Wymagania edukacyjne klasa 2 GA- 2020/2021 – „Starożytność i średniowiecze”
Aneta Podemska-Bergmann
CZĘŚĆ I
Europa i Polska w XI–XIV
wieku |
||||||||||||
1.
Cesarstwo |
– papiestwo po
upadku cesarstwa rzymskiego – feudalizacja
Kościoła – ruch odnowy – wielka schizma
wschodnia – reforma
gregoriańska – spór o
inwestyturę – odrodzenie
prawa |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: schizma,
symonia, nepotyzm, ekskomunika –
zna daty: wielkiej schizmy wschodniej (1054 r.), upokorzenia Henryka IV w
Canossie (1077 r.) –
identyfikuje postacie: Grzegorza VII, Henryka IV –
opisuje przyczyny i skutki wielkiej schizmy wschodniej –
wyjaśnia, na czym polegał spór o inwestyturę między papiestwem a cesarstwem. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: feudalizacja,
inwestytura świecka, reforma kluniacka,
nikolaizm,
reforma gregoriańska, Dictatus papae, konkordat wormacki –
zna daty: ogłoszenia dokumentu Dictatus papae (1075 r.), konkordatu wormackiego (1122 r.) –
identyfikuje postacie: Henryka V, Kaliksta II –
wskazuje na mapie granicę podziału chrześcijaństwa po wielkiej schizmie wschodniej –
omawia przejawy kryzysu papiestwa i Kościoła w X w. –
wyjaśnia, na czym polegała feudalizacja Kościoła oraz jakie były jej skutki
polityczne i społeczne –
opisuje okoliczności wielkiej schizmy wschodniej –
omawia przebieg sporu o inwestyturę między Grzegorzem VII a Henrykiem IV. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: antypapież,
kongregacja, patriarcha, konklawe, prawo kanoniczne –
zna daty: reformy kluniackiej (X/XI w.), reform
gregoriańskich (1075–1076 r.), synodu w Wormacji (1076 r.), zdobycia Rzymu
przez Henryka IV (1084 r.) –
identyfikuje postać Mikołaja II –
omawia proces odnowy w Kościele w X i XI w. –
wyjaśnia, w jaki sposób rozwiązano spór o inwestyturę między papiestwem a
cesarstwem. |
–
zna daty: synodu rzymskiego (1059 r.), I soboru laterańskiego (1123 r.),
powstania prawa kanonicznego (poł. XI w.), zabójstwa Tomasza Becketa (1170
r.) –
identyfikuje postacie: Henryka II, Tomasza Becketa, Gracjana –
omawia sytuację papiestwa po upadku cesarstwa rzymskiego –
opisuje okoliczności i skutki wprowadzenia prawa kanonicznego. |
–
ocenia wpływ rywalizacji między cesarstwem a papiestwem na role cesarza i
papieża w średniowiecznej Europie. |
||||||
2.
Wyprawy krzyżowe |
– pielgrzymki do
Ziemi Świętej – świat
muzułmański w XI w. – geneza wypraw
krzyżowych – I krucjata – walka o Ziemię
Świętą – armia
krzyżowców – zakony
rycerskie – IV krucjata – przyczyny
klęski i skutki krucjat – templariusze –
pobożni rycerze w habitach czy heretycy? |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: krucjaty,
zakon rycerski, templariusze, joannici, Krzyżacy –
zna daty: I krucjaty rycerskiej (1096 r.), zdobycia Akki
przez muzułmanów (1291 r.) –
wskazuje na mapie: Ziemię Świętą, Jerozolimę –
wyjaśnia genezę wypraw krzyżowych do Ziemi Świętej –
omawia działalność zakonów rycerskich podczas krucjat –
przedstawia przyczyny klęski wypraw krzyżowych. |
–
wyjaśnia znaczenie terminu handel
lewantyński –
zna daty: synodu w Clermont (1095 r.), utworzenia Królestwa Jerozolimskiego
(1099 r.), IV krucjaty (1202–1204 r.) –
identyfikuje postacie: Urbana II, Godfryda z Bouillon,
Baldwina z Bouillon –
wskazuje na mapie: Królestwo Jerozolimskie, Akkę –
wyjaśnia ideologiczne podłoże krucjat –
omawia okoliczności, w jakich zorganizowano I krucjatę do Ziemi Świętej –
opisuje etapy walk o Ziemię Świętą –
omawia skutki krucjat dla Europy i Europejczyków. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: emir, pokój boży –
zna daty: pojawienia się Turków seldżuckich w Azji Mniejszej (XI w.),
krucjaty ludowej (1096 r.), powstania hrabstwa Edessy
i księstwa Antiochii (1098 r.), utworzenia hrabstwa Trypolisu (1099 r.),
powstania zakonu templariuszy (1118 r.) powstania zakonu joannitów (1154 r.),
powstania zakonu krzyżackiego (1191 r.), istnienia cesarstwa łacińskiego
(1204–1261 r.), spalenia na stosie Jacques’a de Molaya
(1314 r.) –
identyfikuje postacie: Konrada III, Ludwika VII, Saladyna,
Filipa II Augusta, Ryszarda Lwie Serce, Fryderyka I Barbarossy, Jacques’a de Molaya, Filipa IV Pięknego –
wskazuje na mapie: trasę wyprawy ludowej, I wyprawy rycerskiej oraz IV
wyprawy krzyżowej, hrabstwo Edessy, księstwo
Antiochii, hrabstwo Trypolisu –
opisuje bezpośrednie przyczyny, przebieg oraz skutki I i
IV wyprawy krzyżowej –
przedstawia armię krzyżowców i metody prowadzenia przez nich walki. |
–
wyjaśnia znaczenie terminu mamelucy –
zna daty: bitwy pod Manzikertem (1071 r.), II
krucjaty (1147–1149 r.), bitwy pod Hattin (1187
r.), III krucjaty (1189–1192 r.), krucjaty dziecięcej (1212 r.), odzyskania
Jerozolimy przez Fryderyka II (1229 r.), uwięzienia templariuszy przez Filipa
IV Pięknego (1307 r.), rozwiązania zakonu templariuszy (1312 r.) –
identyfikuje postacie: Waltera bez Mienia, Piotra Eremity, Rajmunda z Tuluzy,
Boemunda II, Hugona hrabiego Vermandois,
Aleksego IV –
omawia sposoby pielgrzymowania do Ziemi Świętej w X i XI w. –
opisuje sytuację polityczną panującą na Bliskim Wschodzie w XI w. –
wyjaśnia kontrowersje związane z krucjatą dziecięcą –
omawia losy zakonów rycerskich po krucjatach –
przedstawia udział Polaków w wyprawach krzyżowych. |
–
konfrontuje badania historyczne dotyczące działalności i losów templariuszy z
mitami na ich temat –
omawia oraz ocenia skutki krucjat dla Europy i Europejczyków –
ocenia postawy uczestników krucjat. |
||||||
3. |
– średniowieczna
gospodarka – przemiany w
rolnictwie – rozwój
osadnictwa – odrodzenie
ośrodków miejskich – rozwój miast – ludność
miejska – rozwój handlu – Hanza – powrót
gospodarki pieniężnej |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: renta
feudalna, trójpolówka –
wyjaśnia, jakie korzyści osiągano dzięki zastosowaniu trójpolówki –
wymienia cechy charakterystyczne średniowiecznego miasta. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: pług, patrycjusze, pospólstwo, plebs, cech, gildia, bank –
opisuje przemiany w rolnictwie –
wyjaśnia, na czym polegał rozwój miast w średniowiecznej Europie –
omawia strukturę i cechy charakteryzujące stan mieszczański –
omawia rolę cechów i gildii w średniowiecznych miastach. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: chomąto,
ruch kolonizacyjny, mistrz, Hanza, jarmark, weksel, lichwa –
omawia ożywienie gospodarcze w Europie w X i XI w. –
przedstawia ruch kolonizacyjny od X do XIV w. oraz omawia jego skutki –
przedstawia proces odradzania się miast –
przedstawia przejawy rozwoju handlu w średniowiecznej Europie. |
–
wyjaśnia, jaką rolę odgrywał Związek Hanzeatycki –
omawia genezę i funkcjonowanie instytucji finansowych w średniowiecznej
Europie. |
–
ocenia społeczne i gospodarcze skutki ożywienia gospodarczego w Europie w X i
XI w. |
||||||
4.
|
– przemiany
społeczne – kształtowanie
się stanów – powstanie i
początki reprezentacji stanowej – monarchia
stanowa w Anglii – Wielka karta swobód – Stany Generalne
we Francji |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: społeczeństwo
stanowe, parlament –
omawia strukturę średniowiecznego społeczeństwa feudalnego –
omawia strukturę społeczeństwa stanowego. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: możnowładztwo,
rycerstwo, Izba Lordów, Izba Gmin,
Stany Generalne –
zna daty: ogłoszenia Wielkiej karty
swobód (1215 r.), zwołania pierwszego parlamentu w Anglii (1264 r.),
zwołania Stanów Generalnych (1302 r.) –
przedstawia średniowieczne społeczeństwo feudalne –
przedstawia społeczeństwo stanowe –
przedstawia postanowienia Wielkiej
karty swobód –
omawia uprawnienia parlamentu angielskiego i Stanów Generalnych. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: nobilitacja,
przywileje generalne, Kortezy, zasada suwerenności monarchii –
zna datę zwołania angielskiego parlamentu wzorcowego (1295 r.) –
identyfikuje postacie: Ryszarda Lwie Serce, Jana bez Ziemi, Szymona z Montfort, Filipa IV Pięknego –
wskazuje przesłanki przemian społecznych w średniowieczu –
wyjaśnia okoliczności powstania reprezentacji stanowych w Anglii i we Francji –
wyjaśnia wpływ Wielkiej karty swobód
na kształtowanie się angielskiej reprezentacji stanowej. |
–
wyjaśnia znaczenie terminu precedens –
zna daty: nadania Wielkiej karty Leónu (1188 r.), wydania Złotej bulli Karola IV (1356 r.) –
identyfikuje postacie: Marsyliusza z Padwy, Alfonsa
I, Henryka II, Tomasza Becketa, Henryka III, Edwarda I –
wskazuje ideologiczne przesłanki powstawania reprezentacji stanowych. |
– ocenia
społeczne i polityczne skutki powstania społeczeństwa stanowego w Europie. |
||||||
5.
Kościół w
średniowieczu |
– duchowość
monastyczna – średniowieczne
klasztory – przemiany
życia religijnego – cystersi – pojawienie się
herezji – waldensi i
katarzy – krucjaty
przeciwko albigensom – zakony
żebracze – papiestwo – od
kryzysu do potęgi |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: herezja,
inkwizycja, dominikanie, franciszkanie –
identyfikuje postacie: św. Franciszka z Asyżu, św. Dominika Guzmana –
przedstawia kierunki przemian życia religijnego –
omawia średniowieczne herezje. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: monastycyzm,
cystersi, zakon żebraczy –
zna daty: założenia zakonu franciszkanów (1209 r.), założenia zakonu
dominikanów (1216 r.) –
identyfikuje postać św. Bernarda z Clairvaux –
omawia monastycyzm cysterski –
omawia okoliczności powstania zakonu franciszkanów i przedstawia działalność
jego członków –
omawia okoliczności powstania zakonu dominikanów i przedstawia działalność
jego członków. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: ruch
eremicki, kameduli, kartuzi, kanonicy regularni, waldensi,
katarzy (albigensi) –
zna datę pojawienia się waldensów (1176 r.) –
identyfikuje postacie: Arnolda z Brescii, Piotra Valdy,
Fryderyka I Barbarossy, Innocentego III –
wskazuje na mapie obszary rozprzestrzeniania się herezji waldensów i
albigensów –
omawia wpływ cystersów na rozwój gospodarczy średniowiecznej Europy –
wyjaśnia przyczyny pojawienia się średniowiecznych herezji. |
–
omawia okoliczności pojawienia się duchowości monastycznej –
opisuje stosunek papiestwa do ruchów heretyckich w Kościele –
omawia relacje między papiestwem a cesarstwem w XII w. |
– ocenia postawę
Kościoła oraz jego wyznawców wobec ruchów heretyckich w średniowiecznej
Europie. |
||||||
6. Kultura
średniowiecznej Europy |
– kultura w
czasach karolińskich i ottońskich – cechy kultury
średniowiecznej – znaczenie
symboli i rytuałów – rozwój
piśmiennictwa i czytelnictwa – siedem sztuk
wyzwolonych – uniwersytety – architektura
średniowiecza – sztuka
średniowiecza – kultura
miejska – filozofia
średniowieczna – czy w
średniowieczu dominowała łacina? – literatura
świecka |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: styl
romański, styl gotycki –
zna daty: pojawienia się stylu romańskiego (X w.), pojawienia się stylu
gotyckiego (poł. XII w.) –
wymienia główne cechy kultury średniowiecza –
omawia cechy charakterystyczne architektury romańskiej i gotyckiej. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: uniwersalizm,
renesans ottoński, siedem sztuk wyzwolonych, uniwersytet, scholastyka,
tomizm, Wulgata –
zna daty: renesansu ottońskiego (X–XI w.), wynalezienia ruchomej czcionki
(1455 r.) –
identyfikuje postacie: Jana Gutenberga, św. Tomasza z Akwinu –
przedstawia średniowieczny uniwersalizm –
wyjaśnia, na czym polegał renesans ottoński –
omawia rolę uniwersytetów w średniowiecznej edukacji –
wymienia cechy charakterystyczne sztuki średniowiecza –
wyjaśnia, jaką rolę w średniowieczu odgrywała łacina. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: Biblia pauperum, portal, apsyda, rozeta, nominalizm –
identyfikuje postacie: Piotra Abélarda, Wilhelma
Ockhama –
wyjaśnia, na czym polegała służebna rola literatury, sztuki i nauki wobec
religii –
omawia rolę symboli i rytuałów w średniowiecznej komunikacji społecznej –
przedstawia rozwój piśmiennictwa i czytelnictwa w średniowieczu –
omawia średniowieczną filozofię i jej kierunki –
przedstawia rozwój literatury świeckiej – omawia znaczenie szkół katedralnych dla
rozwoju edukacji średniowiecznej. |
–
identyfikuje postacie: Hroswithy z Gandersheim, Adelajdy, Teofano –
wyjaśnia, jaką rolę w rozwoju kultury
średniowiecznej odgrywały kobiety –
przedstawia stosunek ludzi żyjących w średniowieczu do osiągnięć cywilizacji
antycznej –
omawia rolę języków narodowych w średniowieczu. |
– ocenia
charakterystyczne dla średniowiecza poglądy na świat i miejsce w nim
człowieka. |
||||||
7.
Imperium
mongolskie |
– zjednoczenie
plemion mongolskich – podboje
Czyngis-chana – Europejczycy w
Chinach – dalsza
ekspansja Mongołów – armia
mongolska – podbój Rusi – inwazja
mongolska na Węgry i Polskę – rozpad
imperium mongolskiego |
–
wyjaśnia znaczenie terminu haracz –
zna daty: najazdu Mongołów na Węgry (1241 r.), bitew pod Chmielnikiem i
Legnicą (1241 r.) –
wyjaśnia, jakie były przyczyny sukcesów militarnych Mongołów –
przedstawia inwazję mongolską na Węgry i Polskę. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: Wielki
Step, Złota Orda –
zna daty: przejęcia zwierzchnictwa nad Mongołami przez Temudżyna
(1206 r.), podboju księstw ruskich przez Mongołów (1237 r.), najazdów
mongolskich na Polskę (1241, 1259 i 1287 r.) –
identyfikuje postacie: Temudżyna (Czyngis-chana),
Marca Polo –
wskazuje na mapie kierunki ekspansji Mongołów, Złotą Ordę –
przedstawia etapy budowania imperium mongolskiego w czasach rządów
Czyngis-chana –
przedstawia kontakty Europejczyków z Chińczykami w średniowieczu –
opisuje armię mongolską. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: szamanizm,
sinizacja –
zna daty: bitwy nad rzeką Kałką (1223 r.), rozpoczęcia odbudowy imperium
mongolskiego przez Timura Chromego (1370 r.) –
identyfikuje postacie: Batu-chana, Kubilaja, Timura Chromego (Tamerlana) –
wskazuje na mapie ziemie podbite przez Czyngis-chana –
opisuje osadnictwo, religię i organizację plemion mongolskich –
omawia proces jednoczenia plemion mongolskich –
omawia podbój Rusi przez Mongołów –
przedstawia działania Timura Chromego mające doprowadzić do odbudowy imperium
mongolskiego. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: kurułtaj, ułus, jarłyk –
zna daty: zajęcia Chin przez Mongołów (1279 r.), bitwy na równinie Mohi (1241 r.), bitwy pod Ankarą (1402 r.) –
identyfikuje postacie: Ugedeja, Hulagu –
omawia historię imperium mongolskiego w XIII w. –
omawia ekspansję mongolską przeciwko państwom muzułmańskim –
wyjaśnia, w jakich okolicznościach doszło do rozpadu imperium mongolskiego. |
– omawia oraz
ocenia wpływ ekspansji mongolskiej na dzieje cywilizacji: europejskiej i
azjatyckiej. |
||||||
8.
Rozbicie
dzielnicowe |
– testament
Bolesława Krzywoustego – walki o władzę
po śmierci Bolesława Krzywoustego – upadek zasady
senioratu – apogeum
rozbicia dzielnicowego – Pomorze w
okresie rozbicia dzielnicowego |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: seniorat,
pryncypat, książę senior, książę
junior –
zna datę ustawy sukcesyjnej wydanej przez Bolesława Krzywoustego (1138 r.) –
identyfikuje postacie: Władysława Wygnańca, Bolesława Kędzierzawego, Mieszka
Starego, Kazimierza Sprawiedliwego –
wskazuje na mapie ziemię krakowską –
omawia zapisane w ustawie sukcesyjnej postanowienia o charakterze politycznym
i terytorialnym. |
–
wyjaśnia znaczenie terminu interdykt –
zna daty: wieców w Łęczycy (1141 i 1180 r.), zjazdu w Gąsawie (1227 r.) –
identyfikuje postacie: Henryka Sandomierskiego, Leszka Białego, Henryka
Brodatego, Henryka Pobożnego –
wskazuje na mapie podział terytorialny państwa piastowskiego w 1138 r. –
wyjaśnia przyczyny wydania przez Bolesława Krzywoustego ustawy sukcesyjnej –
przedstawia okoliczności upadku zasady senioratu –
opisuje okoliczności, w których doszło do upadku zasady pryncypatu. |
–
zna daty: konfliktu Władysława Wygnańca z książętami juniorami (1144 r.),
wygnania Władysława Wygnańca i wyprawy Konrada III na Polskę (1146 r.),
wyprawy Fryderyka I Barbarossy na Polskę (1157 r.), bitwy nad Mozgawą (1195
r.) –
identyfikuje postacie: Salomei, Piotra Włostowica, Fryderyka I Barbarossy, Świętopełka –
przedstawia przebieg walk o władzę między synami Bolesława Krzywoustego –
wyjaśnia, jaką rolę odegrali książęta śląscy w dążeniach zjednoczeniowych
państwa polskiego. |
–
zna daty: porozumienia w Krzyszkowie (1157 r.), buntu możnych przeciwko
Mieszkowi Staremu (1177 r.) –
omawia historię Pomorza w okresie rozbicia dzielnicowego. |
– ocenia
konsekwencje upadku zasad: senioratu i pryncypatu dla państwa polskiego. |
||||||
9. Rozwój
gospodarczy ziem polskich w XII i XIII wieku |
– przyczyny
ożywienia gospodarczego – kolonizacja na
prawie niemieckim – lokowanie wsi – powstanie
miast i prawa lokacyjne – początki
społeczeństwa stanowego |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: kolonizacja
na prawie niemieckim, społeczeństwo
stanowe –
zna czas trwania kolonizacji na prawie niemieckim (XIII–XV w.) –
przedstawia kolonizację na prawie niemieckim –
przedstawia społeczeństwo stanowe w Polsce. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: umowa
lokacyjna, immunitet, zasadźca, wolnizna, dziesięcina, sołtys, ława wiejska, podgrodzie,
prawo lokacyjne, wójt, szlachta –
identyfikuje postać Wincentego Kadłubka –
wskazuje na mapie zasięg kolonizacji na prawie niemieckim –
wyjaśnia wpływ immunitetów na rozwój gospodarczy ziem polskich –
omawia przyczyny i zasięg kolonizacji na prawie niemieckim –
wymienia uprawnienia osadników i sołtysów wsi lokowanych na prawie niemieckim –
przedstawia przyczyny ukształtowania się stanów w Polsce. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: Zwierciadło saskie, „wolni goście” –
zna daty: pierwszej lokacji miejskiej (Złotoryja – 1211 r.), przywileju
borzykowskiego (1210 r.) –
identyfikuje postać Henryka Kietlicza –
omawia przyczyny ożywienia gospodarczego za ziemiach polskich w XII i XIII w. –
omawia skutki gospodarcze i społeczne kolonizacji na prawie niemieckim –
omawia proces lokowania wsi na prawie niemieckim –
przedstawia korzyści płynące z lokacji wsi na prawie niemieckim –
opisuje proces lokowania miast na prawie niemieckim –
omawia proces kształtowania się społeczeństwa stanowego w Polsce. |
–
wyjaśnia wpływ lokacji na prawie niemieckim na układ przestrzenny wsi –
porównuje wygląd miast lokowanych na prawach: magdeburskim i lubeckim –
wyjaśnia wpływ przemian zachodzących w rolnictwie na powstawanie miast. |
– porównuje
rozwój gospodarczy Europy i ziem polskich – ocenia wpływ
kolonizacji na prawie niemieckim na gospodarczy i społeczny rozwój państwa
polskiego. |
||||||
10.
Sąsiedzi Polski w XII i XIII wieku |
– Marchia
Brandenburska – Polska i
Bałtowie w XIII w. – powstanie
zakonu krzyżackiego – państwo
krzyżackie w Prusach – rozpad Rusi
Kijowskiej – Czechy w XIII
w. |
–
zna daty: sprowadzenia Krzyżaków do Polski (1226 r.), podboju Prus przez
Krzyżaków (1283 r.) –
identyfikuje postać Konrada Mazowieckiego –
przedstawia etapy budowania państwa krzyżackiego w Prusach –
wyjaśnia przyczyny sukcesów Krzyżaków w walkach z Prusami. |
–
wyjaśnia znaczenie terminu komtur –
zna daty: powstania Marchii Brandenburskiej (poł. XII w.), nadania Krzyżakom
ziemi chełmińskiej (1228 r.), podboju Prus przez Krzyżaków (1283 r.),
koronacji Wacława II (1300 r.), przyłączenia kawalerów mieczowych do zakonu
krzyżackiego (1237 r.) –
identyfikuje postacie: Mendoga, Giedymina, Hermanna von Salzy,
Wacława II –
wskazuje na mapie kierunki ekspansji krzyżackiej, ziemię chełmińską, Żmudź –
omawia politykę polskich książąt dzielnicowych wobec Prus –
wyjaśnia, jaką rolę odgrywała twierdza krzyżacka w Malborku. |
–
zna daty: powstania Nowej Marchii (poł. XIII w.), przyjęcia chrztu przez
Mendoga (1251 r.), nadania przywileju kruszwickiego (1230 r.), wydania Złotej bulli (1235 r.), przeniesienia
siedziby wielkiego mistrza krzyżackiego do Malborka (1309 r.), założenia
zakonu kawalerów mieczowych w Inflantach (1202 r.) –
identyfikuje postać Albrechta Niedźwiedzia –
wskazuje na mapie etapy budowy państwa krzyżackiego w Prusach, Nową Marchię –
omawia etapy ekspansji Marchii Brandenburskiej na ziemiach polskich i jej
skutki –
omawia proces tworzenia się państwa litewskiego –
opisuje powstanie zakonu krzyżackiego –
omawia strukturę zakonu krzyżackiego. |
–
zna daty: powstania antykrzyżackiego (1260 r.), koronacji Daniela (1253 r.),
otrzymania dziedzicznego tytułu królewskiego przez Przemysła Ottokara I (1198
r.), bitwy pod Dürnkrutt (1276 r.) –
identyfikuje postacie: Chrystiana, Henryka II, Daniela, Przemysła Ottokara I,
Przemysła Ottokara II –
wymienia przyczyny i skutki krucjat północnych –
opisuje rozbicie dzielnicowe Rusi Kijowskiej –
omawia rozwój monarchii czeskiej w XIII w. |
–
ocenia polityczne skutki powstania państwa zakonnego w Prusach. |
||||||
11. Próby
zjednoczenia Królestwa Polskiego |
– ziemie polskie
w poł. XIII w. – przesłanki
zjednoczenia państwa polskiego – walki o tron
krakowski – koronacja
Przemysła II – Przemyślidzi na tronie polskim – kto odnowił
Królestwo Polskie? |
–
zna datę koronacji Przemysła II (1295 r.) –
identyfikuje postacie: Przemysła II, Władysława Łokietka –
przedstawia okoliczności pierwszej po okresie rozbicia dzielnicowego
koronacji królewskiej w Polsce i jej znaczenie dla procesu zjednoczeniowego. |
–
zna daty: zamachu w Rogoźnie (1296 r.), koronacji Wacława II (1300 r.),
powrotu Władysława Łokietka z wygnania (1304 r.) –
identyfikuje postacie: Jakuba Świnki, Henryka IV Probusa, Wacława II –
wskazuje na mapie władztwa Henryka IV Probusa, Przemysła II i Wacława II –
wskazuje przesłanki zjednoczenia ziem polskich –
omawia rolę Kościoła w dążeniach zjednoczeniowych. |
–
wyjaśnia znaczenie terminu
partykularyzm –
zna daty: synodu w Łęczycy (1285 r.), przywileju lutomyskiego
(1291 r.), śmierci Wacława II (1305 r.) –
identyfikuje postacie: Bolesława Wstydliwego, Bolesława Rogatki, Leszka
Czarnego –
omawia historię polityczną ziem polskich w poł. XIII w. –
wyjaśnia okoliczności utraty zwierzchnictwa polskiego nad ziemią lubuską –
omawia panowanie czeskich Przemyślidów w Polsce. |
–
zna daty: pierwszego turnieju rycerskiego na ziemiach polskich (1243 r.),
układu w Kępnie (1288 r.) –
identyfikuje postać Mściwoja II –
opisuje walki o tron krakowski po śmierci Leszka Czarnego –
omawia okoliczności przejęcia władzy w Polsce przez Wacława II. |
–
ocenia rolę Kościoła w dążeniach zjednoczeniowych – ocenia próby odbudowy państwowości polskiej
w końcu XIII i 1. poł. XIV w. |
||||||
Schyłek średniowiecza |
||||||||||||
1.
Odrodzenie
Królestwa Polskiego |
– początek
rządów Władysława Łokietka – utrata Pomorza
Gdańskiego – walka o
zjednoczenie kraju – odrodzona
monarchia polska – konflikt z
Krzyżakami i Czechami – Krzyżacy –
najeźdźcy czy krzewiciele cywilizacji? |
– zna daty:
zajęcia Pomorza Gdańskiego przez Krzyżaków (1308/1309 r.), koronacji
Władysława Łokietka (1320 r.) –
identyfikuje postać Władysława Łokietka –
wskazuje na mapie ziemie wchodzące w skład państwa polskiego w czasach
panowania Władysława Łokietka –
przedstawia okoliczności utraty przez Polskę Pomorza Gdańskiego –
omawia etapy odradzania się państwa polskiego w czasach rządów Władysława
Łokietka. |
– zna daty:
zajęcia Krakowa, Małopolski i Pomorza Gdańskiego przez Władysława Łokietka
(1306 r.), najazdu Brandenburczyków na Pomorze Gdańskie (1308 r.), rzezi
Gdańska (1308 r.), odzyskania Wielkopolski przez Władysława Łokietka (1314
r.), bitwy pod Płowcami (1331 r.) –
wskazuje na mapie ziemie polskie pozostające poza granicami państwa
Władysława Łokietka, Płowce –
wyjaśnia symboliczne i propagandowe znaczenie rzezi Gdańska –
omawia okoliczności przejęcia władzy w Małopolsce i Wielkopolsce przez
Władysława Łokietka – omawia
przyczyny, przebieg i skutki wojny z Krzyżakami. |
– zna daty:
buntu wójta Alberta (1312 r.), procesu w Inowrocławiu (1320–1321 r.), sojuszu
czesko-krzyżackiego (1329 r.), wojny
polsko-krzyżackiej (1329–1332 r.) –
identyfikuje postacie: wójta Alberta, Jana Muskaty,
Karola Roberta, Elżbiety Łokietkówny, Jana Luksemburskiego –
opisuje okoliczności przejęcia władzy przez
Władysława Łokietka –
przedstawia przyczyny i skutki buntu mieszczan krakowskich pod przywództwem
wójta Alberta –
przedstawia okoliczności oraz znaczenie uzyskania korony polskiej przez
Władysława Łokietka – przedstawia
przebieg i znaczenie bitwy pod Płowcami. |
– zna daty:
przejęcia Wielkopolski przez Henryka Głogowskiego (1306 r.), zjazdu w
Sulejowie (1318 r.), wydania bulli przez Jana XXII (1319 r.), przymierza
polsko-litewskiego i sojuszu Polski z książętami zachodniopomorskimi (1325
r.), najazdu Polaków na Brandenburgię (1326 r.), wyprawy Jana Luksemburskiego
na Małopolskę (1327 r.) –
identyfikuje postacie: sędziego Boguszy, Henryka Głogowskiego –
omawia politykę budowania sojuszów przez Władysława Łokietka. |
–
przedstawia i ocenia kontrowersyjne opinie na temat działalności Krzyżaków
oraz prowadzonej przez nich polityki. |
||||||
2. Monarchia
Kazimierza Wielkiego |
– początek
rządów Kazimierza Wielkiego – zawarcie
pokoju z Czechami –
rozstrzygnięcie sporu z Krzyżakami – podbój Rusi
Halickiej – polityka
gospodarcza – polityka
wewnętrzna – założenie
uniwersytetu w Krakowie – sprawa
sukcesji – ocena
panowania Kazimierza Wielkiego |
–
wyjaśnia znaczenie terminu Akademia
Krakowska –
zna daty: koronacji Kazimierza Wielkiego (1333 r.), utworzenia Akademii
Krakowskiej (1364 r.) –
identyfikuje postać Kazimierza Wielkiego –
wskazuje na mapie ziemie odziedziczone i przyłączone do Polski przez
Kazimierza Wielkiego –
wskazuje reformy Kazimierza Wielkiego, które najbardziej przyczyniły się do
awansu cywilizacyjnego Polski w XIV w. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: przymus
drożny, prawo składu, Statut
piotrkowski, Statut wiślicki, Korona
Królestwa Polskiego –
zna daty: zjazdów w Wyszehradzie (1335 i 1339 r.),
pokoju w Namysłowie (1348 r.), pokoju w Kaliszu (1343 r.), przyłączenia Rusi
Halickiej do Polski (1340 r.), wydania Statutu
wiślickiego i Statutu
piotrkowskiego (1346 r.) –
wskazuje na mapie granice Korony Królestwa Polskiego –
omawia stosunki polsko-czeskie w czasach panowania Kazimierza Wielkiego –
opisuje stosunki polsko-krzyżackie w czasach panowania Kazimierza Wielkiego –
omawia postanowienia pokojów: w Kaliszu i Namysłowie –
omawia akcję kolonizacyjną na ziemiach polskich w XIV w. i jej skutki
gospodarcze –
opisuje rozwój handlu –
przedstawia kodyfikację prawa w Polsce i jej skutki –
omawia organizację Akademii Krakowskiej i znaczenie tej uczelni. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: bojar,
sukcesja –
zna daty: zhołdowania Mazowsza przez Kazimierza Wielkiego (1351 r.), sądu
papieskiego w Warszawie (1339 r.), wypraw Kazimierza Wielkiego na Ruś
(1340–1366 r.), nadania przywileju Żydom (1334 r.), układu w Budzie (1355
r.), zjazdu monarchów w Krakowie (1364 r.) –
identyfikuje postacie: Jana Luksemburskiego, Ludwika I Wielkiego –
omawia okoliczności przejęcia władzy przez Kazimierza Wielkiego –
przedstawia podbój Rusi Halickiej i jego skutki –
przedstawia kierunki rozwoju gospodarczego Polski w XIV w. –
przedstawia reformę monetarną przeprowadzoną przez Kazimierza Wielkiego – omawia zmiany, które zaszły w
administrowaniu państwem –
omawia usprawnianie systemu sądownictwa w Polsce w czasach rządów Kazimierza
Wielkiego –
przedstawia problem sukcesji po Kazimierzu Wielkim i sposób jego rozwiązania. |
–
zna daty: zajęcia ziemi wschowskiej przez Polskę (1343 r.), konfliktu
polsko-czeskiego (1345 r.), włączenia księstwa płockiego do państwa polskiego
(1351 r.) –
identyfikuje postacie: Karola IV Luksemburskiego, Bolesława III, Jerzego II Trojdenowica, Bogusława V –
przedstawia położenie międzynarodowe Polski na początku panowania Kazimierza
Wielkiego –
wyjaśnia okoliczności włączenia Mazowsza w strefę wpływów państwa polskiego –
omawia relacje między Kazimierzem Wielkim a Kościołem. |
–
ocenia politykę zagraniczną i wewnętrzną Kazimierza Wielkiego. |
||||||
3.
Europa
Zachodnia w XIV i XV wieku |
– ugruntowanie
potęgi Francji – geneza
konfliktu Anglii z Francją – wojna
stuletnia – wojna „Dwóch
Róż” w Anglii – monarchia
burgundzka – cesarstwo
niemieckie w XIII w. – panowanie
Luksemburgów – wojny
szwajcarskie – rekonkwista na Półwyspie Iberyjskim |
–
zna datę wojny stuletniej (1337–1453 r.) –
opisuje przyczyny wojny stuletniej. |
–
wyjaśnia znaczenie terminu rekonkwista –
zna daty: bitwy pod Crécy (1346 r.), zdobycia
Grenady (1492 r.) –
identyfikuje postacie: Joanny d’Arc, Karola VII –
przedstawia pozycję Francji w Europie w XIII i XIV w. –
wyjaśnia militarne znaczenie bitwy pod
Crécy –
omawia rolę Joanny d’Arc w wojnie stuletniej. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: gallikanizm,
Złota bulla –
zna daty: bitwy pod Maupertuis (1356 r.), bitwy pod
Azincourt (1415 r.), spalenia na stosie Joanny d’Arc
(1431 r.), wydania Złotej bulli
(1356 r.), przejęcia władzy w Niemczech przez Habsburgów (1438 r.), pokoju w
Bazylei (1499 r.), wojny „Dwóch Róż” (1455–1485 r.) –
identyfikuje postacie: Filipa Pięknego, Filipa VI, Edwarda III, Rudolfa I
Habsburga, Karola IV Luksemburga –
wskazuje na mapie miejsca najważniejszych
bitew z okresu wojny stuletniej, państwa chrześcijańskie na Półwyspie
Iberyjskim –
omawia przebieg działań wojennych w czasie wojny stuletniej –
wyjaśnia przyczyny i skutki wojny „Dwóch Róż” w Anglii –
opisuje walkę Szwajcarów o niezależność –
omawia walki o tron cesarski w Niemczech w XIII i XIV w. –
przedstawia główne etapy rekonkwisty na Półwyspie
Iberyjskim. |
–
wyjaśnia znaczenie terminu kolegium
siedmiu elektorów –
zna daty: bitwy pod Courtrai (1320 r.), przejęcia
władzy we Francji przez Walezjuszów (1328 r.), pokoju w Brétigny
(1360 r.), rozejmu w Brugii (1375 r.), oswobodzenia Orleanu (1429 r.), pokoju
w Arras (1435 r.), pokoju w Senlis (1493 r.),
zjazdu w Rhense (1338 r.), powstania sejmu
związkowego (1415 r.), początku rekonkwisty (718
r.), bitwy pod Navas de Tolosa
(1212 r.) –
identyfikuje postacie: Edwarda (Czarnego Księcia), Jana Dobrego, Karola V,
Henryka IV Lancastera, Karola VI, Henryka V, Karola Śmiałego, Maksymiliana I,
Pelagiusza –
omawia powiązania dynastyczne Kapetyngów i Plantagenetów oraz konsekwencje
tych związków –
przedstawia historię polityczną monarchii burgundzkiej –
wyjaśnia, do jakich zmian w dziedzinie wojskowości doszło w wyniku wojen
toczonych w XIV i XV w. |
– ocenia wpływ
średniowiecznych konfliktów zbrojnych na rozwój poczucia tożsamości narodowej
Europejczyków. |
||||||
4.
Kryzys
u schyłku średniowiecza |
– „czarna
śmierć” – kryzys
gospodarczy – bunty
społeczne – upadek
rycerstwa – niewola
awiniońska papieży – spory o istotę
Kościoła – ruchy reformatorskie
w Kościele |
–
wyjaśnia znaczenie terminu „czarna
śmierć” –
zna datę epidemii dżumy (1347–1352 r.) –
przedstawia skutki społeczne i gospodarcze „czarnej śmierci”. |
–
wyjaśnia znaczenie terminu niewola
awiniońska –
zna daty: niewoli awiniońskiej (1309–1377 r.), wielkiej schizmy zachodniej
(1378–1417 r.), soboru w Konstancji (1414–1418 r.), spalenia na stosie Jana
Husa (1415 r.) –
identyfikuje postacie: Marcina V, Jana Husa –
wskazuje na mapie kierunki rozprzestrzeniania się dżumy, obszary Europy nieobjęte
epidemią „czarnej śmierci” –
omawia okoliczności rozprzestrzeniania się „czarnej śmierci” w Europie –
omawia przyczyny, przejawy i skutki kryzysu papiestwa w XIV w. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: „taniec
śmierci”, żakeria, koncyliaryzm, kurializm, list żelazny –
zna daty: żakerii (1358 r.), soboru w Pizie (1409 r.), soboru w Bazylei (1431 r.) –
identyfikuje postacie: Bonifacego VIII, Filipa Pięknego, Johna Wiklefa –
wyjaśnia przyczyny, przejawy i skutki kryzysu gospodarczego w XIV w. –
omawia przyczyny i skutki buntów społecznych w XIV-wiecznej Europie –
wyjaśnia przyczyny upadku średniowiecznego rycerstwa –
wyjaśnia rolę soboru w Konstancji dla przezwyciężenia kryzysu w Kościele. |
–
wyjaśnia znaczenie terminu lollardowie –
zna daty: powstania chłopskiego we Flandrii (1323–1328 r.), powstania Wata
Tylera (1381 r.), unii florenckiej (1439 r.) –
identyfikuje postacie: Wata Tylera, Jana XXIII –
omawia ruchy reformatorskie w Kościele w XIV i XV w. –
wyjaśnia, na czym polegała XIV- wieczna koncepcja nowej pobożności. |
–
omawia i ocenia stosunek średniowiecznych Europejczyków do Żydów. |
||||||
5.
Początki rządów Jagiellonów |
– Andegawenowie
na tronie polskim – pogańska Litwa – unia Polski z
Litwą w Krewie – współpraca
polsko-litewska – unia w Horodle – polityka
dynastyczna Jagiełły – Jagiellonowie
– władcy dynastyczni czy państwowi? |
–
zna datę unii w Krewie (1385 r.) –
identyfikuje postacie: Jadwigi Andegaweńskiej, Władysława Jagiełły –
wskazuje na mapie terytorium Polski i Litwy po unii w Krewie –
wymienia postanowienia unii w Krewie oraz omawia jej znaczenie dla państw:
polskiego i litewskiego. |
–
wyjaśnia znaczenie terminu unia
personalna –
zna daty: wydania przywileju koszyckiego (1374 r.), unii w Horodle (1413 r.),
przywileju jedlneńsko-krakowskiego (1430 i 1433
r.), koronacji Władysława II Jagiellończyka na króla Czech (1471 r.),
koronacji Władysława II Jagiellończyka na króla Węgier (1490 r.) –
identyfikuje postacie: Ludwika Węgierskiego, Witolda, Kazimierza
Jagiellończyka, Władysława II Jagiellończyka –
wskazuje na mapie Żmudź, Krewo, Horodło –
wymienia postanowienia przywileju koszyckiego –
omawia okoliczności zawarcia unii krewskiej –
wymienia postanowienia unii w Horodle oraz omawia jej znaczenie dla państw:
polskiego i litewskiego. |
–
zna daty: przejęcia władzy w Polsce przez Andegawenów (1370 r.), koronacji
Jadwigi Andegaweńskiej (1384 r.), koronacji Władysława Jagiełły (1386 r.),
unii wileńsko-radomskiej (1401 r.) –
identyfikuje postacie: Giedymina, Olgierda, Kiejstuta –
przedstawia okoliczności przejęcia władzy w Polsce przez Andegawenów –
omawia znaczenie przywileju koszyckiego dla państwa polskiego –
opisuje stosunki polsko-litewskie do czasu unii w Horodle –
omawia okoliczności zawarcia unii horodelskiej –
omawia politykę dynastyczną Władysława Jagiełły i Kazimierza Jagiellończyka. |
–
zna daty: sojuszu Witolda z Krzyżakami (1398 r.), bitwy nad Worsklą (1399 r.) –
przedstawia dzieje Litwy do czasu unii polsko-litewskiej w Krewie. |
–
omawia i ocenia politykę dynastyczną Władysława Jagiełły i Kazimierza Jagiellończyka. |
||||||
6.
Wojny
z zakonem krzyżackim |
– stosunki z
Krzyżakami – przyczyny
konfliktu polsko-krzyżackiego – wielka wojna z
zakonem krzyżackim – bitwa pod
Grunwaldem – I pokój w
Toruniu – spór
polsko-krzyżacki na soborze w Konstancji – dalsze walki z
Krzyżakami – opozycja
stanowa w państwie zakonnym – wojna
trzynastoletnia |
–
zna daty: wielkiej wojny z zakonem krzyżackim (1409–1411 r.), bitwy pod
Grunwaldem (15 VII 1410 r.), I pokoju w Toruniu (1411 r.), wojny
trzynastoletniej (1454–1466 r.), II pokoju toruńskiego (1466 r.) –
identyfikuje postacie: Władysława Jagiełły, Witolda, Ulricha von Jungingena,
Kazimierza Jagiellończyka –
omawia przyczyny i skutki wielkiej wojny z zakonem krzyżackim –
wymienia postanowienia I pokoju w Toruniu –
omawia przyczyny i skutki wojny trzynastoletniej –
wymienia postanowienia II pokoju toruńskiego. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: Związek
Pruski, inkorporacja –
zna daty: oblężenia Malborka (VII–IX 1410 r.), bitwy pod Koronowem (10 X 1410
r.), soboru w Konstancji (1414–1418 r.), powstania Związku Pruskiego (1440
r.), aktu inkorporacji Prus do Polski (1454 r.), bitwy pod Świecinem (1462
r.), bitwy na Zalewie Wiślanym (1463 r.) –
identyfikuje postacie: Jana Bażyńskiego, Piotra Dunina –
wskazuje na mapie miejsca bitew polsko-krzyżackich stoczonych podczas
wielkiej wojny i wojny trzynastoletniej –
omawia postanowienia I i II pokoju toruńskiego –
omawia przebieg wielkiej wojny z zakonem krzyżackim –
przedstawia militarne i polityczne znaczenie zwycięstwa sił polsko-litewskich
pod Grunwaldem –
omawia przebieg wojny trzynastoletniej –
omawia znaczenie II pokoju toruńskiego dla państwa polsko-litewskiego. |
–
zna daty: powstania antykrzyżackiego na Żmudzi (1409 r.), zajęcia ziemi
dobrzyńskiej przez Krzyżaków (1409 r.), „wojny głodowej” (1414 r.),
podpisania traktatu melneńskiego (1422 r.), pokoju
w Brześciu Kujawskim (1435 r.), bitwy pod Chojnicami (1454 r.), przejęcia
Malborka przez Polaków (1457 r.) –
identyfikuje postacie: Henryka von Plauena, Mikołaja Trąby, Pawła Włodkowica,
Zawiszy Czarnego –
wskazuje na mapie kierunki działań wojsk polskich i krzyżackich podczas
wielkiej wojny oraz wojny trzynastoletniej –
omawia stosunki Polski i Litwy z państwem krzyżackim na pocz. XV w. – wyjaśnia okoliczności pojawienia się
opozycji stanowej w państwie zakonnym –
opisuje działalność Związku Pruskiego. |
–
zna daty: powstania antykrzyżackiego na Żmudzi (1401 r.), walk
litewsko-krzyżackich (1403–1404 r.), pokoju w Raciążu (1404 r.), rozejmu
polsko-krzyżackiego (1410 r.), zjazdu w Lubowli
(1412 r.), bitwy pod Dąbkami (1431
r.), wojny polsko-krzyżackiej (1431–1435 r.), bitwy pod Wiłkomierzem
(1435 r.), powstania Związku Jaszczurczego (k. XIV w.) –
identyfikuje postacie: Zygmunta Luksemburskiego, Mikołaja z Ryńska –
opisuje próby realizacji przez Polskę i Litwę programu rewindykacji Żmudzi,
Pomorza Gdańskiego, ziem: chełmińskiej oraz michałowskiej w 1. poł. XV w. |
– ocenia
politykę Władysława Jagiełły i Kazimierza Jagiellończyka wobec zakonu
krzyżackiego w XV w. |
||||||
7.
Europa Środkowa
i Wschodnia w XV wieku |
– Czechy w
czasach panowania Luksemburgów – pojawienie się
husytyzmu – wojny husyckie – armia husycka – powstanie
imperium osmańskiego – Węgry w XV w. –
uniezależnienie się Rusi od Mongołów |
–
zna daty: spalenia Jana Husa na stosie (1415 r.), wojen husyckich (1419–1436
r.) –
identyfikuje postać Jana Husa –
omawia przyczyny i skutki wojen husyckich. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: husytyzm,
artykuły praskie –
zna daty: ogłoszenia artykułów praskich (1420 r.), bitwy pod Warną (1444 r.),
zajęcia Konstantynopola (1453 r.), koronacji Władysława II Jagiellończyka na
króla Czech (1471 r.), koronacji Władysława II Jagiellończyka na króla Węgier
(1490 r.), bitwy pod Mohaczem (1526 r.) –
identyfikuje postacie: Władysława III Warneńczyka, Władysława II Jagiellończyka,
Ludwika Jagiellończyka –
wskazuje na mapie państwa, w których panowali Jagiellonowie –
przedstawia okoliczności pojawienia się husytyzmu –
przedstawia postulaty religijne husytów –
wyjaśnia okoliczności, w których Jagiellonowie przejęli trony: czeski i
węgierski. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: utrakwiści
(kalikstyni), taboryci, kompaktaty praskie –
zna daty: bitwy pod Lipanami (1434 r.), przyjęcia kompaktatów praskich (1436 r.), bitwy na Kulikowym Polu
(1380 r.), uwolnienia się Rusi od podległości wobec Tatarów (1480 r.) –
identyfikuje postacie: Jana Luksemburskiego, Karola IV, Zygmunta
Luksemburskiego, Jana Žižki, Jerzego z Podiebradów,
Macieja Korwina, Osmana I, Mehmeda II, Dymitra Dońskiego, Iwana III Srogiego –
wskazuje na mapie kierunki ekspansji imperium osmańskiego w XV w. –
omawia panowanie Luksemburgów w Czechach –
opisuje rozwój husytyzmu i stosunek cesarstwa do tego ruchu religijnego –
omawia przebieg wojen husyckich –
opisuje historię polityczną Węgier w XV w. –
opisuje powstanie imperium osmańskiego –
opisuje proces uniezależnienia się Rusi od Mongołów –
wyjaśnia, w jakich okolicznościach Wielkie Księstwo Moskiewskie stało się
„trzecim Rzymem”. |
–
zna daty: przejęcia władzy w Czechach przez Jana Luksemburskiego (1311 r.),
założenia uniwersytetu w Pradze (1348 r.), detronizacji Zygmunta
Luksemburskiego przez praski sejm (1421 r.), bitew pod Kutną
Horą i Nemeckim Brodem (1422 r.), przejęcia władzy
przez Jerzego z Podiebradów (1458 r.), bitwy na Kosowym Polu (1389 r.), bitwy
pod Nikopolis (1396 r.), bitwy pod Ankarą (1402
r.), przejęcia władzy na Węgrzech przez Macieja Korwina (1458 r.), bitwy na
jeziorze Pejpus (1242 r.), zdobycia Nowogrodu Wielkiego (1478 r.) –
identyfikuje postacie: Wacława IV,
Jana V Paleologa, Aleksandra Newskiego,
Mamaja, Tochtamysza –
wskazuje na mapie kierunki ekspansji Wielkiego Księstwa Moskiewskiego w XV w. –
omawia uzbrojenie i sposób walki armii husyckiej –
omawia znaczenie polityczne i gospodarcze Nowogrodu Wielkiego. |
– omawia i
ocenia zmiany układu sił politycznych w Europie Środkowo-Wschodniej w XV w. |
||||||
8.
Monarchia polska
w XIV i XV wieku |
– zmiany w
administracji polskiej w XIII w. – władza
monarsza i urzędy centralne – dwór monarszy – podział
administracyjny – administracja
lokalna – rozwój
reprezentacji stanowej – przywileje
szlacheckie – cechy polskiej
monarchii stanowej – początki
gospodarki folwarcznej |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: sejm walny,
sejmik ziemski, izba poselska, senat, gospodarka
folwarczna –
zna datę zwołania pierwszego sejmu walnego (1493 r.) –
identyfikuje postacie: Władysława Jagiełły, Kazimierza Jagiellończyka –
wymienia cechy charakterystyczne gospodarki folwarcznej –
omawia cechy polskiej monarchii stanowej. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: wojewoda,
Korona Królestwa Polskiego, monarchia elekcyjna, starosta, przywilej generalny –
zna daty: przywileju koszyckiego (1374 r.), przywileju jedlneńsko-krakowskiego
(1430 i 1433 r.), statutów nieszawskich (1454 r.), konstytucji Nihil novi
(1505 r.) –
identyfikuje postacie: Ludwika Węgierskiego, Jana Olbrachta, Aleksandra
Jagiellończyka –
opisuje dwór monarszy i jego funkcjonowanie –
wyjaśnia znaczenie idei monarchii wyrażonej w Koronie Królestwa Polskiego –
wymienia najważniejsze szlacheckie przywileje polityczne i omawia ich
postanowienia. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: taksy
wojewodzińskie, sąd podkomorski,
sąd ziemski, sąd grodzki, sejm
prowincjonalny –
zna daty: przywileju z Budy (1355 r.), przywileju czerwińskiego (1422 r.),
przywileju warckiego
(1423 r.), przywileju piotrkowskiego (1496 r.) –
omawia zasady ustrojowe monarchii elekcyjnej w Polsce –
omawia zmiany w administracji polskiej w XIII w. –
przedstawia różnice między urzędami nadwornymi i koronnymi –
opisuje instytucje administracji lokalnej w Polsce i ich kompetencje –
wymienia najważniejsze szlacheckie przywileje gospodarcze i omawia ich
postanowienia –
omawia proces tworzenia się reprezentacji stanowej w Polsce. |
–
przedstawia podział administracyjny państwa polskiego –
wyjaśnia, jaki wpływ na podział administracyjny Polski miało rozbicie
dzielnicowe. |
–
ocenia rolę króla w monarchii elekcyjnej w czasach panowania Jagiellonów –
ocenia wpływ przywilejów szlacheckich na funkcjonowanie państwa polskiego w
XV i na pocz. XVI w. |
||||||
9.
Kultura polska |
– początki
kultury łacińskiej – pierwsze
zabytki kultury polskiej – ośrodki życia
kulturalnego – początki
polskiego dziejopisarstwa – rozwój
cywilizacyjny Polski w XIII w. – rola Akademii
Krakowskiej – literatura w
późnym średniowieczu – architektura i
sztuka romańska oraz gotycka na ziemiach polskich |
–
identyfikuje postacie: Galla Anonima, Mikołaja Kopernika –
wymienia cechy charakterystyczne kultury polskiego średniowiecza. |
–
identyfikuje postacie: Wincentego Kadłubka, Wita Stwosza, Jana Długosza –
wskazuje ośrodki życia kulturalnego w średniowiecznej Polsce i omawia ich
działalność –
omawia początki polskiego dziejopisarstwa –
omawia znaczenie Akademii Krakowskiej dla rozwoju cywilizacyjnego
średniowiecznej Polski –
omawia cechy charakterystyczne sztuki polskiej w średniowieczu –
omawia rozwój architektury w Polsce do XV w. |
–
identyfikuje postacie: Iwona Odrowąża, Stanisława ze Skarbimierza, Pawła
Włodkowica –
omawia pojawienie się kultury łacińskiej w Polsce –
wyjaśnia, jaką rolę odgrywali zagraniczni misjonarze w X i XI w. –
omawia rolę zakonów w rozwoju cywilizacyjnym średniowiecznej Polski –
omawia przykłady średniowiecznego kultu świętych –
omawia rozwój literatury polskiej w późnym średniowieczu –
omawia rozwój szkolnictwa w średniowiecznej Polsce. |
–
identyfikuje postać Witelona –
omawia rozwój cywilizacyjny Polski w XIII w. –
porównuje kulturę średniowiecza polskiego i europejskiego. |
–
omawia i ocenia wpływ chrześcijaństwa na przemiany cywilizacyjne na ziemiach
polskich. |
||||||
CZĘŚĆ II
Temat lekcji |
Zagadnienia |
Wymagania konieczne
(ocena dopuszczająca) Uczeń: |
Wymagania
podstawowe (ocena
dostateczna) Uczeń
potrafi to, co
na ocenę dopuszczającą, oraz: |
Wymagania
rozszerzające (ocena dobra) Uczeń
potrafi to, co na ocenę dostateczną, oraz: |
Wymagania
dopełniające (ocena bardzo dobra) Uczeń
potrafi to, co na ocenę dobrą, oraz: |
Wymagania
wykraczające (ocena celująca) Uczeń
potrafi to, co
na ocenę bardzo
dobrą, oraz: |
EUROPA I ŚWIAT W EPOCE ODRODZENIA |
||||||
1.
Cywilizacje pozaeuropejskie |
– pierwsi
mieszkańcy Ameryki – najstarsze
cywilizacje Mezoameryki – cywilizacja
Majów, Azteków i Inków – cywilizacje
Azji – cywilizacje
Afryki |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: ludy półosiadłe,
ludy osiadłe – wymienia trzy
największe cywilizacje Ameryki. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: okres prekolumbijski,
nomadzi – charakteryzuje
postać Montezumy –
wskazuje na mapie obszary zamieszkiwane przez ludy prekolumbijskie oraz
wielkie cywilizacje azjatyckie –
charakteryzuje osiągnięcia cywilizacyjne Majów –
omawia osiągnięcia cywilizacyjne Inków –
przedstawia cechy charakterystyczne cywilizacji afrykańskich. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: Mezoameryka,
siogun –
zna czas powstania (III w.) i upadku (IX–X w.) pierwszych miast- państw
Majów, ekspansji Azteków (XV–XVI
w.), rozkwitu potęgi Inków (XVI w.) –
przedstawia ludy zamieszkujące Mezoamerykę –
omawia organizację plemienia Majów –
omawia organizację państwa i społeczeństwa Azteków –
przedstawia organizację państwa Inków –
omawia następstwa zjednoczenia Japonii w XVI w. –
przedstawia wpływ islamu na rozwój państw afrykańskich. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: politeizm
astrobiologiczny, animizm – charakteryzuje
postać Franciszka Ksawerego –
wymienia najstarsze cywilizacje Mezoameryki i ich osiągnięcia cywilizacyjne –
przedstawia system wierzeń cywilizacji prekolumbijskich –
wymienia podobieństwa oraz różnice pomiędzy kulturami Majów, Azteków i Inków –
przedstawia próby chrystianizacji Japonii i ocenia jej skutki –
wyjaśnia okoliczności powstania państwa Wielkiego Mogoła w Indiach. |
– charakteryzuje
postacie: Toyotomi Hideyoshiego, Babera – porównuje
osiągnięcia cywilizacji Majów, Inków i Azteków z dokonaniami cywilizacji
europejskiej w tym samym czasie. |
2.
Wielkie odkrycia geograficzne |
– średniowieczna
wiedza o świecie – stare i nowe
wyobrażenia na temat kształtu Ziemi – przyczyny
odkryć geograficznych – rozwój żeglugi
i nawigacji – pierwsze
wyprawy Portugalczyków – odkrycie
Ameryki – w drodze do
Indii i Nowego Świata – opłynięcie
Ziemi – znaczenie
wielkich odkryć geograficznych |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: karawela,
Nowy Świat –
zna daty: I wyprawy Kolumba (1492–1493 r.), odkrycia drogi morskiej do Indii
(1497–1498 r.), I wyprawy dookoła świata (1519–1522 r.) – charakteryzuje
postacie: Krzysztofa Kolumba, Vasco da Gamy, Ferdynanda Magellana – wymienia
przyczyny odkryć geograficznych – omawia
przebieg i następstwa wypraw odkrywczych Kolumba. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: handel lewantyński – zna daty:
odkrycia Przylądka Dobrej Nadziei (1487 r.), odkrycia Brazylii (1500 r.) – charakteryzuje
postacie: Henryka Żeglarza, Bartolomeu Diaza, Ameriga Vespucciego – wskazuje na
mapie zasięg kolonizacji portugalskiej i hiszpańskiej – charakteryzuje
przyczyny odkryć geograficznych – wyjaśnia,
dlaczego Portugalczycy jako pierwsi zdecydowali się na wyprawy odkrywcze – omawia przebieg
i następstwa wyprawy Vasco da Gamy – omawia
przebieg i następstwa I wyprawy dookoła świata. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: kwadrant, astrolabium – zna datę
opłynięcia przez Portugalczyków Przylądka Zielonego (1446 r.) – charakteryzuje
postacie: Izabeli Kastylijskiej, Ferdynanda Aragońskiego – wskazuje na
mapie kierunki wypraw Kolumba, da Gamy i Magellana – przedstawia
średniowieczną wiedzę o świecie – omawia wpływ
rozwoju żeglugi i nawigacji na organizację wypraw odkrywczych – przedstawia
okoliczności zorganizowania I wyprawy Krzysztofa Kolumba. |
– charakteryzuje
postacie: Toscanellego, Giovanniego Caboto, Pedro
Cabrala – wyjaśnia,
jakie znaczenie dla nowożytnych odkryć geograficznych miały teoretyczne prace
Toscanellego – przedstawia
ekspedycje zmierzające do odkrycia i poznania Nowego Świata. |
– charakteryzuje
postacie: Juana de la Cosa, Alonso de Hojedy – omawia i
ocenia hipotezy dotyczące odkrycia Ameryki – ocenia
znaczenie wielkich odkryć geograficznych. |
3.
Ekspansja kolonialna |
– początek
kolonizacji Nowego Świata; podział stref wpływów – podbój Meksyku – kolonizacja
Ameryki Południowej – organizacja
imperium hiszpańskiego w Nowym Świecie – kolonizacja
Ameryki Północnej – ekspansja
kolonialna w Afryce i Azji – znaczenie
ekspansji kolonialnej – niewolnictwo |
–
wyjaśnia znaczenie terminu: konkwistador –
wskazuje na mapie zasięg posiadłości hiszpańskich i portugalskich w Ameryce – omawia skutki
ekspansji kolonialnej dla Europy i ludów podbitych. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: konkwista, korsarstwo – zna daty:
podboju Meksyku (1519–1521 r.), podboju Peru (1530–1533 r.) – charakteryzuje
postacie: Hernána Cortésa,
Francisca Pizarra – omawia zasady
kolonialnego podziału stref wpływów w XV i XVI w. – przedstawia
przebieg podboju Meksyku i jego następstwa – przedstawia
przebieg podboju Peru i jego następstwa – omawia
organizację imperium hiszpańskiego w Nowym Świecie. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: traktat z
Tordesillas, układ w Saragossie – zna daty:
układu w Tordesillas (1496 r.), układu w Saragossie (1529 r.) – charakteryzuje
postacie: Montezumy II, Atahualpy – wskazuje na
mapie strefy podziału wpływów kolonialnych wg traktatów w Tordesillas i
Saragossie; kolonie angielskie, francuskie i holenderskie w Ameryce Północnej – charakteryzuje
początki kolonizacji hiszpańskiej w Nowym Świecie – omawia losy
plemion indiańskich po podbojach hiszpańskich – przedstawia
rozwój osadnictwa i gospodarki w koloniach hiszpańskich. |
– zna datę
założenia Nowej Anglii (1643 r.) – charakteryzuje
postać Vasco Núñeza de Balboa – charakteryzuje
działalność misyjną Europejczyków w Nowym Świecie – omawia proces
kolonizacji Ameryki Północnej – przedstawia
ekspansję kolonialną w Afryce i Azji – omawia
zjawisko niewolnictwa i ocenia jego znaczenie dla kolonializmu europejskiego. |
– ocenia skutki
ekspansji kolonialnej dla Europy i ludów podbitych – ocenia działalność
hiszpańskich konkwistadorów – ocenia
działalność misyjną Europejczyków w Nowym Świecie. |
4.
Europa w epoce wielkich odkryć |
– rozwój
demograficzny Europy – rozwój miast – postęp techniczny
i organizacja produkcji – rozwój handlu – kredyty, banki
i giełdy – inflacja i
dualizm gospodarczy Europy |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: popyt,
podaż, kapitalizm, pańszczyzna – charakteryzuje
rozwój demograficzny Europy w XVI i I poł. XVII w.
oraz jego skutki społeczne i gospodarcze. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: migracja, bank, weksel, akcja, giełda, inflacja, dualizm
gospodarki europejskiej – wskazuje na
mapie strefy handlowe i strefy gospodarcze w XVI-wiecznej Europie – omawia rozwój
techniki i jego wpływ na organizację produkcji – omawia rozwój
systemu finansowego w Europie i jego wpływ na rozwój handlu – wyjaśnia, na
czym polegał dualizm w rozwoju gospodarczym Europy. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: system nakładczy,
grodzenia – określa uwarunkowania
rozwoju miast i jego konsekwencje – omawia wpływ
procesu grodzenia na przemiany gospodarcze w Anglii – charakteryzuje
wpływ przemian gospodarczych na sytuację szlachty europejskiej – omawia
finansowe skutki napływu kruszców do Europy. |
– przedstawia
kierunki rozwoju handlu w nowożytnej Europie – wymienia
przykłady i omawia rolę kompanii handlowych. |
– ocenia wpływ
przemian społecznych i gospodarczych na rozwój Europy. |
5.
Kultura renesansu |
– podstawy
przełomu kulturalnego –
zainteresowanie antykiem i humanizm – literatura
odrodzenia – teatr w epoce
odrodzenia – sztuka i
architektura renesansu – wielcy twórcy
renesansu – nauka w epoce
odrodzenia |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: renesans (odrodzenie), humanizm, teoria
heliocentryczna –
zna czas narodzin (XIV/XV w.) i upowszechnienia odrodzenia (XVI w.) oraz datę
wynalezienia ruchomej czcionki (ok. 1450 r.) – charakteryzuje
postacie: Jana Gutenberga, Williama Szekspira, Leonarda da Vinci, Michała
Anioła, Mikołaja Kopernika, Galileusza – przedstawia
cechy charakterystyczne humanizmu – wyjaśnia, jaką
rolę odegrał wynalazek Gutenberga dla upowszechnienia literatury. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: mecenat artystyczny,
perspektywa, człowiek renesansu – charakteryzuje
postacie: Erazma z Rotterdamu, Niccolò Machiavellego,
Thomasa More’a (Morusa), Jeana Bodina, Dantego
Alighieri, Giovanniego Boccaccio, Francesca Petrarki, Rafaela Santi – wymienia i
opisuje cechy charakterystyczne odrodzenia – omawia cechy
charakterystyczne piśmiennictwa epoki renesansu – opisuje cechy
charakterystyczne architektury renesansu – opisuje
osiągnięcia wybitnych twórców sztuki renesansowej – przedstawia
myśl polityczną odrodzenia. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: patrycjat, manieryzm, światłocień – charakteryzuje
postacie: Wawrzyńca Wspaniałego, Giorgio Vasariego, Miguela
Cervantesa, Łukasza Górnickiego, Albrechta Dürera – wyjaśnia,
dlaczego Włochy stały się kolebką renesansu – omawia i
ocenia rolę renesansowego mecenatu artystycznego – wyjaśnia, na
czym polegała renesansowa adaptacja antyku – charakteryzuje
rozwój i rolę teatru w epoce odrodzenia – wskazuje
okresy w rozwoju sztuki renesansowej – omawia
przemiany w malarstwie i rzeźbie renesansu – omawia
osiągnięcia nauki w epoce odrodzenia. |
– charakteryzuje
postacie: Tommaso Campanelli, Donatella, Filippa
Brunelleschi, Donato Bramantego, Pietera Bruegela Starszego, Hansa Holbeina – na wybranych
przykładach omawia dorobek humanizmu europejskiego. |
– charakteryzuje
postacie: Kosmy Starszego, Giovanniego Pico de Mirandoli, Michela de Montaigne’a, Miguela Serveta, Paracelsusa – ocenia wpływ
humanizmu na sztukę, życie intelektualne i myśl polityczną epoki odrodzenia. |
6.
Reformacja i jej skutki |
– przyczyny
reformacji – wystąpienie
Marcina Lutra – reformacja w
Niemczech – działalność
reformatorów w Szwajcarii – powstanie
Kościoła anglikańskiego – reformacja w
innych krajach europejskich – społeczne
skutki reformacji |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: reformacja,
luteranizm (wyznanie ewangelicko-
augsburskie), kalwinizm (wyznanie
ewangelicko- reformowane), anglikanizm –
zna daty: ogłoszenia 95 tez przez Lutra (1517 r.), początku działalności
Kalwina (1536 r.), uznania Henryka VII za głowę Kościoła w Anglii (1531 r.) –
charakteryzuje postacie: Marcina Lutra, Jana Kalwina, Henryka VIII – omawia zasady
wyznania luterańskiego, kalwińskiego i anglikańskiego. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: sprzedaż odpustów,
protestanci, wojna chłopska, pokój w Augsburgu, hugenoci – zna daty:
protestu zwolenników reformacji na sejmie Rzeszy w Spirze (1529 r.), wojny
chłopskiej w Niemczech (1525–1526 r.), sejmu w Augsburgu (1555 r.) – charakteryzuje
postacie: Thomasa Münzera, Ulricha Zwingliego – wskazuje na
mapie te państwa, w których zwyciężyła reformacja oraz te, w których
oficjalnie obowiązywała religia
katolicka, ale część społeczeństwa była przychylna
reformacji – przedstawia
przyczyny reformacji – przedstawia
działalność Lutra i charakteryzuje jego poglądy – charakteryzuje
ideologię Kalwina i organizację jego Kościoła – omawia cechy
charakterystyczne Kościoła anglikańskiego. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: nepotyzm, symonia, kondotierstwo, teoria o
predestynacji, Akt supremacji – zna daty:
sejmu Rzeszy w Wormacji (1521 r.), Aktu
supremacji (1534 r.), przyjęcia luteranizmu w Prusach Książęcych (1525
r.) – charakteryzuje
postacie: Johannesa Tetzla, Fryderyka III Mądrego,
Filipa Melanchtona, Albrechta Hohenzollerna – wyjaśnia, z
czego wynikała popularność haseł reformacyjnych – przedstawia
stosunek różnych grup społecznych w Niemczech do reformacji – omawia poglądy
i działalność Zwingliego – wyjaśnia, w
jakich okolicznościach Kościół angielski uniezależnił się od papiestwa – opisuje proces
rozprzestrzeniania się reformacji w Europie i jego skutki – omawia
społeczne i polityczne skutki reformacji. |
– zna daty: I
wojny szmalkaldzkiej (1546–1547 r.), II wojny szmalkaldzkiej (1552), wojny
domowej w Szwajcarii (1529–1531 r.), przyjęcia luteranizmu w Inflantach (1561
r.) – charakteryzuje
postacie: Aleksandra VI, Juliusza II, Ulricha von Huttena,
Katarzyny Aragońskiej, Marii Tudor, Elżbiety I Wielkiej, Gottharda
Kettlera – omawia wojny
religijne w Niemczech i ich skutki – porównuje
najważniejsze wyznania powstałe w czasach reformacji. |
– zna daty:
sojuszu w Szmalkalden (1531 r.), przyjęcia
luteranizmu w Danii i Norwegii (1527 r.) oraz w Szwecji (1544 r.) – ocenia wpływ
kryzysu w Kościele katolickim na szerzenie się haseł reformacji – ocenia
społeczne i polityczne skutki reformacji. |
7.
Kontrreformacja i wojny religijne |
– Kościół wobec
reformacji – reformy soboru
trydenckiego i walka z reformacją – powstanie i
działalność Towarzystwa Jezusowego – walka władców
Francji z hugenotami – rewolucja w
Niderlandach |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: sobór
trydencki, kontrreformacja –
zna datę soboru trydenckiego (1445–1463 r.) – przedstawia
reformy soboru trydenckiego. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: inkwizycja, Indeks ksiąg zakazanych, jezuici, noc św. Bartłomieja, Edykt nantejski – zna daty:
ogłoszenia Indeksu ksiąg zakazanych
(1559 r.), zatwierdzenia zakonu jezuitów przez papieża (1540 r.), nocy św.
Bartłomieja (1572 r.), Edyktu
nantejskiego (1598 r.) – charakteryzuje
postacie: Pawła IV, Ignacego Loyoli – omawia i
ocenia działalność inkwizycji – charakteryzuje
organizację zakonu jezuitów – omawia
postanowienia Edyktu nantejskiego i
wyjaśnia, czy wprowadzał on całkowitą tolerancję religijną. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: Święte Oficjum – zna datę
powołania Świętego Oficjum (1542 r.) – charakteryzuje
postacie: Pawła III, Katarzyny Medycejskiej, Henryka IV Burbona, Wilhelma
Orańskiego – wskazuje na
mapie państwa, w których doszło do walk religijnych – przedstawia
stosunek Kościoła katolickiego do reformacji – opisuje
działalność jezuitów – przedstawia
przyczyny, przebieg i skutki wojen religijnych we Francji – omawia
przyczyny, przebieg i skutki rewolucji w Niderlandach. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: wojna trzech Henryków – zna daty:
wojny domowej między Gwizjuszami a Burbonami
(1562–1594 r.), rewolucji w Niderlandach (1566–1648 r.), proklamowania
Republiki Zjednoczonych Prowincji Niderlandów (1588 r.) – charakteryzuje
postacie: Hadriana VI, Henryka II, Filipa II – porównuje
charakter wojen religijnych prowadzonych w XVI w. we Francji i w
Niderlandach. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: gezowie, pacyfikacja gandawska – zna daty:
edyktu tolerancyjnego dla hugenotów (1562 r.), koronacji Henryka IV Burbona
(1594 r.), pacyfikacji gandawskiej (1576 r.), unii w Utrechcie (1579 r.) – ocenia
działalność jezuitów – ocenia metody
walki Kościoła z reformacją. |
8.
Europa Zachodnia w XVI wieku |
– kryzys
monarchii stanowych – imperium
Habsburgów – rywalizacja o
hegemonię w Europie Zachodniej – wojny włoskie – rywalizacja
hiszpańsko-angielska – zmiany w
sztuce wojennej |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: monarchia absolutna – omawia
przyczyny, przejawy i skutki kryzysu monarchii stanowych w Europie. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: Wielka Armada – zna datę
klęski Wielkiej Armady (1588 r.) – charakteryzuje
postacie: Maksymiliana I Habsburga, Elżbiety I – wyjaśnia
przyczyny rywalizacji o hegemonię w Europie Zachodniej – charakteryzuje
przyczyny, przebieg i skutki rywalizacji hiszpańsko-angielskiej – wyjaśnia,
jakie znaczenie dla Anglii miało zwycięstwo nad Wielką Armadą. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: wojny włoskie, Sacco di Roma – zna daty:
wojen włoskich (1494–1559 r.), układu w Wiedniu (1515 r.), Sacco di Roma (1527 r.) – charakteryzuje
postacie: Ferdynanda, Karola V, Filipa II, Karola VIII, Ludwika XII,
Franciszka I – wskazuje na
mapie kraje wchodzące w skład imperium Habsburgów za panowania cesarza Karola
V – opisuje i
ocenia politykę dynastyczną Habsburgów – przedstawia
przyczyny, przebieg i skutki wojen włoskich. |
– zna daty:
bitwy pod Marignano (1515 r.), bitwy pod Pawią
(1525 r.), pokoju w Cateau-Cambrésis (1559 r.) – charakteryzuje
postacie: Filipa Pięknego, Karola I – omawia zmiany
w sztuce wojennej w XVI w. |
– ocenia skutki
rywalizacji o hegemonię w Europie Zachodniej. |
9.
Państwa Europy Wschodniej i Północnej |
– ekspansja
turecka – walki na Morzu
Śródziemnym – państwo
moskiewskie – Szwecja w XVI
w. |
–
charakteryzuje postacie: Sulejmana II Wspaniałego, Iwana IV Groźnego – charakteryzuje
ekspansję imperium tureckiego w Europie i jej skutki. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: Liga Święta, samodzierżawie – zna daty:
powstania Ligi Świętej (1571 r.), koronacji Iwana IV Groźnego na cara Wszechrusi
(1547 r.) – wskazuje na
mapie kierunki i zasięg ekspansji imperium osmańskiego – przedstawia
proces budowania potęgi państwa moskiewskiego – charakteryzuje
panowanie Iwana IV Groźnego. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: opricznina,
unia kalmarska, Riksdag – zna daty:
bitwy pod Mohaczem (1526 r.), bitwy pod Lepanto (1571 r.) – charakteryzuje
postać Ludwika Jagiellończyka – wyjaśnia,
jakie znaczenie dla sytuacji międzynarodowej Węgier miały spory polityczne
oraz konflikty religijne – omawia
przebieg walk o dominację na Morzu Śródziemnym. |
– zna daty: unii
kalmarskiej (1397 r.), uniezależnienia się Szwecji (1523 r.) – charakteryzuje
postacie: Jana Zápolyi, Iwana III Srogiego, Gustawa
I Wazy, Jana III Wazy – omawia proces
budowania potęgi państwa szwedzkiego. |
– ocenia
znaczenie bitwy pod Lepanto – ocenia
panowanie Iwana IV Groźnego. |
„ZŁOTY WIEK” RZECZYPOSPOLITEJ
SZLACHECKIEJ |
||||||
1.
Społeczeństwo i gospodarka w Rzeczypospolitej w XVI wieku |
– społeczeństwo
Rzeczypospolitej – wieloetniczna
Rzeczpospolita – gospodarka
folwarczno- pańszczyźniana – sytuacja
chłopów w Rzeczypospolitej w XVI w. – Gdańsk –
główny port Rzeczypospolitej – miasta
Rzeczypospolitej – handel lokalny
i międzynarodowy – pieniądz w
Rzeczypospolitej |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: pańszczyzna, gospodarka folwarczno-pańszczyźniana,
trójpolówka –
omawia cechy charakterystyczne gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: folwark,
monopol dworski, system cechowy, targ miejski, jarmark, myto –
opisuje strukturę społeczeństwa Rzeczypospolitej –
wyjaśnia, na czym polegała wieloetniczność w Rzeczypospolitej –
omawia cechy charakterystyczne stanów społecznych w Polsce –
wyjaśnia, jakie było znaczenie gospodarcze pańszczyzny –
omawia rolę gospodarczą miast w Rzeczypospolitej. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: ludzie luźni, kahał, monopol propinacyjny – wskazuje na
mapie zasięg występowania grup narodowościowych w Rzeczypospolitej, znaczące
szlaki handlowe –
charakteryzuje grupy narodowościowe zamieszkujące państwo polsko-litewskie –
wyjaśnia, dlaczego Żydzi byli uznawani za odrębny stan społeczny –
omawia sytuację ekonomiczną oraz pozycję społeczną chłopów w Rzeczypospolitej
w XVI w. –
charakteryzuje przyczyny słabości miast Rzeczypospolitej –
omawia politykę pieniężną w Rzeczypospolitej. |
–
przedstawia korzyści, jakie przynosiła szlachcie gospodarka
folwarczno-pańszczyźniana –
przedstawia uwarunkowania rozwoju handlu w Rzeczypospolitej –
wskazuje podobieństwa i różnice między gospodarką Rzeczypospolitej a
gospodarką Europy Zachodniej. |
–
ocenia sytuację ekonomiczną oraz pozycję społeczną chłopów w Rzeczypospolitej
w XVI w. –
ocenia rolę gospodarczą miast w Rzeczypospolitej. |
2.
Rozwój demokracji szlacheckiej |
– pozycja prawna
szlachty w Rzeczypospolitej – liczebność i
zróżnicowanie szlachty – polski
parlamentaryzm; sejmiki i sejm walny – narodziny
ruchu egzekucyjnego – egzekucja praw
i dóbr |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: demokracja
szlachecka, sejm, izba poselska, senat, konstytucja Nihil novi –
zna datę konstytucji Nihil novi (1505 r.) –
charakteryzuje postacie: Zygmunta I Starego, Zygmunta II Augusta –
przedstawia cechy charakterystyczne parlamentaryzmu polskiego. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: nietykalność osobista, przywiązanie do ziemi, magnateria, szlachta średnia, szlachta drobna, szlachta zagrodowa, szlachta gołota, sejmik, sejm walny, ruch egzekucyjny, wojsko kwarciane – zna daty: przywileju jedlneńsko-krakowskiego (1430 r.), zwołania pierwszego
sejmu walnego (1493 r.), sejmu egzekucyjnego (1562 r.) – charakteryzuje
postacie: Aleksandra Jagiellończyka, Jana Olbrachta – przedstawia
zróżnicowanie statusu społecznego szlachty – omawia rolę i
znaczenie sejmików szlacheckich – przedstawia
postulaty ruchu egzekucyjnego oraz ich realizację. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: prawo ziemskie, królewszczyzny, możnowładztwo,
ustawa o inkompatibiliach, koronacja vivente rege, wojna kokosza, egzekucja praw i dóbr, lustracja – zna daty:
statutu piotrkowskiego (1496 r.), przywileju Zygmunta Starego (1518 r.),
przywileju mielnickiego (1501 r.), sejmu piotrkowskiego (1504 r.), I
koronacji vivente rege (1529
r.), wojny kokoszej (1537 r.) – charakteryzuje
postacie: Bony Sforzy, Barbary Radziwiłłówny – charakteryzuje
pozycję króla i szlachty w Rzeczypospolitej – wyjaśnia
przyczyny i przejawy konfliktu między szlachtą a królem – omawia
narodziny ruchu egzekucyjnego – przedstawia
główne założenia ideologii szlacheckiej w XVI w. |
– wyjaśnia
okoliczności i przejawy konfliktu między magnaterią a szlachtą – charakteryzuje
i porównuje pozycję polityczną magnaterii i szlachty średniej w I poł. XVI w. |
– ocenia prawną
pozycję szlachty w Rzeczypospolitej – ocenia rolę i
znaczenie króla w systemie demokracji szlacheckiej. |
3.
Kultura i sztuka renesansu w Polsce |
– humanizm w
Polsce – rozwój nauk
ścisłych i medycznych – geografia i
historiografia polska – myśl społeczna
i polityczna – literatura
polskiego renesansu – architektura i
sztuka renesansowa w Polsce |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: attyka, arkady, arrasy –
charakteryzuje postacie: Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego, Mikołaja
Kopernika, – charakteryzuje
dorobek polskiej literatury renesansowej. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: genealogia, heraldyka –
charakteryzuje postacie: Łukasza Górnickiego, Marcina Kromera, Macieja z
Miechowa, Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Stanisława Orzechowskiego, Jana
Zamojskiego – przedstawia
mecenat artystyczny w Polsce – wymienia
czynniki, które wpłynęły na rozwój polskiej literatury w czasach odrodzenia – omawia myśl
społeczną i polityczną polskiego odrodzenia – wyjaśnia, jaką
rolę słowo drukowane odgrywało w życiu publicznym w Rzeczypospolitej w XVI w. – przedstawia
osiągnięcia sztuki i architektury renesansu w Polsce. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: sztuka epistolarna, polichromia –
charakteryzuje postacie: Filippa Buonaccorsi (Kallimacha), Sebastiana
Klonowica, Szymona Szymonowica, Franciszka Florentczyka, Bartolomea
Berrecciego, Bernarda Morando – omawia
działalność zwolenników idei humanizmu w Polsce – wyjaśnia rolę
Krakowa i dworu królewskiego w upowszechnianiu idei humanizmu i renesansu – wskazuje
związki między polską i europejską architekturą renesansową – porównuje
poglądy społeczno-polityczne Andrzeja Frycza Modrzewskiego i Stanisława
Orzechowskiego. |
–
charakteryzuje postacie: Bernarda Wapowskiego, Mikołaja Sienickiego, Biernata
z Lublina, Santiego Gucci – charakteryzuje
polskie osiągnięcia w dziedzinie nauk ścisłych i medycznych – przedstawia
dorobek polskiej geografii i historiografii epoki renesansu – wyjaśnia, w
jaki sposób Zamość realizował założenia miasta idealnego. |
–
charakteryzuje postacie: Ludwika Decjusza, Andrzeja Krzyckiego, Jana
Dantyszka, Klemensa Janickiego, Józefa Strusia, Wojciecha Oczko, Marcina
Bielskiego, Bartosza Paprockiego, Reinholda Heidensteina,
Wawrzyńca Goślickiego, Jana Michałowicza z Urzędowa, Stanisława Samostrzelnika – porównuje i
ocenia myśl polityczno-społeczną renesansu polskiego i europejskiego. |
4.
Panowanie ostatnich Jagiellonów |
– wojny z
państwem moskiewskim – stosunki z
Habsburgami i polityka węgierska – polityka
dynastyczna ostatnich Jagiellonów – wojny o
Mołdawię i stosunki z państwem tureckim – zakończenie
problemu krzyżackiego – hołd pruski i
jego ocena – walka o wpływy
nad Bałtykiem i Inflanty – przyłączenie
Mazowsza do Korony |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: hołd pruski, sekularyzacja –
zna daty: pokoju krakowskiego i hołdu pruskiego (1525 r.) –
charakteryzuje postacie: Zygmunta Starego, Albrechta Hohenzollerna, Iwana IV
Groźnego, Zygmunta Augusta – omawia
postanowienia pokoju krakowskiego. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: zjazd w Wiedniu,
flota kaperska –
zna daty: zjazdu w Wiedniu (1515 r.), bitwy pod Mohaczem (1526 r.), wojny z
zakonem krzyżackim (1519–1521 r.), I wojny północnej (1563–1570 r.), hołdu
lennego Gottharda Kettlera (1561 r.) –
charakteryzuje postacie: Maksymiliana I, Władysława Jagiellończyka, Ludwika
Jagiellończyka, Jana Olbrachta, Gottharda Kettlera – omawia
politykę dynastyczną ostatnich Jagiellonów – charakteryzuje
ostatnią wojnę polsko-krzyżacką – przedstawia
przyczyny, przebieg i skutki walki o wpływy nad Bałtykiem i Inflanty. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: I wojna północna, dominium Maris Baltici, Komisja Morska – zna daty:
bitwy pod Orszą (1514 r.), powstania Komisji
Morskiej (1568 r.), pokoju w Szczecinie (1570 r.), przeniesienia praw do
lenna w Prusach na Hohenzollernów z Brandenburgii (1563 r.) –
charakteryzuje postacie: Ferdynanda Habsburga, Jana Tarnowskiego –
wskazuje na mapie ziemie przyłączone i utracone przez Polskę i Litwę w latach
1492–1572, podział Inflant w 1561 r. – omawia
przyczyny, przebieg i skutki walk z Wielkim Księstwem Moskiewskim – przedstawia
przyczyny, przebieg i skutki wojen o Mołdawię – charakteryzuje
stosunki polsko– habsburskie i ich wpływ na losy Węgier – omawia
politykę morską Zygmunta Augusta i jej skutki. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: hospodar, obrona potoczna, Statuty
Karnkowskiego – zna daty:
wyprawy na Mołdawię (1497 r.), bitwy pod Obertynem
(1530 r.), Statutów Karnkowskiego
(1570 r.) –
charakteryzuje postacie: Iwana III Srogiego, Jana Zápolyi,
Stefana Wielkiego – omawia
stosunki polsko-tureckie w XVI w. – przedstawia
okoliczności przyłączenia Mazowsza do Korony – wyjaśnia,
dlaczego ostatni Jagiellonowie nie podjęli działań na rzecz odzyskania
Śląska. |
– zna daty: rozejmu
moskiewskiego (1503 r.), pokoju wieczystego z Turcją (1533 r.) – ocenia, czy
korzystnym dla Polski sposobem rozwiązania konfliktu z Krzyżakami były
sekularyzacja zakonu i utworzenie świeckiego państwa pruskiego. |
5.
Reformacja i kontrreformacja w Rzeczypospolitej |
– początki
reformacji w Polsce – bracia polscy
i bracia czescy – próby
zjednoczenia protestantów i walka o tolerancję –
kontrreformacja w Polsce – Kościół prawosławny i unia brzeska |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: arianie
(bracia polscy), konfederacja warszawska –
zna datę konfederacji warszawskiej (1573 r.) – wymienia
wyznania protestanckie, które rozwinęły się na ziemiach Rzeczypospolitej w XVI w. – przedstawia
postanowienia aktu konfederacji warszawskiej. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: zbór, pacyfizm, bracia czescy, ugoda sandomierska, wolność religijna, unia brzeska, Kościół unicki (grekokatolicki) – zna daty:
ugody sandomierskiej (1570 r.), unii brzeskiej (1596 r.) – charakteryzuje
postacie: Piotra Skargi, Jakuba Wujka – wskazuje na
mapie tereny, na których dominowali wyznawcy prawosławia, luteranie, kalwini,
arianie i grekokatolicy – omawia zasięg
reformacji na ziemiach Rzeczypospolitej – omawia próby
zjednoczenia protestantów polskich – omawia
działalność jezuitów w Polsce – charakteryzuje
przyczyny i konsekwencje zawarcia unii brzeskiej. |
– wyjaśnia znaczenie
terminów: antytrynitaryzm, Kościół narodowy, dysydenci, dyzunici – zna daty:
rozłamu wśród polskich kalwinistów (1562–1565 r.), sprowadzenia jezuitów do
Polski (1564 r.), powołania Akademii Wileńskiej (1569 r.) – charakteryzuje
postacie: Fausta Socyna, Jana Łaskiego, Stanisława Hozjusza – wyjaśnia, na
czym polegała popularność haseł reformacyjnych w Polsce – przedstawia
okoliczności powstania braci polskich – charakteryzuje
poglądy i działalność braci polskich – charakteryzuje
realizację postanowień soboru trydenckiego w Polsce – wyjaśnia,
dlaczego kalwinizm zyskał popularność wśród szlachty. |
– charakteryzuje
postać Piotra z Goniądza – wyjaśnia,
dlaczego XVI-wieczna Rzeczpospolita jest nazywana krajem tolerancji
wyznaniowej. |
– przedstawia i
ocenia proces kształtowania się tolerancji wyznaniowej w Polsce. |
6.
Rzeczpospolita Obojga Narodów |
– unia
polsko-litewska w XV w. – dwa państwa i
jeden władca – przemiany na
Litwie przed unią lubelską – unia lubelska
i jej znaczenie – Rzeczpospolita
Obojga Narodów – cechy charakterystyczne – Prusy
Królewskie w XVI w. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: inkorporacja,
unia lubelska, Rzeczpospolita
Obojga Narodów –
zna datę unii lubelskiej (1569 r.) –
charakteryzuje postacie: Zygmunta Starego, Zygmunta Augusta –
wskazuje na mapie terytoria Litwy i Korony po unii lubelskiej – przedstawia
postanowienia unii lubelskiej. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: unia realna, bojarzy, polonizacja – zna datę sejmu
lubelskiego (1568–1569 r.) – charakteryzuje
postacie: Kazimierza Jagiellończyka, Jana Olbrachta, Aleksandra – wskazuje na
mapie ziemie wcielone do Korony na sejmie lubelskim – omawia
przyczyny dążeń do zacieśnienia unii między Polską i Litwą – opisuje
przebieg sejmu lubelskiego – przedstawia
różnice między unią personalną a realną. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: unia krakowsko– wileńska, unia mielnicka – zna daty:
objęcia tronu Polski i Litwy przez Kazimierza Jagiellończyka (1446 r.), unii
krakowsko– wileńskiej (1499 r.), unii mielnickiej (1501 r.) – charakteryzuje
postacie: Mikołaja Radziwiłła Czarnego, Mikołaja Radziwiłła Rudego – omawia losy
unii polsko-litewskiej w XV i XVI w. – wyjaśnia, z
czego wynikała silna pozycja polityczna rodów możnowładczych w Wielkim
Księstwie Litewskim – wyjaśnia,
dlaczego przez długi czas Jagiellonowie byli przeciwnikami ścisłego
połączenia Polski i Litwy. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: II statut litewski – zna daty:
rozdzielenia władzy w Polsce i na Litwie (1492 r.), II statutu litewskiego
(1566 r.), zniesienia autonomii Prus Królewskich (1569 r.) – omawia i
ocenia rządy Zygmunta Augusta na Litwie – charakteryzuje
przemiany ustrojowe na Litwie – omawia
konsekwencje zmian wprowadzonych w Prusach Królewskich w II poł. XVI w. |
– zna daty:
utworzenia odrębnego systemu sądownictwa na Litwie (1564 r.), powołania
sejmików ziemskich na Litwie (1566 r.) – ocenia, czy po
przyłączeniu tych ziem do Korony pomiędzy obiema częściami Rzeczypospolitej
panowała równowaga terytorialna,
czy też jedna z nich przeważała – ocenia
konsekwencje polityczne, społeczne, gospodarcze i kulturowe unii lubelskiej. |
7.
Pierwsi władcy elekcyjni |
– pierwsze
bezkrólewie – pierwsza wolna
elekcja; Artykuły henrykowskie i pacta conventa – krótkie rządy
Henryka Walezego i drugie bezkrólewie – początki
rządów Stefana Batorego – wojna z Gdańskiem – wojna z Moskwą – konflikt
Stefana Batorego ze szlachtą |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: bezkrólewie,
elekcja viritim, Artykuły henrykowskie –
zna daty: I wolnej elekcji (1573 r.) –
charakteryzuje postacie: Henryka Walezego, Stefana Batorego – przedstawia
zasady ustrojowe określone w Artykułach
henrykowskich. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: konfederacja, interrex, sejm konwokacyjny, pacta
conventa – zna daty:
sejmu konwokacyjnego (1573 r.), wojny z Rosją (1577–1582 r.) –
charakteryzuje postać Jana Zamojskiego – wymienia i
charakteryzuje instytucje powołane w wyniku kompromisu zawartego między
szlachtą i magnaterią po śmierci Zygmunta Augusta – wyjaśnia, w
jakich celach w dawnej Polsce zawiązywano konfederacje – omawia
przebieg pierwszej wolnej elekcji – wymienia
różnice między Artykułami henrykowskimi
a pacta conventa – charakteryzuje
politykę wewnętrzną Stefana Batorego – opisuje
przyczyny, przebieg i skutki wojny z Rosją. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: konfederacja kapturowa, sąd kapturowy, Trybunał Koronny, piechota wybraniecka, rozejm w Jamie Zapolskim – zna daty:
śmierci Zygmunta Augusta (1572 r.), ucieczki Henryka Walezego do Francji
(1574 r.), elekcji Stefana Batorego (1575 r.), wojny Batorego z Gdańskiem
(1576–1577 r.), reformy sądownictwa (1578 r.), rozejmu w Jamie Zapolskim
(1582 r.) – charakteryzuje
postacie: Jakuba Uchańskiego, Anny Jagiellonki – wskazuje na
mapie postanowienia terytorialne rozejmu w Jamie Zapolskim – omawia
sytuację w Rzeczypospolitej po śmierci ostatniego Jagiellona – charakteryzuje
spór między szlachtą i magnaterią w okresie pierwszego bezkrólewia – charakteryzuje
rolę Jana Zamojskiego w czasach rządów dwóch pierwszych królów elekcyjnych. |
– zna daty:
zniesienia Statutów Karnkowskiego (1585
r.), zajęcia Połocka (1579 r.), zdobycia Wielkich Łuków (1580 r.), zajęcia
Pskowa (1581 r.) – charakteryzuje
postacie: Mikołaja Sienickiego, Jana Firleja, Ernesta Habsburga, Iwana IV
Groźnego, Jana III Wazy, Samuela Zborowskiego – wskazuje na
mapie zasięg zdobyczy terytorialnych państwa moskiewskiego w Inflantach do
1577 r. – omawia
sytuację polityczną w Rzeczypospolitej po ucieczce Henryka Walezego – ocenia rolę
Jana Zamojskiego w czasach rządów dwóch pierwszych królów elekcyjnych – omawia
przyczyny konfliktu Stefana Batorego ze szlachtą. |
– charakteryzuje
postacie: Maksymiliana II Habsburga, Fiodora – ocenia
politykę zagraniczną i wewnętrzną Stefana Batorego. |
EUROPA W XVII WIEKU |
||||||
1.
Angielska wojna domowa |
– przemiany
społeczne i konflikty religijne w Anglii – spór króla z
parlamentem – początek
rewolucji angielskiej – wojna domowa i
powstanie republiki – protektorat
Olivera Cromwella – od restauracji
do monarchii parlamentarnej |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: chwalebna
(sławetna) rewolucja, monarchia parlamentarna –
zna daty: wojny domowej (1642–1649 r.), chwalebnej
rewolucji (1688 r.) –
charakteryzuje postać Olivera Cromwella – omawia
przyczyny i skutki wojny domowej – wyjaśnia, w
jakich okolicznościach doszło do restauracji monarchii Stuartów. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: nowa szlachta (gentry), Armia Nowego Wzoru, lord protektor, Akt nawigacyjny, Habeas Corpus Act, Ustawa o prawach – zna daty:
powstania Armii Nowego Wzoru (1645 r.), ogłoszenia republiki w Anglii (1649
r.), przyjęcia przez Cromwella tytułu lorda protektora (1653 r.), Aktu nawigacyjnego (1651 r.), Habeas Corpus Act
(1679 r.), Ustawy o prawach (1689
r.) – charakteryzuje
postać Wilhelma III Orańskiego – wskazuje na
kraje, które weszły w skład republiki rządzonej przez Cromwella – omawia wpływ
przemian gospodarczych na zmiany w społeczeństwie angielskim w XVI w. – przedstawia
przyczyny i skutki sporu królów angielskich z parlamentem – wyjaśnia, jaką
rolę w rewolucji angielskiej odegrała Armia Nowego Wzoru – omawia rządy
Cromwella w okresie jego protektoratu. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: purytanizm, Petycja o prawo, Krótki Parlament, Długi
Parlament, Wielka remonstracja,
independenci, Parlament Kadłubowy, torysi,
wigowie, Akt o następstwie tronu –
zna daty: Petycji o prawo (1628
r.), Wielkiej remonstracji (1641
r.), bitwy pod Naseby (1645 r.), ścięcia Karola I
(1649 r.), restauracji Stuartów (1660 r.), Aktu o następstwie tronu (1701 r.) – charakteryzuje
postać Karola I Stuarta – wskazuje na
mapie rejony Anglii zdominowane przez zwolenników króla oraz zwolenników
Parlamentu – charakteryzuje
gospodarczą rolę nowej szlachty – omawia
podziały religijne w społeczeństwie angielskim – wymienia
ugrupowania polityczne mające wpływ na przebieg rewolucji angielskiej – wyjaśnia, w
jakich okolicznościach stracono Karola I – omawia
konflikt między Karolem II a parlamentem – wyjaśnia wpływ
Habeas Corpus Act
i Ustawy o prawach na ustrój
polityczny Anglii. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: jedenastoletnia
tyrania, lewellerzy,
diggerzy, Akt tolerancyjny – zna daty:
zwołania Krótkiego Parlamentu (1640 r.), obrad Długiego Parlamentu (1640–1653
r.), powołania Parlamentu Kadłubowego (1648 r.), Aktu tolerancyjnego (1689 r.) – charakteryzuje
postacie: Jakuba I Stuarta, Karola II Stuarta, Jakuba II Stuarta, Marii
Stuart – przedstawia
ograniczenia w rozwoju gospodarczym Anglii w XVI w. – charakteryzuje
relacje między Karolem I a parlamentem angielskim. |
– zna datę
rozwiązania parlamentu przez Karola I Stuarta (1629 r.) – charakteryzuje
i ocenia rolę Olivera Cromwella podczas rewolucji – omawia i
ocenia polityczne skutki chwalebnej rewolucji. |
2.
Wojna trzydziestoletnia |
– Rzesza
Niemiecka na początku XVII w. – defenestracja
praska – początek wojny
trzydziestoletniej – działania
wojenne w latach 1624–1635 – wojna
europejska – francuski okres wojny trzydziestoletniej – armie okresu
wojny trzydziestoletniej – pokój
westfalski i skutki wojny |
–
wyjaśnia znaczenie terminu: wojna trzydziestoletnia –
zna daty wojny trzydziestoletniej (1618–1648 r.) – przedstawia
przyczyny polityczne i religijne wojny trzydziestoletniej – wyjaśnia, czy
wojna trzydziestoletnia powinna być traktowana jako konflikt niemiecki, czy
ogólnoeuropejski. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: Unia Protestancka, Liga Katolicka, druga defenestracja praska, pokój westfalski –
zna daty: powstania Unii Protestanckiej (1608 r.), utworzenia Ligi
Katolickiej (1609 r.), II defenestracji praskiej (1618 r.), pokoju
westfalskiego (1648 r.) –
wskazuje na mapie najważniejsze państwa protestanckie i katolickie
uczestniczące w wojnie trzydziestoletniej – omawia
sytuację wyznaniową w Rzeszy Niemieckiej i jej wpływ na sytuację Europy – wyjaśnia
okoliczności i skutki II defenestracji praskiej – podaje
przyczyny włączania się kolejnych państw do konfliktu w Rzeszy – omawia
postanowienia pokoju westfalskiego. |
– zna daty:
okresu czesko-palatynackiego (1618–1624), okresu
duńskiego (1624–1629 r.), okresu szwedzkiego (1630–1635 r.), okresu
francuskiego (1635–1648 r.) –
charakteryzuje postacie: Ferdynanda II, Fryderyka V Wittelsbacha,
Christiana IV, Albrechta von Wallensteina, Gustawa II Adolfa – wskazuje na
mapie zmiany terytorialne w Europie po pokoju westfalskim – charakteryzuje
sytuację wyznaniową w Królestwie Czeskim – wymienia etapy
w przebiegu wojny trzydziestoletniej i charakteryzuje je – przedstawia
przyczyny wybuchu powstania czeskiego i jego klęski. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: list majestatyczny, edykt restytucyjny – zna daty:
listu majestatycznego (1609 r.), bitwy pod Białą Górą (1620 r.), edyktu
restytucyjnego (1629 r.), bitwy pod Lützen (1632
r.) – charakteryzuje
postacie: Fryderyka IV, Fryderyka V, Maksymiliana I, Rudolfa II, Macieja I – opisuje cechy
charakterystyczne armii okresu wojny trzydziestoletniej. |
– zna daty:
pokoju w Nikolsburgu (1622 r.), bitwy pod Dessau
(1626 r.), pokoju w Lubece (1629 r.), pokoju w Pradze (1635 r.), bitwy pod Rocroi (1643 r.), bitwy pod Lens
(1648 r.) – charakteryzuje
postacie: Ernsta von Mansfelda, Johana von Tilly’ego – ocenia skutki
polityczne, gospodarcze, społeczne i religijne wojny trzydziestoletniej. |
3.
Absolutyzm we Francji |
– Ludwik XIII i
kardynał Richelieu – rządy
kardynała Mazarina – władza
absolutna Ludwika XIV – gospodarka
podporządkowana państwu – polityka
zagraniczna Ludwika XIV – armia Ludwika
XIV |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: racja stanu, merkantylizm –
zna daty: początku rządów osobistych Ludwika XIV (1661 r.) –
charakteryzuje postacie: Armanda de Richelieu, Ludwika XIV – omawia cechy
charakterystyczne monarchii absolutnej Ludwika XIV. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: intendent, szlachta urzędnicza, fronda, Wysoka Rada, kolbertyzm – zna daty:
frondy parlamentarnej (1648–1649 r.), frondy książąt (1649–1653 r.),
zniesienia Edyktu nantejskiego
(1685 r.) – charakteryzuje
postacie: Ludwika XIII, Jules’a Mazarina, Jeana Baptisty
Colberta – wyjaśnia, na
czym polegała centralizacja władzy za rządów Ludwika XIII – przedstawia
przyczyny i skutki frondy – charakteryzuje
reformy ustrojowe Ludwika XIV – omawia reformy
gospodarcze w XVII-wiecznej Francji – opisuje proces
kształtowania się władzy absolutnej we Francji. |
– wyjaśnia znaczenie
terminów: wojna dewolucyjna, pokój w Akwizgranie, polityka réunionów, – zna daty:
wojny dewolucyjnej (1667–1668 r.), pokoju w
Akwizgranie (1668 r.), wojny francusko-holenderskiej (1672–1679 r.), wojny
Francji z Ligą Augsburską (1686–1697 r.), pokoju w Rijswijk
(1697 r.) – charakteryzuje
postacie: Henryka IV Burbona, Kondeusza – wskazuje na
mapie zasięg ekspansji Francji za rządów Ludwika XIV – omawia rządy
Ludwika XIII i kardynała Richelieu – omawia rządy
kardynała Mazarina – wymienia grupy
społeczne we Francji zainteresowane wprowadzeniem absolutyzmu i jemu przeciwne
oraz charakteryzuje przyczyny takich postaw – omawia
stosunki Francji z sąsiadami. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: edykt łaski, pokój pirenejski, Liga Augsburska, pokój w Rijswijk – zna daty:
edyktu łaski (1629 r.), pokoju pirenejskiego (1659 r.) – charakteryzuje
postacie: Marii Medycejskiej, Anny Austriaczki – charakteryzuje
rządy Henryka IV Burbona – charakteryzuje
i ocenia politykę zagraniczną Ludwika XIV – przedstawia
innowacje w armii francuskiej i ich wpływ na sukcesy militarne Ludwika XIV. |
– przedstawia i
ocenia rolę kardynałów de Richelieu oraz Mazarina w dziejach Francji – ocenia
panowanie Ludwika XIV. |
4.
Zmiany polityczne w Europie w XVII wieku |
– upadek potęgi
Hiszpanii – polityka
obronna Holandii; wojny angielsko-holenderskie – wzrost
znaczenia Brandenburgii – potęga i
ekspansja Szwecji – Węgry i
ekspansja turecka w Europie |
–
zna datę bitwy pod Wiedniem (1683 r.) –
charakteryzuje postać Jana III Sobieskiego – opisuje
przyczyny i skutki rywalizacji Holandii z Francją i Anglią. |
–
wyjaśnia znaczenie terminu: Święta Liga – zna daty: unii
personalnej Brandenburgii i Prus Książęcych (1618 r.), zawarcia Świętej Ligi
(1684 r.), pokoju w Karłowicach (1699 r.) – charakteryzuje
postacie: Zygmunta III Wazy, Kara Mustafy –
wskazuje na mapie obszary utracone przez Turcję w wyniku pokoju w Karłowicach – przedstawia
okoliczności, w jakich Brandenburgia przejęła pruski tron książęcy – charakteryzuje
politykę wewnętrzną Fryderyka Wilhelma – omawia wpływ
relacji habsbursko-wiedeńskich na konflikt z Turcją – przedstawia
antyturecką działalność Świętej Ligi. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: moryskowie, junkrzy, Święta Liga – zna daty:
zajęcia przez Brandenburgię Pomorza Zachodniego (1648 r.), traktatów welawsko-bydgoskich (1657 r.) – charakteryzuje
postacie: Fryderyka Wilhelma, Karola IX Sudermańskiego, Karola X Gustawa,
Gustawa II Adolfa – wskazuje na
mapie zasięg szwedzkiej ekspansji terytorialnej w Europie – przedstawia
przyczyny gospodarcze i polityczne upadku potęgi Hiszpanii w XVII w. – wyjaśnia
przyczyny wypędzenia morysków – wyjaśnia,
dlaczego zmagania między Anglią i Holandią były prowadzone jedynie w
koloniach i na morzach – omawia
ekspansję terytorialną Prus w XVII w. – przedstawia
etapy ekspansji szwedzkiej w basenie Morza Bałtyckiego. |
– zna daty:
wojen angielsko– holenderskich (1652–1654 r., 1665 r., 1672–1674 r.),
antyhabsburskiego powstania na Węgrzech (1682 r.) – charakteryzuje
postacie: Wilhelma III Orańskiego, Karol XI, Karola Lotaryńskiego – przedstawia
okoliczności odzyskania niepodległości przez Portugalię – omawia wpływ
rywalizacji o rynki europejskie i światowe na politykę międzynarodową – opisuje
politykę kolonialną Fryderyka Wilhelma – charakteryzuje
proces budowania imperium szwedzkiego. |
– zna daty:
powstań w Katalonii i Portugalii (1640 r.), uznania przez Hiszpanię
niepodległości Portugalii (1668 r.), bitwy pod Linköping
(1598 r.) – charakteryzuje
postacie: Filipa III, Filipa IV, Gaspara de Guzmana, Jana IV Braganzy, Krystyny Wazy, Axela Oxenstierny, Jerzego II Rakoczego, Imre Thököly’ego – ocenia
sytuację polityczną na wschodzie Europy w XVII w. – ocenia zmiany
na arenie międzynarodowej, do których doszło w XVII w. |
5.
Kultura baroku |
– od renesansu
do baroku – sztuka i
architektura baroku – malarstwo
barokowe – nauka i
filozofia epoki baroku – teatr,
literatura i muzyka |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: barok,
realizm –
zna czas trwania baroku (k. XVI – poł. XVIII w.) –
charakteryzuje postacie: Galileusza, Isaaca
Newtona, Kartezjusza, Moliera, Jana Sebastiana Bacha –
wymienia cechy charakterystyczne sztuki baroku. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: barok
dworski, racjonalizm, empiryzm, klasycyzm, rokoko, opera –
charakteryzuje postacie: Giovanniego Lorenza Berniniego, Caravaggia, Petera Paula
Rubensa, Rembrandta van Rijna, Francisa Bacona –
wyjaśnia interpretację terminu barok –
przedstawia wpływ kontrreformacji na narodziny epoki baroku –
omawia cechy charakterystyczne architektury baroku –
wymienia przykłady rezydencji królewskich i cesarskich epoki baroku –
omawia osiągnięcia naukowe epoki baroku –
wymienia największych twórców epoki baroku oraz ich najwybitniejsze dzieła. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: manieryzm, libertynizm, jansenizm, teatr ludowy,
powieść łotrzykowska –
charakteryzuje postacie: El Greca, Diega Velázqueza,
Johannesa Keplera, Blaise’a Pascala, Antonia Vivaldiego –
wskazuje podobieństwa i różnice pomiędzy architekturą renesansową a barokową –
wyjaśnia, z czego wynikała specyfika baroku mieszczańsko-protestanckiego –
omawia wpływ manieryzmu na narodziny epoki baroku –
przedstawia cechy charakterystyczne barokowego malarstwa –
przedstawia kierunki i nurty filozoficzne epoki baroku –
przedstawia cechy charakterystyczne literatury baroku –
omawia tematykę podejmowaną przez artystów w utworach barokowych. |
–
zna datę założenia Royal Society
w Londynie (1660 r.) –
charakteryzuje postacie: Francesca Borrominiego, Antoona van Dycka, Jana Brueghel młodszego, Jeana Baptisty
Racine’a, Jeana de La Fontaine’a, Miguela de Cervantesa, Georga Friedricha
Haendla –
wyjaśnia, dlaczego wielu malarzy epoki baroku określano mianem „mistrzów
światła i cienia” –
omawia różnice między rokokiem a barokiem –
przedstawia związki między ideologią absolutyzmu a sztuką i architekturą
baroku –
omawia wpływ baroku na zmiany w teatrze i muzyce. |
–
charakteryzuje postacie: św. Jana od Krzyża, św. Teresy z Ávila,
Kornela Jansena, Lopego de Vegi, Pierre’a Corneille’a,
Claudia Monteverdiego –
ocenia, które rozwiązania w architekturze barokowej
mogły robić szczególne wrażenie
na wiernych. |
WOJNY I KRYZYS RZECZYPOSPOLITEJ W XVII
WIEKU |
||||||
1.
Początki rządów Zygmunta III Wazy |
– podwójna
elekcja – Zygmunt III Waza na tronie polskim – król i hetman
– relacje między Zygmuntem III Wazą a Janem Zamojskim – walka o
szwedzki tron i wojna ze Szwecją – rokosz
Zebrzydowskiego – wojna w
Inflantach i Prusach |
–
wyjaśnia znaczenie terminu: husaria –
zna daty: bitwy pod Kircholmem (1605 r.), bitwy pod Oliwą (1627 r.) –
charakteryzuje postacie: Zygmunta III Wazy, Władysława IV Wazy –
omawia przyczyny i skutki wojen polsko-szwedzkich w I poł. XVII w. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: rokosz – zna daty:
wojny polsko-szwedzkiej (1600–1611 r.), wojny polsko-szwedzkiej (1617–1622
r.), wojny polsko-szwedzkiej (1625–1629 r.), bitwy pod Trzcianą (1629 r.),
rozejmu w Starym Targu (1629 r.), rozejmu w Sztumskiej Wsi (1635 r.) –
charakteryzuje postacie: Jana Zamojskiego, Jana Karola Chodkiewicza – wskazuje na
mapie ziemie utracone przez Rzeczpospolitą na rzecz Szwecji – omawia
przebieg wojen polsko-szwedzkich w I poł. XVII w. – omawia rolę
husarii w prowadzeniu działań wojennych. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: popularyści,
sejm inkwizycyjny, regaliści,
rozejm w Starym Targu (Altmarku), rozejm w Sztumskiej Wsi – zna daty:
elekcji Zygmunta III Wazy (1587 r.), sejmu inkwizycyjnego (1592 r.), bitwy
pod Białym Kamieniem (1604 r.), rokoszu Zebrzydowskiego (1606–1608 r.) – charakteryzuje
postacie: Maksymiliana Habsburga, Mikołaja Zebrzydowskiego, Gustawa II Adolfa – omawia
okoliczności elekcji Zygmunta III Wazy na tron Rzeczypospolitej – opisuje
relacje między Zygmuntem III Wazą a Janem Zamojskim – charakteryzuje
przyczyny, przebieg i skutki rokoszu Zebrzydowskiego – przedstawia
plany Zygmunta III dotyczące wzmocnienia władzy królewskiej. |
– zna daty:
bitwy pod Byczyną (1588 r.), przejęcia tronu Szwecji przez Zygmunta III Wazę
(1592 r.), inkorporacji szwedzkiej Estonii do Rzeczypospolitej (1600 r.),
bitwy pod Guzowem (1607 r.), bitwy pod Gniewem (1626), bitwy pod Tczewem i Hamersztynem (1627 r.) –
charakteryzuje postacie: Ernesta Habsburga, Karola IX Sudermańskiego, Arendta
Dickmanna – przedstawia
rywalizację Zygmunta III Wazy z Maksymilianem Habsburgiem – przedstawia
etapy walki Zygmunta III Wazy o tron Szwecji i jej skutki. |
– zna daty:
bitwy pod Linköping (1598 r.), detronizacji
Zygmunta III Wazy przez szwedzki Riksdag (1599 r.) – ocenia relacje
między Zygmuntem III Wazą a Janem Zamojskim – ocenia skutki
rokoszu Zebrzydowskiego dla pozycji władcy i stabilizacji państwowości
polskiej. |
2.
Walka o koronę carów |
– kryzys państwa
rosyjskiego w II połowie XVI i na początku XVII w. – dymitriady i ich skutki – początek wojny
z Moskwą i walki o koronę carów – wojna
smoleńska |
–
wyjaśnia znaczenie terminu: dymitriady –
zna datę bitwy pod Kłuszynem (1610 r.) –
charakteryzuje postać Władysława IV Wazy –
omawia przyczyny i skutki wojen z Moskwą. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: rozejm w Dywilinie, pokój w Polanowie – zna daty: I dymitriady (1604–1605 r.), wyprawy Dymitra II Samozwańca
(1607–1610 r.), wojny polsko– rosyjskiej (1609–1618 r.), wybrania Michała
Romanowa na cara Rosji (1613 r.), rozejmu w Dywilinie
(1618 r.), wojny smoleńskiej (1632–1634 r.), pokoju w Polanowie (1634 r.) – charakteryzuje
postacie: Stanisława Żółkiewskiego, Michała Romanowa, Jana Karola
Chodkiewicza –
wskazuje na mapie ziemie, jakie zdobyła Rzeczpospolita w
wyniku rozejmu w Dywilinie i pokoju w Polanowie – omawia
przebieg wojen Rzeczypospolitej z Moskwą. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: Wielka Smuta, lisowczycy – zna daty:
Wielkiej Smuty (1598–1613 r.), powstania Wasyla Szujskiego (1606 r.),
zdobycia Moskwy przez Polaków (1610 r.), rządów polskich na Kremlu (1610–1612
r.), oblężenia Smoleńska (1633–1634 r.) –
charakteryzuje postacie: Dymitra I Samozwańca, Dymitra II Samozwańca, Borysa
Godunowa, Wasyla Szujskiego, Aleksandra Józefa Lisowskiego – omawia
przyczyny, przejawy i skutki kryzysu wewnętrznego w państwie moskiewskim – charakteryzuje
rządy Dymitra I Samozwańca i ich skutki – charakteryzuje
polskie rządy na Kremlu i reakcję Rosjan – wyjaśnia,
dlaczego Władysław Waza nie objął władzy w Rosji. |
– zna datę
antypolskiego powstania Minina i Pożarskiego (1611
r.) – charakteryzuje
postacie: Fiodora, Jerzego Mniszcha, Kuźmy Minina, Dymitra Pożarskiego – wyjaśnia,
dlaczego polscy magnaci zdecydowali się poprzeć roszczenia kolejnych Dymitrów
Samozwańców do tronu moskiewskiego – wyjaśnia, jaką
rolę w zmaganiach z Rosją odegrali lisowczycy. |
– zna datę
rosyjsko-szwedzkiego traktatu w Stołbowie (1617 r.) – charakteryzuje
postać Michała Szeina – ocenia
polityczne skutki wojen z Moskwą. |
3.
Kozaczyzna i konflikty z Turcją |
– Turcja i
księstwa naddunajskie – najazdy
tatarskie na Rzeczpospolitą ich skutki – polskie
wyprawy na Mołdawię – narodziny
Kozaczyzny – rejestr i
pierwsze powstania kozackie – wojna z
Turcją: klęska pod Cecorą i oblężenie Chocimia – plany kolejnej
wojny z Turcją i ich konsekwencje |
–
zna daty: bitwy pod Cecorą (1620 r.), bitwy pod Chocimiem (1621 r.) –
omawia przyczyny i skutki wojny z Turcją (1620–1621 r.). |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: kozaczyzna,
Dzikie Pola (Zaporoże, Niż), ataman, pokój w Chocimiu – zna daty:
pokoju w Chocimiu (1621 r.) –
charakteryzuje postacie: Jana Zamojskiego, Stanisława Żółkiewskiego, Jana
Karola Chodkiewicza –
wskazuje na mapie obszary zamieszkiwane przez Kozaków, terytoria sporne
Rzeczypospolitej i Turcji w XVII
w. – charakteryzuje
organizację wewnętrzną Kozaczyzny – wyjaśnia,
jakie skutki dla Rzeczypospolitej miały najazdy tatarskie – omawia
przyczyny i skutki powstań kozackich w końcu XVI w. – omawia
przebieg wojny z Turcją (1620–1621 r.) – omawia
stosunki polsko-tureckie w latach 30. i 40. XVII w. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: pokój hetmański, Sicz, tabor, rejestr, czambuł – zna daty:
wyprawy Jana Zamojskiego na Mołdawię (1595 r.) –
charakteryzuje postacie: Piotra Konaszewicza-Sahajdacznego, Stanisława
Koniecpolskiego – omawia
przyczyny, przebieg i skutki interwencji polskich magnatów w Mołdawii – omawia wpływ
problemu tatarskiego na politykę zagraniczną i wewnętrzną Rzeczypospolitej w
I poł. XVII w. – omawia
geopolityczne położenie Ukrainy i jego wpływ na życie codzienne jej
mieszkańców – wyjaśnia, jaką
funkcję pełnił rejestr kozacki – charakteryzuje
okres sukcesów kozackich w pocz. XVII w. i jego znaczenie dla
Rzeczypospolitej. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: kondominium, traktat w Buszy, – zna daty:
układu w Chocimiu (1612 r.), traktatu w Buszy (1617 r.), powstania
Kosińskiego (1591–1593 r.), powstania Nalewajki (1595–1596 r.) – charakteryzuje
postacie: Jeremiego Mohyły, Szymona Mohyły, Krzysztofa Kosińskiego, Semena Nalewajki, Mehmeda
Abazy – omawia relacje
między Rzecząpospolitą a Mołdawią w końcu XVI w. |
–
zna daty: bitwy pod Bukowem (1600), bitew pod Sasowym
Rogiem (1612 r., 1633 r.) –
charakteryzuje postacie: Michała Walecznego,
Samuela Koreckiego, Michała Wiśniowieckiego – ocenia
politykę Rzeczypospolitej wobec Kozaków. |
4.
Powstanie Chmielnickiego |
– problem
kozacki w I poł. XVII w. – wojsko
zaporoskie i jego militarne znaczenie – przyczyny powstania Chmielnickiego – wybuch
powstania na Ukrainie – walki w latach
1649–1653 – Moskwa i
Kozacy |
–
wyjaśnia znaczenie terminu: wojsko zaporoskie –
zna daty: powstania Chmielnickiego (1648–1655 r.) –
charakteryzuje postacie: Bohdana Chmielnickiego, Jana Kazimierza Wazę – charakteryzuje
przyczyny powstania Chmielnickiego. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: układ w Perejasławiu,
unia w Hadziaczu, księstwo ruskie, rozejm w Andruszowie – zna daty:
bitwy nad Żółtymi Wodami, pod Korsuniem i Piławcami
(1648 r.), obrony Zbaraża (1649 r.), bitwy pod Beresteczkiem (1651 r.),
układu w Perejasławiu (1654 r.), unii w Hadziaczu (1658 r.), rozejmu w Andruszowie (1667 r.) – charakteryzuje
postacie: Jeremiego Wiśniowieckiego, Iwana Wyhowskiego –
wskazuje na mapie obszary objęte powstaniem Chmielnickiego, ziemie
przyłączone do Rosji po rozejmie w Andruszowie – omawia
okoliczności wybuchu powstania Chmielnickiego – omawia
przebieg działań militarnych przeciwko Kozakom po elekcji Jana Kazimierza
Wazy – przedstawia
postanowienia unii w Hadziaczu. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: ukraińscy królewięta, ugoda zborowska,
ugoda w Białej Cerkwi – zna daty:
ugody zborowskiej (1649 r.), ugody w Białej Cerkwi
(1651 r.), bitwy pod Batohem (1652 r.), bitwy pod
Żwańcem (1653 r.), bitwy pod Ochmatowem (1655 r.),
bitew pod Połonką i Cudnowem (1660 r.) – charakteryzuje
postacie: Tuhaj-beja, Janusza Radziwiłła – wyjaśnia wpływ
problemu rejestru na stosunki polsko-kozackie – wyjaśnia,
dlaczego Kozacy sprzymierzyli się z Rosją – omawia
przebieg i skutki wojny z Rosją o Ukrainę. |
– zna daty:
powstania Pawluka (1637 r.), powstania Kostki-Napierskiego (1651 r.) –
charakteryzuje postacie: Pawła Pawluka, Mikołaja Potockiego, Stefana
Potockiego, Jerzego Ossolińskiego, Adama Kisiela, Aleksandra
Kostki-Napierskiego, Marcina Kalinowskiego – przedstawia
organizację i znaczenie militarne wojska zaporoskiego – opisuje proces
budzenia się świadomości etnicznej Kozaków zaporoskich w XVI i XVII w. |
– zna daty:
powstania Sulimy (1635 r.), powstania Ostrianicy i Huni (1638 r.), bitwy pod Szepielewiczami
(1654 r.) –
charakteryzuje postacie: Iwana Sulimy, Jurija Chmielnickiego – omawia
powstania kozackie z I poł. XVII w. – przedstawia i
ocenia postawy Polaków wobec powstania Chmielnickiego – ocenia
konsekwencje przymierza kozacko-rosyjskiego – ocenia
znaczenie unii w Hadziaczu dla stosunków polsko-kozackich. |
5.
Potop szwedzki |
– przyczyny
najazdu szwedzkiego – początek
potopu szwedzkiego – wojna o
wyzwolenie Rzeczypospolitej – zmiana
sytuacji międzynarodowej Rzeczypospolitej – traktat rozbiorowy w Radnot i jego konsekwencje – koniec wojny i
pokój w Oliwie – zmiany w
polskiej armii – prześladowania
protestantów |
–
wyjaśnia znaczenie terminu: potop szwedzki –
zna daty: potopu szwedzkiego (1655–1660 r.), pokoju w Oliwie (1660 r.) –
charakteryzuje postać Jana Kazimierza Wazy – omawia
przyczyny najazdu szwedzkiego – przedstawia
postanowienia pokoju oliwskiego. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: wojna podjazdowa, traktat w Radnot, układy welawsko-bydgoskie, pokój oliwski – zna daty:
obrony Jasnej Góry (1655 r.), klęski pod Gołębiem (1656 r.), bitwy pod Warką
(1656 r.), traktatu w Radnot (1656 r.), układów welawsko-bydgoskich (1657 r.) – charakteryzuje
postacie: Karola X Gustawa, Stefana Czarnieckiego, Augustyna Kordeckiego – charakteryzuje
działania wojenne w czasie potopu szwedzkiego – wyjaśnia,
dlaczego obrona Jasnej Góry stała się punktem zwrotnym w przebiegu działań
wojennych ze Szwecją – przedstawia
postawy Polaków i króla Jana Kazimierza w czasie potopu szwedzkiego. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: dominium Maris Baltici, regimentarz,
śluby lwowskie – zna daty:
kapitulacji pod Ujściem i w Kiejdanach (1655 r.), konfederacji w Tyszowcach i
Łańcucie (1655 r.), ślubów lwowskich Jana Kazimierza (1656 r.), bitwy pod
Prostkami (1656 r.), wygnania arian z Polski (1658 r.) – charakteryzuje
postacie: Hieronima Radziejowskiego, Janusza Radziwiłła, Wincentego
Gosiewskiego –
wskazuje na mapie główne kierunki działań wojsk szwedzkich
w 1655 r. – przedstawia
przykłady sukcesów oręża polskiego w walce ze Szwedami – opisuje, jakie
znaczenie dla państwa polskiego miały traktaty welawsko-bydgoskie – wyjaśnia,
dlaczego doszło do prześladowania protestantów i jakie były tego skutki. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: traktat wileński – zna daty:
układu szwedzko-brandenburskiego (1656 r.), rozejmu w Niemieży
(1656 r.) – charakteryzuje
postacie: Krzysztofa Opalińskiego, Andrzeja Karola Grudzińskiego, Fryderyka
Wilhelma, Jerzego II Rakoczego – przedstawia
zmiany w polskie armii XVII w. – charakteryzuje
sytuację międzynarodową Rzeczypospolitej przed potopem szwedzkim i w jego
czasie. |
– przedstawia i
ocenia postawy magnatów w obliczu zagrożenia państwowości polskiej – ocenia postawy
Polaków i króla Jana Kazimierza w czasie potopu szwedzkiego. |
6.
Wojna domowa i król „Piast” |
– Rzeczpospolita
po potopie szwedzkim – plany reform
Jana Kazimierza i problem następstwa tronu – rokosz
Lubomirskiego – elekcja
Michała Korybuta Wiśniowieckiego – konflikt króla
z malkontentami – początek
konfliktu z Turcją |
–
wyjaśnia znaczenie terminu: liberum
veto, pokój w Buczaczu –
zna daty: pierwszego liberum veto
(1652 r.), traktatu w Buczaczu (1672 r.) –
charakteryzuje postacie: Jana Kazimierza, Michała Korybuta Wiśniowieckiego,
Jana Sobieskiego – omawia
przyczyny i skutki wojny z Turcją. |
– zna daty:
abdykacji Jana Kazimierza (1668 r.), elekcji Michała Korybuta Wiśniowieckiego
(1669 r.), wojny z Turcją (1672 r.) – charakteryzuje
postać Władysława Sicińskiego – wskazuje na
mapie zmiany terytorialne po traktacie w Buczaczu – przedstawia
sytuację Rzeczypospolitej po potopie szwedzkim – omawia
okoliczności objęcia tronu Rzeczypospolitej przez Michała Korybuta
Wiśniowieckiego. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: Związek Święcony, Związek Pobożny, malkontenci – zna daty:
rokoszu Lubomirskiego (1665–1666 r.), zawarcia Związku Święconego (1661 r.) i
Pobożnego (1662 r.), bitwy pod Mątwami (1666 r.), zdobycia Kamieńca
Podolskiego przez Turków (1672 r.) –
charakteryzuje postać Jerzego Sebastiana
Lubomirskiego – charakteryzuje
program reform proponowany przez Jana Kazimierza i reakcję szlachty polskiej – przedstawia
przyczyny, przebieg i skutki sporu króla z Jerzym Sebastianem Lubomirskim. |
– zna daty:
bitew pod Bracławiem i Kalnikiem (1671 r.),
konfederacji pod Szczebrzeszynem (1673 r.) – charakteryzuje
postacie: Filipa Wilhelma, Karola Lotaryńskiego – omawia wpływ
konfliktu króla Jana Kazimierza z opozycją magnacką na funkcjonowanie państwa – przedstawia
konflikt króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego ze stronnictwem profrancuskim
– omawia zmiany
w polskiej polityce zagranicznej i ich wpływ na funkcjonowanie
Rzeczypospolitej. |
– zna datę buntu
Piotra Doroszenki (1671 r.) – charakteryzuje
postać Piotra Doroszenki – ocenia realną
możliwość realizacji reform Jana Kazimierza. |
7.
Rządy Jana III Sobieskiego |
– elekcja Jana
III Sobieskiego – wojna z
Turcją; pokój w Żurawnie – polityka
zagraniczna Jana III Sobieskiego – zmiany
sojuszów i ich konsekwencje – bitwa pod
Wiedniem i jej znaczenie – zakończenie
walk z Turcją – ostatnie lata
panowania Jana III Sobieskiego |
–
wyjaśnia znaczenie terminu: odsiecz
wiedeńska – zna datę bitwy pod Wiedniem (1683 r.) –
charakteryzuje postać Jana III Sobieskiego – przedstawia
przyczyny i skutki odsieczy wiedeńskiej. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: Święta Liga, pokój Grzymułtowskiego,
pokój w Karłowicach – zna daty:
bitwy pod Chocimiem (1673 r.), elekcji Jana III Sobieskiego (1674 r.), wojny
z Turcją (1674–1676 r.), bitwy pod Parkanami (1683 r.), utworzenia Świętej
Ligi (1684 r.), pokoju Grzymułtowskiego (1686 r.), pokoju w Karłowicach (1699
r.) –
charakteryzuje postacie: Leopolda I Habsburga, Kara Mustafy, Marii Kazimiery –
wskazuje na mapie obszary, które utraciła Turcja na rzecz Rzeczypospolitej w
wyniku podpisania pokoju w Karłowicach – omawia
przyczyny, przebieg i skutki wojny z Turcją (1674–1676 r.) – wyjaśnia,
jakie znaczenie dla Europy miało zwycięstwo pod Wiedniem. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: wielki wezyr – zna daty:
bitwy pod Żurawnem (1676 r.), rozejmu w Żurawnie
(1676 r.) – charakteryzuje
postać Karola Lotaryńskiego – wskazuje na
mapie obszary, które utraciła Turcja na rzecz cesarstwa i Wenecji w wyniku
podpisania pokoju w Karłowicach – opisuje
okoliczności objęcia tronu przez Jana III Sobieskiego – omawia reformy
wojskowe Jana III Sobieskiego – charakteryzuje
skutki przejścia Sobieskiego do obozu prohabsburskiego – omawia
działalność Świętej Ligi i jej skutki dla Rzeczypospolitej. |
– zna daty:
oblężenia Trembowli (1676 r.), traktatu w Jaworowie
(1675 r.), sojuszu polsko-habsburskiego (1683 r.) –
charakteryzuje postacie: Filipa Wilhelma, Ludwika Burbona (Wielkiego
Kondeusza), Dymitra Wiśniowieckiego, Stanisława Jabłonowskiego – omawia wpływ
sytuacji międzynarodowej na politykę zagraniczną Jana III Sobieskiego – charakteryzuje
politykę Sobieskiego wobec Brandenburgii, Rosji i Turcji – przedstawia
ostatnie lata panowania Jana III Sobieskiego. |
– zna datę antyhabsburskiego
powstania na Węgrzech (1682 r.) – charakteryzuje
postać Imre Thököly’ego – ocenia skutki
zaangażowania Rzeczypospolitej w działalność Świętej Ligi. |
8.
Kryzys Rzeczypospolitej |
– zniszczenia
wojenne – społeczne
skutki wojen – wzrost roli
magnaterii – przemiany
ustrojowe i polska skarbowość – sytuacja
wyznaniowa w XVII w. |
–
wyjaśnia znaczenie terminu: oligarchia
magnacka – charakteryzuje
przejawy wpływu magnaterii na życie polityczne i gospodarcze Rzeczypospolitej
w XVII w. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: latyfundia magnackie, klientela magnacka – omawia
zniszczenia wojenne i grabieże po wielkich wojnach XVII w. – charakteryzuje
społeczne skutki wojen – wyjaśnia,
jakie były przyczyny wzrostu znaczenia magnaterii w drugiej połowie XVII w. – omawia proces oligarchizacji życia gospodarczego i politycznego
Rzeczypospolitej. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: przymus
propinacyjny, rządy sejmikowe, podatek podymny, podatek pogłówny, kwarta,
łanowe, hiberna, apostazja – przedstawia
skutki wielkich wojen dla gospodarki miejskiej w Rzeczypospolitej – omawia
położenie gospodarcze szlachty w XVII w. i jej działania na rzecz zwiększenia
swoich dochodów – wyjaśnia, na
czym polegały rządy sejmikowe – charakteryzuje
położenie protestantów w Rzeczypospolitej w XVII w. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: egzulanci – omawia wpływ
kryzysu europejskiego w XVII w. na sytuację gospodarczą Rzeczypospolitej – wyjaśnia wpływ
egzulantów na politykę państwa – omawia
politykę skarbową w Rzeczypospolitej XVII w. – wyjaśnia, na
czym polegał konflikt między unitami i dyzunitami – opisuje
relacje między wyznaniami na ziemiach Rzeczypospolitej. |
– ocenia wpływ
wojen XVII w. na przemiany ustrojowe, gospodarcze, społeczne i wyznaniowe w
Rzeczypospolitej. |
9.
Barok i sarmatyzm |
– początki
baroku w Polsce – architektura
barokowa w Polsce – rzeźba i
malarstwo – kultura
barokowa na dworach magnackich – literatura
barokowa – nauka i
oświata w XVII-wiecznej Rzeczypospolitej – sarmatyzm i
jego cechy charakterystyczne |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: sarmatyzm,
złota wolność szlachecka, przedmurze chrześcijaństwa –
zna czas trwania baroku w Rzeczypospolitej (k. XVI – poł. XVIII w.) – opisuje cechy
charakterystyczne sarmatyzmu. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: ksenofobia,
orientalizacja –
charakteryzuje postacie: Jana Andrzeja Morsztyna, Jana Heweliusza, Jana
Chryzostoma Paska – wyjaśnia,
jakie funkcje ideowe pełniła sztuka baroku – omawia cechy
charakterystyczne barokowej architektury sakralnej w Polsce – przedstawia
rozwój budownictwa świeckiego epoki baroku na przykładzie rezydencji
królewskich i magnackich – wyjaśnia, na
czym polegała orientalizacja kultury i obyczajów polskich w XVII w. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: przedstawienia
funeralne, silva rerum, makaronizmy, szlachcic-sybaryta –
charakteryzuje postacie: Mikołaja Zebrzydowskiego, Tomasza Dolabelli,
Stanisława Herakliusza Lubomirskiego – przedstawia
wpływ potrydenckiej reformy kościoła na kulturę i
naukę baroku w Rzeczypospolitej – omawia
osiągnięcia literatury polskiego baroku – opisuje cechy
charakterystyczne rzeźby i malarstwa polskiego baroku – przedstawia
genezę ideologii sarmackiej – omawia wpływ
ideologii sarmatyzmu na styl życia i obyczajowość szlachty polskiej. |
–
charakteryzuje postacie: Macieja Kazimierza Sarbiewskiego, Daniela Naborowskiego,
Samuela Twardowskiego, Wacława Potockiego, Jana Brożka – przedstawia
wpływ wielkich wojen XVII w. na rozwój kultury i sztuki epoki baroku – przedstawia
rozwój nauki w dobie baroku – przedstawia
przyczyny i przejawy spadku poziomu nauczania w polskich szkołach XVII w. |
–
charakteryzuje postacie: Giovanniego Trevano, Matteo Castellego, Peetera Danckersa de Rija, Daniela Schultza, Anny Stanisławskiej, Wespazjana
Kochowskiego, Zbigniewa Morsztyna, Jana Szczęsnego Herburta,
Kaspra Niesieckiego –
charakteryzuje i ocenia wkład polskiego baroku do kultury Europy XVII i
początków XVIII w. |
OŚWIECENIE W EUROPIE I W POLSCE |
||||||
1.
Gospodarka i społeczeństwo w XVIII wieku |
– eksplozja
demograficzna w Europie – rewolucja
agrarna – rewolucja
przemysłowa w Anglii – skutki
społeczne i gospodarcze rewolucji przemysłowej – nowe koncepcje
ekonomiczne |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: eksplozja
demograficzna, rewolucja
przemysłowa – omawia społeczne i gospodarcze skutki rewolucji przemysłowej. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: płodozmian
intensywny, rewolucja agrarna, maszyna parowa, klasa robotnicza, liberalizm gospodarczy, wolny rynek, wolna konkurencja, gospodarka wolnorynkowa –
zna datę skonstruowania maszyny parowej (1769 r.) –
charakteryzuje postacie: Jamesa Watta, Adama Smitha – wskazuje na
mapie najbardziej rozwinięte gospodarczo państwa XVIII-wiecznej Europy – omawia
przyczyny eksplozji demograficznej w Europie i jej koloniach w XVIII w. – wyjaśnia, jakie znaczenie dla rozwoju przemysłu miało wynalezienie
maszyny parowej – charakteryzuje klasę robotniczą w XVIII w. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: fizjokratyzm,
leseferyzm –
charakteryzuje postać François Quesnaya – omawia cechy
charakterystyczne eksplozji demograficznej w Europie i jej koloniach w XVIII
w. – omawia cechy charakterystyczne rewolucji agrarnej i jej skutki – przedstawia uwarunkowania rewolucji przemysłowej – omawia wpływ wynalazków na zmiany w przemyśle włókienniczym – opisuje przemiany w hutnictwie i metalurgii – omawia nowe
idee ekonomiczne stworzone w XVIII w. |
–
charakteryzuje postacie: Edwarda Jennera, Johna Kaya,
Jamesa Hargreavesa,
Richarda Arkwrighta – wyjaśnia, jakie znaczenie dla rozwoju medycyny miało odkrycie dokonane przez Edwarda
Jennera – wymienia najważniejsze wynalazki związane z rewolucją przemysłową. |
– ocenia
gospodarcze i społeczne skutki rewolucji przemysłowej. |
2.
Oświecenie |
– wiek XVIII –
stulecie rozumu – filozofia i
myśl społeczno-polityczna oświecenia – Wielka encyklopedia francuska i jej znaczenie – rozwój nauki – rozwój
edukacji i ośrodków naukowych – literatura
oświeceniowa – rokoko i
klasycyzm |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: oświecenie,
trójpodział władzy, umowa społeczna –
zna czas trwania oświecenia (XVIII w.) –
charakteryzuje postacie: Karola Monteskiusza, Jeana-Jacques’a
Rousseau – omawia teorie
trójpodziału władzy i umowy społecznej. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: prawa naturalne, encyklopedyści, krytycyzm,
sentymentalizm, klasycyzm –
charakteryzuje postacie: Johna Locke’a, Woltera,
Denisa Diderota, Immanuela Kanta, Isaaca Newtona, Wolfganga
Amadeusza Mozarta – wskazuje na
mapie państwa, w których najwcześniej zaczęły upowszechniać się idee
oświecenia – przedstawia
genezę oświecenia – omawia myśl
społeczno-polityczną oświecenia – wyjaśnia, jaką
rolę w okresie oświecenia odegrała Wielka
encyklopedia francuska – omawia
oświeceniowe reformy systemu edukacji – omawia główne
kierunki w rozwoju literatury oświeceniowej – przedstawia
cechy charakterystyczne architektury i sztuki klasycyzmu. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: koncepcja wolności, deizm, ateizm, teoria poznania, szkoły specjalistyczne, akademie naukowe, salony kulturalne, loże masońskie, rokoko, teatr narodowy –
zna datę rozwiązania zakonu jezuitów (1773 r.) – charakteryzuje
postacie: Benjamina Franklina, braci Montgolfier – wyjaśnia wpływ
idei oświecenia na wierzenia religijne i dogmaty kościelne – charakteryzuje
wiodące kierunki filozoficzne oświecenia – na wybranych
przykładach omawia wpływ oświeceniowej nauki na rozwój przemysłu i życie
codzienne – wyjaśnia,
jakie funkcje pełniły w XVIII w. salony kulturalne – wyjaśnia, jaką
rolę odgrywały w XVIII w. loże masońskie – przedstawia sposoby propagowania wiedzy i nowych idei w czasach
oświecenia. |
–
charakteryzuje postacie: Antoine’a Lavoisiera,
Karola Linneusza, Alessandra Volty, Jamesa Cooka,
Daniela Defoe, Jonathana Swifta, Jacques'a Louisa Davida, Josepha
Haydna – omawia
osiągnięcia w dziedzinie nauk ścisłych, przyrodniczych i geograficznych. |
– charakteryzuje
postać Laurence’a Sterne’a – ocenia wpływ
filozofii i myśli społeczno-politycznej oświecenia na współczesne systemy
polityczne. |
3.
Budowa imperium rosyjskiego |
– Rosja a Europa
w XVII w. – początki
rządów Piotra I – reformy Piotra
I – wielka wojna
północna i jej następstwa – walka o władzę
w Rosji po śmierci Piotra I – rządy Katarzyny
II – powstanie
rosyjskiego mocarstwa |
–
wyjaśnia znaczenie terminu: absolutyzm –
charakteryzuje postacie: Piotra I Wielkiego, Katarzyny II Wielkiej – charakteryzuje
zmiany w ustroju państwa i systemie administracyjnym przeprowadzone przez
Piotra I. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: Senat Rządzący, gubernia, wielka wojna północna, pokój w Nystad, wojna siedmioletnia –
zna daty: wielkiej wojny północnej (1700–1721 r.), pokoju w Nystad (1721 r.), wojny siedmioletniej (1756–1763 r.) – wskazuje na
mapie obszary w Europie zajęte przez Piotra I i
Katarzynę II – przedstawia
reformy obyczajowe Piotra I – omawia
przyczyny, przebieg i skutki wielkiej wojny północnej – omawia
politykę wewnętrzną Katarzyny II – przedstawia
kierunki ekspansji zewnętrznej Rosji za panowania Katarzyny II. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: wielkie poselstwo, tabela rang, przymus szkolny, imperator Wszechrosji, Rada Cesarska – wyjaśnia
przyczyny wysłania wielkiego poselstwa (1697 r.), ustanowienia Senatu
Rządzącego (1711 r.), bitwy pod Narwą (1700 r.), bitwy pod Połtawą (1709 r.),
przyjęcia przez Piotra I tytułu imperatora Wszechrosji
(1721 r.) – charakteryzuje
postacie: Karola XII, Elżbiety I, Fryderyka II – wyjaśnia wpływ
wielkiego poselstwa na przemiany w państwie rosyjskim – omawia przemiany,
jakie z inicjatywy Piotra I zaszły w stanie szlacheckim. |
– wyjaśnia
uwarunkowania zmiany wizerunku Rosji w XVII w. – przedstawia
reformy w wojsku rosyjskim – charakteryzuje
politykę wyznaniową Piotra I – przedstawia
rywalizację o władzę w Rosji po śmierci Piotra I – wyjaśnia, na
czym polegała europeizacja Rosji. |
– porównuje i
ocenia politykę wewnętrzną i zagraniczną Piotra I oraz Katarzyny II. |
4.
Absolutyzm oświecony w Prusach i w Austrii |
– absolutyzm
oświecony – budowa potęgi
Prus – absolutyzm
oświecony Fryderyka II – Austria w
czasie wielkich wojen – wojna
siedmioletnia – reformy Marii
Teresy i Józefa II w Austrii |
–
wyjaśnia znaczenie terminu: absolutyzm
oświecony –
charakteryzuje postacie: Fryderyka Wilhelma I, Józefa II – omawia
założenia idei absolutyzmu oświeceniowego. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: laicyzacja, wojny śląskie, wojna siedmioletnia (III wojna śląska), państwo policyjne, józefinizm – zna daty:
koronacji Fryderyka I (1701 r.), wojen śląskich (1740–1742 r.; 1744–1745 r.),
wojny siedmioletniej (1756–1763 r.) – charakteryzuje
postacie: Fryderyka I, Marii Teresy – wyjaśnia,
jakie znaczenie dla Hohenzollernów miało uzyskanie korony królewskiej – omawia reformy
wojskowe Fryderyka Wilhelma I i ich wpływ na
funkcjonowanie państwa – charakteryzuje
reformy wewnętrzne Fryderyka II – opisuje
reformy wewnętrzne Józefa II – przedstawia
przyczyny i skutki wojny siedmioletniej. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: „król-filozof”, „pierwszy sługa państwa”, sankcja pragmatyczna, Rada Państwa, patent tolerancyjny – zna daty:
sankcji pragmatycznej (1713 r.), pokoju w Hubertusburgu
(1763 r.), patentu tolerancyjnego (1781 r.), reform chłopskich Józefa II
(1781–1785 r.) – wskazuje na
mapie obszary włączone do państwa pruskiego w I poł. XVIII w., granice
państwa habsburskiego w II poł. XVIII w. – charakteryzuje
rządy Fryderyka I – omawia
zaangażowanie Austrii w politykę międzynarodową w I poł. XVIII w. – wyjaśnia, w
jakich okolicznościach Maria Teresa objęła tron Austrii – omawia reformy
wewnętrzne Marii Teresy. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: wojna o sukcesję
hiszpańską, wojna o sukcesję austriacką, odwrócenie przymierzy – zna daty:
wprowadzenia obowiązku szkolnego w Prusach (1763 r.), wojny o sukcesję
hiszpańską (1701–1714 r.), wojny o sukcesję austriacką (1740–1748 r.) – charakteryzuje
postacie: Fryderyka II, Filipa V Burbona, Karola VI – przedstawia
zmiany w relacjach austriacko-pruskich w I poł. XVIII w. – porównuje
reformy w Prusach i Austrii w II poł. XVIII w. – charakteryzuje
rolę Prus i Austrii w konfliktach zbrojnych w Europie w latach 1700−1763. |
– ocenia
panowanie Fryderyka II oraz Józefa II jako władców oświeconych. |
5.
Rzeczpospolita w pierwszej połowie XVIII wieku |
– pierwsze lata
unii polsko-saskiej – Rzeczpospolita
w czasie wojny północnej – ostatnie lata rządów
Augusta II – wojna o
sukcesję polską – polityczna
anarchia i próby reform w czasach Augusta III – reformy
oświaty i ożywienie gospodarcze w Polsce |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: Familia,
Collegium Nobilium –
zna datę założenia Collegium Nobilium (1740 r.) –
charakteryzuje postacie: Augusta II Mocnego, Stanisława Konarskiego –
omawia cechy charakterystyczne panowania Augusta II i Augusta III. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: sejm niemy, wojna o sukcesję polską, pijarzy – zna daty:
elekcji Augusta II Mocnego (1696 r.), wielkiej wojny północnej (1700–1721
r.), sejmu niemego (1717 r.), wojny o sukcesję polską (1733–1736 r.) – charakteryzuje
postacie: Stanisława Leszczyńskiego, Augusta III – wskazuje na
mapie terytorium Saksonii – wyjaśnia, w
jakich okolicznościach doszło do unii polsko-saskiej – przedstawia
okoliczności, w jakich Rzeczpospolita została wplątana w wielką wojnę
północną – opisuje
przebieg i skutki wojny o sukcesję polską – omawia wpływ
myśli oświeceniowej na reformy oświaty w Rzeczypospolitej w I poł. XVIII w. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: republikanie, sejm pacyfikacyjny, fakcje magnackie – zna daty:
elekcji Stanisława Leszczyńskiego (1704 r.), konfederacji sandomierskiej
(1704 r.), konfederacji tarnogrodzkiej (1715 r.), konfederacji w Dzikowie
(1734 r.), sejmu pacyfikacyjnego (1736 r.) – charakteryzuje
postacie: Karola XII, Piotra I – wyjaśnia, co
różniło Rzeczpospolitą i Saksonię pod względem politycznym, społecznym i
ekonomicznym – przedstawia
przebieg wielkiej wojny północnej na ziemiach polskich – omawia
przebieg i skutki rywalizacji między Augustem II a Stanisławem Leszczyńskim i
ich zwolennikami – charakteryzuje
sytuację wewnętrzną w Rzeczypospolitej u schyłku panowania Augusta II – omawia proces
narastania anarchii wewnętrznej za panowania Augusta III. |
– zna daty:
bitwy pod Kliszowem (1702 r.), konfederacji w Warszawie (1704 r.), zamieszek
religijnych w Toruniu (1724 r.) – charakteryzuje
postacie: Henryka Brühla, Jerzego Mniszcha – wyjaśnia, jaką
rolę odegrał Piotr I w sporze między Augustem II i szlachtą. |
– ocenia
programy reform Rzeczypospolitej w I poł. XVIII w. |
6.
Pierwsze lata rządów Stanisława Augusta |
– elekcja
Stanisława Augusta Poniatowskiego i pierwsze reformy – sprawa
dysydentów i prawa kardynalne – konfederacja
barska – przyczyny, przebieg, skutki i ocena – I rozbiór
Polski – sejm
rozbiorowy i jego reformy |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: konfederacja
barska, Komisja Edukacji Narodowej –
zna daty: elekcji Stanisława Augusta Poniatowskiego (1764 r.), konfederacji
barskiej (1768–1772 r.), I rozbioru Polski (1772 r.), powołania Komisji
Edukacji Narodowej (1773 r.) –
charakteryzuje postać Stanisława Augusta Poniatowskiego –
wskazuje na mapie obszary utracone przez Rzeczpospolitą na rzecz Austrii,
Rosji i Prus w 1772 r. – przedstawia
przyczyny i skutki konfederacji barskiej. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: Szkoła Rycerska, prawa kardynalne, walka partyzancka, Rada Nieustająca – zna daty:
założenia Szkoły Rycerskiej (1765 r.), uchwalenia praw kardynalnych (1768
r.), sejmu rozbiorowego (1773–1775 r.), powołania Rady Nieustającej (1775 r.) – charakteryzuje
postacie: Katarzyny II, Kazimierza Pułaskiego, Tadeusza Rejtana – omawia
okoliczności elekcji Stanisława Augusta Poniatowskiego – wyjaśnia wpływ
praw kardynalnych na funkcjonowanie Rzeczypospolitej – przedstawia
postanowienia traktatu rozbiorowego z 1772 r. – omawia decyzje
sejmu rozbiorowego. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: sejm repninowski, generalność – zna daty:
sejmu konwokacyjnego (1764 r.), sejmu repninowskiego
(1797–1798 r.), powołania generalności (1769 r.) – charakteryzuje
postacie: Kajetana Sołtyka, Mikołaja Repnina – przedstawia
reformy sejmu konwokacyjnego i pierwszych lat panowania Stanisława Augusta
Poniatowskiego – przedstawia
przebieg konfederacji barskiej – omawia okoliczności
podpisania I rozbioru Polski. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: koliszczyzna, zasada równowagi sił – charakteryzuje
postacie: Michała Fryderyka Czartoryskiego, Wacława Rzewuskiego, Karola
Radziwiłła, Adama Ponińskiego – wyjaśnia
okoliczności, w jakich doszło do interwencji rosyjskiej w Rzeczypospolitej w
1767 r. |
– ocenia
postanowienia sejmu repninowskiego – ocenia
działania konfederatów barskich – ocenia wpływ
decyzji sejmu rozbiorowego na funkcjonowanie państwa polskiego. |
7.
Oświecenie w Rzeczypospolitej |
– początki
oświecenia w Polsce – mecenat
Stanisława Augusta Poniatowskiego – architektura i
sztuka polskiego oświecenia – literatura
oświeceniowa – edukacja i
nauka |
–
wyjaśnia znaczenie terminu: oświecenie
stanisławowskie –
zna czas oświecenia w Polsce (lata 30. XVIII w. – k. XVIII w.) oraz datę
powstania Collegium Nobilium (1740 r.) –
charakteryzuje postać Stanisława Konarskiego – charakteryzuje
osiągnięcia architektury i sztuki polskiego klasycyzmu. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: obiady czwartkowe, Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych – charakteryzuje
postacie: Ignacego Krasickiego, Hugona Kołłątaja – omawia rolę
mecenatu Stanisława Augusta Poniatowskiego w propagowaniu idei oświecenia – charakteryzuje
przemiany w polskiej edukacji w XVIII w. i ocenia ich znaczenie. |
– zna datę
założenia Biblioteki Załuskich (1747 r.) –
charakteryzuje postacie: Józefa i Andrzeja Załuskich, Marcella Bacciarellego,
Bernarda Belotta (Canaletta), Juliana Ursyna Niemcewicza, Ignacego
Potockiego, Adama Kazimierza Czartoryskiego – przedstawia
początki oświecenia w Polsce – na wybranych
przykładach wyjaśnia, jakie cele przyświecały polskiej literaturze
oświeceniowej. |
–
charakteryzuje postacie: Franciszka Bohomolca, Adama Naruszewicza, Domenica
Merliniego, Jana Piotra Norblina, Franciszka Karpińskiego, Izabeli
Czartoryskiej, Jana i Jędrzeja Śniadeckich, Marcina Poczobutta– Odlanickiego, – omawia
osiągnięcia nauki polskiej w epoce oświecenia. |
–
charakteryzuje postacie: Stanisława Trembeckiego, Franciszka Salezego
Jezierskiego, Franciszka Pincka, Franciszka
Smuglewicza, Zygmunta Vogla, Samuela
Chróścikowskiego, Krzysztofa Kluka – ocenia wpływ
Stanisława Augusta Poniatowskiego na rozwój kultury i sztuki oświecenia w
Polsce. |
ŚWIAT I RZECZPOSPOLITA W KOŃCU XVIII
WIEKU |
||||||
1.
Rewolucja amerykańska |
– kolonizacja
Ameryki Północnej – konflikt
między osadnikami a metropolią – wojna o
niepodległość – ustrój Stanów
Zjednoczonych |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: Deklaracja
niepodległości, państwo federacyjne –
zna daty: Deklaracji niepodległości
(4 VII 1776 r.), konstytucji Stanów Zjednoczonych (1787 r.) –
charakteryzuje postać Jerzego Waszyngtona – wyjaśnia,
dlaczego mieszkańcy kolonii angielskich chcieli uniezależnić się od
metropolii – omawia skutki
wojny o niepodległość kolonii angielskich w Ameryce Pn. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: metropolia, „bostońskie picie herbaty”, pokój w Wersalu, konstytucja Stanów Zjednoczonych, Kongres, Izba Reprezentantów, Senat, prezydent, Karta Praw, republikanie, demokraci – zna daty:
„bostońskiego picia herbaty” (1773 r.), wojny o niepodległość kolonii
angielskich w Ameryce Pn. (1775–1783 r.), pokoju w Wersalu (1783 r.), Karty
Praw (1791 r.) –
charakteryzuje postacie: Tadeusza Kościuszki, Kazimierza Pułaskiego,
Beniamina Franklina – wskazuje na
mapie zasięg terytorialny kolonii angielskich w Ameryce Pn. na początku XVIII
w. – charakteryzuje
rozwój osadnictwa angielskiego w Ameryce Pn. – przedstawia
argumenty polityczne i ekonomiczne wysuwane przez kolonistów na rzecz
uzyskania niepodległości – charakteryzuje
ustrój Stanów Zjednoczonych w świetle konstytucji 1787 r. – wyjaśnia,
jakie znaczenie dla obywateli Stanów Zjednoczonych miała Karta Praw. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: opłaty stemplowe, ustawa o herbacie, Armia Kontynentalna, procedura impeachmentu, Sąd Najwyższy – zna daty:
uchwały o tzw. ustawach stemplowych (1765 r.), ustawy o herbacie (1773 r.),
bitwy pod Lexington (1775 r.), bitwy pod Saratogą
(1777 r.), bitwy pod Yorktown (1781 r.) – charakteryzuje
postać Thomasa Jeffersona – wskazuje na
mapie obszary przyłączone do kolonii angielskich w wyniku wojny
siedmioletniej – omawia podział
kolonialny Ameryki Pn. w XVII i pocz. XVIII w. – omawia
organizację i gospodarkę kolonii angielskich w Ameryce Pn. – przedstawia
rolę Bostonu w konflikcie kolonii z metropolią – omawia
przebieg wojny o niepodległość kolonii angielskich – na wybranych
przykładach przedstawia udział Europejczyków w wojnie o niepodległość kolonii
angielskich. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: Synowie Wolności, federaliści, separatyści – zna daty: przybycia
tzw. ojców pielgrzymów do Ameryki Pn. (1620 r.), zajęcia posiadłości
francuskich w Ameryce Pn. przez Anglików (1756–1763 r.), I Kongresu
Kontynentalnego (1774 r.), II Kongresu Kontynentalnego (1775 r.) – charakteryzuje
postacie: Jerzego III, Thomasa Paine’a, Marie
Josepha de La Fayette’a – przedstawia
rdzennych mieszkańców Ameryki Pn. i ich położenie – opisuje
politykę Wielkiej Brytanii wobec kolonii w Ameryce Pn. – porównuje siły
zbrojne kolonistów z wojskami brytyjskimi – przedstawia
spory o ustrój Stanów Zjednoczonych. |
– zna datę bitwy
pod Bunker Hill (1775 r.) – charakteryzuje
postać Wilhelma von Steubena – ocenia
działalność Synów Wolności. |
2.
Wybuch rewolucji we Francji |
– Francja
Ludwika XVI – Stany
Generalne i ich rola – rewolucja
ludowa – zmiana ustroju
we Francji – wprowadzenie monarchii konstytucyjnej – rewolucja
burżuazyjna |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: Deklaracja
praw człowieka i obywatela, monarchia
konstytucyjna, Wielka Rewolucja Francuska –
zna daty: Wielkiej Rewolucji Francuskiej (1789–1791 r.), Deklaracji praw człowieka i obywatela (VIII 1789 r.) –
charakteryzuje postać Ludwika XVI – przedstawia
cele i zasady zawarte w Deklaracji praw
człowieka i obywatela. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: stan trzeci, Stany Generalne, Zgromadzenie Narodowe, Zgromadzenie Konstytucyjne (Konstytuanta), jakobini,
kordelierzy, Zgromadzenie Prawodawcze
(Legislatywa) –
zna daty: powstania Zgromadzenia Konstytucyjnego (1789 r.), szturmu na
Bastylię (14 VII 1789 r.), uchwalenia konstytucji (IX 1791 r.) –
charakteryzuje postacie: Maximiliena de Robespierre’a, Georges’a Dantona,
Jean-Paula Marata – charakteryzuje
sytuację ekonomiczną Francji za panowania Ludwika XVI – omawia skład
oraz położenie ekonomiczne i polityczne stanu trzeciego –
charakteryzuje stronnictwa polityczne działające w Zgromadzeniu Narodowym. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: burżuazja, drobnomieszczaństwo, Gwardia Narodowa, wielka trwoga, cenzus majątkowy, rewolucja burżuazyjna – zna daty:
zwołania Stanów Generalnych (1789 r.), ucieczki Ludwika XVI z Paryża (1791
r.) – charakteryzuje
postacie: Ludwika XV, Marii Antoniny, Emmanuela Josepha Sieyèsa,
Marie Josepha de la Fayette’a – charakteryzuje
sytuację ekonomiczną Francji za panowania Ludwika XV –
przedstawia strukturę społeczeństwa
francuskiego – przedstawia
okoliczności zwołania Stanów Generalnych i przekształcenia ich w Zgromadzenie
Narodowe – omawia
przebieg działań rewolucyjnych do 1791 r. – opisuje
symbole rewolucji francuskiej –
omawia zasady ustroju Francji określone w konstytucji z 1791 r. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: gwardia mieszczańska – omawia i
ocenia postępowanie dworu królewskiego w obliczu kryzysu ekonomicznego we
Francji – wymienia idee
oświeceniowe, które zostały utrwalone w Deklaracji
praw człowieka i obywatela. |
– ocenia burżuazyjny
okres Wielkiej Rewolucji Francuskiej. |
3.
Republika Francuska |
– proklamowanie
republiki francuskiej – wojna w
obronie republiki – dyktatura
jakobinów – przewrót termidoriański i rządy dyrektoriatu – znaczenie
Wielkiej Rewolucji Francuskiej |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: dyktatura
jakobinów, wielki terror –
zna daty: dyktatury jakobinów (1793–1794 r.), wielkiego terroru (1793–1794
r.) – wyjaśnia, na
czym polegał nowy porządek rewolucyjnego świata jakobinów. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: Konwent Narodowy, Marsylianka, rojaliści,
przewrót termidoriański, dyrektoriat – zna daty:
zwołania Konwentu (1792 r.), ogłoszenia republiki francuskiej (IX 1792 r.),
stracenia Ludwika XVII (1793 r.), przewrotu termidoriańskiego
(VII 1794 r.) –
charakteryzuje postacie: Georges’a Dantona, Jean-Paula Marata, Maximiliena de
Robespierre’a – przedstawia
okoliczności przejęcia władzy przez jakobinów – charakteryzuje
politykę wewnętrzną jakobinów – omawia
okoliczności upadku dyktatury jakobinów – charakteryzuje
rządy dyrektoriatu. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: powstanie w Wandei,
Komitet Ocalenia Publicznego, Trybunał Rewolucyjny – zna daty:
wypowiedzenia wojny Austrii (1792 r.), bitwy pod Valmy
(1792 r.), powstania w Wandei (1793–1794 r.), powołania Konwentu Ocalenia
Publicznego (1793 r.), konstytucji jakobińskiej (1793 r.), konstytucji roku
III (1795 r.) – wskazuje na
mapie Wandeę – omawia
przebieg i skutki wojny rewolucyjnej Francji z Austrią – omawia losy
króla Ludwika XVI w czasie rewolucji. |
– charakteryzuje
postacie: Józefa II, Leopolda II – przedstawia
reakcję państw europejskich na wydarzenia rewolucyjne we Francji – omawia podział
polityczny Legislatywy – przedstawia
reakcję Europy na stracenie Ludwika XVI – przedstawia
reakcję Francuzów na stracenie Ludwika XVI. |
– porównuje
rządy burżuazji (1789–1792 r.), jakobinów (1793–1794 r.) i dyrektoriatu (1794–1799 r.) – ocenia
znaczenie Wielkiej Rewolucji Francuskiej. |
4.
Rzeczpospolita w dobie Sejmu Wielkiego |
– sytuacja
polityczna Rzeczypospolitej po I rozbiorze – zwołanie Sejmu
Wielkiego – reformy Sejmu
Wielkiego – Konstytucja 3
maja – wojna w
obronie suwerenności – II rozbiór
Polski |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: Ustawa
rządowa (Konstytucja 3 maja),
monarchia konstytucyjna, konfederacja
targowicka –
zna daty: Sejmu Wielkiego (1788–1792 r.), Konstytucji 3 maja (1791 r.),
konfederacji targowickiej (1792 r.), II rozbioru Polski (1793 r.) –
charakteryzuje postać Tadeusza Kościuszki –
wskazuje na mapie ziemie zagarnięte w wyniku II rozbioru przez Prusy i Rosję – omawia zmiany
ustroju Rzeczypospolitej wprowadzone Konstytucją 3 maja – wyjaśnia
okoliczności zawiązania konfederacji w Targowicy i jej skutki. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: Sejm Wielki (Sejm Czteroletni), „czarna procesja”, Ustawa o sejmikach,
Prawo o miastach, Straż Praw, wojna w bronie
Konstytucji 3 maja – zna daty:
„czarnej procesji” (1789 r.), Ustawy o
sejmikach (III 1791 r.), Prawa o
miastach (IV 1791 r.), wojny w obronie suwerenności (1791–1792 r.), sejmu
rozbiorowego (1793 r.) –
charakteryzuje postacie: Katarzyny II, Hugona Kołłątaja, Franciszka Ksawerego
Branickiego, Szczęsnego Potockiego, Seweryna Rzewuskiego, Józefa
Poniatowskiego – wyjaśnia, w
jakich okolicznościach zwołano Sejm Wielki – przedstawia
stronnictwa polityczne Sejmu Wielkiego i ich programy – wymienia
reformy Sejmu Wielkiego – przedstawia
okoliczności uchwalenia Konstytucji 3 maja – omawia
przebieg i skutki wojny w obronie Konstytucji 3 maja. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: stronnictwo patriotyczne, stronnictwo dworskie, stronnictwo hetmańskie, ofiara 10 grosza – zna datę bitwy
pod Zieleńcami (VI 1792 r.) –
charakteryzuje postacie: Ignacego Potockiego, Adama Kazimierza
Czartoryskiego, Stanisława Małachowskiego, Kazimierza Nestora Sapiehy, Jana
Dekerta, Stanisława Staszica – omawia
działania opozycji szlacheckiej na rzecz wzmocnienia wewnętrznego państwa – omawia
sytuację międzynarodową w okresie obrad Sejmu Wielkiego – wyjaśnia
przyczyny zorganizowania „czarnej procesji” i jej skutki polityczne – omawia
postanowienia Ustawy o sejmikach i Prawa o miastach – wyjaśnia, jak
Konstytucja 3 maja zmieniła pojęcie narodu – przedstawia
okoliczności podpisania układu rozbiorowego w 1793 r. –
omawia i ocenia decyzje sejmu rozbiorowego. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: Kodeks Zamojskiego,
jurydyki, plenipotenci – zna datę
spotkania w Kaniowie (1787 r.) –
charakteryzuje postać Andrzeja Zamojskiego – wyjaśnia,
jakie zmiany w prawie wprowadzał Kodeks
Zamojskiego – omawia wpływ sytuacji międzynarodowej na
plany przeprowadzenia reform wewnętrznych w Rzeczypospolitej – przedstawia
reakcję Rosji i Prus na dzieło Sejmu Wielkiego. |
– ocenia
historyczne znaczenie Konstytucji 3 maja – ocenia postawy
opozycji magnackiej na reformy Sejmu Wielkiego. |
5.
Upadek polskiej państwowości |
– Polska po II
rozbiorze – wybuch
powstania kościuszkowskiego – przebieg
insurekcji – walki powstańcze i decyzje polityczne – koniec
insurekcji kościuszkowskiej – III rozbiór
Polski i upadek Rzeczypospolitej |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: ogólnonarodowe
powstanie, naczelnik –
zna daty: powstania kościuszkowskiego (1794 r.), Uniwersału połanieckiego (7 V 1794 r.), III rozbioru Polski (1795
r.) –
charakteryzuje postać Tadeusza Kościuszki –
wskazuje na mapie ziemie zagarnięte w wyniku III rozbioru –
przedstawia przyczyny i skutki powstania kościuszkowskiego. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: emigracja, akt insurekcji, kosynierzy,
Uniwersał Połaniecki – zna daty:
przysięgi Kościuszki (24 III 1794 r.), bitwy pod Racławicami (4 IV 1794 r.),
bitwy pod Szczekocinami (6 VI 1794 r.), bitwy pod Maciejowicami (10 X 1794
r.), abdykacji Stanisława Augusta Poniatowskiego (X 1795 r.) – charakteryzuje
postacie: Jana Henryka Dąbrowskiego, Aleksandra Suworowa – wyjaśnia, do
czego zobowiązywał się Kościuszko w swojej przysiędze – omawia zadania
Kościuszki jako naczelnika – przedstawia
przebieg działań militarnych w czasie powstania kościuszkowskiego – omawia
okoliczności upadku powstania kościuszkowskiego. |
– wyjaśnia
pojęcie: rzeź Pragi – zna daty:
wybuchu powstania w Warszawie i Wilnie (IV 1794 r.), wybuchu powstania w
Wielkopolsce (VIII 1794 r.), rzezi Pragi (XI 1794 r.), kapitulacji Warszawy
(XI 1794 r.) – charakteryzuje
postacie: Jana Kilińskiego, Jakuba Jasińskiego, Wojciecha Bartosza
Głowackiego, Tomasza Wawrzeckiego – opisuje skutki
II rozbioru Polski – omawia
okoliczności wybuchu powstania kościuszkowskiego – przedstawia
rolę kosynierów w powstaniu kościuszkowskim – omawia próby
rozwiązania problemu chłopskiego w powstaniu kościuszkowskim. |
– zna daty:
samosądów w Warszawie (VI 1794 r.), początków oblężenia Warszawy (VII 1794
r.), konwencji porozbiorowej (1797 r.) – charakteryzuje
postacie: Ignacego Działyńskiego, Antoniego Madalińskiego, Iwana Fersena – charakteryzuje
polską emigrację polityczną po 1793 r. – przedstawia
postanowienia konwencji porozbiorowej z 1797 r. |
– ocenia
historyczne znaczenie rozbiorów Rzeczypospolitej – ocenia postawę
króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w ostatnich latach istnienia Rzeczypospolitej. |
6.
Francja od konsulatu do cesarstwa |
– rządy
dyrektoriatu – walki z I
koalicją antyfrancuską – początki
kariery Napoleona Bonaparte – wyprawa
Napoleona do Egiptu – zamach stanu
18 brumaire’a
i rządy konsulatu – walki z II
koalicją antyfrancuską – reformy
Napoleona – Napoleon
cesarzem Francuzów |
–
zna datę koronacji
cesarskiej Napoleona (1804 r.) –
charakteryzuje postać Napoleona Bonaparte – wyjaśnia, w
jakich okolicznościach Napoleon sięgnął po koronę cesarską. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: dyrektotiat, zamach
18 brumaire’a, konsulat, konkordat, kodeks cywilny –
zna daty: wyprawy do
Egiptu (1798 r.), zamachu 18 brumaire’a (1799
r.) – charakteryzuje
karierę polityczną i wojskową Napoleona Bonaparte – charakteryzuje
politykę wewnętrzną dyrektoriatu – omawia
przyczyny i skutki wyprawy Napoleona do Egiptu – opisuje
reformy wprowadzone we Francji za rządów Napoleona jako pierwszego konsula. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: republiki siostrzane –
zna daty: bitwy pod piramidami (1798 r.), bitwy pod Abukirem (1798 r.),
konstytucji roku VIII (1799 r.), wojny z II koalicją antyfrancuską (1799–1802
r.), bitwy pod Marengo (1800 r.) –
wskazuje na mapie republiki siostrzane stworzone przez Francuzów – omawia ustrój
Francji za rządów dyrektoriatu – przedstawia
okoliczności w jakich Napoleon przejął władzę we Francji – opisuje ustrój
Francji za rządów konsulatu – omawia stosunki
między państwem i Kościołem w okresie konsulatu. |
–
zna daty: pokoju w Campo Formio (1797 r.), pokoju
w Lunéville (1801 r.), traktatu w Amiens (1802 r.) – charakteryzuje
postacie: Jeana François Champolliona, Emmanuela
Josepha Sieyèsa – wyjaśnia, jakie
były skutki zainteresowania europejskich badaczy zabytkami starożytnego
Egiptu – przedstawia
przebieg i skutki walk z I koalicją antyfrancuską – omawia
przebieg i skutki walk z II koalicją antyfrancuską. |
–
zna daty: bitwy pod Mondovi (1796 r.),bitwy pod Lodi (1796 r.), bitew pod Bassano,
Arcole i Rivoli (1796 r.) –
charakteryzuje postacie: Jeana Jourdana, Jeana Moreau,
Rogera Ducosa, Paula Barrasa – ocenia rządy
Napoleona jako pierwszego konsula. |
7.
Legiony Polskie we Włoszech |
– losy Polaków
po III rozbiorze – polska
konspiracja niepodległościowa – powstanie
Legionów Polskich – walki Legionów
we Włoszech – kryzys idei
legionowej – znaczenie
Legionów Polskich we Włoszech |
–
wyjaśnia znaczenie terminu: Legiony
Polskie –
zna datę utworzenia Legionów Polskich we Włoszech (1797 r.) –
charakteryzuje postacie: Jana Henryka Dąbrowskiego, Józefa Wybickiego – omawia
okoliczności powstania Legionów Polskich we Włoszech – omawia
okoliczności powstania Pieśni Legionów
Polskich we Włoszech i jej znaczenie. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: Legia Naddunajska – zna daty:
bitwy pod Hohenlinden (1800 r.), wysłania legionistów na San Domingo (1802
r.) –
charakteryzuje postacie: Stanisława Staszica, Jana Ursyna Niemcewicza, Karola
Kniaziewicza –
wskazuje na mapie kraje, w których walczyły polskie oddziały – omawia
sytuację społeczeństwa polskiego po III rozbiorze – charakteryzuje
organizację wewnętrzną Legionów – omawia udział
Legionów Polskich w walkach we Włoszech – przedstawia
działalność Legii Naddunajskiej – opisuje losy
Legionów po 1801 r. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Agencja, Deputacja – zna daty:
założenia Towarzystwa Przyjaciół Nauk (1800 r.), bitwy pod Civita Castellana (1798 r.),
bitew pod Legnano i Magnano
(1798 r.) –
charakteryzuje postać Samuela Bogumiła Lindego – przedstawia
działalność oświatową, ekonomiczną i aktywność kulturalną Polaków po III
rozbiorze – charakteryzuje
polską konspirację niepodległościową na ziemiach polskich pod zaborami i na
emigracji. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: Centralizacja, Towarzystwo Republikanów Polskich – zna daty:
założenia Centralizacji (1796 r.), powstania Towarzystwa Republikanów
Polskich (1798 r.) –
charakteryzuje postacie: Onufrego Kopczyńskiego, Jana Śniadeckiego, Waleriana
Dzieduszyckiego, Franciszka Barssa, Franciszka
Dmochowskiego, Józefa Sułkowskiego – omawia i
ocenia stanowisko Tadeusza Kościuszki wobec Napoleona. |
– ocenia postawę
Napoleona wobec Legionów Polskich – ocenia
znaczenie Legionów Polskich we Włoszech dla polskiej sprawy narodowej. |
8.
Ekspansja i klęska Napoleona |
– wojna z III
koalicją antyfrancuską; bitwa pod Austerlitz – armia
Napoleona – walki z
Prusami i Rosją (IV koalicja antyfrancuska) – apogeum
francuskiej dominacji – wyprawa na
Moskwę i jej skutki – wojna z wielką
koalicją; „bitwa narodów” pod Lipskiem – „sto dni”
Napoleona |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: „bitwa
trzech cesarzy”, „bitwa narodów” –
zna daty: bitwy
pod Austerlitz (1805 r.), wyprawy na Moskwę (1812 r.), bitwy pod Lipskiem
(1813 r.) – przedstawia
skutki wyprawy Napoleona na Rosję. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: „bitwa trzech cesarzy”, pokój w Tylży,
„sto dni” Napoleona – zna daty:
bitwy pod Trafalgarem (1805 r.), pokoju w Tylży (1807 r.), bitwy pod Borodino
(1812 r.), bitwy nad Berezyną (1812 r.), „stu dni” Napoleona (1815 r.), bitwy
pod Waterloo (1815 r.) –
charakteryzuje postacie: Aleksandra I, Michaiła Kutuzowa –
wskazuje na mapie kraje uzależnione od Napoleona – wyjaśnia,
jakie były przyczyny klęski sił austriacko-rosyjskich pod Austerlitz – przedstawia postanowienia
pokoju w Tylży – omawia
okoliczności rozpoczęcia wojny Napoleona z Rosją – opisuje
okoliczności klęski Napoleona w 1813 r. i jej skutki – omawia próbę
przejęcia władzy przez Napoleona w 1815 r. i jej skutki. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: Wielka Armia, blokada kontynentalna – zna daty:
powstania Wielkiej Armii (1805 r.), bitwy pod Ulm (1805 r.), bitew pod Jeną i
Auerstedt (1806 r.), ogłoszenia blokady
kontynentalnej (1806 r.), bitwy pod Somosierrą (1808 r.), bitwy pod Wagram
(1809 r.), wojny z wielką koalicją (1813 r.), zesłania Napoleona na Elbę
(1814 r.), zesłania Napoleona na Wyspę św. Heleny (1815 r.) –
charakteryzuje postacie: Franciszka II, Fryderyka Wilhelma III, Arthura
Wellingtona – przedstawia
rywalizację francusko-brytyjską na pocz. XIX w. – omawia
organizację Wielkiej Armii Napoleona – omawia
przebieg i skutki ekspansji Francji w Hiszpanii. |
– zna daty:
powstania III koalicji antyfrancuskiej (1805 r.), pokoju w Preszburgu (1805 r.), powstania IV koalicji
antyfrancuskiej (1806 r.), bitwy pod Pruską Iławą i Frydlandem
(1807 r.), wojny w Hiszpanii (1808 r.), pokoju w Schönbrunn
(1809 r.), zajęcia Paryża przez wojska koalicji (1814 r.) – charakteryzuje
postać Józefa Bonapartego – omawia
przebieg i skutki wojny z III koalicją antyfrancuską – opisuje
przebieg i skutki wojny z IV koalicją antyfrancuską – wyjaśnia,
dlaczego Napoleon jest uważany za jednego z najlepszych wodzów w historii. |
–
charakteryzuje postać Jeana Baptisty Bernadotte’a –
ocenia epokę napoleońską i jej znaczenie dla państw i narodów europejskich. |
9.
Księstwo Warszawskie |
– ziemie
Rzeczypospolitej po III rozbiorze – powstanie
Księstwa Warszawskiego – ustrój
Księstwa Warszawskiego – wojna z
Austrią – okupacja
Księstwa Warszawskiego |
–
wyjaśnia znaczenie terminu: Księstwo
Warszawskie –
zna daty: powstania Księstwa Warszawskiego (1807 r.), upadku Księstwa
Warszawskiego (1813 r.) – charakteryzuje
ustrój Księstwa Warszawskiego. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: szwoleżerowie – zna daty:
pokoju w Tylży (1807 r.), konstytucji Księstwa Warszawskiego (1807 r.), bitwy
pod Raszynem (1809 r.) –
charakteryzuje postacie: Aleksandra I, Adama Jerzego Czartoryskiego, Józefa
Poniatowskiego – wskazuje na
mapie zasięg terytorialny Księstwa Warszawskiego w 1807 i 1809 r. – omawia
organizację i położenie społeczeństwa polskiego pod zaborami – omawia
okoliczności utworzenia Księstwa Warszawskiego –
przedstawia okoliczności upadku Księstwa Warszawskiego. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: Komisja Rządząca, „druga wojna polska” – zna daty:
powołania Komisji Rządzącej (1807 r.), zniesienia poddaństwa chłopów w
Księstwie Warszawskim (1807 r.), „drugiej wojny polskiej” (1812 r.) – charakteryzuje
postać Fryderyka Augusta – porównuje
sytuację Polaków pod zaborami – omawia
militarne znaczenie Księstwa Warszawskiego dla ekspansji napoleońskiej – omawia
przebieg i skutki wojny z Austrią – przedstawia
rozwój szkolnictwa i życia narodowego w Księstwie Warszawskim. |
– zna daty:
wprowadzenia Kodeksu cywilnego w
Księstwie Warszawskim (1807 r.) – charakteryzuje
postać Stanisława Małachowskiego – charakteryzuje
orientację prorosyjską wśród części polskiej szlachty i magnaterii. |
– charakteryzuje
i ocenia politykę Napoleona wobec Polski i Polaków. |