WYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE OCENY SZKOLNE

GEOGRAFIA, ZAKRES rozszerzony

KLASA 1 D  i 1 BB

rok szk. 2020/2021

 

 

Wymagania na poszczególne oceny

Konieczne
(ocena dopuszczająca)

Podstawowe
(ocena dostateczna)

Rozszerzające
(ocena dobra)

Dopełniające
(ocena bardzo dobra)

Wykraczające
(ocena celująca)

2

3

4

5

6

I.    Obraz Ziemi

Uczeń:

·  dokonuje podziału nauk geograficznych na dyscypliny

·  wymienia źródła informacji geograficznej

·  wymienia metody badań geograficznych

·  wymienia rodzaje wykresów
i diagramów

·  podaje definicje mapy i skali

·  wymienia elementy mapy

·  określa rodzaje map

·  wyróżnia rodzaje skal

·  omawia i czyta legendę mapy

·  rozpoznaje rodzaje map

·  opisuje dowolny obszar na podstawie mapy turystyczno-topograficznej

Uczeń:

·    opisuje przedmiot i cele badań geograficznych

·    wymienia źródła informacji potrzebne do charakterystyki własnego regionu

·    konstruuje plan pracy dla wybranego problemu badawczego w zakresie geografii

·    wymienia funkcje GIS

·    klasyfikuje mapy ze względu na różne kryteria

·    porównuje i szereguje skale

·    posługuje się podziałką mapy

·    wymienia najczęściej stosowane metody prezentowania informacji
na mapach

·    rozróżnia formy rzeźby na mapie, analizując układ poziomic

·    podaje przykłady wykorzystania mapy topograficznej

·    odnajduje na mapie obiekty geograficzne przedstawione
na fotografii

Uczeń:

·    określa miejsce geografii wśród innych nauk

·    omawia źródła informacji geograficznej, ich przydatność
i możliwości wykorzystania

·    przedstawia podstawowe ilościowe
i jakościowe metody badań geograficznych oraz możliwości ich wykorzystania na wybranych przykładach

·    opracowuje kwestionariusz ankiety
na wybrany temat dotyczący problemu badawczego

·    wyjaśnia, na czym polega cyfrowa metoda prezentacji zjawisk GIS

·    stosuje wybrane metody kartograficzne do prezentacji cech ilościowych i jakościowych środowiska geograficznego

·    interpretuje dane liczbowe przedstawione za pomocą tabeli, wykresów i diagramów

·    analizuje źródła kartograficzne oraz formułuje wnioski na ich podstawie

·    stosuje różne rodzaje skal
i przekształca je

·    posługuje się skalą mapy do obliczenia odległości i powierzchni

·    wyróżnia graficzne i kartograficzne metody przedstawiania informacji geograficznej

·    posługuje się mapą hipsometryczną

·    podaje przykłady zastosowania różnego rodzaju map

·    wskazuje różnice w sposobie przedstawiania rzeźby na mapie topograficznej i mapie ogólnogeograficznej

·    oblicza skalę mapy na podstawie odległości lub powierzchni

·    orientuje mapę topograficzną
w terenie

Uczeń:

·    wykazuje interdyscyplinarny charakter nauk geograficznych

·    wymienia przykłady informacji pozyskiwanych na podstawie obserwacji i pomiarów prowadzonych w terenie

·    prezentuje i analizuje cechy środowiska geograficznego za pomocą GIS

·    tworzy dokumentację obserwacji terenowych za pomocą odbiornika GPS (smartfona)

·    oblicza skalę mapy na podstawie odległości lub powierzchni

·    porównuje metody jakościowe
i metody ilościowe prezentacji zjawisk na mapach

·    określa przydatność fotografii i zdjęć satelitarnych do pozyskiwania informacji o środowisku geograficznym

·    interpretuje treść fotografii i zdjęć satelitarnych oraz wskazuje wady
i zalety każdego z przedstawionych obszarów

·    czyta i interpretuje treści różnych rodzajów map

·    charakteryzuje działania systemu nawigacji satelitarnej GPS

 

Uczeń:

·     podaje przykłady praktycznego zastosowania geografii

·     przedstawia możliwości wykorzystania różnych źródeł informacji geograficznych i ocenia ich przydatność

·     omawia przykłady wykorzystania narzędzi GIS do analiz zróżnicowania przestrzennego środowiska geograficznego

·     dostrzega i określa związki przyczynowo-skutkowe między elementami środowiska na danym terenie na podstawie mapy cyfrowej

·     przeprowadza wywiad i opracowuje wyniki z zajęć terenowych

·     wykazuje przydatność fotografii i zdjęć satelitarnych do pozyskiwania informacji o środowisku geograficznym

·     prezentuje przykłady technologii informacyjno-komunikacyjnych
i geoinformacyjnych do pozyskiwania, przechowywania, przetwarzania
i prezentacji informacji geograficznych

·     określa współrzędne geograficzne
na mapie oraz z wykorzystaniem GPS

II.   Ziemia we wszechświecie

Uczeń:

·    posługuje się terminami: planeta, księżyc, planetoida, meteoroida, kometa

·    wymienia ciała niebieskie tworzące Układ Słoneczny

·    wymienia planety Układu Słonecznego

·    opisuje teorię heliocentryczną

·    wyjaśnia znaczenie terminów: ruch obiegowy, wysokość górowania Słońca, noc polarna i dzień polarny

·    podaje cechy ruchu obiegowego Ziemi

·    wydziela strefy oświetlenia Ziemi i ich granice

·    wyjaśnia znaczenie terminów: ruch obrotowy, czas uniwersalny i czas strefowy

·    podaje cechy ruchu obrotowego

·    podaje parametry fizyczne Słońca

·    wymienia fazy Księżyca

·    wymienia rodzaje czasów na Ziemi

Uczeń:

·    charakteryzuje i porównuje planety Układu Słonecznego, w tym Ziemię

·    porównuje teorię heliocentryczną
z teorią geocentryczną

·    opisuje Słońce jako gwiazdę

·    opisuje cechy ruchu obiegowego Ziemi na podstawie schematu

·    podaje przyczyny zmian oświetlenia Ziemi w ciągu roku

·    omawia czas trwania zmian długości dnia i nocy w różnych szerokościach geograficznych

·    podaje różnice między horyzontem
a widnokręgiem

·    omawia widomą wędrówkę Słońca nad horyzontem na podstawie schematu

·    wyjaśnia występowanie faz Księżyca
na podstawie schematu

·    charakteryzuje czas uniwersalny i czas strefowy

·    podaje nazwy europejskich stref czasowych

Uczeń:

·    opisuje ciała niebieskie we wszechświecie

·    rozpoznaje ciała niebieskie
na zdjęciach i mapach kosmosu

·    rozpoznaje gwiazdozbiory nieba północnego

·    podaje cechy Ziemi odróżniające ją od innych planet Układu Słonecznego

·    opisuje Ziemię widzianą z kosmosu

·    przedstawia następstwa ruchu obiegowego Ziemi

·    opisuje poszczególne strefy oświetlenia Ziemi

·    przedstawia konsekwencje ruchu obrotowego Ziemi

·    charakteryzuje zaćmienie Słońca
i Księżyca na podstawie ilustracji

·    wyjaśnia przyczyny zróżnicowania czasu na Ziemi

·    analizuje mapę stref czasowych

·  oblicza czas słoneczny dowolnego miejsca na Ziemi na podstawie różnicy długości geograficznej

·    omawia czas urzędowy obowiązujący w niektórych państwach

·    wyjaśnia, czym jest międzynarodowa linia zmiany daty

Uczeń:

·    wyjaśnia teorie pochodzenia i budowy wszechświata

·    omawia powstawanie Układu Słonecznego

·    porównuje cechy budowy planet Układu Słonecznego

·    charakteryzuje typy galaktyk i ich budowę

·    omawia przyczyny zmian oświetlenia Ziemi w ciągu roku

·    omawia zmiany wysokości górowania Słońca w różnych szerokościach geograficznych

·    oblicza wysokość górowania Słońca na dowolnej szerokości geograficznej
w dniach równonocy i przesileń

·    przedstawia dowody na ruch obrotowy Ziemi

·    podaje przykłady i wskazuje skutki występowania siły Coriolisa dla środowiska przyrodniczego

·    wykazuje zależność miejscowego czasu słonecznego od długości geograficznej

·    oblicza miejscowy czas słoneczny
z uwzględnieniem przekraczania międzynarodowej linii zmiany daty

Uczeń:

·     prezentuje współczesne metody badań kosmicznych i ich znaczenie

·     porównuje odległości we wszechświecie i kształtuje wyobrażenie o ogromie
i złożoności wszechświata

·     przedstawia osiągnięcia naukowców,
w tym Polaków, w poznawaniu wszechświata

·     wykazuje zależność między nachyleniem osi ziemskiej a dopływem energii słonecznej do powierzchni Ziemi

·     wyznacza współrzędne geograficzne dowolnego punktu na powierzchni Ziemi na podstawie wysokości górowania Słońca w dniach równonocy i przesileń

·     opisuje przykłady wpływu zmian oświetlenia Ziemi w ciągu roku na życie i działalność człowieka

·     opisuje przykłady wpływu różnic czasu na życie i działalność człowieka

III. Atmosfera

Uczeń:

·    wymienia główne składniki powietrza atmosferycznego

·    wymienia czynniki wpływające
na rozkład temperatury powietrza

·    odczytuje z mapy izoterm temperaturę powietrza na Ziemi

·    wyjaśnia znaczenie terminów: średnia roczna amplituda temperatury powietrza, dobowa amplituda temperatury powietrza

·    wyjaśnia znaczenie terminów: ciśnienie atmosferyczne, wyż baryczny, niż baryczny

·    odczytuje z mapy izobar wartość ciśnienia atmosferycznego

·    wyznacza kierunki wiatrów względem izobar w wyżu i niżu atmosferycznym

·    wskazuje na mapie izobar rozmieszczenie stałych wyżów i niżów atmosferycznych na Ziemi

·    wyjaśnia znaczenie terminów: kondensacja, temperatura punktu rosy, jądra kondensacji, wilgotność powietrza, resublimacja

·    opisuje miary wilgotności powietrza

·    wymienia rodzaje opadów atmosferycznych

·    wymienia przyczyny występowania opadów na Ziemi

·    wymienia i wskazuje na mapie przykładowe obszary o najmniejszych
i największych rocznych sumach opadów na Ziemi

·    wyjaśnia znaczenie terminów: pogoda, prognoza pogody, mapa synoptyczna

·    określa elementy pogody

·    określa z mapy synoptycznej warunki pogodowe

·    wyjaśnia znaczenie terminów: klimat, strefa klimatyczna

·    podaje przykład klimatu lokalnego

·    wskazuje na mapie główne strefy klimatyczne na Ziemi

·    opisuje dowolną strefę klimatyczną
na Ziemi na podstawie mapy

·    podaje przykłady klimatów astrefowych

Uczeń:

·    opisuje zróżnicowanie temperatury
i ciśnienia powietrza w przekroju pionowym atmosfery

·    opisuje czynniki wpływające na rozkład temperatury powietrza

·    omawia rozkład temperatury powietrza w styczniu i w lipcu
na podstawie mapy

·    omawia roczne amplitudy temperatury powietrza na Ziemi na podstawie mapy tematycznej

·    wskazuje obszary, w których zaznacza się wpływ prądów morskich
i wysokości bezwzględnych
na temperaturę powietrza

·    omawia rozkład ciśnienia atmosferycznego na Ziemi w styczniu
i w lipcu na podstawie mapy

·    podaje przyczyny ruchu powietrza

·    podaje przykłady obszarów objętych wiatrami stałymi

·    wyjaśnia proces powstawania pasatów

·    wymienia czynniki wpływające
na rozkład opadów atmosferycznych

·    opisuje zróżnicowanie opadów
na Ziemi na podstawie mapy

·    wyróżnia rodzaje frontów atmosferycznych i je omawia

·    wymienia sposoby pozyskiwania danych meteorologicznych

·    charakteryzuje pogodę panującą
na wybranym obszarze na podstawie mapy synoptycznej

·    wyjaśnia różnicę między klimatem lokalnym a mikroklimatem

·    analizuje klimatogramy głównych stref klimatycznych

·    rozpoznaje strefę klimatyczną
na podstawie opisu lub klimatogramu

·    podaje cechy klimatu górskiego

Uczeń:

·    opisuje warstwową budowę atmosfery na podstawie schematu

·    charakteryzuje zjawiska i procesy zachodzące w różnych warstwach atmosfery

·    porównuje rozkład temperatury
w poszczególnych porach roku na półkuli północnej i półkuli południowej

·    oblicza średnią roczną temperaturę powietrza dla wybranej stacji meteorologicznej

·    oblicza średnią roczną amplitudę temperatury powietrza

·    wykazuje zależność ciśnienia atmosferycznego od temperatury powietrza

·    odróżnia prądy konwekcyjne (wstępujące i zstępujące) od wiatrów

·    analizuje powstawanie ośrodków barycznych na podstawie schematu

·    omawia krążenie powietrza
w ośrodkach barycznych na półkuli północnej i półkuli południowej
na podstawie schematu

·    wskazuje na mapie obszary występowania wiatrów stałych, okresowych i lokalnych

·    przedstawia warunki niezbędne do powstania opadu atmosferycznego

·    wskazuje przyczyny nierównomiernego rozkładu opadów atmosferycznych
na Ziemi

·    rozpoznaje rodzaje opadów i osadów atmosferycznych

·    odróżnia front ciepły od frontu chłodnego na podstawie ich budowy
i towarzyszących im zjawisk atmosferycznych

·    przedstawia podstawy prognozowania pogody

·    podaje przykłady obszarów, na których występują zmienne warunki pogodowe w ciągu roku

·    porównuje uproszczoną mapę pogody z mapą synoptyczną

·    wyjaśnia znaczenie prognozowania pogody dla gospodarki

·    omawia czynniki klimatotwórcze kształtujące klimat na Ziemi

·    wymienia obszary o specyficznym klimacie lokalnym w Polsce

·    opisuje typy klimatów na podstawie klimatogramów i mapy klimatycznej

·    wykazuje różnice między klimatem morskim a klimatem kontynentalnym

·    opisuje klimaty strefowe i astrefowe

Uczeń:

·    opisuje pole magnetyczne Ziemi
na podstawie infografiki

·    wskazuje przyczyny nierównomiernego rozkładu temperatury powietrza
na Ziemi

·    omawia roczny przebieg temperatury powietrza we własnym regionie
na podstawie klimatogramu

·    oblicza temperaturę powietrza na podstawie gradientu adiabatycznego

·    wyjaśnia przyczyny zróżnicowania ciśnienia atmosferycznego na Ziemi

·    wyjaśnia na podstawie schematu, czym jest globalna cyrkulacja atmosferyczna

·    wyjaśnia genezę wiatrów stałych, okresowych i lokalnych

·    omawia na podstawie klimatogramu wielkość rocznej sumy opadów atmosferycznych we własnym regionie

·    opisuje zjawiska towarzyszące ciepłym i chłodnym frontom atmosferycznym

·    analizuje mapy synoptyczne i zdjęcia satelitarne w celu przygotowania prognozy pogody

·    przedstawia na wybranych przykładach wpływ czynników meteorologicznych
i geograficznych na poszczególne elementy pogody

·    omawia ekstremalne zjawiska atmosferyczne: burze, trąby powietrzne, szkwały

·    podaje czynniki warunkujące mikroklimat miejsca, w którym znajduje się szkoła

·    charakteryzuje i porównuje strefy klimatyczne i typy klimatów na Ziemi
i uzasadnia ich zasięgi

·    rozpoznaje strefę klimatyczną i typ klimatu na podstawie rocznego przebiegu temperatury powietrza
 i sum opadów atmosferycznych

·    opisuje cechy klimatu lokalnego
w miejscu zamieszkania

Uczeń:

·  omawia znaczenie atmosfery dla życia na Ziemi

·  wykazuje związek między budową atmosfery a zjawiskami i procesami meteorologicznymi

·  omawia zjawisko inwersji temperatury powietrza

·  formułuje prawidłowości dotyczące zróżnicowania rocznej amplitudy temperatury powietrza na Ziemi

·  omawia ekstremalne wartości temperatury na świecie

·  wskazuje na mapie obszary występowania ekstremalnych temperatur na Ziemi

·  wyjaśnia mechanizm cyrkulacji powietrza w strefie międzyzwrotnikowej i w wyższych szerokościach geograficznych

·  wyjaśnia przyczyny występowania strefy podwyższonego i obniżonego ciśnienia na kuli ziemskiej

·  omawia znaczenie wiatrów stałych, okresowych i lokalnych dla przebiegu pogody

·  wyjaśnia przyczyny występowania dużych sum opadów atmosferycznych w strefie klimatów równikowych

·  omawia charakterystyczne zmiany pogody w czasie przemieszczania się frontów atmosferycznych

·  interpretuje meteorologiczne zdjęcia satelitarne

·  omawia dynamikę zmian zachodzących w atmosferze, ukazuje związane z nimi zagrożenia i skutki tych zmian

·  wyjaśnia przyczyny modyfikujące przebieg stref klimatycznych

·  wyjaśnia, na czym polega strefowość klimatów na Ziemi

·  wyjaśnia wpływ lokalnych czynników
na klimat wybranych regionów

IV. Hydrosfera

Uczeń:

·    wyjaśnia znaczenie terminu hydrosfera oraz podaje charakterystyczne cechy hydrosfery

·    wymienia elementy składowe cyklu hydrologicznego

·    przedstawia podział wszechoceanu
na mapie świata

·    wyjaśnia, czym różni się morze
od oceanu

·    wymienia rodzaje mórz

·    wskazuje na mapie wybrane morza
i zatoki i podaje ich nazwy

·    wymienia cechy wody morskiej

·    odczytuje z mapy zasolenie wody
na podstawie izohalin

·    wymienia rodzaje prądów morskich

·    rozróżnia rodzaje pływów morskich

·    wyjaśnia znaczenie terminów: rzeka, dorzecze, system rzeczny, zlewisko

·    wyróżnia rodzaje rzek

·    wskazuje na mapie świata przykładowe rzeki główne, systemy rzeczne
i zlewiska

·    wymienia podstawowe typy ustrojów rzecznych

·    wymienia kryteria klasyfikacji jezior

·    wymienia funkcje sztucznych zbiorników wodnych

·    wyjaśnia znaczenie terminów: lodowiec górski, lądolód, granica wiecznego śniegu

·    wymienia formy występowania lodu
na Ziemi

·    wymienia typy lodowców górskich

·    wskazuje na mapie obszary występowania wód artezyjskich
na Ziemi

·    wymienia obszary występowania gejzerów

 

Uczeń:

·    omawia cykl hydrologiczny
na podstawie schematu

·    przedstawia bilans wodny na Ziemi
i jego zróżnicowanie w różnych warunkach klimatycznych

·    wskazuje na mapie obszary o deficycie oraz nadmiarze wody

·    wymienia cechy fizykochemiczne wód morskich

·    charakteryzuje gęstość wody morskiej

·    wymienia rodzaje ruchów wody morskiej

·    przedstawia rozkład prądów morskich na świecie na podstawie mapy

·    omawia genezę tsunami

·    wymienia przyczyny powstawania pływów morskich

·    omawia system rzeczny wraz
z dorzeczem na podstawie schematu

·    charakteryzuje na podstawie mapy sieć rzeczną na poszczególnych kontynentach

·    wymienia rodzaje zasilania rzek

·    omawia rozmieszczenie jezior na kuli ziemskiej

·    wskazuje na mapie największe sztuczne zbiorniki wodne

·    wyjaśnia różnicę między lodowcem górskim a lądolodem

·    wymienia części składowe lodowca górskiego

·    wskazuje na mapie świata obszary występowania lodowców górskich
i lądolodów

·    wskazuje na mapie świata obszary występowania wieloletniej zmarzliny

·    charakteryzuje rodzaje wód podziemnych na podstawie schematu

·    analizuje schemat basenu artezyjskiego

·    omawia powstawanie źródeł i ich rodzaje na podstawie ilustracji

 

Uczeń:

·    analizuje rodzaje i wielkość zasobów wodnych na Ziemi

·    podaje przyczyny zróżnicowania zasolenia wód morskich

·    oblicza zasolenie wody w procentach

·    wyjaśnia przyczyny zróżnicowania zasolenia mórz

·    omawia problem zanieczyszczenia wód morskich

·    podaje przyczyny występowania poszczególnych rodzajów ruchów wody morskiej

·    omawia falowanie wiatrowe
i przyczyny powstawania fal morskich

·    charakteryzuje prądy morskie, ich rodzaje oraz rozkład na świecie

·    omawia skutki tsunami

·    omawia mechanizm powstawania pływów wskutek oddziaływania Księżyca i Słońca

·    określa rolę rzek w obiegu wody
na Ziemi

·    omawia przyczyny zróżnicowania sieci rzecznej na Ziemi

·    opisuje cechy ustrojów rzecznych
na świecie

·    przedstawia uwarunkowania występowania jezior na Ziemi

·    analizuje plany batymetryczne wybranych jezior

·    porównuje kształt i głębokość jezior różnych typów

·    opisuje warunki powstawania lodowców

·    omawia proces powstawania lodu lodowcowego

·    opisuje cechy lądolodu Antarktydy
i Grenlandii

·   omawia warunki powstawania wieloletniej zmarzliny

·   klasyfikuje wody podziemne

·   charakteryzuje wody artezyjskie
i subartezyjskie oraz podaje różnice między nimi

·   przedstawia warunki powstawania źródeł

·   opisuje typy wód mineralnych

Uczeń:

·    opisuje rodzaj i wielkość zasobów wodnych w swoim regionie

·    omawia rolę retencji w cyklu hydrologicznym

·    przedstawia zróżnicowanie temperatury wód oceanicznych

·    wyjaśnia przyczyny zróżnicowania termicznego mórz w układzie pionowym i układzie poziomym

·    objaśnia mechanizm powstawania powierzchniowych prądów morskich
i ich układ

·    wyjaśnia powstawanie upwellingu przybrzeżnego na podstawie ilustracji

·    prezentuje ustrój rzeki płynącej najbliżej szkoły

·    omawia znaczenie przyrodnicze
i gospodarcze wielkich rzek na wybranym przykładzie ze świata

·    charakteryzuje genetyczne typy jezior

·    rozpoznaje wybrane typy genetyczne jezior na podstawie planów batymetrycznych

·    wyjaśnia przyczyny odmiennej wysokości występowania granicy wiecznego śniegu w różnych szerokościach geograficznych

·    charakteryzuje typy lodowców górskich na podstawie fotografii oraz ilustracji

·   omawia proces powstawania bariery lodowej i góry lodowej

·   przedstawia uwarunkowania występowania wód podziemnych

·   opisuje rodzaje wód podziemnych występujących w okolicach szkoły

·   omawia mechanizm funkcjonowania gejzerów

 

Uczeń:

·  wykazuje znaczenie wody dla funkcjonowania systemu przyrodniczego Ziemi

·  omawia wpływ prądów morskich
na życie i gospodarkę człowieka

·  omawia ruch cząsteczek wody podczas falowania oraz parametry fali na podstawie schematu

·  omawia mechanizm ENSO i jego wpływ na środowisko geograficzne

·  wykazuje na przykładach zależność sieci rzecznej od budowy geologicznej
i rzeźby terenu

·  rozpoznaje ustrój rzeczny wybranych rzek świata, Europy i Polski

·  omawia znaczenie jezior w życiu
i działalności człowieka

·  omawia wpływ zanikania pokrywy lodowej w obszarach okołobiegunowych na gospodarkę, życie mieszkańców i ich tożsamość kulturową

·  omawia znaczenie gospodarcze wód podziemnych

 

V.  Procesy wewnętrzne kształtujące powierzchnię Ziemi

Uczeń:

·  wyjaśnia znaczenie terminów: litosfera, skorupa ziemska, prądy konwekcyjne

·  wymienia warstwy wnętrza Ziemi

·  wymienia główne pierwiastki i minerały budujące skorupę ziemską

·  wyjaśnia znaczenie terminów: skała, minerał

·  wymienia główne rodzaje skał występujących na Ziemi

·  wyjaśnia, czym są procesy endogeniczne i klasyfikuje je

·  wskazuje na mapie główne płyty litosfery i ich granice, grzbiety śródoceaniczne, strefy subdukcji i ryftu

·  wymienia orogenezy w historii Ziemi

·  wymienia deformacje tektoniczne

·  wyjaśnia znaczenie terminów: plutonizm, wulkanizm, trzęsienia ziemi, obszary sejsmiczne, obszary asejsmiczne

·  odróżnia intruzje zgodne od niezgodnych

·  odróżnia wulkany czynne od wygasłych

·  wymienia produkty erupcji wulkanicznych

·  podaje różnicę między epicentrum
a hipocentrum trzęsienia ziemi

·  podaje przykłady wybranych trzęsień ziemi występujących na świecie

·  podaje przyczyny ruchów epejrogenicznych

·  wyjaśnia znaczenie terminu ruchy izostatyczne

·  odczytuje dane z krzywej hipsograficznej

·  wskazuje na mapie najgłębsze rowy oceaniczne na Ziemi i podaje ich nazwy

·  wyjaśnia znaczenie terminu skamieniałość przewodnia

Uczeń:

·    opisuje cechy budowy wnętrza Ziemi

·    wymienia powierzchnie nieciągłości we wnętrzu Ziemi

·    podaje różnice między minerałem
a skałą

·    rozpoznaje minerały skałotwórcze

·    opisuje warunki powstawania różnych rodzajów skał

·    podaje przykłady skał o różnej genezie

·    wskazuje na mapie obszary występowania najbardziej rozpowszechnionych skał

·    omawia podstawowe założenia teorii tektoniki płyt litosfery

·    prezentuje typy granic płyt litosfery
z wykorzystaniem mapy tematycznej

·    odróżnia ruchy górotwórcze od ruchów epejrogenicznych

·    wymienia typy genetyczne gór

·    podaje przykłady różnych typów genetycznych gór

·    wskazuje na mapie obszary występowania ruchów epejrogenicznych

·    opisuje warunki powstawania wulkanów na podstawie schematu

·    omawia rozmieszczenie wulkanów
na Ziemi

·    przedstawia rodzaje trzęsień ziemi

·    wskazuje na mapie rozmieszczenie obszarów sejsmicznych na Ziemi

·    wymienia podobieństwa i różnice między ruchami epejrogenicznymi
a izostatycznymi

·    charakteryzuje ukształtowanie poziome i pionowe powierzchni Ziemi

·    omawia podział dziejów Ziemi

·    omawia etapy powstawania skamieniałości na podstawie schematu

Uczeń:

·    opisuje skład chemiczny i właściwości fizyczne poszczególnych warstw wnętrza Ziemi

·    opisuje stopień geotermiczny

·    wskazuje różnice między skorupą kontynentalną a skorupą oceaniczną

·    charakteryzuje wybrane skały o różnej genezie

·    rozpoznaje wybrane skały

·    wymienia przyczyny wzajemnego przemieszczania się płyt skorupy ziemskiej

·    omawia procesy spredingu i subdukcji na podstawie infografiki

·    wskazuje na mapie świata przykłady gór powstałych w wyniku kolizji płyt litosfery

·    charakteryzuje typy genetyczne gór
i podaje ich cechy

·    rozpoznaje na podstawie schematów deformacje tektoniczne

·    podaje przyczyny ruchów epejrogenicznych

·    omawia procesy plutoniczne i podaje ich skutki

·    charakteryzuje typy intruzji magmatycznych

·    omawia budowę wulkanu

·    wskazuje na mapie ważniejsze wulkany i określa ich położenie w stosunku
do granic płyt litosfery

·    omawia przyczyny trzęsień ziemi

·    charakteryzuje skalę Richtera i skalę Mercallego

·    przedstawia rozchodzenie się fal sejsmicznych na podstawie ilustracji

·    omawia wielkie formy ukształtowania lądów i dna oceanicznego

·    wskazuje na mapie batymetrycznej wielkie formy dna oceanicznego

·    omawia metody odtwarzania dziejów Ziemi

·    przedstawia najważniejsze wydarzenia geologiczne i przyrodnicze w dziejach Ziemi (fałdowania, transgresje
i regresje morskie, zlodowacenia, rozwój świata organicznego)

·    rozpoznaje okres geologiczny
na podstawie opisu

Uczeń:

·    opisuje zmiany temperatury, ciśnienia
i gęstości zachodzące we wnętrzu Ziemi wraz ze wzrostem głębokości

·    oblicza temperaturę w głębi skorupy ziemskiej na podstawie stopnia geotermicznego

·    przedstawia genezę skał magmowych, osadowych i przeobrażonych

·    przedstawia gospodarcze zastosowanie skał

·    wyjaśnia mechanizm działania prądów konwekcyjnych

·    charakteryzuje powstawanie gór
w wyniku kolizji płyt litosfery
na podstawie schematu

·    podaje przykłady świadczące o ruchach pionowych skorupy ziemskiej

·    opisuje etapy powstawania gór fałdowych i zrębowych

·    omawia wpływ ruchu płyt litosfery
na genezę procesów endogenicznych

·    prezentuje typy wulkanów ze względu na przebieg erupcji i rodzaj materiału

·    podaje przykłady negatywnych
i pozytywnych skutków erupcji wulkanicznych

·    wykazuje zależność między ruchami płyt skorupy ziemskiej
a rozmieszczeniem wulkanów

·    wykazuje zależność między ruchami płyt skorupy ziemskiej a obszarami występowania trzęsień ziemi

·    wskazuje negatywne skutki trzęsień ziemi i erupcji wulkanicznych

·    omawia wpływ procesów geologicznych na ukształtowanie powierzchni Ziemi

·    analizuje tabelę stratygraficzną

·    wyjaśnia znaczenie skamieniałości przewodnich w odtwarzaniu dziejów Ziemi

·    analizuje oraz interpretuje mapy
i profile geologiczne

Uczeń:

·    wskazuje wpływ budowy wnętrza Ziemi na genezę procesów endogenicznych

·    podaje przykłady występowania
i wykorzystania skał we własnym regionie

·    wyjaśnia wpływ procesów geologicznych na powstawanie głównych struktur tektonicznych
na wybranych przykładach

·    wskazuje różnice w procesach powstawania wybranych gór,
np. Himalajów i Andów

·    wymienia przykłady wpływu zjawisk wulkanicznych na środowisko przyrodnicze i działalność człowieka

·    rozpoznaje skały występujące
w najbliższej okolicy na powierzchni lub użyte w znajdujących się tam budynkach i budowlach

·    omawia zależność pomiędzy wiekiem orogenezy a wysokością gór

·    podaje przykłady skutków występowania procesów epejrogenicznych i izostatycznych

·    wykazuje zależność wielkich form rzeźby terenu od budowy skorupy ziemskiej na przykładach ze świata
i z Europy

·    prezentuje zasady ustalania wieku względnego i wieku bezwzględnego skał oraz wydarzeń geologicznych

·    rozpoznaje okres geologiczny na podstawie zestawu skamieniałości przewodnich

·    odtwarza wydarzenia geologiczne
i przyrodnicze w dziejach Ziemi
na podstawie profilu geologicznego

VI. Procesy zewnętrzne kształtujące powierzchnię Ziemi

Uczeń:

·    klasyfikuje procesy egzogeniczne kształtujące powierzchnię Ziemi

·    wyjaśnia znaczenie terminów: wietrzenie, zwietrzelina

·    wyróżnia rodzaje wietrzenia (fizyczne, chemiczne, biologiczne)

·    wymienia produkty wietrzenia

·    wymienia rodzaje ruchów masowych

·    wyjaśnia znaczenie terminu kras

·    wymienia skały rozpuszczalne przez wodę

·    wymienia podstawowe formy krasowe

·    wymienia elementy doliny rzecznej
na podstawie schematu

·    wymienia rodzaje erozji rzecznej

·    wymienia typy ujść rzecznych

·    wskazuje na mapie delty i ujścia lejkowate

·    wyjaśnia znaczenie terminów: lodowiec górski, lądolód

·    wymienia rodzaje moren

·    rozróżnia formy rzeźby terenu powstałe wskutek działalności lodowców górskich i lądolodów
na ilustracji oraz fotografii

·    wyjaśnia znaczenie terminów: abrazja, klif, plaża, mierzeja

·    wymienia czynniki kształtujące wybrzeża morskie

·     wymienia czynniki wpływające
na intensywność rzeźbotwórczej działalności wiatru

·    wymienia rodzaje wydm

·    wymienia rodzaje pustyń

·    podaje nazwy największych pustyń
na Ziemi

Uczeń:

·    wymienia czynniki wpływające
na efekty procesów zewnętrznych

·    wymienia czynniki decydujące
o intensywności wietrzenia na kuli ziemskiej

·    omawia procesy krasowe

·    omawia właściwości rozpuszczające wody

·    odróżnia formy krasu powierzchniowego od krasu podziemnego

·    odróżnia terasę zalewową od terasy nadzalewowej

·    odróżnia erozje wgłębną, wsteczną
i boczną

·    wskazuje na mapie delty i ujścia lejkowate

·    wymienia formy rzeźby terenu powstałe wskutek rzeźbotwórczej działalności lodowców

·    omawia powstawanie różnych typów moren

·    wymienia przykłady niszczącej
i budującej działalności morza

·    rozróżnia typy wybrzeży na podstawie map i fotografii

·    wymienia formy terenu powstałe
w wyniku rzeźbotwórczej działalności wiatru

·    wyjaśnia różnice między wydmą paraboliczną a barchanem

Uczeń:

·    omawia procesy zewnętrzne modelujące powierzchnię Ziemi (erozja, transport, akumulacja)

·    charakteryzuje zjawiska wietrzenia fizycznego, chemicznego
i biologicznego

·    przedstawia formy i produkty powstałe w wyniku poszczególnych rodzajów wietrzenia

·    omawia rozwój rzeźby terenu powstałej pod wpływem ruchów masowych

·    przedstawia czynniki wpływające
na przebieg zjawisk krasowych

·    przedstawia uwarunkowania tempa rozpuszczania skał

·    omawia cechy rzeźby krasowej

·    wskazuje na mapie obszary krasowe znane na świecie, w Europie i w Polsce

·    porównuje cechy rzeki w biegach górnym, środkowym i dolnym

·    rozpoznaje na rysunkach i fotografiach formy powstałe w wyniku rzeźbotwórczej działalności rzek

·    charakteryzuje typy ujść rzecznych
na podstawie mapy i zdjęć satelitarnych

·    klasyfikuje formy rzeźby polodowcowej na formy erozyjne i formy akumulacyjne

·    charakteryzuje formy rzeźby terenu powstałe wskutek działalności lodowców górskich i lądolodów

·    wymienia czynniki wpływające
na tempo cofania się wybrzeży klifowych

·    przedstawia proces powstawania mierzei na podstawie schematu

·    charakteryzuje formy rzeźby terenu powstałe wskutek rzeźbotwórczej działalności morza (klif, mierzeja)

·    omawia uwarunkowania procesów eolicznych

·    omawia warunki tworzenia się wydm

Uczeń:

·    omawia intensywność poszczególnych rodzajów wietrzenia na Ziemi na podstawie schematu

·    omawia skutki procesu wietrzenia

·    omawia genezę wybranych form krasowych powierzchniowych
i podziemnych

·    omawia skutki ruchów masowych

·    omawia sposoby zapobiegania ruchom masowych oraz minimalizowania ich następstw

·    wymienia etapy rozwoju form krasu powierzchniowego

·    podaje cechy rzeźbotwórczej działalności rzeki – erozji, transportu, akumulacji – w jej górnym, środkowym i dolnym biegu

·    analizuje powstawanie meandrów
na podstawie schematu

·    opisuje niszczącą, transportową
i akumulacyjną działalność lodowców

·    charakteryzuje krajobraz młodoglacjalny

·    omawia procesy i formy na wybrzeżu stromym

·    porównuje typy wybrzeży morskich oraz podaje ich podobieństwa i różnice

·    charakteryzuje niszczącą, transportującą i budującą działalność wiatru

·    rozróżnia formy rzeźby erozyjnej
i akumulacyjnej działalności wiatru
na podstawie fotografii

Uczeń:

·    wyjaśnia przyczyny zróżnicowania procesów rzeźbotwórczych rzek, wiatru, lodowców i lądolodów, mórz oraz wietrzenia

·    omawia skutki rzeźbotwórczej działalności rzek, wiatru, lodowców
i lądolodów, mórz oraz wietrzenia

·    wykazuje wpływ czynników przyrodniczych i działalności człowieka na grawitacyjne ruchy masowe

·    przedstawia przykłady ograniczeń
w zakresie zagospodarowania terenu, wynikające z budowy geologicznej podłoża, rzeźby terenu
i grawitacyjnych ruchów masowych

·    wyjaśnia przyczyny zróżnicowania procesów rzeźbotwórczych (erozji
i akumulacji) na poszczególnych odcinkach rzeki (górnym, środkowym
i dolnym)

·    opisuje fazy rozwoju zakola rzecznego
i powstawanie starorzecza
na podstawie ilustracji

VII.             Pedosfera i biosfera

Uczeń:

·    wyjaśnia znaczenie terminów: gleba, przydatność rolnicza gleb, żyzność, urodzajność

·    rozróżnia gleby strefowe, śródstrefowe
i niestrefowe

·    rozróżnia podstawowe profile glebowe

·    wyjaśnia znaczenie terminu formacje roślinne

·    podaje nazwy formacji roślinnych

·    wskazuje na mapie zasięg występowania głównych stref roślinnych

·    wymienia charakterystyczne gatunki roślinne w każdej ze stref roślinnych

·    wymienia piętra roślinne
na przykładzie Tatr

Uczeń:

·    charakteryzuje najważniejsze poziomy glebowe na podstawie ilustracji profili glebowych

·    wskazuje na mapie rozmieszczenie głównych typów gleb strefowych
i niestrefowych

·    podaje charakterystyczne cechy głównych stref roślinnych na Ziemi

·    porównuje piętrowość w wybranych górach świata

Uczeń:

·    przedstawia uwarunkowania powstawania gleb

·    omawia podstawowe profile glebowe

·    omawia cechy głównych typów gleb strefowych, śródstrefowych
i niestrefowych

·    wyjaśnia różnicę między żyznością
a urodzajnością

·    opisuje rozmieszczenie i warunki występowania głównych stref roślinnych na świecie

·    charakteryzuje piętra roślinne na wybranych obszarach górskich

·    podaje wspólne cechy piętrowości
na przykładzie wybranych gór świata

Uczeń:

·    charakteryzuje czynniki glebotwórcze
i procesy glebotwórcze, w tym zachodzące na obszarze, na którym znajduje się szkoła

·    dopasowuje do profili glebowych odpowiednie nazwy gleb

·    omawia przydatność rolniczą wybranych typów gleb na świecie

·    omawia czynniki wpływające
na piętrowe zróżnicowanie roślinności na Ziemi

Uczeń:

·    analizuje profil glebowy i rozpoznaje proces glebotwórczy

·    wskazuje przyczyny zróżnicowania profili glebowych poszczególnych typów gleb

·    wskazuje zależność między klimatem
a występowaniem typów gleb
i formacji roślinnych w układzie strefowym

·    wykazuje zależność szaty roślinnej
od wysokości nad poziomem morza

Warsztaty terenowe

Uczeń:

·    podaje współrzędne geograficzne miejsca odkrywki geologicznej
za pomocą odbiornika GPS

·    wymienia i rozpoznaje dominujące skały widoczne w odkrywce geologicznej

Uczeń:

·    porządkuje chronologicznie wydarzenia geologiczne w odkrywce geologicznej

·    wymienia struktury tektoniczne
oraz ich elementy składowe widoczne w odkrywce geologicznej

Uczeń:

·    analizuje odkrywkę geologiczną i na jej podstawie wnioskuje o przeszłości geologicznej regionu

·    rozpoznaje efekt procesów rzeźbotwórczych zachodzących
w miejscu obserwacji terenowych

Uczeń:

·    analizuje mapę geologiczną obszaru, na którym są prowadzone zajęcia terenowe, i porównuje ją
z informacjami odczytanymi z odkrywki geologicznej

·    dokonuje obserwacji procesów geologicznych i geomorfologicznych zachodzących w okolicy miejsca zamieszkania

Uczeń:

·    dostrzega prawidłowości dotyczące procesów geologicznych
i geomorfologicznych w miejscu obserwacji

·    sporządza dokumentację
z przeprowadzonych zajęć terenowych i przedstawia jej wyniki w wybranej formie