Przyroda 2a

Formy sprawdzania wiedzy : odpowiedź ustna         waga oceny     2

                                                kartkówka,                  waga oceny    2

                                                sprawdzian                  waga oceny    3 / 4

                                                praca na lekcji             waga oceny   1

                                                zadanie domowe         waga oceny    1 

wątek: biologia

Wątek tematyczny	Lp.	Sugerowany temat lekcji	Poziom wymagań (pismem półgrubym zostały zaznaczone wymagania z podstawy programowej)
			konieczny (K)	podstawowy (P)	rozszerzający (R)	dopełniający (D)	wykraczający (W)
Metoda naukowa i wyjaśnianie świata	1.	Metoda naukowa pozwala zrozumieć świat	– definiuje pojęcia: metoda naukowa, problem badawczy, hipoteza – przeprowadza prostą obserwację, np. wybarwionych ziaren skrobi w komórkach bulwy ziemniaka i owocu banana – opisuje warunki prawidłowego prowadzenia i dokumentowania obserwacji	– wymienia etapy procedury naukowej – opisuje warunki prawidłowego planowania i przeprowadzania eksperymentów (jeden badany parametr, powtórzenia, próby kontrolne, standaryzacja warunków eksperymentu) – podaje różnicę pomiędzy obserwacją a eksperymentem – formułuje wnioski na podstawie wyników obserwacji i doświadczenia	– przygotowuje preparat mikroskopowy – opisuje sposób dokumentowania wyników eksperymentów	– formułuje hipotezy – planuje sposób weryfikacji hipotezy – wyjaśnia różnicę między próbą badawczą a próbą kontrolną – wymienia przykłady danych jakościowych i danych ilościowych	– stosuje metodę naukową do rozwiązywania problemów badawczych
	2.	W stronę teorii naukowej	– omawia założenia teorii ewolucji	– wymienia podstawowe kryteria naukowości – wymienia przykłady bezpośrednich i pośrednich dowodów ewolucji	– wyjaśnia, dlaczego teoria ewolucji jest centralną teorią biologii	– planuje i przeprowadza wybrane obserwacje i eksperymenty, np. badanie aktywności enzymu w komórkach bulwy ziemniaka	– charakteryzuje bezpośrednie i pośrednie dowody ewolucji
Wynalazki, które zmieniły świat	3.	Pierwszy mikroskop i rozwój technik mikroskopowych, pierwsze szczepionki	– wymienia wybrane wynalazki i odkrycia związane z rozwojem nauk o życiu – wymienia rodzaje mikroskopów – wyjaśnia, czym są i jak działają szczepienia ochronne – definiuje pojęcia: antygen, przeciwciało	– wyjaśnia, na jakiej zasadzie działa mikroskop optyczny - przyporządkowuje obrazy do mikroskopów, przy pomocy których zostały one uzyskane – wyszukuje informacje na temat pierwszego mikroskopu i rozwoju technik mikroskopowych oraz pierwszych szczepionek – rozróżnia rodzaje odporności i podaje ich przykłady	– omawia rodzaje mikroskopów – omawia rodzaje odporności – podaje argumenty przemawiające za powszechnością szczepień	– porównuje mikroskop optyczny z mikroskopem elektronowym – wyjaśnia, jaki wpływ na rozwój biologii i medycyny miało wynalezienie mikroskopu – analizuje naukowe i społeczne znaczenie rozwoju technik mikroskopowych i wynalezienia szczepionek	– dowodzi związku pomiędzy wynalezieniem mikroskopu a podejściem ludzi do problemów higieny, chorób zakaźnych, leczenia – wyjaśnia, czym są szczepionki skojarzone
	4.	Od antybiotyków po łańcuchową reakcję polimerazy	– definiuje pojęcia: antybiotyk, łańcuchowa reakcja polimerazy (PCR), biotechnologia – wyszukuje informacje na temat pierwszych antybiotyków oraz analizuje naukowe i społeczne znaczenie ich odkrycia – określa znaczenie biotechnologii tradycyjnej i biotechnologii nowoczesnej	– omawia historię odkrycia penicyliny – wyszukuje informacje na temat odkrycia termostabilnej polimerazy DNA i rozwoju biotechnologii molekularnej – podaje przykłady zastosowania techniki PCR w życiu człowieka	– wyjaśnia, na czym polegała jakościowa zmiana w medycynie po odkryciu i upowszechnieniu antybiotyków – omawia historię wybranych odkryć i wynalazków, analizując proces dokonywania odkrycia lub wynalazku i wskazując uwarunkowania tego procesu – wyjaśnia różnicę między działaniem związków chemicznych o charakterze bakteriobójczym a działaniem związków chemicznych o charakterze cytostatycznym	– wyjaśnia przyczyny powstawania oporności bakterii na antybiotyki i wiąże ten proces z niewłaściwymi zachowaniami ludzi – uzasadnia, że mutacje mają znaczenie dla powstania oporności bakterii na antybiotyki – analizuje znaczenie naukowe i społeczne odkrycia termostabilnej polimerazy DNA i rozwoju biotechnologii molekularnej – analizuje kolejne etapy łańcuchowej reakcji polimerazy	– ocenia znaczenie poszczególnych odkryć i wynalazków, wybiera najważniejsze odkrycia i wynalazki oraz uzasadnia swój wybór
Energia – od Słońca do żarówki	5.	Fotosynteza i oddychanie	– omawia znaczenie fotosyntezy – wskazuje chloroplasty jako miejsce zachodzenia fotosyntezy – omawia znaczenie oddychania komórkowego – wskazuje mitochondria jako miejsce zachodzenia oddychania tlenowego	– wyjaśnia, na czym polegają fotosynteza i oddychanie tlenowe – zapisuje reakcje fotosyntezy i oddychania tlenowego – określa funkcje ATP – wyjaśnia znaczenie wymiany gazowej – wymienia przykłady organizmów przeprowadzających: fotosyntezę, oddychanie tlenowe, oddychanie beztlenowe, fermentację	– omawia przebieg fotosyntezy – wyjaśnia związek pomiędzy budową ATP a jego funkcją jako przenośnika użytecznej biologicznie energii chemicznej – określa znaczenie oddychania beztlenowego i fermentacji	– wyjaśnia, skąd pochodzi zielone zabarwienie roślin – porównuje fotosyntezę z oddychaniem	– wykazuje różnice między oddychaniem tlenowym a oddychaniem beztlenowym i fermentacją
	6.	Energia w ekosystemie	– wyjaśnia role producentów, konsumentów i destruentów w ekosystemie – definiuje pojęcie łańcuch pokarmowy – przestawia schematycznie przepływ energii przez ekosystem	– omawia przepływ energii przez ekosystemy wodne i lądowe – rysuje piramidę energii – wyjaśnia, dlaczego energia przepływa przez ekosystem	– wyjaśnia, na czym polega lokalne znaczenie chemosyntezy – wyjaśnia, dlaczego ekosystemy są uzależnione od dopływu energii z zewnątrz	– wyjaśnia funkcjonowanie oaz hydrotermalnych	– przewiduje losy ekosystemu, który został odcięty od zewnętrznych dostaw energii – przewiduje kolejność obumierania poszczególnych poziomów troficznych
Cykle, rytmy i czas	8.	Cykle, rytmy i czas	– wyjaśnia pojęcia: rytm okołodobowy, rytm miesięczny, rytm roczny – wymienia przykłady zjawisk i procesów biologicznych odbywających się cyklicznie – wymienia przykłady procesów życiowych wykazujących rytmikę okołodobową	– wyjaśnia przystosowawcze znaczenie rytmu okołodobowego – omawia okołodobowy rytm aktywności człowieka ze szczególnym uwzględnieniem roli szyszynki – analizuje wpływ sytuacji zaburzających działanie zegara biologicznego na zdrowie człowieka	– omawia przykłady zjawisk i procesów biologicznych odbywających się cyklicznie – wyjaśnia, na czym polega znaczenie biologiczne sezonowej aktywności zwierząt (np. hibernacja, estywacja, okres godów) – podaje przykłady migracji w świecie zwierząt	– analizuje dobowy rytm wydzielania hormonów – opisuje niektóre aspekty rytmiki dobowej u roślin – omawia zjawisko fotoperiodyzmu roślin – ocenia znaczenie biologiczne sezonowej aktywności zwierząt	– analizuje kolejne fazy cyklu miesiączkowego
Zdrowie	9.	Stan zdrowia. Czynniki wpływające na zdrowie	– wyjaśnia, czym jest zdrowie – wyjaśnia, czym jest homeostaza – wymienia przykłady parametrów ważnych dla utrzymania homeostazy – wymienia czynniki wpływające na zdrowie człowieka	– wyjaśnia, w jaki sposób organizm zachowuje homeostazę – opisuje stan zdrowia w aspekcie fizycznym, psychicznym i społecznym – klasyfikuje czynniki wpływające na zdrowie człowieka	– omawia mechanizm regulacji temperatury ciała człowieka – analizuje wpływ czynników wewnętrznych i zewnętrznych na zdrowie	– omawia mechanizm sprzężenia zwrotnego ujemnego – wyjaśnia znaczenie sprzężenia zwrotnego ujemnego w utrzymaniu homeostazy organizmu	– podaje przykłady parametrów fizjologicznych regulowanych na zasadzie sprzężeń zwrotnych
	10.	Choroba jako zakłócenie homeostazy	– definiuje chorobę jako zakłócenie dynamicznej równowagi wewnętrznej organizmu – charakteryzuje wpływ różnych czynników o charakterze cywilizacyjnym na zdrowie – definiuje pojęcie stres – wymienia przykłady chorób cywilizacyjnych i społecznych – omawia znaczenie badań profilaktycznych	– wymienia przykłady czynników fizycznych, chemicznych i biologicznych, które przyczyniają się do powstawania chorób – przewiduje wpływ stylu i trybu życia ludzi na ich zdrowie – omawia znacznie badań profilaktycznych – analizuje wpływ czynników wewnętrznych i zewnętrznych na zdrowie	– omawia wpływ wybranych czynników biologicznych na zdrowie – rozróżnia choroby cywilizacyjne i społeczne	– charakteryzuje choroby genetyczne, nowotworowe, zakaźne, cywilizacyjne i społeczne – analizuje wpływ czynników dziedzicznych na prawdopodobieństwo wystąpienia określonych chorób	– klasyfikuje wybrane choroby ze względu na przyczyny ich powstawania – omawia znaczenie stresu dla funkcjonowania organizmu
	12.	Woda w organizmie	– wyjaśnia, czym jest bilans wodny organizmów	– wyjaśnia, na czym polega osmoregulacja – wyjaśnia, na czym polega transpiracja	– omawia mechanizmy osmoregulacji zwierząt żyjących w różnych środowiskach – określa, jakie znaczenie w bilansie wodnym roślin ma transpiracja – określa, jakie jest znaczenie aparatów szparkowych w transpiracji	– analizuje i porównuje bilans wodny zwierząt żyjących w różnych środowiskach (środowisko lądowe, wody słodkie i słone)	– analizuje pobieranie i transport wody w roślinie
Wielcy rewolucjoniści nauki	13.	Arystoteles i początki biologii. Linneusz i porządek przyrody	– definiuje pojęcia: sztuczny system klasyfikacji, naturalny system klasyfikacji organizmów, gatunek – wymienia kryteria klasyfikowania organizmów – wymienia główne rangi taksonów	– określa zadania systematyki – uzasadnia potrzebę porządkowania wiedzy o organizmach żywych – wyjaśnia, na czym polega binominalny system nazewnictwa gatunków	– wyjaśnia zasady sztucznego i naturalnego systemu klasyfikacji organizmów – wykazuje przełomowe znaczenie dokonań Arystotelesa i Linneusza dla rozwoju biologii – wyjaśnia, na czym polega hierarchiczny układ rang jednostek taksonomicznych	– przedstawia dokonania Arystotelesa i Linneusza na tle okresu historycznego, w którym ci uczeni żyli i pracowali – ocenia, jakie jest znaczenie systematyki dla rozwoju biologii, a zwłaszcza dla rozwoju teorii ewolucji	– wyjaśnia zasady konstruowania kluczy do oznaczania gatunków – oznacza rośliny przy użyciu prostego klucza opartego na wybranych cechach morfologicznych
	14.	Darwin i wyjaśnianie różnorodności organizmów	– wymienia podstawowe elementy teorii ewolucji drogą doboru naturalnego	– przedstawia znaczenie podróży Darwina na okręcie Beagle dla powstania teorii ewolucji na drodze doboru naturalnego	– wykazuje przełomowe znaczenie pracy Darwina dla rozwoju biologii – wymienia podstawowe prawidłowości ewolucji	– przedstawia dokonania Karola Darwina na tle okresu historycznego, w którym on żył i pracował – wyjaśnia różnice między doborem naturalnym a doborem sztucznym – wyjaśnia, dlaczego dzieło Darwina O powstawaniu gatunków jest zaliczane do książek, które wstrząsnęły światem	– wyjaśnia, w jaki sposób wybrani uczeni dokonali swoich najważniejszych odkryć

Wątek: chemia

1. Metoda naukowa i wyjaśnianie świata (1.2)

Ocena dopuszczająca [1]	Ocena dostateczna [1 + 2]	Ocena dobra [1 + 2 + 3]	Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4]
Uczeń: –określa, czym zajmują się nauki przyrodnicze –wyjaśnia pojęcie metoda naukowa –wyjaśnia, do czego służą teorie naukowe –podaje, czego dotyczy obserwacja –podaje, czego dotyczy eksperyment –wymienia i stosuje zasady BHP obowiązujące w pracowni chemicznej –podaje nazwy podstawowego sprzętu i szkła laboratoryjnego –podaje obserwacje do doświadczenia chemicznego –podaje nazwy podstawowych substancji poznanych na lekcjach chemii –zapisuje wzory chemiczne podstawowych substancji poznanych na lekcjach chemii –zapisuje proste równania reakcji chemicznych (cząsteczkowo, jonowo, jonowo w sposób skrócony) –wyjaśnia, na czym polega spalanie całkowite i niecałkowite –definiuje pojęcie denaturacja –definiuje pojęcia: dysocjacja jonowa, elektrolit –określa ładunek kationów i anionów	Uczeń: –podaje różnicę między obserwacją a eksperymentem –wyjaśnia pojęcie hipoteza –wymienia części składowe opisu doświadczenia chemicznego –podaje możliwości wykorzystania doświadczeń chemicznych –formułuje wnioski z prostych doświadczeń chemicznych –wyjaśnia przebieg procesu tworzenia się jonów: kationów, anionów –odróżnia nazwy zwyczajowe od systematycznych –stosuje nazwy systematyczne i zwyczajowe najważniejszych substancji poznanych na lekcjach chemii	Uczeń: –wyjaśnia, na czym polega doskonalenie i rozwój nauki –wyjaśnia pojęcia: powtarzalność eksperymentu, próba kontrolna –podaje nazwy sprzętu i szkła laboratoryjnego –opisuje typowe doświadczenia chemiczne –zapisuje wzory chemiczne substancji –zapisuje równania reakcji chemicznych w formie cząsteczkowej, jonowej i jonowej skróconej –wymienia rodzaje doświadczeń chemicznych –opisuje substancje będące elektrolitami	Uczeń: –opisuje etapy prowadzące do włączenia lub nie włączenia danej hipotezy do teorii naukowej (np. dotyczące efektu Tyndalla) –opisuje rodzaje doświadczeń chemicznych –zapisuje trudniejsze równania reakcji chemicznych –przedstawia przebieg reakcji chemicznych za pomocą modeli –wyjaśnia, dlaczego roztwory elektrolitów przewodzą prąd elektryczny –swobodnie posługuje się nazewnictwem i wzorami chemicznymi wprowadzonymi na lekcjach chemii

Wybrane wiadomości i umiejętności, wykraczające poza treść wymagań podstawy programowej, których spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej. Uczeń:

–formułuje hipotezy,

–projektuje doświadczenie chemiczne, dzięki któremu można zweryfikować postawioną hipotezę.

2. Wynalazki, które zmieniły świat (9.2)

Ocena dopuszczająca [1]	Ocena dostateczna [1 + 2]	Ocena dobra [1 + 2 + 3]	Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4]
Uczeń: –wymienia właściwości wspólne dla wszystkich metali –podaje właściwości metali, które umożliwiają ich rozróżnianie –definiuje pojęcie stop metali –podaje przykłady stopów metali –wymienia podstawowe zastosowania niektórych metali i ich stopów –wyjaśnia pojęcie ruda metali –definiuje pojęcie szkło –podaje właściwości szkła –podaje zastosowania szkła –wymienia przykłady i zastosowania produktów ceramicznych –wymienia podstawowe surowce stosowane do produkcji papieru –określa główny składnik wykorzystywany do produkcji papieru –określa właściwości celulozy –definiuje pojęcia: mydło, detergent –podaje przykłady kosmetyków i leków naturalnych stosowanych w starożytności –wyjaśnia, co to jest ropa naftowa –wymienia produkty przeróbki ropy naftowej –wyjaśnia znaczenie paliw dla współczesnego człowieka –omawia różnice między włóknami naturalnymi a włóknami sztucznymi (pochodzenie) –wymienia wady i zalety stosowania tworzyw sztucznych –podaje zastosowanie prochu czarnego –podaje zastosowania nitrogliceryny –podaje, kto jako pierwszy otrzymał dynamit –omawia zastosowania dynamitu	Uczeń: –wyjaśnia pochodzenie nazw epok prehistorycznych – epoki brązu oraz epoki żelaza –porównuje właściwości niektórych metali i ich stopów –podaje sposoby otrzymywania metali z rud –zapisuje równania reakcji redukcji tlenków żelaza –wymienia surowce wykorzystywane do produkcji szkła –wyjaśnia, co to jest kaolin –wymienia surowce stosowane do produkcji ceramiki –określa właściwości porcelany –wymienia etapy produkcji papieru –podaje przykłady rodzajów papieru –podaje zapis słowny reakcji zmydlania tłuszczów –wymienia zastosowania produktów przeróbki ropy naftowej –wyjaśnia znaczenie ropy naftowej w życiu codziennym –wyjaśnia pojęcie celuloid –wyjaśnia różnice między prochem czarnym a prochem bezdymnym –wyjaśnia, co to jest dynamit	Uczeń: –wyjaśnia pojęcie patyna –omawia sposób powstawania patyny –wymienia skład pierwiastkowy najważniejszych stopów metali –wymienia surowce wykorzystywane do produkcji stopów żelaza –wymienia kolejno procesy zachodzące w wielkim piecu –opisuje historię powstawania szkła –wymienia etapy produkcji porcelany –opisuje wybrane rodzaje papieru –opisuje historię powstawania mydła –wymienia procesy, które umożliwiły obróbkę surowców naturalnych stosowanych do produkcji kosmetyków –wyjaśnia (na przykładzie) wpływ rozwoju medycyny na zdrowie ludzi –wymienia niektóre substancje stosowane do modyfikacji właściwości tworzyw sztucznych –wymienia podstawowe składniki wykorzystywane do produkcji celuloidu –wymienia składniki prochu czarnego –wymienia właściwości nitrogliceryny i dynamitu	Uczeń: –opisuje znaczenie niektórych surowców wykorzystywanych w procesie wielkopiecowym –wyjaśnia przebieg kolejnych etapów zachodzących podczas produkcji stopów żelaza w wielkim piecu –zapisuje równania reakcji chemicznych zachodzących w wielkim piecu –analizuje wpływ metali i ich stopów na rozwój cywilizacji –opisuje historię powstawania porcelany –analizuje historię utrwalania informacji od wykorzystania glinianych tabliczek do stosowania papieru –omawia otrzymywanie niektórych rodzajów papieru –omawia rozwój procesu produkcji środków czystości oraz kosmetyków na przestrzeni wieków –wyjaśnia różnice w działaniu salicyny i aspiryny –omawia rozwój przemysłu tworzyw sztucznych –analizuje znaczenie tworzyw sztucznych w różnych dziedzinach życia –wyjaśnia, czym jest nitrogliceryna –opisuje znaczenie prochu, dynamitu oraz nitrogliceryny w wybranych aspektach życia człowieka

Wybrane wiadomości i umiejętności, wykraczające poza treść wymagań podstawy programowej, których spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej. Uczeń:

–opisuje zastosowania magnetytu,

–opisuje różne rodzaje stali,

–łączy właściwości różnych rodzajów stali z ich zastosowaniami,

–porównuje właściwości gliny i produktów jej przeróbki,

–opisuje środki wybuchowe inne niż proch, dynamit i nitrogliceryna.

3. Energia – od Słońca do żarówki (10.2)

Ocena dopuszczająca [1]	Ocena dostateczna [1 + 2]	Ocena dobra [1 + 2 + 3]	Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4]
Uczeń: –wymienia procesy zachodzące na Ziemi dzięki energii słonecznej –podaje najpopularniejszy sposób uzyskiwania energii przez człowieka –definiuje pojęcia: układ, otoczenie –podaje przykłady parametrów układu –dzieli procesy na egzo- i endoenergetyczne –podaje przykłady procesów egzo- i endoenergetycznych –określa, czy proces jest samorzutny, czy wymuszony –zalicza układy do otwartych, zamkniętych lub izolowanych –wymienia źródła światła –wyjaśnia pojęcie energooszczędny	Uczeń: –opisuje rodzaje układów (otwarty, zamknięty, izolowany) –podaje przykłady układów: otwartego, zamkniętego i izolowanego –omawia sposoby wydzielania się energii –podaje przykłady procesów samorzutnych i wymuszonych –wymienia substancje, z których wykonuje się świece –omawia właściwości substancji, z których wykonuje się świece –opisuje zjawiska zachodzące podczas spalania świecy –opisuje budowę żarówki	Uczeń: –definiuje pojęcie energia wewnętrzna –omawia zmiany energii układu w reakcjach egzoenergetycznych i endoenergetycznych –definiuje pojęcie energia aktywacji –omawia substancje wykorzystywane jako źródła światła	Uczeń: –opisuje procesy samorzutne, wymuszone –wyjaśnia pojęcia: samozapłon, temperatura samozapłonu –wymienia wady i zalety poznanych źródeł światła –przedstawia właściwości, jakie powinno mieć doskonałe źródło światła wytworzone przez człowieka

Wybrane wiadomości i umiejętności, wykraczające poza treść wymagań podstawy programowej, których spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej. Uczeń:

–opisuje działanie ogrzewaczy chemicznych oraz podaje odpowiednie przykłady,

–omawia zmiany energii substratów i produktów w reakcji egzoenergetycznej i endoenergetycznej,

–omawia zjawisko luminescencji,

–wyjaśnia sposób zastosowania pierwiastków promieniotwórczych do pozyskiwania energii.

4. Cykle, rytmy i czas (19.2)

Ocena dopuszczająca [1]	Ocena dostateczna [1 + 2]	Ocena dobra [1 + 2 + 3]	Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4]
Uczeń: –przedstawia podział reakcji chemicznych ze względu na ich szybkość –wymienia czynniki, które mogą wpływać na szybkość reakcji chemicznych –wyjaśnia pojęcie szereg aktywności metali –porównuje aktywność chemiczną substancji, stężenie roztworów, wpływ temperatury na szybkość reakcji chemicznej w prowadzonych doświadczeniach chemicznych –definiuje pojęcie katalizator –definiuje pojęcia: korozja, rdzewienie –podaje podstawowe sposoby zabezpieczenia metali i ich stopów przed korozją –definiuje pojęcia: fermentacja alkoholowa, fermentacja octowa, jełczenie –podaje proste sposoby zapobiegania lub spowalniania niekorzystnych przemian żywności, takich jak jełczenie masła –podaje przykłady czynników środowiska wpływających na starzenie się skóry –wymienia substancje chroniące skórę przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych	Uczeń: –podaje obserwacje i formułuje wnioski do doświadczeń chemicznych, w których badano wpływ różnych czynników na szybkość reakcji chemicznej –porównuje aktywność chemiczną metali na podstawie ich położenia w szeregu aktywności –określa wpływ katalizatora na przebieg reakcji chemicznej –wymienia materiały niemetaliczne mogące ulegać korozji –definiuje pojęcia: korozja chemiczna, korozja elektrochemiczna –wyjaśnia, na czym polega proces psucia się żywności, np. kwaśnienie wina –wyjaśnia, do czego służą dodatki do żywności, np. konserwanty –wyjaśnia pojęcie rodniki –opisuje funkcje niektórych substancji stosowanych w kosmetykach do ciała	Uczeń: –opisuje doświadczenia chemiczne, w których badano wpływ różnych czynników na szybkość reakcji chemicznej –przewiduje przebieg doświadczenia chemicznego na podstawie analizy szeregu aktywności metali –przedstawia podział katalizatorów –opisuje wybrane rodzaje katalizatorów –podaje, jakie czynniki środowiska powodują korozję –wyjaśnia wpływ różnych czynników na szybkość rdzewienia –podaje sposoby zabezpieczania metali i ich stopów przed korozją lub spowalniania tego procesu –zapisuje równanie reakcji fermentacji octowej, uwzględniając warunki, w jakich ona zachodzi –przedstawia przyczyny jełczenia masła –wyjaśnia, w jaki sposób można spowolnić proces jełczenia masła –podaje przykłady rodników	Uczeń: –projektuje doświadczenia chemiczne z wykorzystaniem metali o różnej aktywności chemicznej –podaje przykłady reakcji chemicznych zachodzących z użyciem katalizatora (również w procesach biochemicznych) –opisuje czynniki powodujące korozję wybranych materiałów niemetalicznych –opisuje przemiany zachodzące podczas procesu rdzewienia –określa wpływ różnych dodatków metalicznych na szybkość rdzewienia –analizuje wpływ różnych czynników na zmiany właściwości żywności –przedstawia substancje oraz czynniki zapobiegające psuciu się żywności lub spowalniające ten proces –wyjaśnia sposób działania wolnych rodników na dowolnym przykładzie –analizuje warunki, w jakich należy stosować niektóre kosmetyki, aby substancje w nich zawarte działały skutecznie, nie szkodziły

Wybrane wiadomości i umiejętności, wykraczające poza treść wymagań podstawy programowej, których spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej. Uczeń:

–wyjaśnia wpływ katalizatora na przebieg reakcji chemicznych poznanych na lekcjach chemii,

–analizuje zachowanie różnych powłok metalicznych stosowanych na żelazie w momencie ich uszkodzenia,

–wyjaśnia proces pasywacji na wybranych przykładach.

5. Zdrowie (21.2)

Ocena dopuszczająca [1]	Ocena dostateczna [1 + 2]	Ocena dobra [1 + 2 + 3]	Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4]
Uczeń: –wymienia główne składniki pożywienia oraz ich funkcje –podaje, od czego zależy dobór diety –wyjaśnia pojęcie metabolizm (przemiana materii) –podaje przykłady pokarmów będących źródłem poszczególnych składników –definiuje pojęcie tłuszcze –klasyfikuje cholesterol jako alkohol –wyjaśnia działanie cholesterolu w organizmie –wymienia elementy diety odchudzającej –określa, jakie funkcje pełni glukoza –zapisuje wzór sumaryczny glukozy –podaje nazwę kwasu odpowiedzialnego za uczucie zmęczenia mięśni –omawia zastosowania odżywek oraz środków dopingujących –definiuje pojęcia: substancje lecznicze, alergia, termin przydatności leku –wymienia niektóre substancje powodujące alergie	Uczeń: –wyjaśnia pojęcie zbilansowana dieta –wymienia kierunki przemian metabolicznych –podaje produkty hydrolizy tłuszczów –opisuje znaczenie błonnika pokarmowego dla organizmu –wyjaśnia pojęcie wartość energetyczna pokarmów –omawia znaczenie ćwiczeń fizycznych podczas odchudzania –zapisuje równanie reakcji spalania całkowitego glukozy –wyjaśnia, kiedy w organizmie powstaje kwas mlekowy –określa, jakie dwa rodzaje substancji są składnikami leków –omawia przykładowe objawy alergii –wyjaśnia, dlaczego przeterminowane leki należy przekazać do apteki w celu utylizacji –wyjaśnia pojęcie dawka lecznicza	Uczeń: –przedstawia przykłady przemian metabolicznych dostarczających energii oraz wymagających dostarczania energii –opisuje przemianę kwasów tłuszczowych zachodzącą w organizmie –wyjaśnia działanie błonnika pokarmowego –wyjaśnia, kiedy odchudzanie jest skuteczne –zapisuje równanie reakcji chemicznej, w której wyniku powstaje kwas mlekowy –charakteryzuje odżywki stosowane przez sportowców –wyjaśnia przyczyny stosowania środków dopingujących przez niektórych sportowców –wyjaśnia pojęcie interakcja leków	Uczeń: –omawia metabolizm substancji odżywczych w organizmie –omawia znaczenie kwasów tłuszczowych nienasyconych i nasyconych dla organizmu –analizuje wybrane diety odchudzające –opisuje przemiany glukozy zachodzące w organizmie –wymienia odżywki i środki dopingujące dla sportowców i omawia skutki ich stosowania –wymienia substancje znajdujące się w leku na przeziębienie –wyjaśnia, czym jest alergia –omawia, co się dzieje z przeterminowaną aspiryną (jaka przemiana zachodzi) –wyjaśnia, na czym polegają interakcje leków: synergia i antagonizm

Wybrane wiadomości i umiejętności, wykraczające poza treść wymagań podstawy programowej, których spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej. Uczeń:

–omawia rolę enzymów w procesie trawienia pokarmów,

–podaje przykłady enzymów oraz wyjaśnia ich działanie na określone substancje,

–opisuje proces trawienia skrobi,

–opisuje proces trawienia białka,

–omawia etapy badań przed wprowadzeniem nowego leku.

6. Wielcy rewolucjoniści nauki (3.2)

Ocena dopuszczająca [1]	Ocena dostateczna [1 + 2]	Ocena dobra [1 + 2 + 3]	Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4]
Uczeń: –wyjaśnia, kim byli alchemicy oraz co zawdzięczamy ich pracy –przyporządkowuje do nazwiska uczonego (Boyle, Lavoisier, Proust, Dalton, Mendelejew) odpowiednie dokonanie –definiuje pojęcie pierwiastek chemiczny –określa, jaką rolę odegrał Robert Boyle w docenieniu rangi eksperymentu naukowego –podaje treść prawa zachowania masy oraz wymienia uczonych związanych z tym prawem –wymienia dokonania, z którymi wiąże nazwisko Johna Daltona –wymienia dokonania Dmitrija Mendelejewa (prawo okresowości, układ okresowy pierwiastków chemicznych) –wykonuje proste obliczenia na podstawie prawa zachowania masy oraz stosunku masowego pierwiastków chemicznych w związku chemicznym	Uczeń: –wymienia wybrane odkrycia alchemików –łączy odkrycie z nazwiskiem uczonego –przedstawia, na wybranych przykładach, w jaki sposób uczeni dokonywali najważniejszych odkryć –podaje różnice między związkiem chemicznym a mieszaniną –opisuje działalność oraz dokonania naukowe Antoine’a L. Lavoisire’a –podaje treść prawa stałości składu związku chemicznego (prawo stosunków stałych) –przedstawia budowę materii opisaną przez Demokryta oraz Johna Daltona –omawia sposób tworzenia układu okresowego pierwiastków chemicznych Dmitrija Mendelejewa –oblicza zawartość procentową pierwiastka chemicznego w związku chemicznym	Uczeń: –omawia idee „czterech żywiołów” –wyjaśnia różnice między teorią filozoficzną a teorią sformułowaną na podstawie wyników eksperymentów –przedstawia dokonania wybranych uczonych na tle okresu historycznego, w którym żyli i pracowali –omawia działalność Josepha L. Prousta i Josepha Pristley’a –podaje prawo stosunków wielokrotnych –dokonuje obliczeń, wykorzystując znajomość omawianych praw	Uczeń: –omawia koncepcję flogistonu –wyjaśnia znaczenie (wybranych) odkryć, przełomowych dla rozwoju danej dziedziny nauki –omawia znaczenie przełomowych odkryć dla życia codziennego (np. obliczenia wykonywane na podstawie prawa zachowania masy, przewidywanie zachowania się substancji w określonych warunkach, reakcjach chemicznych)

Wybrane wiadomości i umiejętności, wykraczające poza treść wymagań podstawy programowej, których spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej. Uczeń:

–opisuje działania i dokonania alchemików, wyjaśnia czy ich teorie okazały się prawdą, czy fałszem,

–wyjaśnia pojęcie barodontalgia i łączy je z odpowiednią teorią naukową,

–omawia rozwój teorii dotyczącej budowy materii i dokonania poszczególnych uczonych na przestrzeni wieków,

–opisuje próby klasyfikacji pierwiastków chemicznych oraz historię rozwoju układu okresowego pierwiastków chemicznych z uwzględnieniem autorów tych prac.

Wątek: fizyka

1. i 2. Widzę, doświadczam, więc rozumiem

Poziom podstawowy		Poziom ponadpodstawowy
wymagania konieczne stopień dopuszczający	wymagania podstawowe stopień dostateczny	wymagania rozszerzające stopień dobry	wymagania dopełniające stopień bardzo dobry	wymagania wykraczające stopień celujący
Uczeń:
– wskazuje jedno zjawisko fizyczne przewidziane teoretycznie, a odkryte później – wskazuje różnice między obserwacją a eksperymentem	– wskazuje co najmniej dwa zjawiska fizyczne przewidziane teoretycznie, a odkryte później – wyjaśnia różnice pomiędzy obserwacją a eksperymentem – planuje wybraną obserwację – planuje wybrany eksperyment	– wymienia przykłady co najmniej trzech zjawisk fizycznych przewidzianych teoretycznie, a odkrytych później – opisuje warunki prawidłowego prowadzenia i dokumentowania obserwacji – opisuje warunki prawidłowego planowania i przeprowadzania eksperymentu – przeprowadza wybraną obserwację i wybrany eksperyment	– opracowuje i prezentuje wyniki przeprowadzonych obserwacji i eksperymentu	– wyróżnia etapy pracy badawczej (ustalenie problemu badawczego, sformułowanie hipotezy, zaplanowanie eksperymentu) – przeprowadza zaplanowany przez siebie eksperyment, opracowuje wyniki i formułuje na ich podstawie wnioski potwierdzające lub odrzucające postawioną wcześniej hipotezę

3. Telegraf, telefon, radio… Co jeszcze przed nami?

Poziom podstawowy		Poziom ponadpodstawowy
wymagania konieczne stopień dopuszczający	wymagania podstawowe stopień dostateczny	wymagania rozszerzające stopień dobry	wymagania dopełniające stopień bardzo dobry	wymagania wykraczające stopień celujący
Uczeń:
– wyszukuje informacje o najważniejszym jego zdaniem wybranym wynalazku lub odkryciu – wyszukuje informacje na temat odkrycia telegrafu telefonu i radia – uczestniczy mało aktywnie w burzy mózgów pt. Bez jakich przedmiotów nie wyobrażam sobie życia, czyli niezbędnik człowieka XXI wieku	– opisuje tło historyczne wybranego odkrycia lub wynalazku – opisuje tło historyczne odkrycia telegrafu, telefonu i radia – wyszukuje informacje dotyczące historii radia i telewizji – uczestniczy w burzy mózgów z większym zaangażowaniem, np. prezentuje, uzasadniając wybór, jeden przedmiot, który uznaje za niezbędny do życia	– analizuje i przedstawia naukowe, społeczne i ekonomiczne znaczenie wybranego wynalazku lub odkrycia – analizuje i przedstawia naukowe, społeczne i ekonomiczne znaczenie odkrycia telegrafu, telefonu i radia – analizuje i selekcjonuje informacje dotyczące historii radia i telewizji – uczestniczy aktywnie w burzy mózgów, np. prezentuje, uzasadniając wybór, przynajmniej trzy przedmioty, które uznaje za niezbędne do życia	– analizuje, na przykładzie wybranego odkrycia lub wynalazku, proces twórczy i wskazuje czynniki warunkujące jego powodzenie lub trudności – analizuje, na przykładzie wynalezienia telefonu, telegrafu lub radia, proces twórczy i wskazuje czynniki warunkujące jego powodzenie lub trudności – przygotowuje prezentację multimedialną dotyczącą historii radia i telewizji – aktywnie uczestniczy w burzy mózgów i, przyjmując rolę lidera, podsumowuje wyniki pracy swojej grupy i prezentuje je pozostałym uczniom	– wskazuje czynniki wpływające na rozwój współczesnej nauki i technologii – przeprowadza wywód myślowy o tym, że wynalazki tworzą wynalazki, i popiera go przykładami – aktywnie uczestniczy w burzy mózgów i podsumowuje pracę wszystkich grup, tworząc „niezbędnik człowieka XXI wieku”

4. Od turbiny Herona z Aleksandrii do wysoko wydajnych silników cieplnych i elektrycznych

Poziom podstawowy		Poziom ponadpodstawowy
wymagania konieczne stopień dopuszczający	wymagania podstawowe stopień dostateczny	wymagania rozszerzające stopień dobry	wymagania dopełniające stopień bardzo dobry	wymagania wykraczające stopień celujący
Uczeń:
– wyszukuje wiadomości dotyczące silników parowych, spalinowych i elektrycznych – uczestniczy mało aktywnie w budowaniu mapy mentalnej Wynalazki tworzą wynalazki	– analizuje i selekcjonuje informacje dotyczące budowy i zasady działania silników parowych, spalinowych i elektrycznych – uczestniczy w budowaniu mapy mentalnej z większym zaangażowaniem, np. wyszukuje trzy wynalazki, tworzące logiczny ciąg, w którym następny wynalazek nie mógłby istnieć bez poprzedniego	– analizuje historię odkryć silników różnego typu i wskazuje ich logiczny ciąg – uczestniczy aktywnie w budowaniu mapy mentalnej, np. wskazuje hipotetyczny kierunek rozwoju danego obszaru wiedzy, analizując ciąg logiczny trzech wynalazków	– analizuje budowę i zasadę działania silników różnego typu, a następnie wskazuje obszary ich najbardziej ekonomicznego wykorzystania; uzasadnia swoje zdanie – przygotowuje prezentację multimedialną dotyczącą budowy i zasady działania silników parowych, spalinowych i elektrycznych – przyjmując rolę lidera, podsumowuje wyniki pracy grupy tworzącej mapę mentalną oraz przedstawia je pozostałym uczniom	– analizuje czynniki przyrodnicze środowiska i wskazuje, prawidłowy jego zdaniem, kierunek rozwoju nauki związanej z napędami wykorzystywanymi w przemyśle

5. i 6. Czy słowo światło zawsze oznacza to samo?

Poziom podstawowy		Poziom ponadpodstawowy
wymagania konieczne stopień dopuszczający	wymagania podstawowe stopień dostateczny	wymagania rozszerzające stopień dobry	wymagania dopełniające stopień bardzo dobry	wymagania wykraczające stopień celujący
Uczeń:
– wyszukuje wiadomości o termicznych i nietermicznych źródłach światła – uczestniczy mało aktywnie w burzy mózgów pt. Jak Słońce może nam pomóc obniżyć rachunek za prąd?	– analizuje i selekcjonuje zdobyte wiadomości o termicznych i nietermicznych źródłach światła – opisuje widma światła pochodzące z różnych źródeł – uczestniczy z większym zaangażowaniem w tematycznej burzy mózgów	– analizuje widma światła pochodzącego z różnych źródeł, a następnie wykazuje ich podobieństwa i różnice między nimi – przygotowuje i przedstawia wiadomości dotyczące cech charakterystycznych energii słonecznej – uczestniczy aktywnie w tematycznej burzy mózgów	– przygotowuje prezentację multimedialną dotyczącą podobieństw światła lasera i światła żarówki oraz różnic między nimi – analizuje treść artykułu dotyczącego budowy i działania domowego spektroskopu – uczestniczy aktywnie w tematycznej burzy mózgów i, przyjmując rolę lidera, podsumowuje pracę grupy i prezentuje wyniki pozostałym uczniom	– kieruje pracą grupy tworzącej model spektroskopu i wykonującej doświadczenia – uczestniczy aktywnie w tematycznej burzy mózgów i podsumowuje pracę wszystkich grup

7. i 8. Wizje, czyli jak nauka zmieni świat w XXI wieku

Poziom podstawowy		Poziom ponadpodstawowy
wymagania konieczne stopień dopuszczający	wymagania podstawowe stopień dostateczny	wymagania rozszerzające stopień dobry	wymagania dopełniające stopień bardzo dobry	wymagania wykraczające stopień celujący
Uczeń:
– wyszukuje wiadomości o półprzewodnikach, diodach, tranzystorach, ciekłych kryształach lub nadprzewodnikach (do wyboru) – uczestniczy mało aktywnie w tworzeniu mapy mentalnej pt. Dlaczego w laboratorium naukowym warto marzyć?	– analizuje i selekcjonuje wiadomości dotyczące elementów współczesnej elektroniki – analizuje i selekcjonuje informacje dotyczące zmian właściwości ciekłych kryształów pod wpływem pola elektrycznego – uczestniczy w budowaniu tematycznej mapy mentalnej z większym zaangażowaniem	– wyszukuje w internecie i przedstawia filmy ukazujące świat elektroniki w XXI wieku – uczestniczy aktywnie w budowaniu tematycznej mapy mentalnej	– przygotowuje i przedstawia prezentację multimedialną dotyczącą elementów współczesnej elektroniki – przygotowuje i przedstawia prezentację multimedialną dotyczącą zmian właściwości ciekłych kryształów pod wpływem pola elektrycznego – przyjmuje rolę lidera i podsumowuje wyniki pracy grupy tworzącej mapę mentalną oraz przedstawia je pozostałym uczniom	– wyszukuje, analizuje i prezentuje informacje dotyczące nanotechnologii; wyjaśnia znaczenie dwóch nagród R.P. Feynmana, wyznaczonych przez uczonego w czasie słynnego wykładu pt. „Na dole jest jeszcze dużo miejsca”

9. Zdrowie

Poziom podstawowy		Poziom ponadpodstawowy
wymagania konieczne stopień dopuszczający	wymagania podstawowe stopień dostateczny	wymagania rozszerzające stopień dobry	wymagania dopełniające stopień bardzo dobry	wymagania wykraczające stopień celujący
Uczeń:
– wyszukuje wiadomości o zjawiskach okresowych w przyrodzie i metodach pomiaru czasu – wyszukuje wiadomości dotyczące historii kalendarza – uczestniczy mało aktywnie w dyskusji Rok, dzień i godzina dla mamy i dziecka	– analizuje i selekcjonuje informacje dotyczące zjawisk okresowych w przyrodzie i metod pomiaru czasu – analizuje i selekcjonuje informacje dotyczące historii kalendarza – analizuje i selekcjonuje informacje dotyczące historii zegara – uczestniczy w tematycznej dyskusji z większym zaangażowaniem	– omawia zjawiska okresowe, które są podstawą kalendarza, oraz metody pomiaru czasu – aktywnie uczestniczy w tematycznej dyskusji	– przygotowuje i przedstawia prezentację multimedialną dotyczącą historii kalendarza – przygotowuje i przedstawia prezentację multimedialną dotyczącą rodzajów zegarów i zasad ich działania – przyjmuje rolę lidera i podsumowuje wyniki tematycznej dyskusji	– przygotowuje i prezentuje opracowanie dotyczące termodynamicznej strzałki czasu

10. Podsumowanie i powtórzenie wiadomości

11. Zdrowie

Poziom podstawowy		Poziom ponadpodstawowy
wymagania konieczne stopień dopuszczający	wymagania podstawowe stopień dostateczny	wymagania rozszerzające stopień dobry	wymagania dopełniające stopień bardzo dobry	wymagania wykraczające stopień celujący
Uczeń:
– wyszukuje wiadomości o przepływie ciepła – uczestniczy mało aktywnie w burzy mózgów pt. Dlaczego trzeba ubierać się warstwowo	– analizuje i selekcjonuje informacje dotyczące sposobów przepływu ciepła – uczestniczy w tematycznej burzy mózgów z większym zaangażowaniem	– omawia wpływ zjawisk przepływu ciepła na proces termoregulacji organizmu – aktywnie uczestniczy w tematycznej burzy mózgów	– omawia objawy i sposoby zapobiegania wychłodzeniu i przegrzaniu organizmu człowieka – przygotowuje i przedstawia prezentację multimedialną dotyczącą fizycznych aspektów wymiany ciepła z otoczeniem i odzieży termoaktywnej – uczestniczy aktywnie w tematycznej burzy mózgów i, przyjmując rolę lidera, podsumowuje pracę grupy i prezentuje wyniki pozostałym uczniom	– analizuje i selekcjonuje wiadomości z różnych źródeł, a następnie przygotowuje i przedstawia prezentację pt. Co to znaczy, że mam gorączkę – uczestniczy aktywnie w tematycznej burzy mózgów i podsumowuje pracę wszystkich grup

12. Zdrowie

Poziom podstawowy		Poziom ponadpodstawowy
wymagania konieczne stopień dopuszczający	wymagania podstawowe stopień dostateczny	wymagania rozszerzające stopień dobry	wymagania dopełniające stopień bardzo dobry	wymagania wykraczające stopień celujący
Uczeń:
– wyszukuje wiadomości o zagrożeniach, których skutkiem są choroby kręgosłupa – wyszukuje wiadomości o maszynach prostych	– analizuje i selekcjonuje informacje dotyczące kręgosłupa jako układu mechanicznego – analizuje i selekcjonuje informacje dotyczące działania stawów jako maszyn prostych	– omawia objawy chorób kręgosłupa i sposoby zapobiegania tym chorobom, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu wykonywanej pracy na stan kręgosłupa	– przygotowuje i przedstawia prezentację multimedialną dotyczącą kręgosłupa jako układu biomechanicznego	– analizuje wypowiedź Bertranda Russella „Badania w dziedzinie medycyny dokonały tak olbrzymiego postępu, że dziś praktycznie biorąc nikt już nie jest zdrowy” i przedstawia znane odkrycia w dziedzinie diagnozowania i leczenia chorób kręgosłupa

Wynalazki, które zmieniły świat

Poziom podstawowy		Poziom ponadpodstawowy
wymagania konieczne stopień dopuszczający	wymagania podstawowe stopień dostateczny	wymagania rozszerzające stopień dobry	wymagania dopełniające stopień bardzo dobry	wymagania wykraczające stopień celujący
Uczeń:
– wskazuje sylwetki i dokonania jednego wybranego uczonego mającego jego zdaniem największy wpływ na rozwój danej dziedziny naukowej – uczestniczy mało aktywnie w tworzeniu mapy mentalnej pt. Jakie odkrycia uważam za kluczowe dla rozwoju fizyki w XXI wieku?	– wskazuje sylwetki i dokonania co najmniej dwóch wybranych uczonych mających jego zdaniem największy wpływ na rozwój danej dziedziny naukowej – analizuje działania wybranych uczonych i odkrywców, wskazując wpływ ich dokonań na rozwój fizyki – uczestniczy w tworzeniu tematycznej mapy mentalnej z większym zaangażowaniem	– analizuje dokonania wybranych uczonych lub odkrywców w kontekście okresu historycznego, w którym żyli i pracowali – uczestniczy aktywnie w tworzeniu tematycznej mapy mentalnej	– przeprowadza rozumowanie i wnioskowanie wskazujące na ciągłość i hierarchiczność odkryć naukowych, którego punktem wyjścia są słowa Newtona „Jeśli widzę dalej, to tylko dlatego, że stoję na ramionach olbrzymów” – przyjmuje rolę lidera i podsumowuje wyniki pracy grupy tworzącej mapę mentalną oraz przedstawia je pozostałym uczniom	– analizuje wybrany paradoks Zenona z Elei i na tej podstawie wykazuje niespójność wnioskowania tego uczonego

Wielcy rewolucjoniści nauki 

Poziom podstawowy		Poziom ponadpodstawowy
wymagania konieczne stopień dopuszczający	wymagania podstawowe stopień dostateczny	wymagania rozszerzające stopień dobry	wymagania dopełniające stopień bardzo dobry	wymagania wykraczające stopień celujący
Uczeń:
– wyszukuje podstawowe informacje na temat odkryć uczonego w ramach wybranego tematu (do wyboru: Newton i teoria grawitacji; Albert Einstein i teoria względności; Planck, Dirac, Heisenberg … i teoria kwantowa) – uczestniczy z niewielkim zaangażowaniem w pracach nad realizacją projektu uczniowskiego pt. Jakich przyjaciół miałby/miałaby… (Niels Bohr, Maria Skłodowska Curie… lub inny wybrany przez uczniów naukowiec), gdyby posiadał/posiadała swój profil na Facebooku	– przedstawia odkrycia uczonego w ramach wybranego tematu – uczestniczy w pracach nad realizacją projektu uczniowskiego z większym zaangażowaniem, np. wyszukuje dane biograficzne potrzebne do opracowania profilu uczonego na Facebooku	– analizuje odkrycia uczonego i przedstawia ich przełomowe znaczenie dla rozwoju fizyki w ramach wybranego tematu – przygotowuje i przedstawia prezentację pt. Newton i teoria grawitacji – uczestniczy aktywnie w pracach nad realizacją projektu uczniowskiego, np. opracowuje wiadomości, jakie znajomi uczonego mogliby umieścić na jego facebookowym profilu	– przygotowuje i przedstawia prezentację pt. Albert Einstein i teoria względności lub Planck, Dirac, Heisenberg … i teoria kwantowa – uczestniczy aktywnie w pracach nad realizacją projektu uczniowskiego i pełniąc rolę lidera podsumowuje wyniki pracy swojej grupy oraz przedstawia końcową prezentację	– pracuje aktywnie nad projektem uczniowskim i jest kreatywnym inspiratorem działań grupy

Wielcy rewolucjoniści nauki 

Poziom podstawowy		Poziom ponadpodstawowy
wymagania konieczne – stopień dopuszczający	wymagania podstawowe stopień dostateczny	wymagania rozszerzające stopień dobry	wymagania dopełniające stopień bardzo dobry	wymagania wykraczające stopień celujący
Uczeń:
– wyszukuje informacje o osiągnięciach naukowych, które zostały wykorzystane zarówno dla dobra człowieka, jak i przeciwko człowiekowi – uczestniczy z niewielkim zaangażowaniem w debacie oksfordzkiej pt. Etyka w nauce – konflikt czy symbioza	– wyszukuje i analizuje przynajmniej dwa osiągnięcia, których twórcy mogli mieć dylematy moralne związane z ich późniejszym wykorzystaniem – uczestniczy w tematycznej debacie oksfordzkiej z większym zaangażowaniem, np. znajduje argumenty popierające lub negujące prezentowaną hipotezę, czym wspomaga swoją grupę, ale nie pełni roli mówcy	– przedstawia i analizuje przynajmniej trzy odkrycia naukowe pod kątem ich wykorzystania przez ludzi – wykazując brak możliwości jednoznacznego przewidzenia przez naukowców zastosowania wyników ich pracy w przyszłości – uczestniczy aktywnie w tematycznej debacie oksfordzkiej, np. zabiera głos, nie będąc w grupie głównych mówców	– opracowuje i przedstawia prezentację pt. Rozszczepienie jądra atomowego – od broni jądrowej do elektrowni atomowej – uczestniczy aktywnie w tematycznej debacie oksfordzkiej: organizuje i prowadzi jedną z debat oxfordzkich lub odgrywa rolę jednego z głównych mówców, wykazując się wysokimi umiejętnościami w zakresie prowadzenia spokojnej, rzeczowej dyskusji	– opracowuje i przedstawia prezentację pt. Rad – zabójca czy uzdrowiciel?

Energia – od słońca do żarówki 

Poziom podstawowy		Poziom ponadpodstawowy
wymagania konieczne stopień dopuszczający	wymagania podstawowe stopień dostateczny	wymagania rozszerzające stopień dobry	wymagania dopełniające stopień bardzo dobry	wymagania wykraczające stopień celujący
Uczeń:
– wyszukuje wiadomości na temat efektu cieplarnianego – mało aktywnie uczestniczy w burzy mózgów pt. Symbioza czy pasożytnictwo – czym jest człowiek dla Ziemi?	– podaje argumenty potwierdzające wpływ efektu cieplarnianego na zmiany klimatu na Ziemi – uczestniczy w tematycznej burzy mózgów z niewielkim zaangażowaniem, np. formułuje własne opinie na temat wpływu działalności człowieka na Ziemię	– wyjaśnia mechanizm efektu cieplarnianego z punktu widzenia fizyki – uczestniczy aktywnie w tematycznej burzy mózgów, np. przedstawia przykłady pozytywnego i negatywnego wpływu człowieka na środowisko przyrodnicze	– opracowuje i przedstawia prezentację pt. Prawdy i mity o efekcie cieplarnianym – uczestniczy aktywnie w pracy metodą burzy mózgów i przyjmując rolę lidera podsumowuje pracę grupy i prezentuje wyniki	– uczestniczy aktywnie w tematycznej burzy mózgów i podsumowuje pracę wszystkich grup

Wątek geografia

Wątek tematyczny	Lp.	Sugerowany temat lekcji	Poziom wymagań (pismem półgrubym zaznaczone zostały wymagania z podstawy programowej)
			konieczny (K)	podstawowy (P)	rozszerzający (R)	dopełniający (D)	wykraczający (W)
Metoda naukowa i wyjaśnianie świata	1.	Teoria powstania i ewolucji wszechświata	‒ przedstawia różne teorie dotyczące rozwoju wszechświata, korzystając z różnych źródeł informacji ‒ wyjaśnia budowę wszechświata, korzystając z modelu lub mapy nieba ‒ rozróżnia ciała niebieskie ‒ korzysta z różnorakich źródeł informacji	‒ opisuje teorię geocentryczną Ptolemeusza ‒ opisuje teorię heliocentryczną Kopernika ‒ przedstawia teorię Wielkiego Wybuchu ‒ przedstawia hipotezę Inflacji Kosmologicznej ‒ wyjaśnia znaczenie terminów: wszechświat, system geocentryczny, system heliocentryczny	‒ porównuje teorię geocentryczną Ptolemeusza z teorią heliocentryczną Kopernika ‒ wymienia typy galaktyk ‒ wyjaśnia znaczenie terminów: Wielki Wybuch, Inflacja Kosmologiczna	‒ omawia wybrane teorie powstania i ewolucji wszechświata ‒ wyjaśnia teorię Wielkiego Wybuchu i Inflacji Kosmologicznej ‒ opisuje typy galaktyk	‒ wykazuje podobieństwa i różnice między wybranymi teoriami dotyczącymi rozwoju wszechświata
	2.	Układ Słoneczny. Co czeka go w przyszłości?	‒ opisuje budowę Układu Słonecznego ‒ wymienia nazwy ciał niebieskich Układu Słonecznego ‒ wymienia astronomiczne miary odległości	‒ wykazuje różnice między planetami a gwiazdami ‒ wyjaśnia znaczenie terminów: planeta, gwiazda, planetoida, ciało niebieskie, Układ Słoneczny	‒ przedstawia kosmiczne zagrożenia dla ludzkości ‒ wyjaśnia znaczenie terminów: jednostka astronomiczna AU, parsek, rok świetlny	‒ porównuje cechy ciał niebieskich Układu Słonecznego ‒ przedstawia cechy gwiazd na przykładzie Słońca	‒ formułuje hipotezy dotyczące przyszłości wszechświata i weryfikuje je z teoriami naukowymi
Wynalazki, które zmieniły świat	3.	Wynalazki, które zmieniły świat	‒ przedstawia przykłady siatek kartograficznych ‒ wymienia nazwy przyrządów stosowanych w nawigacji i astronomii w dawnych czasach ‒ opisuje zastosowanie dawnych przyrządów nawigacyjnych ‒ wyjaśnia znaczenie terminów: kompas, siatka geograficzna, siatka kartograficzna, współrzędne geograficzne ‒ korzysta z różnorakich źródeł informacji	‒ wyszukuje informacje na temat najważniejszych odkryć i wynalazków ‒ wybiera najważniejsze odkrycia i wynalazki i uzasadnia swój wybór ‒ przedstawia historię wybranych odkryć i wynalazków ‒ opisuje siatkę kartograficzna i siatkę geograficzną ‒ opisuje cechy południków i równoleżników ‒ wskazuje południki i równoleżniki na globusie i mapie świata	‒ analizuje znaczenie naukowe, społeczne i gospodarcze najważniejszych odkryć i wynalazków ‒ określa współrzędne geograficzne punktów na mapie świata ‒ lokalizuje na mapie świata obiekty geograficzne za pomocą współrzędnych geograficznych	‒ analizuje proces dokonywania wybranego odkrycia lub stworzenia wynalazku ‒ wyjaśnia różnice między siatką kartograficzną a siatką geograficzną ‒ omawia zastosowanie siatki kartograficznej	‒ ocenia znaczenie poszczególnych odkryć i wynalazków
	4.	GPS – rewolucja w nawigacji	‒ wyjaśnia zastosowanie GPS ‒ korzysta z różnorakich źródeł informacji	‒ przedstawia genezę systemu GPS ‒ wykorzystuje GoogleMaps do lokalizacji wybranych obiektów	‒ wykorzystuje GPS w praktyce ‒ wyjaśnia znaczenie terminów: nawigacja satelitarna, GPS, geotagowanie (Geotagging)	‒ opisuje działanie systemu GPS	‒ ocenia znaczenie systemu GPS
Energia – od Słońca do żarówki	5.	Odnawialne i nieodnawialne źródła energii	‒ rozróżnia odnawialne i nieodnawialne źródła energii ‒ wymienia nazwy powszechnie stosowanych surowców energetycznych ‒ wymienia uwarunkowania wykorzystania energii słonecznej ‒ wymienia nazwy obszarów mocno nasłonecznionych oraz wskazuje te obszary na mapie świata	‒ przedstawia bilans energetyczny świata na podstawie wykresów i danych statystycznych ‒ omawia strukturę produkcji energii elektrycznej na świecie na podstawie wykresów i danych statystycznych ‒ przedstawia czynniki wpływające na strukturę produkcji energii w poszcze-gólnych krajach ‒ omawia wady i zalety wybranych typów elektrowni	‒ wyjaśnia udział głównych źródeł energii elektrycznej w bilansie energetycznym świata	‒ formułuje wnioski na podstawie danych statystycznych dotyczących produkcji energii elektrycznej oraz struktury jej produkcji na świecie	‒ formułuje problemy związane z produkcją energii elektrycznej
	6.	Czy energia słoneczna stanie się rozwiązaniem problemów energetycznych na Ziemi?	‒ przedstawia informacje na temat produkcji energii elektrycznej i energii cieplnej z wykorzystaniem energii słonecznej ‒ wymienia przykłady wykorzystania energii słonecznej w przemyśle i gospodarstwie domowym ‒ wyjaśnia znaczenie terminów: ogniwa fotowoltaiczne, kolektor słoneczny ‒ korzysta z różnorakich źródeł informacji	‒ przedstawia wady i zalety wykorzystania energii słonecznej	‒ przedstawia metody produkcji energii elektrycznej i cieplnej z wykorzystaniem energii słonecznej ‒ omawia współczesne wykorzystanie energetyki słonecznej dla potrzeb gospodarki oraz perspektywy rozwoju energetyki słonecznej na podstawie informacji z różnych źródeł	‒ opisuje uwarunkowania wpływające na wykorzystanie energii słonecznej	‒ prognozuje przyszłość energii słonecznej
Cykle, rytmy i czas	8.	Pory roku a krajobrazy	‒ wymienia konsekwencje ruchów Ziemi ‒ rozróżnia pory roku –kalendarzowe, astronomiczne i klimatyczne ‒ korzysta z różnorakich źródeł informacji	‒ charakteryzuje pory roku w poszczególnych strefach klimatycznych ‒ przedstawia cykliczność pór roku w regionach Ziemi o odmiennych warunkach klimatycznych	‒ wyjaśnia zależność między porami roku a zmianami w przyrodzie w ciągu roku ‒ wyjaśnia różnice i podobieństwa między porami roku – kalendarzowymi, astronomicznymi i klimatycznymi	‒ wyjaśnia, że występowanie pór roku i ich cykliczność to konsekwencje ruchu obiegowego Ziemi	‒ wykazuje zależności między ruchami Ziemi a zmianą czasu i porami roku na Ziemi
	9.	Cykle przyrodnicze i geologiczne	‒ rozróżnia główne rodzaje skał ‒ wyjaśnia znaczenie terminów: cykl klimatyczny, cykl hydrologiczny, cykl geologiczny ‒ korzysta z różnorakich źródeł informacji	‒ przedstawia cykl hydrologiczny na podstawie schematu ‒ opisuje cykl geologiczny na podstawie prostego schematu	‒ charakteryzuje uwarunkowania małego i dużego obiegu wody w przyrodzie na podstawie schematu	‒ charakteryzuje cykl geologiczny jako następstwo procesów geologicznych kształtujących powierzchnię Ziemi	‒ wykazuje na przykładach, że skały powstają w następstwie cyklu geologicznego
Zdrowie	10.	Zagrożenia cywilizacyjne	‒ wyjaśnia znaczenie terminu zagrożenia cywilizacyjne ‒ korzysta z różnorakich źródeł informacji	‒ wyszukuje informacje o zagrożeniach wynikających z pobytu w odmiennych warunkach środowiskowych  i kulturowych	‒ charakteryzuje czynniki stanowiące naturalne zagrożenia życia i zdrowia w trakcie wyjazdów turystycznych ‒ wskazuje sposoby zabezpieczenia się przed zagrożeniami naturalnymi i cywilizacyjnymi	‒ formułuje wnioski na podstawie map tematycznych (konflikty zbrojne, kręgi kulturowe)	‒ analizuje przyczyny i skutki zagrożeń cywilizacyjnych, z którymi może spotkać się turysta
	11.	Co każdy turysta wiedzieć powinien, wyjeżdżając do odległych państw	‒ wydziela rodzaje turystyki ‒ wymienia czynniki wpływające na atrakcyjność turystyczną poszczególnych regionów ‒ wyjaśnia znaczenie terminów: turystyka, walory turystyczne ‒ korzysta z różnorakich źródeł informacji	‒ wyróżnia czynniki sprzyjające turystyce w kontekście walorów zdrowotnych i poznawczych ‒ wskazuje na mapie świata regiony najbardziej atrakcyjne pod względem turystycznym i uzasadnia swój wybór ‒ opisuje warunki klimatyczne w wybranych regionach turystycznych na podstawie map tematycznych ‒ analizuje wykresy i dane statystyczne dotyczące m.in. ruchu turystycznego	‒ opisuje atrakcyjność turystyczną wybranych regionów świata na podstawie dostępnych źródeł informacji	‒ charakteryzuje czynniki wpływające na atrakcyjność turystyczną poszczególnych regionów Ziemi	‒ analizuje przyczyny i skutki zagrożeń cywilizacyjnych, z którymi może spotkać się turysta
Wielcy rewolucjoniści nauki	15.	Odkrywanie i poznawanie kuli ziemskiej	‒ wymienia najważniejsze wyprawy geograficzne w starożytności i średniowieczu ‒ wyjaśnia znaczenie terminów: jedwabny szlak, konkwistador ‒ korzysta z różnorakich źródeł informacji	‒ przedstawia uwarunkowania wypraw geograficznych ‒ wymienia kluczowe wydarzenia związane z eksploracją regionów świata ‒ opisuje najważniejsze wyprawy geograficzne w starożytności i średniowieczu na podstawie mapy oraz dostępnych źródeł informacji ‒ wymienia przyczyny i skutki wypraw geograficznych w starożytności i średniowieczu	‒ charakteryzuje szlaki najważniejszych odkryć geograficznych starożytności i średniowiecza na podstawie mapy tematycznej	‒ wykazuje przyczyny i skutki wypraw geograficznych w starożytności i średniowieczu ‒ opisuje korzyści wynikające z podróży Marco Polo	‒ opisuje uwarunkowania wielkich odkryć geograficznych
	16.	Świat – przed Kolumbem i po Kolumbie	‒ przedstawia przyczyny i skutki wielkich odkryć geograficznych ‒ wymienia nazwiska Polaków, którzy odegrali znaczącą rolę w historii odkryć geograficznych i badań naukowych ‒ korzysta z różnorakich źródeł informacji	‒ opisuje wyprawy wielkich odkrywców i badaczy od XV wieku po czasy współczesne ‒ omawia historię odkrywania i badania obszarów okołobiegunowych ‒ przedstawia historię zdobycia Mount Everestu i zejścia na dno Rowu Mariańskiego	‒ wyjaśnia przyczyny późnych odkryć i badań obszarów okołobiegunowych ‒ wskazuje zmiany społeczne i gospodarcze, jakie zaszły po kolejnych odkryciach geograficznych ‒ charakteryzuje uwarunkowania zdobycia Mont Everestu i zejścia na dno Rowu Mariańskiego	‒ wyjaśnia przyczyny i skutki odkryć geograficznych w okresie wielkich odkryć geograficznych	‒ formułuje wnioski dotyczące zmian na świecie przed Kolumbem i po Kolumbie