiczne zaliczane do niemetali i metali − definiuje pojęcie elektroujemność − wymienia nazwy pierwiastków elektrododatnich i elektroujemnych, korzystając z tabeli elektroujemności − wymienia przykłady cząsteczek pierwiastków chemicznych (np. O2, H2) i związków chemicznych (np. H2O, HCl) − definiuje pojęcia: wiązanie chemiczne, wartościowość, polaryzacja wiązania, dipol − wymienia i charakteryzuje rodzaje wiązań chemicznych (jonowe, kowalencyjne, kowalencyjne spolaryzowane, wiązanie koordynacyjne, (metaliczne) − definiuje pojęcia wiązanie σ, wiązanie π − podaje zależność między różnicą elektroujemności w cząsteczce a rodzajem wiązania − wymienia przykłady cząsteczek, w których występuje wiązanie jonowe, kowalencyjne i kowalencyjne spolaryzowane − opisuje budowę wewnętrzną metali	Uczeń: − wyjaśnia przeznaczenie podstawowego szkła i sprzętu laboratoryjnego − bezpiecznie posługuje się podstawowym sprzętem laboratoryjnym i odczynnikami chemicznymi − wyjaśnia pojęcia powłoka, podpowłoka − wykonuje proste obliczenia związane z pojęciami: masa atomowa, liczba atomowa, liczba masowa, jednostka masy atomowej − zapisuje powłokową konfigurację elektronową atomów pierwiastków chemicznych o liczbie atomowej Z od 1 do 20 − wyjaśnia budowę współczesnego układu okresowego pierwiastków chemicznych, uwzględniając podział na bloki s, p, d oraz f − wyjaśnia, co stanowi podstawę budowy współczesnego układu okresowego pierwiastków chemicznych − wyjaśnia, podając przykłady, jakich informacji na temat pierwiastka chemicznego dostarcza znajomość jego położenia w układzie okresowym − wskazuje zależności między budową elektronową pierwiastka i jego położeniem w grupie i okresie układu okresowego a jego właściwościami fizycznymi i chemicznymi − omawia zmienność elektroujemności pierwiastków chemicznych w układzie okresowym − wyjaśnia regułę dubletu elektronowego i oktetu elektronowego − przewiduje rodzaj wiązania chemicznego na podstawie różnicy elektroujemności pierwiastków chemicznych − wyjaśnia sposób powstawania wiązań kowalencyjnych, kowalencyjnych spolaryzowanych, jonowych i metalicznych − wymienia przykłady i określa właściwości substancji, w których występują wiązania metaliczne, wodorowe, kowalencyjne, kowalencyjne spolaryzowane, jonowe − wyjaśnia właściwości metali na podstawie znajomości natury wiązania metalicznego	Uczeń: − wie, jak przeprowadzić doświadczenie chemiczne − przedstawia ewolucję poglądów na temat budowy materii − wyjaśnia, od czego zależy ładunek jądra atomowego i dlaczego atom jest elektrycznie obojętny − wykonuje obliczenia związane z pojęciami: masa atomowa, liczba atomowa, liczba masowa, jednostka masy atomowej (o większym stopniu trudności) − zapisuje konfiguracje elektronowe atomów pierwiastków chemicznych o liczbach atomowych Z od 1 do 20 oraz jonów o podanym ładunku (zapis konfiguracji pełny i skrócony) − wyjaśnia pojęcie czterech liczb kwantowych (B) − wyjaśnia pojęcia orbitale s, p, d, f (B) − analizuje zmienność charakteru chemicznego pierwiastków grup głównych zależnie od ich położenia w układzie okresowym − wykazuje zależność między położeniem pierwiastka chemicznego w danej grupie i bloku energetycznym a konfiguracją elektronową powłoki walencyjnej − analizuje zmienność elektroujemności i charakteru chemicznego pierwiastków chemicznych w układzie okresowym − zapisuje wzory elektronowe (wzory kropkowe) i kreskowe cząsteczek, w których występują wiązania kowalencyjne, kowalencyjne spolaryzowane, jonowe oraz koordynacyjne − wyjaśnia, dlaczego wiązanie koordynacyjne nazywane jest też wiązaniem donorowo- -akceptorowym − omawia sposób, w jaki atomy pierwiastków chemicznych bloku s i p osiągają trwałe konfiguracje elektronowe (tworzenie jonów) − charakteryzuje wiązanie metaliczne i wodorowe oraz podaje przykłady ich powstawania − wyjaśnia związek między wartością elektroujemności a możliwością tworzenia kationów i anionów − zapisuje równania reakcji powstawania jonów i tworzenia wiązania jonowego − przedstawia graficznie tworzenie się wiązań typu σ i π − określa wpływ wiązania wodorowego na nietypowe właściwości wody − wyjaśnia pojęcie siły van der Waalsa − porównuje właściwości substancji jonowych, cząsteczkowych, kowalencyjnych, metalicznych oraz substancji o wiązaniach wodorowych	Uczeń: − wyjaśnia, na czym polega dualizm korpuskularno- -falowy − wyjaśnia, dlaczego zwykle masa atomowa pierwiastka chemicznego nie jest liczbą całkowitą − definiuje pojęcia promieniotwórczość, okres półtrwania − wyjaśnia, co to są izotopy pierwiastków chemicznych, na przykładzie atomu wodoru − uzasadnia przynależność pierwiastków chemicznych do poszczególnych bloków energetycznych − porównuje wiązanie koordynacyjne z wiązaniem kowalencyjnym − zapisuje wzory elektronowe (wzory kropkowe) i kreskowe cząsteczek lub jonów, w których występują wiązania koordynacyjne − określa rodzaj i liczbę wiązań σ i π w prostych cząsteczkach (np. CO2, N2) − określa rodzaje oddziaływań między atomami a cząsteczkami na podstawie wzoru chemicznego lub informacji o oddziaływaniu − analizuje mechanizm przewodzenia prądu elektrycznego przez metale i stopione sole − wyjaśnia wpływ rodzaju wiązania na właściwości fizyczne substancji − projektuje i przeprowadza doświadczenie Badanie właściwości fizycznych substancji tworzących kryształy	Uczeń: - oblicza masę atomową pierwiastka chemicznego o znanym składzie izotopowym - oblicza procentową zawartość izotopów w pierwiastku chemicznym - wyjaśnia, na czym polega zjawisko promieniotwórczości naturalnej i sztucznej - podaje przykłady praktycznego wykorzystania zjawiska promieniotwórczości i ocenia związane z tym zagrożenia

2. Systematyka związków nieorganicznych

1.	2.	3.	4.	5.
Ocena dopuszczająca [1]	Ocena dostateczna [1 + 2]	Ocena dobra [1 + 2 + 3]	Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4]	Ocena celująca [1+2+3+4+5]
Uczeń: − definiuje pojęcia: równanie reakcji chemicznej, substraty, produkty, reakcja syntezy, reakcja analizy, reakcja wymiany − definiuje pojęcie tlenki − zapisuje wzory i nazwy systematyczne wybranych tlenków metali i niemetali − zapisuje równania reakcji otrzymywania tlenków co najmniej jednym sposobem − definiuje pojęcia: tlenki kwasowe, tlenki zasadowe, tlenki obojętne, tlenki amfoteryczne − definiuje pojęcia wodorotlenki i zasady − opisuje budowę wodorotlenków − zapisuje wzory i nazwy systematyczne wybranych wodorotlenków − wyjaśnia różnicę między zasadą a wodorotlenkiem − zapisuje równanie reakcji otrzymywania wybranego wodorotlenku i wybranej zasady − definiuje pojęcia: amfoteryczność, wodorotlenki amfoteryczne − zapisuje wzory i nazwy wybranych wodorotlenków amfoterycznych − definiuje pojęcie wodorki − podaje zasady nazewnictwa wodorków − definiuje pojęcia kwasy, moc kwasu − wymienia sposoby klasyfikacji kwasów (tlenowe i beztlenowe) − zapisuje wzory i nazwy systematyczne kwasów − wymienia metody otrzymywania kwasów − definiuje pojęcie sole − wymienia rodzaje soli − zapisuje wzory i nazwy systematyczne prostych soli − wymienia metody otrzymywania soli − wymienia przykłady soli występujących w przyrodzie, określa ich właściwości i zastosowania − omawia zastosowanie soli − opisuje znaczenie soli dla funkcjonowania organizmu człowieka − wyjaśnia pojęcie hydraty − wyjaśnia proces twardnienia zaprawy gipsowej	Uczeń: − zapisuje wzory i nazwy systematyczne tlenków − zapisuje równania reakcji otrzymywania tlenków pierwiastków chemicznych o liczbie atomowej Z od 1 do 20 − dokonuje podziału tlenków na kwasowe, zasadowe i obojętne − wyjaśnia zjawisko amfoteryczności − wymienia przykłady tlenków kwasowych, zasadowych, obojętnych i amfoterycznych − zapisuje równania reakcji chemicznych tlenków kwasowych i zasadowych z wodą − projektuje doświadczenie Otrzymywanie tlenku miedzi − projektuje doświadczenie Badanie działania wody na tlenki metali i niemetali − wymienia przykłady zastosowania tlenków − opisuje odmiany, właściwości i zastosowania SiO2 − zapisuje wzory i nazwy systematyczne wodorotlenków − wymienia metody otrzymywania wodorotlenków i zasad − klasyfikuje wodorotlenki ze względu na ich charakter chemiczny − projektuje doświadczenie Otrzymywanie wodorotlenku sodu w reakcji sodu z wodą − zapisuje równania reakcji chemicznych wybranych wodorotlenków i zasad z kwasami − wymienia przykłady zastosowania wodorotlenków − opisuje charakter chemiczny wodorków − projektuje doświadczenie Badanie działania wody na wybrane związki pierwiastków chemicznych z wodorem − opisuje budowę kwasów − zapisuje równania reakcji otrzymywania kwasów − dokonuje podziału podanych kwasów na tlenowe i beztlenowe − szereguje kwasy pod względem mocy − podaje nazwy kwasów nieorganicznych na podstawie ich wzorów chemicznych − projektuje doświadczenia pozwalające otrzymać kwasy różnymi metodami − omawia typowe właściwości chemiczne kwasów (zachowanie wobec metali, tlenków metali, wodorotlenków i soli kwasów o mniejszej mocy) − opisuje budowę soli − zapisuje wzory i nazwy systematyczne soli − określa właściwości chemiczne soli − zapisuje równania reakcji chemicznych wybranych wodorotlenków i zasad z kwasami − przeprowadza doświadczenie chemiczne mające na celu otrzymanie wybranej soli w reakcji zobojętniania oraz zapisuje odpowiednie równanie reakcji chemicznej − wyjaśnia pojęcia wodorosole i hydroksosole − zapisuje równania reakcji otrzymywania wybranej soli trzema sposobami i zapisuje równania tych reakcji w postaci cząsteczkowej − opisuje rodzaje skał wapiennych (wapień, marmur, kreda), ich właściwości i zastosowania − projektuje doświadczenie Wykrywanie skał wapiennych − projektuje doświadczenie Termiczny rozkład wapieni − podaje informacje na temat składników zawartych w wodzie mineralnej w aspekcie ich działania na organizm ludzki − podaje przykłady nawozów naturalnych i sztucznych, uzasadnia potrzebę ich stosowania − zapisuje wzory i nazwy hydratów − podaje właściwości hydratów − projektuje i przeprowadza doświadczenie Usuwanie wody z hydratów − wyjaśnia proces twardnienia zaprawy wapiennej	Uczeń: − wymienia różne kryteria podziału tlenków − zapisuje reakcje tlenu z  metalami: Na, Mg, Ca, Al, Zn, Fe, Cu − wskazuje w układzie okresowym pierwiastki chemiczne, które mogą tworzyć tlenki amfoteryczne − dokonuje podziału tlenków na kwasowe, zasadowe, obojętne i amfoteryczne oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych z kwasami i zasadami − opisuje proces produkcji szkła, jego rodzaje i zastosowania − wskazuje w układzie okresowym pierwiastki chemiczne, które mogą tworzyć tlenki amfoteryczne − podaje przykłady nadtlenków i ich wzory sumaryczne − projektuje i przeprowadza doświadczenie Badanie właściwości wodorotlenku sodu − zapisuje równania reakcji otrzymywania wodorotlenków i zasad − projektuje i przeprowadza doświadczenie chemiczne Otrzymywanie wodorotlenku glinu i badanie jego właściwości amfoterycznych oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych w formie cząsteczkowej i jonowej − zapisuje równania reakcji wodorków pierwiastków 17. grupy z zasadami i wodą − projektuje i przeprowadza doświadczenie Otrzymywanie kwasu chlorowodorowego i zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych − projektuje i przeprowadza doświadczenie Otrzymywanie kwasu siarkowego(IV) i zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych − zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych dotyczących właściwości chemicznych kwasów (zachowanie wobec metali, tlenków metali, wodorotlenków i soli kwasów o mniejszej mocy) − zapisuje równania reakcji chemicznych ilustrujące utleniające właściwości wybranych kwasów − wymienia przykłady zastosowania kwasów − zapisuje równania reakcji otrzymywania wybranej soli co najmniej pięcioma sposobami i zapisuje równania tych reakcji w postaci cząsteczkowej, jonowej i skróconym zapisem jonowym − określa różnice w budowie cząsteczek soli obojętnych, prostych, podwójnych i uwodnionych − podaje nazwy i zapisuje wzory sumaryczne wybranych wodorosoli i hydroksosoli − projektuje i przeprowadza doświadczenie Gaszenie wapna palonego − opisuje mechanizm zjawiska krasowego − porównuje właściwości hydratów i soli bezwodnych − wyjaśnia proces otrzymywania zaprawy wapiennej i proces jej twardnienia	Uczeń: − projektuje doświadczenie chemiczne Badanie działania zasady i kwasu na tlenki metali i niemetali oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych − określa charakter chemiczny tlenków pierwiastków chemicznych o liczbie atomowej Z od 1 do 20 na podstawie ich zachowania wobec wody, kwasu i zasady; zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych − przewiduje charakter chemiczny tlenków wybranych pierwiastków i zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych − przewiduje wzór oraz charakter chemiczny tlenku, znając produkty reakcji chemicznej tego tlenku z wodorotlenkiem sodu i kwasem chlorowodorowym − analizuje właściwości pierwiastków chemicznych pod względem możliwości tworzenia tlenków i wodorotlenków amfoterycznych − określa różnice w budowie i właściwościach chemicznych tlenków i nadtlenków − analizuje tabelę rozpuszczalności wodorotlenków i soli w wodzie − projektuje i przeprowadza doświadczenia chemiczne, w których wyniku można otrzymać różnymi metodami wodorotlenki trudno rozpuszczalne w wodzie; zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych − zapisuje równania reakcji chemicznych potwierdzających charakter chemiczny wodorków − opisuje zjawisko kwaśnych opadów, zapisuje odpowiednie równania reakcji − określa różnice w budowie cząsteczek soli obojętnych, hydroksosoli i wodorosoli oraz podaje przykłady tych związków chemicznych − ustala nazwy różnych soli na podstawie ich wzorów chemicznych − ustala wzory soli na podstawie ich nazw − podaje metody, którymi można otrzymać wybraną sól, i zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych − projektuje i przeprowadza doświadczenie Otrzymywanie chlorku miedzi(II) w reakcji tlenku miedzi(II) z kwasem chlorowodorowym − projektuje i przeprowadza doświadczenie Otrzymywanie chlorku miedzi(II) w reakcji wodorotlenku miedzi(II) z kwasem chlorowodorowym − projektuje i przeprowadza doświadczenie Sporządzanie zaprawy gipsowej i badanie jej twardnienia − opisuje sposoby usuwania twardości wody, zapisuje odpowiednia równania reakcji	Uczeń: - przygotowuje i prezentuje prace projektowe oraz zadania testowe z systematyki związków nieorganicznych, z uwzględnieniem ich właściwości oraz wykorzystaniem wiadomości z zakresu podstawowego chemii

3. Stechiometria

1.	2.	3.	4.	5.
Ocena dopuszczająca [1]	Ocena dostateczna [1 + 2]	Ocena dobra [1 + 2 + 3]	Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4]	Ocena celująca [1+2+3+4+5]
Uczeń: − definiuje pojęcia mol i masa molowa − wykonuje obliczenia związane z pojęciem masa cząsteczkowa − wykonuje bardzo proste obliczenia związane z pojęciami mol i masa molowa − podaje treść prawa Avogadra − wykonuje proste obliczenia stechiometryczne związane z prawem zachowania masy	Uczeń: − wyjaśnia pojęcie objętość molowa gazów − wykonuje proste obliczenia związane z pojęciami: mol, masa molowa, objętość molowa gazów w warunkach normalnych − wyjaśnia pojęcia: skład jakościowy, skład ilościowy, wzór empiryczny, wzór rzeczywisty − wyjaśnia różnicę między wzorem empirycznym a wzorem rzeczywistym − wyjaśnia, na czym polegają obliczenia stechiometryczne − interpretuje równania reakcji chemicznych na sposób cząsteczkowy, molowy, ilościowo w masach molowych, ilościowo w objętościach molowych (gazy) oraz ilościowo w liczbach cząsteczek − projektuje doświadczenie Potwierdzenie prawa zachowania masy − wykonuje proste obliczenia stechiometryczne związane z masą molową oraz objętością molową substratów i produktów reakcji chemicznej	Uczeń: − wyjaśnia pojęcia liczba Avogadra i stała Avogadra − wykonuje obliczenia związane z pojęciami: mol, masa molowa, objętość molowa gazów, liczba Avogadra (o większym stopniu trudności) − wykonuje obliczenia związane z pojęciami stosunku atomowego, masowego i procentowego pierwiastków w związku chemicznym − wykonuje obliczenia związane z prawem stałości składu − oblicza skład procentowy związków chemicznych − rozwiązuje proste zadania związane z ustaleniem wzorów elementarnych i rzeczywistych związków chemicznych	Uczeń: − porównuje gęstości różnych gazów na podstawie znajomości ich mas molowych − wykonuje obliczenia stechiometryczne dotyczące mas molowych, objętości molowych, liczby cząsteczek oraz niestechiometrycznych ilości substratów i produktów (o znacznym stopniu trudności)	Uczeń: - wyjaśnia różnicę między gazem doskonałym a gazem rzeczywistym - wykonuje obliczenia stechiometryczne dotyczące mas molowych, objętości molowych, liczby cząsteczek oraz niestechiometrycznych ilości substratów i produktów (o znacznym stopniu trudności)