|
Uczeń:
●
wyjaśnia znaczenie terminów: państwo, granica państwa, enklawa,
eksklawa, terytorium zależne
●
podaje różnice w powierzchni wybranych
państw na świecie
●
wymienia największe i najmniejsze państwa
świata i wskazuje je
na mapie
●
podaje aktualną liczbę państw świata
●
wyjaśnia znaczenie terminów: kolonializm, dekolonizacja
●
wyjaśnia różnicę między integracją
a dezintegracją państw
●
wymienia państwa powstałe
po 1989 roku i wskazuje je na mapie świata
●
podaje przykłady organizacji
międzynarodowych
●
podaje przyczyny konfliktów
zbrojnych na świecie
●
wyjaśnia znaczenie terminu terroryzm
●
wskazuje różnice między terroryzmem a
konfliktem zbrojnym
●
wymienia podstawowe wskaźniki rozwoju
gospodarczego
i społecznego państw
●
wyjaśnia, czym jest PKB
|
Uczeń:
●
wymienia różnice między enklawą
a eksklawą
●
wskazuje na mapie granice oraz
stolice wybranych państw
●
omawia specjalny status
Antarktydy
●
wskazuje na mapie świata obszary
kolonialne światowych mocarstw
w połowie XX w.
●
wymienia państwa europejskie,
które w połowie XX w. miały posiadłości kolonialne
●
wymienia płaszczyzny integracji
państw lub obszarów
●
wymienia główne cele
działalności wybranych organizacji międzynarodowych
●
wskazuje na mapie świata obszary
ważniejszych konfliktów zbrojnych
i miejsca zamachów terrorystycznych
●
wymienia cechy terroryzmu
●
wymienia czynniki wpływające
na rozwój państw
●
omawia prawidłowości
w zróżnicowaniu przestrzennym państw świata pod względem PKB per capita
●
wyjaśnia, czym są HDI i MPI
●
wymienia kraje o najwyższych
i najniższych wartościach HDI
oraz o najwyższych wartościach MPI
|
Uczeń:
●
omawia podział terytorialny mórz
i oceanów
●
podaje przykłady enklaw, eksklaw
i terytoriów zależnych na świecie oraz wskazuje je na mapie
●
omawia przyczyny rozpadu systemu
kolonialnego
● przedstawia wpływ kolonializmu
i dekolonizacji na ludność byłych kolonii oraz jej kulturę i migracje
●
podaje przyczyny procesów
dezintegracyjnych w krajach Europy Środkowo-Wschodniej pod koniec
XX w.
●
opisuje działalność ONZ
●
omawia przyczyny współczesnych
konfliktów zbrojnych w wybranych regionach świata
●
opisuje wybrane konflikty
zbrojne
●
omawia przyczyny zwiększania się
dysproporcji w rozwoju społeczno-
-gospodarczym państw
●
omawia strukturę PKB według
trzech głównych sektorów gospodarki
●
wyjaśnia, czym jest wartość
dodana brutto (WDB)
|
Uczeń:
● opisuje wpływ kolonializmu
na współczesny podział polityczny świata
● wskazuje na mapie obszary
o nieustalonym statusie
●
przedstawia wpływ kolonializmu
i dekolonizacji na dysproporcje
w rozwoju państw powstałych po rozpadzie kolonii
●
omawia skutki kolonializmu
i dekolonizacji
●
opisuje kształtowanie się mapy politycznej
świata do 1989 roku
●
omawia wpływ przemian społeczno-
-ustrojowych po 1989 roku na podział polityczny świata
●
analizuje przyczyny i skutki integracji
europejskiej
●
opisuje tendencje dezintegracyjne
w Europie na przykładzie Katalonii
●
omawia skutki współczesnych
konfliktów zbrojnych i terroryzmu
●
porównuje strukturę PKB państw znajdujących
się na różnych poziomach rozwoju gospodarczego
●
omawia prawidłowości przestrzenne w
zróżnicowaniu państw świata pod względem PKB, HDI i MPI
●
porównuje cechy krajów o różnym poziomie
rozwoju społeczno-
-gospodarczego na wybranych przykładach
|
Uczeń:
●
opisuje historię utworzenia
Sudanu Południowego
●
omawia wpływ kolonializmu
i dekolonizacji na współczesny podział polityczny świata oraz występowanie
konfliktów zbrojnych
●
omawia znaczenie Unii
Europejskiej
w przemianach społeczno-
-gospodarczych państw członkowskich
●
opisuje działalność wybranej
organizacji międzynarodowej
●
omawia wpływ konfliktów
zbrojnych na społeczeństwo i gospodarkę państw
●
przedstawia wpływ mediów
na społeczny odbiór przyczyn
i skutków konfliktów na świecie
na wybranych przykładach
●
omawia działania, które są
podejmowane przez organizacje międzynarodowe i rządy państw w celu
ograniczenia terroryzmu
●
opisuje ekonomiczne,
demograficzne i społeczne cechy państw o różnym poziomie rozwoju
gospodarczego
|
|
Uczeń:
●
podaje aktualną liczbę ludności
świata
●
wymienia najludniejsze państwa
świata i wskazuje je na mapie
●
wyjaśnia znaczenie terminów: przyrost naturalny, współczynnik urodzeń, współczynnik zgonów, współczynnik przyrostu naturalnego
●
wyjaśnia znaczenie terminów: eksplozja demograficzna, regres
demograficzny
●
wymienia etapy rozwoju
demograficznego ludności
●
wyjaśnia znaczenie terminu współczynnik dzietności
●
wymienia typy demograficzne
społeczeństw
●
podaje przykłady państw, których
społeczeństwa się starzeją
●
wymienia czynniki rozmieszczenia
ludności na Ziemi
●
wymienia bariery osadnicze
●
wyjaśnia znaczenie terminów: ekumena, subekumena, anekumena, gęstość zaludnienia
●
wymienia najgęściej zaludnione
kraje na świecie
●
wyjaśnia znaczenie terminów: imigracja, emigracja, reemigracja,
saldo migracji, współczynnik salda migracji
●
dokonuje podziału migracji ze
względu na zasięg
●
podaje główne kierunki
współczesnych migracji na świecie
●
wskazuje na mapie przykładowe
kraje emigracyjne i kraje imigracyjne
●
wymienia państwa, które w
ostatnim czasie przyjęły najwięcej uchodźców
●
wymienia odmiany ludzkie
●
wyjaśnia znaczenie terminów: rasizm, mniejszość narodowa, mniejszość etniczna
●
wymienia mniejszości narodowe
w Polsce
●
wymienia przykłady języków
urzędowych i języków sztucznych
●
podaje nazwy najbardziej
rozpowszechnionych języków świata
●
wyjaśnia, czym jest wskaźnik analfabetyzmu
●
wyjaśnia znaczenie terminu religia
●
wymienia wybrane religie świata
●
wyjaśnia znaczenie terminów: kultura, krąg kulturowy
●
wymienia główne kręgi kulturowe
na świecie
●
wyjaśnia znaczenie terminu przestrzeń
●
wymienia rodzaje jednostek
osadniczych
●
wyjaśnia znaczenie terminów: wieś, miasto
●
wyjaśnia znaczenie terminu urbanizacja
●
wymienia płaszczyzny urbanizacji
●
wyjaśnia, czym jest metropolia
●
wymienia funkcje miast
●
wymienia najludniejsze zespoły
miejskie świata
●
wyjaśnia znaczenie terminów: megamiasto, megalopolis
●
wyjaśnia znaczenie terminów: obszar wiejski, wieś
●
wymienia nowe funkcje obszarów
wiejskich
|
Uczeń:
●
omawia różnice w zaludnieniu
regionów
●
oblicza współczynniki urodzeń,
zgonów i przyrostu naturalnego
●
podaje przyczyny eksplozji
demograficznej i regresu demograficznego
●
podaje przykłady państw, w
których występuje eksplozja demograficzna lub regres demograficzny
●
omawia model przejścia
demograficznego
●
porównuje piramidy wieku i płci
sporządzone dla wybranych krajów świata
●
wymienia przyczyny starzenia się
społeczeństw
●
omawia wybrane czynniki
rozmieszczenia ludności na świecie
●
wskazuje obszary największej i
najmniejszej koncentracji ludności na świecie
●
oblicza wskaźnik gęstości
zaludnienia
●
oblicza współczynnik przyrostu
rzeczywistego
●
podaje główne przyczyny migracji
zagranicznych na świecie
●
wskazuje na mapie przykłady
krajów o dodatnim i ujemnym saldzie migracji zagranicznych
●
wyjaśnia, czym jest uchodźstwo
●
opisuje rozmieszczenie odmian
ludzkich na świecie
●
wyjaśnia różnice między narodem
a grupą etniczną
●
wymienia przykłady krajów
jednolitych oraz zróżnicowanych
pod względem narodowościowym
i etnicznym
●
wymienia przykłady rodzin
językowych
●
omawia zróżnicowanie językowe
ludności świata
●
wyjaśnia, czym jest wskaźnik skolaryzacji
●
przedstawia strukturę religijną
ludności świata
●
wymienia trzy wielkie religie
uniwersalne
●
podaje przykłady krajów
jednolitych oraz zróżnicowanych pod względem religijnym
●
opisuje wybrane kręgi kulturowe
na świecie
●
omawia geograficzne znaczenie
pojęcia przestrzeni
●
wyjaśnia, jak zmienia się
postrzeganie przestrzeni wraz
z wiekiem
●
wymienia kryteria podziału
jednostek osadniczych na wsie i miasta
●
wymienia czynniki lokalizacji
jednostek osadniczych i rozwoju sieci osadniczej
●
wyjaśnia, czym jest wskaźnik
urbanizacji, oraz przedstawia jego zróżnicowanie na świecie i w Polsce
●
podaje przykłady miast o
różnych funkcjach
●
wskazuje na mapie najludniejsze
zespoły miejskie świata
● wymienia formy zespołów miejskich
●
podaje przykłady megamiast oraz megalopolis i
wskazuje je na mapie
● omawia udział ludności wiejskiej
w całkowitej liczbie ludności danego kraju
● opisuje udział obszarów wiejskich
w powierzchni kraju
●
przedstawia czynniki rozwoju
obszarów wiejskich na świecie
|
Uczeń:
●
analizuje dynamikę zmian liczby
ludności świata
●
omawia zróżnicowanie przyrostu
naturalnego na świecie
●
opisuje etapy rozwoju demograficznego
na wybranych przykładach
●
omawia zróżnicowanie struktury
wieku na świecie
●
charakteryzuje typy
demograficzne społeczeństw na podstawie piramidy wieku i płci na wybranych
przykładach
●
omawia czynniki kształtujące
strukturę wieku
●
omawia przestrzenne zróżnicowanie
współczynnika dzietności na świecie
●
przedstawia uwarunkowania
rozmieszczenia ludności na świecie
●
opisuje bariery ograniczające
osadnictwo i podaje ich przykłady
●
opisuje różnice w gęstości
zaludnienia kontynentów
●
opisuje migracje wewnętrzne
●
omawia współczesne migracje
zagraniczne i wymienia kraje, do których w ostatnich latach przybyło
najwięcej imigrantów
●
wyjaśnia przyczyny dodatniego
lub ujemnego salda migracji
w wybranych krajach świata
●
przedstawia rozmieszczenie
państwa o dodatnim i ujemnym saldzie migracji
●
wskazuje różnice między
uchodźstwem a migracjami ekonomicznymi
●
omawia różnice między
mniejszością narodową a mniejszością etniczną
●
opisuje strukturę narodowościową
i etniczną ludności Polski
●
przedstawia podział
indoeuropejskiej rodziny językowej
●
omawia przyczyny
upowszechniania się wybranych języków na świecie
●
omawia wartości wskaźnika
analfabetyzmu i wskaźnika skolaryzacji w wybranych
krajach
●
opisuje zróżnicowanie religijne
ludności świata
●
omawia strukturę wyznaniową
w wybranych państwach i w Polsce
●
opisuje zróżnicowanie kulturowe
ludności świata
●
przedstawia wartości wyznawane
przez społeczności należące
do poszczególnych kręgów kulturowych
●
omawia różnice w pojmowaniu
przestrzeni przez społeczności znajdujące się na innym poziomie rozwoju
społeczno-gospodarczego
i żyjące w odmiennych warunkach przyrodniczych
●
omawia czynniki kształtujące
sieć wiejską i sieć miejską
●
omawia fazy urbanizacji i ich
przebieg w różnych rejonach świata
●
omawia i rozpoznaje formy
zespołów miejskich na świecie
●
wyjaśnia zależność między
udziałem ludności wiejskiej w całkowitej liczbie mieszkańców a poziomem
rozwoju społeczno-gospodarczego kraju
●
opisuje nowe funkcje obszarów
wiejskich
|
Uczeń:
●
wyjaśnia przyczyny zmian tempa wzrostu
liczby ludności w skali globalnej i regionalnej
●
analizuje zróżnicowanie przestrzenne
współczynnika przyrostu naturalnego w krajach wysoko i słabo rozwiniętych
●
omawia społeczno-kulturowe uwarunkowania
zróżnicowania modelu rodziny
●
opisuje zróżnicowanie demograficzne
społeczeństw
●
omawia zróżnicowanie współczynnika
feminizacji
i współczynnika maskulinizacji
na świecie
●
omawia prawidłowości
w rozmieszczeniu ludności na świecie
●
opisuje problemy uchodźców
●
omawia przyczyny i skutki
migracji zagranicznych na świecie
●
przedstawia skutki zróżnicowania
narodowościowego i etnicznego ludności na przykładzie wybranego państwa
●
przedstawia konsekwencje
upowszechniania się wybranych języków na świecie
●
analizuje zróżnicowanie
struktury wykształcenia ludności na świecie
●
omawia główne założenia wybranych religii
●
omawia konsekwencje zróżnicowania
kulturowego ludności świata
●
omawia różnice w postrzeganiu
przestrzeni w różnych kręgach kulturowych
●
opisuje przemiany w osadnictwie wiejskim w
różnych regionach świata
●
charakteryzuje procesy
metropolizacji w wybranych regionach świata
●
charakteryzuje typy
fizjonomiczne miast i podaje ich przykłady
●
omawia przyczyny wyludniania się obszarów
wiejskich na przykładzie Europy
●
wyjaśnia przyczyny depopulacji niektórych
wsi w Polsce
●
wyjaśnia przyczyny zacierania się granic
między miastem a wsią
|
Uczeń:
●
przedstawia skutki zmian tempa
wzrostu liczby ludności na świecie
●
ocenia skutki wysokiego i
niskiego przyrostu naturalnego w krajach wysoko i słabo rozwiniętych
●
ocenia skutki eksplozji
demograficznej i regresu demograficznego
●
analizuje i ocenia zróżnicowanie
mieszkańców różnych regionów świata pod względem dzietności
●
omawia konsekwencje starzenia
się społeczeństw oraz zróżnicowanie przestrzenne tego zjawiska
●
przedstawia
społeczno-ekonomiczne i ekologiczne skutki nadmiernej koncentracji ludności
●
analizuje skutki migracji w
krajach emigracyjnych i w krajach imigracyjnych na przykładzie migracji
Ukraińców do Polski w ostatnich latach
●
analizuje problemy państw o
różnej zwartości socjoetnicznej
●
dostrzega związek między
wykształceniem ludności a poziomem rozwoju społeczno-gospodarczego kraju
●
opisuje wpływ wybranych religii
na życie człowieka i gospodarkę
●
podaje przykłady wpływu religii
na społeczeństwo i gospodarkę
w Polsce
●
omawia wkład kręgów kulturowych
w dziedzictwo kulturowe ludzkości
●
wyjaśnia na przykładach
przyczyny różnic w postrzeganiu przestrzeni przez społeczności należące
do różnych kręgów kulturowych
●
analizuje na podstawie map
cyfrowych zróżnicowanie sieci osadniczej na świecie
●
wyjaśnia różnice między
procesami urbanizacji zachodzącymi
w państwach o niskim i wysokim poziomie rozwoju społeczno-
-gospodarczego
●
analizuje przyczyny i skutki
urbanizacji w wybranych regionach świata
●
wiąże typy fizjonomiczne miast
z kręgami cywilizacyjnymi oraz poziomem rozwoju gospodarczego państw
●
proponuje działania, które mogą zapobiec
wyludnianiu się wsi
|
|
Uczeń:
●
przedstawia podział gospodarki
na sektory
●
przedstawia sekcje Polskiej
Klasyfikacji Działalności (PKD)
●
wyjaśnia znaczenie terminów: globalizacja, indeks globalizacji
|
Uczeń:
●
opisuje poszczególne sektory
gospodarki i ich funkcje
●
przedstawia zmiany znaczenia
sektorów gospodarki wraz
z rozwojem cywilizacyjnym
●
omawia wzrost udziału usług
w strukturze zatrudnienia wraz
z rozwojem społeczno-gospodarczym kraju
●
wskazuje na mapie kraje
o najwyższym i najniższym indeksie globalizacji na świecie
●
wymienia płaszczyzny
globalizacji
|
Uczeń:
● omawia strukturę zatrudnienia
i strukturę WDB według sektorów gospodarki oraz zmiany tych struktur w czasie
w wybranych krajach świata
● opisuje zmiany struktury zatrudnienia i struktury WDB
według sektorów gospodarki w Polsce
●
podaje przyczyny zmian
znaczenia sektorów gospodarki
●
wymienia przykłady
działalności znajdujących się na pograniczu sektorów gospodarki
●
przedstawia przejawy globalizacji
na płaszczyznach: gospodarczej, społecznej i politycznej
|
Uczeń:
● wyjaśnia, jak zmieniają się struktura zatrudnienia i
struktura WDB według sektorów gospodarki wraz
z rozwojem społeczno-gospodarczym kraju
●
klasyfikuje działalność
gospodarczą według PKD
●
omawia pozytywne i negatywne
skutki globalizacji na przykładzie Polski
|
Uczeń:
●
dostrzega zacieranie się
różnic między sektorem przemysłowym
a sektorem usługowym
●
przedstawia wpływ globalizacji
i rozwoju technologii na zmiany
w zatrudnieniu oraz przemiany wewnątrzsektorowe
|
|
Uczeń:
●
wymienia przyrodnicze
i pozaprzyrodnicze czynniki rozwoju rolnictwa
●
wymienia formy użytkowania ziemi
●
podaje rodzaje terenów tworzących strukturę
użytków rolnych
●
wymienia kryteria podziału
rolnictwa
●
wymienia typy rolnictwa
●
wskazuje na mapie główne
regiony rolnicze na świecie
●
wymienia główne cechy
rolnictwa uprzemysłowionego i rolnictwa ekologicznego
●
wyjaśnia znaczenie terminu GMO
●
wymienia państwa, w których
uprawia się rośliny modyfikowane genetycznie
●
wymienia główne rośliny uprawne
●
wymienia głównych producentów ryżu, pszenicy
i ziemniaków
na świecie
●
wyjaśnia różnicę między chowem
a hodowlą zwierząt
●
wymienia typy chowu zwierząt
●
wymienia państwa o największym pogłowiu
wybranych zwierząt gospodarskich
●
wymienia główne typy lasów
●
wyjaśnia znaczenie terminów: lesistość, wskaźnik lesistości
● wymienia funkcje lasów
● wyjaśnia znaczenie terminów: rybactwo,
rybołówstwo, akwakultura, marikultura
● wymienia najczęściej poławiane gatunki organizmów wodnych
● wyjaśnia, czym jest przełowienie
|
Uczeń:
●
określa udział użytków rolnych
w powierzchni kraju w wybranych państwach
●
opisuje zróżnicowanie struktury
użytków rolnych w wybranych krajach
●
omawia strukturę użytkowania
ziemi i strukturę użytków rolnych w Polsce
●
wyjaśnia, na czym polega
intensywność produkcji rolnej
●
wskazuje główne różnice między
rolnictwem ekstensywnym
a rolnictwem intensywnym
● omawia czynniki rozwoju rolnictwa uprzemysłowionego
● przedstawia zasady rolnictwa ekologicznego
●
dokonuje podziału roślin
uprawnych ze względu na cechy biologiczne
●
podaje przykłady zastosowania
wybranych roślin uprawnych
● omawia różnice między chowem intensywnym a chowem ekstensywnym
● przedstawia podział zwierząt gospodarskich i kierunki ich chowu
●
wyjaśnia różnice między
leśnictwem a gospodarką leśną
●
charakteryzuje główne typy lasów
●
przedstawia rozmieszczenie lasów
na Ziemi
●
omawia zmiany lesistości w
Polsce
●
opisuje funkcje lasów
●
omawia rozmieszczenie
najważniejszych łowisk na świecie
●
podaje przyczyny przełowienia
●
wskazuje nadmiernie
eksploatowane łowiska na mapie
|
Uczeń:
●
opisuje przyrodnicze
i pozaprzyrodnicze czynniki rozwoju rolnictwa
●
porównuje strukturę użytków rolnych w Polsce
ze strukturą użytków rolnych w wybranych krajach
●
omawia typy rolnictwa na
świecie
●
analizuje różnice między
rolnictwem intensywnym a rolnictwem ekstensywnym
●
wykazuje różnice między
rolnictwem uprzemysłowionym a rolnictwem ekologicznym oraz przedstawia ich
wady i zalety
●
omawia areał upraw GMO
●
opisuje rozmieszczenie i wielkość produkcji
ważniejszych upraw
na świecie
●
wymienia czołowych producentów wybranych
roślin uprawnych
● charakteryzuje rozmieszczenie i wielkość pogłowia wybranych
zwierząt gospodarskich na świecie
● przedstawia sposoby gospodarowania zasobami leśnymi
●
omawia udział oceanów
w światowych połowach
●
przedstawia wielkość połowów
i produkcji akwakulturowej
na świecie
|
Uczeń:
●
wyjaśnia wpływ czynników przyrodniczych i
czynników pozaprzyrodniczych na rozwój rolnictwa na
świecie
●
porównuje strukturę użytkowania ziemi w
Polsce ze strukturą użytkowania ziemi w wybranych krajach
●
omawia przyczyny dużego udziału gruntów
ornych w strukturze użytkowania ziemi wybranych państw
●
omawia czynniki sprzyjające
dużej wydajności rolnictwa w Europie Zachodniej
●
charakteryzuje rolnictwo
pierwotne, rolnictwo tradycyjne i rolnictwo rynkowe
●
dokonuje analizy udziału
rolnictwa ekologicznego w Polsce na tle innych krajów Unii Europejskiej
●
przedstawia skutki rozwoju
rolnictwa uprzemysłowionego i rolnictwa ekologicznego
●
charakteryzuje warunki uprawy roślin:
zbożowych, strączkowych, bulwiastych
i korzeniowych oraz przemysłowych,
a także warzyw i owoców oraz używek
● omawia czynniki wpływające
na zróżnicowanie gatunkowe chowu zwierząt gospodarskich na świecie
●
ocenia przestrzenne zróżnicowanie wskaźnika
lesistości na świecie
i w Polsce
● wykazuje skutki rabunkowej gospodarki leśnej w wybranych
regionach świata
●
omawia wzrost udziału akwakultury w
rybactwie
|
Uczeń:
●
omawia zmiany w strukturze
użytkowania ziemi wybranych państw
●
charakteryzuje główne regiony
rolnicze świata
●
omawia dylematy związane
z wykorzystywaniem roślin modyfikowanych genetycznie
●
omawia czynniki, które wpływają
na zróżnicowanie wysokości plonów zbóż w wybranych krajach
●
analizuje przestrzenne
zróżnicowanie chowu poszczególnych zwierząt gospodarskich i wyjaśnia jego
przyczyny
● uzasadnia konieczność racjonalnego gospodarowania zasobami leśnymi
na świecie
● rozumie zasady zrównoważonej gospodarki leśnej i ochrony przyrody
● dostrzega związek między wielkością połowów i produkcji akwakulturowej a równowagą ekosystemów wodnych
● podaje sposoby zapobiegania wyczerpywaniu się zasobów wód morskich i
śródlądowych
|
|
Uczeń:
●
dokonuje podziału czynników lokalizacji
przemysłu
●
wymienia najważniejsze przyrodnicze,
techniczno-
-ekonomiczne i społeczno-polityczne czynniki lokalizacji przemysłu
●
wymienia działy przemysłu tradycyjnego i
przemysłu zaawansowanych technologii
(high-tech)
●
podaje czynniki lokalizacji
przemysłu tradycyjnego i przemysłu high-tech
●
wyjaśnia znaczenie terminów: industralizacja,
dezidustrializacja,
reindustrializacja
●
podaje przykłady dezindustrializacji
i reindustrializacji na świecie
i w Polsce
●
wymienia czynniki koncentracji
przemysłu
●
wymienia formy koncentracji
przemysłu tradycyjnego
●
wyjaśnia znaczenie terminu budownictwo
●
wymienia czynniki rozwoju
budownictwa
●
podaje nazwy odnawialnych
i nieodnawialnych źródeł energii
●
wymienia główne surowce energetyczne
●
wymienia największych producentów surowców
energetycznych na świecie
●
wymienia głównych producentów
i konsumentów energii elektrycznej na świecie
●
wymienia typy elektrowni
●
wymienia kraje wytwarzające najwięcej
energii jądrowej
|
Uczeń:
●
wymienia różnice między
przymusową a związaną lokalizacją przemysłu
●
omawia przyrodnicze czynniki
lokalizacji przemysłu
●
podaje cechy przemysłu
tradycyjnego i przemysłu zaawansowanych technologii
●
porównuje czynniki lokalizacji
przemysłu tradycyjnego z czynnikami przemysłu zaawansowanych technologii
●
wskazuje różnice między dezindustrializacją
a reindustrializacją przemysłu
●
podaje przyczyny dezindustrializacji
●
przedstawia różnice między
ośrodkiem przemysłowym
a okręgiem przemysłowym
●
omawia etapy rozwoju okręgu
przemysłowego
●
wymienia formy koncentracji
przemysłu high-tech
●
przedstawia prawidłowości
przestrzenne udziału budownictwa
w strukturze zatrudnienia na świecie
●
omawia źródła energii na świecie
w podziale na odnawialne i nieodnawialne
●
przedstawia rozmieszczenie
surowców energetycznych na świecie
●
wymienia odnawialne źródła
energii
●
przedstawia bilans energetyczny
i jego zmiany na przestrzeni wieków
●
omawia gospodarcze znaczenie
energii elektrycznej
●
porównuje wielkość produkcji
energii elektrycznej przypadającej na jedną osobę w wybranych krajach
●
opisuje udział energii jądrowej
w całkowitej produkcji energii elektrycznej na świecie
|
Uczeń:
●
omawia techniczno-ekonomiczne czynniki
lokalizacji przemysłu
●
wymienia korzyści i niekorzyści aglomeracji
●
omawia proces deglomeracji przemysłu
●
opisuje społeczno-polityczne czynniki
lokalizacji przemysłu
●
wymienia behawioralne czynniki lokalizacji
przemysłu
●
porównuje cechy przemysłu tradycyjnego z
cechami przemysłu zaawansowanych technologii
●
opisuje rozmieszczenie przemysłu
tradycyjnego oraz przemysłu high-
-tech na świecie
●
omawia przebieg dezindustrializacji
w wybranych państwach świata
●
opisuje gospodarcze znaczenie
reindustrializacji
●
podaje rodzaje i przykłady
okręgów przemysłowych na świecie
●
omawia rozmieszczenie
ważniejszych okręgów przemysłowych na świecie
●
omawia czynniki warunkujące
powstanie technopolii
●
przedstawia rolę budownictwa
w gospodarce
●
charakteryzuje energetykę opartą
na nieodnawialnych źródłach energii
●
charakteryzuje energetykę opartą
na odnawialnych źródłach energii
●
określa udział poszczególnych źródeł energii
w bilansie energetycznym świata
●
omawia bilans energetyczny Polski
●
dostrzega prawidłowości w zmianach udziału
nieodnawialnych
i odnawialnych źródeł energii
w bilansie energetycznym świata
●
przedstawia strukturę produkcji energii
według typów elektrowni
w wybranych krajach
●
porównuje strukturę produkcji energii
elektrycznej w Polsce ze strukturą produkcji energii elektrycznej w wybranych
krajach Europy i świata
●
omawia zmiany w strukturze zużycia energii
elektrycznej w wybranych krajach
●
omawia rozwój energetyki jądrowej na świecie
●
omawia znaczenie energetyki jądrowej na
świecie
|
Uczeń:
●
omawia wpływ czynników lokalizacji przemysłu
na rozwój wybranych działów przemysłu i rozmieszczenie zakładów przemysłowych
●
opisuje zmiany znaczenia
czynników lokalizacji przemysłu tradycyjnego
i przemysłu zaawansowanych technologii w procesie rozwoju cywilizacyjnego
●
omawia znaczenie przemysłu zaawansowanych
technologii
●
podaje skutki dezindustrializacji
w wybranych państwach świata
●
omawia przebieg industrializacji, dezidustrializacji i reindustrializacji
w Polsce
●
omawia rozmieszczenie ośrodków
i okręgów przemysłowych w Polsce
●
charakteryzuje wybrany okręg
przemysłowy w Polsce
●
charakteryzuje wybrane technopolie na świecie i wskazuje je na mapie
●
wyjaśnia, czym są klastry, i
omawia ich rolę w budowie gospodarki opartej na wiedzy
●
przedstawia różne oblicza
budownictwa na świecie i w Polsce
●
opisuje skutki wzrostu zapotrzebowania na
energię
●
omawia prawidłowości w zakresie zmian
udziału źródeł odnawialnych źródeł w strukturze zużycia energii
●
przedstawia zalety i wady wybranych typów
elektrowni
●
omawia pozytywne i negatywne skutki rozwoju
energetyki jądrowej
●
omawia plany rozwoju energetyki jądrowej w
Polsce
|
Uczeń:
●
przedstawia przyczyny zmian
roli czynników lokalizacji przemysłu
w czasie
●
ocenia trafność lokalizacji
wybranego zakładu przemysłowego w Polsce
●
ocenia wpływ przemysłu
zaawansowanych technologii
na rozwój gospodarczy państw
i jakość życia ludzi
●
omawia rolę reindustrializacji
w gospodarce
●
prezentuje zmiany struktury
przestrzennej przemysłu tradycyjnego i przemysłu zaawansowanych technologii
na świecie z uwzględnieniem Polski
●
prezentuje argumenty
przemawiające za potrzebą zharmonizowania stylu budownictwa z krajobrazem
przyrodniczym
i krajobrazem kulturowym
●
omawia działania podejmowane
na rzecz ograniczenia tempa wzrostu zużycia energii
●
opisuje nietypowe źródła energii
na przykładzie Szwecji
●
przedstawia związek między
strukturą produkcji energii elektrycznej a bezpieczeństwem energetycznym
kraju
●
uzasadnia potrzebę społecznej
debaty dotyczącej rozwoju energetyki jądrowej w Polsce
|
|
Uczeń:
●
klasyfikuje usługi według
różnych systemów
●
charakteryzuje usługi podstawowe
i usługi wyspecjalizowane
●
wymienia rodzaje transportu
i kryteria jego podziału
●
podaje czynniki rozwoju
transportu
● wyjaśnia znaczenie terminu łączność
●
przedstawia podział łączności
●
wymienia przejawy
kształtowania się społeczeństwa informacyjnego
●
wyjaśnia, czym jest kapitał ludzki
●
przedstawia wydatki państwa
na edukację w wybranych krajach
●
wymienia państwa
przeznaczające największe nakłady na działalność badawczo-rozwojową
●
wymienia największe banki świata
●
wyjaśnia znaczenie terminów: handel zagraniczny, eksport, import, reeksport, bilans handlowy
●
wymienia przedmioty handlu
międzynarodowego
●
wyjaśnia znaczenie terminu turystyka
●
wymienia rodzaje turystyki
●
wymienia kraje, z których
przyjeżdża do Polski najwięcej turystów
●
podaje czynniki wpływające
na atrakcyjność turystyczną
●
wymienia regiony najczęściej
odwiedzane przez turystów
●
wskazuje na mapie główne regiony
turystyczne Europy
|
Uczeń:
●
omawia zróżnicowanie sektora
usługowego na świecie
●
omawia czynniki rozwoju
transportu w Polsce
●
wymienia elementy infrastruktury
transportowej
●
wskazuje miejsce łączności w PKD
●
omawia rozwój łączności
●
wymienia czynniki wpływające
na innowacyjność i rozwój gospodarki opartej na wiedzy
●
wymienia główne centra
finansowe na świecie
●
podaje czynniki wpływające
na rozwój handlu międzynarodowego
●
wyjaśnia, na czym polega
międzynarodowy przepływ kapitału między państwami
●
omawia kierunki międzynarodowej
wymiany towarowej
●
wymienia głównych partnerów
handlowych Polski
●
opisuje rodzaje turystyki
●
omawia rozwój ruchu
turystycznego na świecie
●
charakteryzuje wybrany region
turystyczny świata
●
omawia udział poszczególnych
regionów świata w ogólnej liczbie przyjazdów turystycznych
|
Uczeń:
●
omawia znaczenie usług
w gospodarce państw
●
porównuje zatrudnienie w
sektorze usługowym w Polsce ze strukturą zatrudnienia w usługach
w wybranych krajach świata
●
opisuje transport: samochodowy,
kolejowy, morski, wodny śródlądowy, lotniczy i przesyłowy na świecie
●
przedstawia wady i zalety
poszczególnych rodzajów transportu
●
omawia rozwój telefonii
i zróżnicowanie jego poziomu
na świecie
●
omawia kształtowanie się
społeczeństwa informacyjnego
●
omawia cechy gospodarki opartej
na wiedzy
●
wyjaśnia znaczenie kapitału
ludzkiego w rozwoju gospodarczym
●
opisuje dostęp do usług
edukacyjnych w wybranych krajach
●
omawia dostęp do usług
bankowych w wybranych krajach
●
opisuje wpływ usług ubezpieczeniowych na
życie człowieka
●
omawia cele Światowej Organizacji Handlu
(WTO)
● omawia na podstawie mapy zróżnicowanie przestrzenne obrotów handlu
zagranicznego
●
przedstawia strukturę towarową wymiany
handlowej w wybranych krajach
●
omawia strukturę handlu zagranicznego Polski
●
prezentuje miejsce Polski w handlu
międzynarodowym
●
przedstawia główne założenia działalności
Światowej Organizacji Sprawiedliwego Handlu (WFTO)
●
przedstawia przyczyny
szybkiego rozwoju turystyki na świecie
●
omawia czynniki wpływające na atrakcyjność
turystyczną
●
opisuje atrakcyjność turystyczną wybranych
regionów turystycznych świata
●
przedstawia ograniczenia w rozwoju turystyki
|
Uczeń:
●
omawia zmiany znaczenia usług
w zależności od fazy rozwoju cywilizacyjnego kraju
●
analizuje zróżnicowanie gęstości sieci dróg
i sieci linii kolejowych na świecie
●
charakteryzuje uwarunkowania rozwoju
transportu: samochodowego, kolejowego, morskiego, wodnego śródlądowego,
lotniczego i przesyłowego na świecie
●
przedstawia zróżnicowanie
udziału poszczególnych rodzajów transportu w strukturze przewozów
w wybranych krajach
●
przedstawia rozwój telekomunikacji
komputerowej i zróżnicowanie jego poziomu na świecie
●
przedstawia prawidłowości
w zakresie zróżnicowania dostępu
do internetu na świecie
●
omawia rolę telekomunikacji
komputerowej w kształtowaniu społeczeństwa informacyjnego
●
omawia pozytywne i negatywne
skutki kształtowania się społeczeństwa informacyjnego
●
wyjaśnia, na czym polega wsparcie udzielane
młodym, innowacyjnym przedsiębiorstwom – start-upom
– przez inkubatory przedsiębiorczości
i akceleratory biznesu
●
przedstawia prawidłowości
przestrzenne w zakresie dostępu
do usług edukacyjnych i finansowych na świecie
●
wykazuje związek między
nakładami na prace badawczo-rozwojowe
a poziomem rozwoju społeczno-
-gospodarczego państwa
●
omawia rolę usług w handlu międzynarodowym
● analizuje handel międzynarodowy
w ujęciu globalnym: podaje wartość światowych obrotów handlu
międzynarodowego, opisuje strukturę towarową, wymienia najważniejszych
eksporterów
i importerów
●
opisuje skutki rozwoju
turystyki
na świecie
●
omawia usługi turystyczne w
Polsce
●
podaje przykłady skutków
rozwoju turystyki w swoim regionie
●
przedstawia najważniejsze
miejsca pielgrzymkowe na świecie i w Polsce oraz omawia znaczenie miejsc świętych
dla wyznawców poszczególnych religii
|
Uczeń:
●
określa stopień zaspokojenia
zapotrzebowania na usługi
w państwach o różnym poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego
●
omawia znaczenie transportu
i łączności w rozwoju społeczno-
-gospodarczym świata i w życiu codziennym
●
omawia zmiany roli
poszczególnych rodzajów transportu wraz
z rozwojem społeczno-gospodarczym kraju
●
przedstawia zróżnicowanie
poziomu innowacyjności gospodarek państw UE na podstawie Europejskiego
Rankingu Innowacyjności
●
omawia rolę giełd w światowym
systemie finansowym i gospodarce państw
●
opisuje znaczenie handlu
międzynarodowego dla rozwoju społeczno-gospodarczego świata
●
omawia zasady sprawiedliwego
handlu i wyjaśnia, dlaczego należy ich przestrzegać
●
wyjaśnia, jaki wpływ wywiera
turystyka na gospodarkę
i społeczeństwo krajów wysoko
i słabo rozwiniętych
●
omawia znaczenie usług
turystycznych dla rozwoju społeczno-
-gospodarczego świata
|
|
Uczeń:
●
wyjaśnia znaczenie terminów: środowisko przyrodnicze, środowisko
geograficzne, antropopresja
●
podaje przykłady konfliktów ekologicznych
●
wymienia źródła zanieczyszczeń atmosfery
spowodowane działalnością człowieka
●
podaje głównych producentów gazów
cieplarnianych w Europie
●
wymienia rodzaje smogu
●
wymienia źródła zanieczyszczeń hydrosfery
spowodowane działalnością człowieka
●
wyjaśnia znaczenie pojęcia agrotechnika
●
wymienia zagrożenia dla środowiska
przyrodniczego spowodowane rolnictwem
●
wymienia systemy gospodarowania ziemią
uprawną
●
wymienia rodzaje kopalń i podaje nazwy
wydobywanych w nich surowców
●
wyjaśnia znaczenie terminu rekultywacja
●
podaje przykłady negatywnego wpływu
transportu i turystyki
na środowisko przyrodnicze
●
podaje definicję pojęcia krajobraz kulturowy
●
wymienia formy ochrony krajobrazu
●
wyjaśnia znaczenie terminów: rekultywacja krajobrazu, renaturalizacja krajobrazu, rewitalizacja krajobrazu
|
Uczeń:
●
dostrzega konflikt interesów
w relacjach człowiek – środowisko przyrodnicze
●
wyjaśnia, na czym polega
zrównoważony rozwój
●
omawia cele zrównoważonego
rozwoju
●
wymienia najważniejsze zjawiska związane z
zanieczyszczeniem atmosfery
●
wyróżnia podstawowe rodzaje zanieczyszczeń
atmosfery
●
wymienia antropogeniczne źródła
zanieczyszczeń atmosfery
●
podaje przyczyny występowania
smogu
●
podaje przykłady najbardziej
zanieczyszczonych ośrodków miejskich w Polsce
●
omawia wykorzystywanie wody
przez człowieka
●
wymienia wielkie inwestycje
hydrotechniczne i wskazuje je
na mapie
●
opisuje wpływ płodozmianu
i monokultury rolnej na środowisko przyrodnicze
●
wyjaśnia, na czym polegają chemizacja i
mechanizacja rolnictwa
●
omawia metody wydobycia surowców w
kopalniach otworowych, głębinowych
i odkrywkowych
●
podaje przykłady rekultywacji
obszarów pogórniczych w Polsce
●
wymienia elementy środowiska
geograficznego, które podlegają negatywnemu wpływowi transportu
●
podaje główne zagrożenia
dynamicznego rozwoju turystki dla środowiska przyrodniczego
●
wymienia elementy krajobrazu
kulturowego miejskiego i krajobrazu kulturowego wiejskiego
●
podaje przykłady rekultywacji, renaturalizacji i rewitalizacji obszarów zdegradowanych w
Polsce
|
Uczeń:
●
omawia przyczyny nasilania się konfliktu w
relacji człowiek – środowisko przyrodnicze
●
opisuje zasady zrównoważonego rozwoju
●
wyjaśnia, w jaki sposób powstaje nadmierny
efekt cieplarniany
i omawia jego wpływ na globalne ocieplenie
●
opisuje mechanizm powstawania dziury
ozonowej
●
wyjaśnia powstawanie smogu
●
omawia emisję dwutlenku węgla
na świecie oraz tlenków siarki
i azotu UE
●
wyjaśnia, w jaki sposób działalność
gospodarcza człowieka narusza stosunki wodne
●
omawia wpływ chemizacji
i mechanizacji rolnictwa
na środowisko przyrodnicze
●
wyjaśnia, na czym polega melioracja
●
wymienia negatywne skutki działalności
górniczej w poszczególnych rodzajach kopalń
●
wyjaśnia, jak powstaje lej depresyjny
●
opisuje, na czym polega rekultywacja terenów
pogórniczych
●
omawia wpływ transportu na zanieczyszczenie
powietrza, wód i gleby, a także na przekształcenie krajobrazu oraz florę
i faunę
●
opisuje wpływ działalności turystycznej na
środowisko geograficzne
●
omawia proces degradacji krajobrazu
miejskiego
●
opisuje działania człowieka prowadzące do
degradacji krajobrazu wiejskiego
●
omawia rodzaje i cele działań rewitalizacyjnych
|
Uczeń:
●
podaje przykłady racjonalnego gospodarowania
zasobami środowiska przyrodniczego
●
wymienia międzynarodowe dokumenty dotyczące
zrównoważonego rozwoju
●
porównuje smog fotochemiczny
ze smogiem siarkowym
●
przedstawia sposoby zapobiegania smogowi
●
omawia przyrodnicze skutki budowy zapór
wodnych
●
opisuje proces zanikania jeziora Czad
●
omawia wpływ nadmiernego wypasu zwierząt na
środowisko przyrodnicze
●
wymienia etapy pustynnienia
●
przedstawia pozytywne i negatywne skutki
melioracji
●
wyjaśnia wpływ działalności górniczej na
środowisko przyrodnicze
●
opisuje kierunki rekultywacji terenów pogórniczych i podaje ich przykłady
●
analizuje wpływ transportu
na człowieka
●
omawia zasady zrównoważonej turystyki
●
wymienia czynniki zagrażające krajobrazom
kulturowym na świecie
i w Polsce
●
określa rolę planowania przestrzennego w
kształtowaniu
i ochronie krajobrazu kulturowego
●
wymienia przykłady proekologicznych
rozwiązań w działalności rolniczej, przemysłowej oraz usługowej na wybranych
obszarach
●
wyjaśnia, na czym polega postawa
współodpowiedzialności za stan środowiska przyrodniczego
|
Uczeń:
●
opisuje konflikty ekologiczne
w swojej okolicy, wymienia przyczyny nasilania się tego procesu
●
podaje propozycje sposobów
rozwiązania konfliktów w relacji człowiek – środowisko
●
omawia wpływ zanieczyszczeń
powietrza na ludzki organizm
●
ocenia wpływ wielkich inwestycji
hydrotechnicznych (tamy Trzech Przełomów na Jangcy, Wysokiej Tamy na Nilu,
zapory Gilgel Gibe III na
rzece Omo) na środowisko przyrodnicze
●
przedstawia działania człowieka
mające na celu zapobieganie zanieczyszczaniu wód oraz zmniejszanie stopnia
ich zanieczyszczenia
●
analizuje na przykładach ze
świata
i z Polski wpływ działalności rolniczej na środowisko przyrodnicze
●
analizuje wpływ wybranej kopalni
na środowisko przyrodnicze
●
podaje przykłady negatywnych skutków rozwoju
turystyki we własnym regionie
●
przedstawia przykłady realizacji
zasad zrównoważonej turystyki
●
prezentuje działania służące
ochronie krajobrazu kulturowego
●
omawia przykład rekultywacji, renaturalizacji lub rewitalizacji krajobrazu w swojej
okolicy
|