Wymagania
edukacyjne z przedmiotu Historia i
społeczeństwo. Klasa III G- B,C,DE,F
2020/21
Temat
(rozumiany jako lekcja) |
Dopuszczający Uczeń: |
Dostateczny
Uczeń: |
Dobry
Uczeń: |
Bardzo dobry Uczeń: |
Celujący
Uczeń: |
|
|
1.Warunki naturalne Morza Śródziemnego i pierwsze
cywilizacje |
Wie, że we współczesnym świecie są obecne przejawy
greckiej i rzymskiej tradycji i kultury, potrafi podać ich przykłady; umiejscawia
w czasie i przestrzeni cywilizację starożytnej Grecji oraz Rzymu. |
Dostrzega różnorodność językową
cywilizacji basenu Morza Śródziemnego; opisuje wydarzenia związane z wielką
kolonizacją grecką jako przykład ekspansji politycznej, gospodarczej i
kulturalnej cywilizacji śródziemnomorskiej. |
Przedstawia przykłady zapożyczeń dorobku cywilizacyjnego wśród ludów śródziemnomorskich; wymienia główne cechy kultury minojskiej i mykeńskiej; charakteryzuje wkład Fenicjan w obszar śródziemnomorski; potrafi analizować źródła; sprawnie posługuje się mapą historyczną. |
Dostrzega
przenikanie się wpływów różnych kultur we współczesnym świecie; wyjaśnia rolę
Aleksandra Macedońskiego w procesie rozprzestrzeniania kultury greckiej; wymienia osiągnięcia cywilizacji
basenu Morza Śródziemnego, które są stosowane do dzisiaj; swobodnie posługuje
się terminologią dotyczącą tematu. |
Dokonuje samodzielnej oceny; wymienia wyznaczniki antycznej cywilizacji i kultury; dostrzega zależności między kulturą
i nauką a innymi dziedzinami życia społeczno-politycznego; wykorzystuje wiadomości i odwołuje się do literatury uzupełniającej i
źródeł. |
|
|
2. Ekspansja rzymska |
Wymienia przyczyny ekspansji rzymskiej;
zna podstawowe pojęcia związane z tematem. |
Omawia podboje rzymskie w czasach
cesarstwa; wyjaśnia postawy Rzymian wobec ludów podbitych; lokalizuje w
czasie i przestrzeni zasięg ekspansji rzymskiej w rejonie Morza Śródziemnego. |
Charakteryzuje przebieg i znaczenie
podbojów Rzymian w okresie IV–I w. p.n.e. (wojny punickie, ekspansja w
basenie Morza Śródziemnego, zajęcie Półwyspu Iberyjskiego) oraz w okresie
cesarstwa rzymskiego. |
Wskazuje przyczyny identyfikacji
podbitych ludów z kulturą rzymską; omawia proces romanizacji i wskazuje jego
przykłady. |
Samodzielnie ocenia stosunek Rzymian do
narodów podbitych; analizuje źródła; posługuje się wiedzą pozaźródłową. |
|
|
3. Wpływ cywilizacyjnego kręgu
islamskiego na Europę w średniowieczu |
Wskazuje na mapie kolebkę Arabów. Wymienia najważniejsze osiągnięcia kultury arabskiej. Zna pojęcia związane z tematem. |
Przedstawia drogi,
jakimi wynalazki i odkrycia arabskie przenikały do Europy. Wskazuje
najważniejsze cechy kultury arabskiej. |
Ocenia wpływ islamu
na kształtowanie się kultury arabskiej. Sprawnie posługuje
się mapą historyczną. |
Definiuje stosunek
islamu do studiowanych przez Arabów dzieł starożytnych filozofów. Charakteryzuje wpływ
kultury islamu na kulturę europejską. |
Dokonuje samodzielnej i krytycznej analizy dostępnych
źródeł. Posługuje się logicznymi i samodzielnie wysuniętymi
argumentami. |
|
|
4. Hiszpania, Al Andalus, Sefarad |
Określa warunki naturalne Półwyspu Iberyjskiego. Wymienia przejawy
współistnienia chrześcijan, muzułmanów i żydów w Hiszpanii średniowiecznej. |
Wskazuje przyczyny i zasięg arabskiego podboju Iberii. Przedstawia w sposób syntetyczny proces współistnienia
przedstawicieli trzech religii w Hiszpanii. |
Przedstawia w sposób analityczny proces współistnienia
przedstawicieli trzech religii w Hiszpanii. Ocenia wpływ różnych kultur na średniowieczną Europę. Sprawnie
posługuje się mapą historyczną |
Dokonuje pełnej charakterystyki omawianego problemu. Opisuje osiągnięcia przedstawicieli każdej z kultur
występujących w Hiszpanii w średniowieczu. |
Podaje
współczesne przykłady współistnienia wyznawców trzech wielkich religii w
różnych regionach świata, dokonując ich analizy oraz oceny. |
|
|
5. Lekcja powtórzeniowa |
|
|
|||||
6. Praca klasowa |
wg punktacji |
|
|||||
7. Zamorska ekspansja Europy u schyłku
średniowiecza i w epoce nowożytnej |
Lokalizuje w czasie
omawiane epoki. Wymienia pojedyncze
przykłady społecznych, ekonomicznych przyczyn zamorskiej ekspansji Europy u
schyłku średniowiecza i w epoce nowożytnej. |
Charakteryzuje
wyobrażenia o kształcie Ziemi i rozmieszczeniu kontynentów w średniowiecznej
Europie. Wskazuje na mapie najważniejsze kierunki wypraw odkrywczych. Zna i rozumie pojęcia mapa
mentalna, astrolabium, Laska św. Jakuba, kwadrant. |
Wyjaśnia społeczne, ekonomiczne i kulturowe przyczyny
zamorskiej ekspansji Europy u schyłku średniowiecza i w epoce nowożytnej. Sprawnie posługuje się mapą historyczną. |
Omawia wpływ Pisma Świętego i nauczania Kościoła na
wyobrażenie świata. Charakteryzuje postęp techniczny umożliwiający
żeglugę oceaniczną (mapy, przyrządów nawigacyjnych, ożaglowanie i budowa
statków). |
Charakteryzuje poglądy przedstawicieli
nauki antycznej i średniowiecznej na budowę wszechświata. |
|
|
8. Wielcy podróżnicy późnego średniowiecza i
nowożytności |
Lokalizuje w przestrzeni szlaki wypraw. Zna pojęcia związane z tematem. |
Omawia poszukiwania drogi do Indii i wyprawy Bartłomieja Diasa, Vasco da
Gamy, Pedra Cabrala, Krzysztofa Kolumba. |
Opisuje wyprawy na ziemie opanowane przez Mongołów
(Jan di Piano Carpini, brat Benedykt Polak, Marco Polo). Charakteryzuje wyprawę Ferdynanda Magellana – pierwszą podróż dookoła świata . Opisuje wyprawy Jamesa Cooka. |
Zna polskie ślady
wyprawy Michała Piotra Boyma, Maurycego Beniowskiego. Dokonuje
charakterystyki Abu Abdallaha Muhammada Ibn Battuty. |
Wskazuje przykłady i motywy aktywności podróżniczej. Wykazuje się
znajomością relacji z podróży. Posługuje się wiedzą z literatury
uzupełniającej i źródeł. |
|
|
9. Polityka
Europy wobec Chin, Indii i Japonii w XIX wieku |
Zna i posługuje się
terminologią niezbędną do opisania problemu. Lokalizuje na mapie Indie,
Chiny i Japonię. Wyjaśnia pojęcie kolonia. |
Opisuje politykę
Europy wobec Chin, Indii i Japonii w XIX wieku. Zna i rozumie pojęcia dyplomacja kanonierek, metropolia, kolonia. |
Omawia wpływ rządów
europejskich na politykę wewnętrzną i zagraniczną państw azjatyckich. Wskazuje konsekwencje polityki prowadzonej przez
metropolie europejskie. Sprawnie posługuje się mapą
historyczną. Omawia zainteresowanie sztuką japońską i chińską w XVII i XVIII wieku oraz
kolekcjonerstwem w XIX wieku. |
Przedstawia w sposób analityczny pełną charakterystykę
polityki kolonialnej państw europejskich wobec Indii, Chin i Japonii,
odnosząc się do wskazanych źródeł. Ocenia
znaczenie odkrycia kultur Chin, Indii i Japonii dla cywilizacji europejskiej. |
Podaje
współczesne przykłady ingerencji państw europejskich oraz Stanów
Zjednoczonych Ameryki w politykę innych państw i dokonuje samodzielnej oceny
tego problemu. |
|
|
10. Rola kolonializmu europejskiego
dla Europy i terytoriów kolonialnych |
Wymienia
przykłady ekspedycji naukowych, wojskowych, misyjnych w XIX wieku. Wskazuje na mapie
kolonie i imperia kolonialne różnych państw europejskich |
Charakteryzuje
metody eksploatacji kolonii przez metropolie europejskie. Wymienia
najważniejsze wojny o kolonie. |
Przedstawia podłoże ekonomiczne, społeczne i
ideologiczne kolonializmu XIX-wiecznego. Wymienia i
charakteryzuje konsekwencje kolonializmu. Sprawnie posługuje się mapą historyczną. |
Przedstawia
stanowiska w ocenie kolonializmu. Dokonuje
pełnej charakterystyki roli kolonializmu dla Europy i terytoriów
kolonizowanych. |
Dokonuje
samodzielnej i krytycznej oceny kolonializmu, wykorzystując wiedzę
pozaźródłową. |
|
|
11. Lekcja powtórzeniowa |
|
|
|||||
12. Praca klasowa |
wg punktacji |
|
|||||
13. Kontakty i stosunki Stanów Zjednoczonych i
Europy w XX w. |
Wymienia przykłady kontaktów i stosunków USA i Europy
w XX wieku, lokalizuje je w czasie. Dostrzega ich różnice (gospodarcze,
polityczne, kulturalne). |
Charakteryzuje kontakty i stosunki
Europy i USA podczas II wojny światowej (Lend-Lease Act, Karta Atlantycka,
włączenie USA do wojny, konferencje Wielkiej Trójki). Posługuje się pojęciami Plan Marshalla, Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego. |
Charakteryzuje kontakty USA i Europy
podczas I wojny światowej. Omawia kontakty oraz stosunki Stanów Zjednoczonych
i Europy w okresie międzywojennym. Posługuje się pojęciami doktryna Monroego i doktryna Roosevelta, plan Marshalla, Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego. |
Omawia kontakty oraz stosunki Stanów
Zjednoczonych i Europy w okresie powojennym. Omawia cechy rywalizacji
amerykańsko-radzieckiej w okresie zimnej wojny. Wymienia procesy
rozbrojeniowe. |
Samodzielnie charakteryzuje powiązania
kulturalne, polityczne i gospodarcze USA i Europy w XX wieku, dokonuje ich
ocen. |
|
|
14. Liberalizacja światowego handlu i jej
konsekwencje. |
Charakteryzuje najważniejsze cechy rewolucji
przemysłowej w Anglii. Lokalizuje ją w czasie. Wskazuje organizacje ekonomiczne o zasięgu globalnym
- Światowa Organizacja Handlu. |
Wymienia cechy gospodarki światowej po I wojnie
światowej. Charakteryzuje wielki kryzys gospodarczy i sposoby walki z nim –
New Deal. Zna i rozumie pojęcia kapitalizm
monopolistyczny, monopol, protekcjonizm, interwencjonizm. |
Wymienia etapy rozwoju liberalizmu XIX-wiecznego. Wie, czym była Liga Przeciw Ustawom Zbożowym (Anti-Corn
League) i wyjaśnia jej znaczenie
dla wolnego handlu. Wymienia konsekwencje liberalizacji handlu. Zna i rozumie pojęcia merkantylizm, fizjokratyzm,
neoliberalizm. |
Wyjaśnia pojęcie liberalizmu ekonomicznego. Omawia
proces liberalizacji po II wojnie światowej – zna pojęcia reganomika oraz thatcheryzm. Charakteryzuje działalność i osiągnięcia Francois
Quesnaya, Adama Smitha, Davida Ricardo, Johna Maynarda Keynesa. |
Samodzielnie wyjaśnia podłoże
historyczne liberalizacji handlu, merkantylizmu i fizjokratyzmu. Posługuje się
wiedzą z literatury uzupełniającej i wiedzą źródłową. |
|
|
15. Podsumowanie
wiadomości |
|
|
Temat |
Zagadnienia |
Wymagania na poszczególne oceny |
|||||
dopuszczająca |
dostateczna |
dobra |
bardzo dobra |
celująca |
|||
I. Od falangi
do legionu |
|||||||
1. Wojny w
starożytnej Grecji |
1. Konflikty w antycznej Grecji 2. Jak były zorganizowane armie greckie? 3. Zmagania Greków z Persami 4. Wojna peloponeska |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminów: hoplita, falanga – omawia rolę
postaci: Miltiadesa, Temistoklesa, Leonidasa – zna daty bitew:
pod Maratonem (490 r. p.n.e.), w wąwozie Termopile (480 r. p.n.e.), pod Salaminą
(480 r. p.n.e.) – przedstawia obowiązujące
w świecie greckim zasady postępowania w trakcie wojen. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminu Związek Hellenów – omawia rolę postaci:
Dariusza I Wielkiego, Kserksesa – zna daty:
powstania jońskiego (499–494 r. p.n.e.), bitwy pod Platejami (479 r. p.n.e.),
utworzenia Związku Morskiego (478 r. p.n.e.), wojny peloponeskiej (431–404 r.
p.n.e.) – przedstawia
tradycje militarne polis spartańskiej – omawia organizację
armii greckiej – prezentuje
przyczyny wojen grecko-perskich i opisuje ich przebieg – wymienia czynniki
decydujące o potędze militarnej Sparty i Aten – podaje zalety i
wady wykorzystywania falangi. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminu Nieśmiertelni – omawia rolę
postaci Cyrusa II Wielkiego – zna daty: wyprawy wojsk
Dariusza I Wielkiego na Grecję (492 r. p.n.e.), wyprawy armii Kserksesa (480
r. p.n.e.), bitwy pod Mykale (479 r. p.n.e.) – wskazuje na mapie
zasięg imperium perskiego, obszary objęte powstaniem jońskim i miejsca bitew
stoczonych w trakcie wojen grecko-perskich – opisuje sposób wykorzystywania
falangi podczas walki – omawia przebieg
bitew: pod Maratonem i Termopilami – opisuje przebieg
wojny peloponeskiej – tłumaczy, czym
była „wyprawa dziesięciu tysięcy”. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminu szyk skośny – omawia rolę
postaci Epaminondasa – zna daty: bitwy u ujścia Ajgospotamoj (405 r. p.n.e.),
oblężenia Aten (404 r. p.n.e.), bitwy pod Leuktrami (371 r. p.n.e.) – opisuje przebieg
bitwy pod Platejami – wyjaśnia okoliczności
i skutki hegemonii Aten po wojnach z Persją – przedstawia
okoliczności upadku hegemonii Sparty w świecie greckim – tłumaczy, na czym
polegała przewaga szyku skośnego nad tradycyjnym ustawieniem falangi. |
Uczeń: – ocenia na
wybranych przykładach strategiczne aspekty starożytnych bitew. |
|
2. Imperium
Aleksandra Wielkiego |
1. Podporządkowanie Grecji 2. Podboje Aleksandra Wielkiego 3. Strategia władcy wobec podbitych obszarów 4. Rozpad imperium Aleksandra |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminu kultura hellenistyczna – omawia rolę
postaci Aleksandra III Wielkiego – zna daty bitew:
nad Granikiem (334 r. p.n.e.), pod Issos (333 r. p.n.e.), pod Gaugamelą (331
r. p.n.e.) – wymienia przyczyny
sukcesów Aleksandra Wielkiego podczas podboju Persji. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminu diadochowie – omawia rolę
postaci: Filipa II Macedońskiego, Dariusza III – zna daty: bitwy
pod Cheroneją (338 r. p.n.e.), podboju imperium perskiego przez Aleksandra
Wielkiego (334–331 r. p.n.e.), śmierci Aleksandra (323 r. p.n.e.) – wskazuje na mapie miejsca największych
bitew wojsk Aleksandra z Persami – prezentuje
okoliczności sięgnięcia po hegemonię w świecie greckim przez Macedonię – omawia przebieg
wyprawy armii Aleksandra Wielkiego przeciwko Persom. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminów: hetajrowie, falanga macedońska – zna daty: zdobywania
przez Filipa II Macedońskiego hegemonii w Grecji (359–336 r. p.n.e.), podboju
wschodnich prowincji Persji przez Aleksandra Wielkiego (330–327 r. p.n.e.),
wyprawy wojsk Aleksandra Wielkiego do Indii (327–325 r. p.n.e.), wojen diadochów
(321–281 r. p.n.e.) – wskazuje na mapie miejsca największych
bitew wojsk Aleksandra z Persami – tłumaczy, co
decydowało o zwycięstwach sił macedońskich w starciach z innymi armiami – omawia przebieg
bitwy pod Issos – opisuje przebieg i
skutki bitwy pod Gaugamelą – przedstawia losy
imperium macedońskiego po śmierci Aleksandra Wielkiego. |
Uczeń: – omawia rolę postaci:
Kassandra, Lizymacha, Ptolemeusza I Sotera, Antygona I Jednookiego, Seleukosa
I Nikatora – opisuje przebieg i
skutki bitwy pod Cheroneją, ocenia jej znaczenie – przedstawia i
ocenia sposób stłumienia przez Aleksandra buntu Greków – charakteryzuje i
ocenia politykę Aleksandra Wielkiego wobec podbitych ludów. |
Uczeń: – ocenia postawę
Aleksandra Wielkiego w bitwie nad Granikiem – porównuje i ocenia
postawy Aleksandra Wielkiego oraz Dariusza III w bitwach: pod Issos i Gaugamelą
– porównuje taktyki:
Aleksandra Wielkiego w bitwie pod Gaugamelą oraz Epaminondasa w starciu pod
Leuktrami. |
|
3. Ekspansja
Rzymu w czasach republiki |
1. Jak doszło do podboju Italii? 2. I wojna punicka 3. II i III wojna punicka 4. Dalsza ekspansja rzymska i jej skutki |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminu legion – omawia rolę
postaci Hannibala Barkasa – zna daty: I wojny
punickiej (264–241 r. p.n.e.), II wojny punickiej (218–201 r. p.n.e.), III
wojny punickiej (149–146 r. p.n.e.) – prezentuje przyczyny
i skutki rywalizacji rzymsko-kartagińskiej. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminów: ekwici, manipuł – omawia rolę
postaci Gajusza Mariusza – zna daty:
zakończenia podboju Italii przez Rzymian (264 r. p.n.e.), bitwy pod Kannami
(216 r. p.n.e.), bitwy pod Zamą (202 r. p.n.e.) – wskazuje na mapie tereny zdobyte przez Rzymian w wyniku wojen punickich – opisuje organizację
armii rzymskiej – porównuje uzbrojenie
legionisty rzymskiego i hoplity greckiego – tłumaczy, dlaczego
Rzymianie zyskali przewagę nad Kartagińczykami podczas walk na morzu – prezentuje najważniejsze
etapy rzymskiej ekspansji terytorialnej w okresie republiki – przedstawia przyczyny
i skutki reform wojskowych wprowadzonych przez Gajusza Mariusza – omawia zmiany
zachodzące w armii rzymskiej w okresie republiki. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminu abordaż – omawia rolę
postaci: Pyrrusa, Scypiona Afrykańskiego Starszego – zna daty: zdobycia
Tarentu (272 r. p.n.e.), bitwy pod Mylae (260 r. p.n.e.), bitwy koło
przylądka Eknomos (256 r. p.n.e.), bitwy nad Trebbią (218 r. p.n.e.), bitwy
nad Jeziorem Trazymeńskim (217 r. p.n.e.) – wskazuje na mapie etapy ekspansji
terytorialnej Rzymu – omawia przyczyny i
przebieg ekspansji terytorialnej Rzymu na Półwyspie Apenińskim oraz etapy
podboju Italii przez Rzymian – przedstawia
okoliczności powstania floty rzymskiej i sposoby jej walki – opisuje przebieg i
skutki wojen punickich – prezentuje przebieg
bitwy pod Kannami i zastosowaną w jej trakcie strategię Kartagińczyków – przybliża przebieg
bitwy pod Zamą i zastosowaną w jej trakcie strategię Rzymian. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminów: velites, hastati, triarii, szyk „żółw”, szyk manipularny – zna daty: sojuszu Rzymu z miastami latyńskimi
(493 r. p.n.e.), najazdu Galów na Rzym (390 r. p.n.e.), zdobycia przez Rzymian Nowej Kartaginy w Hiszpanii
(209 r. p.n.e.) – wskazuje na mapie szlak wojsk kartagińskich podczas II wojny punickiej – tłumaczy zależność
między pozycją społeczną i majątkową obywateli rzymskich a rodzajem ich służby
w armii – omawia rodzaje
szyków w armii rzymskiej – wyjaśnia znaczenie
rzymskich zasad: Divide et impera; Si vis pacem, para bellum. |
Uczeń: – omawia i ocenia
zastosowanie w praktyce zasad: Divide
et impera; Si vis pacem, para bellum
– ocenia wpływ różnych
formacji zbrojnych na przebieg bitew na przykładzie starcia pod Kannami. |
|
4. Juliusz Cezar i Imperium Rzymskie |
1. Kryzys republiki i podbój Galii 2. Wojny domowe u schyłku republiki 3. Idea pax Romana
i jej znaczenie |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminu gladiator – omawia rolę
postaci: Juliusza Cezara, Spartakusa, Oktawiana Augusta – zna daty: zawiązania
I triumwiratu (60 r. p.n.e.), powstania Spartakusa (73–71 r. p.n.e.), zawiązania
II triumwiratu (43 r. p.n.e.), bitwy pod Akcjum (31 r. p.n.e.) –
przedstawia rolę gladiatorów w starożytnym Rzymie – omawia
okoliczności przejęcia władzy w Rzymie przez Juliusza Cezara – tłumaczy,
dlaczego wojska Juliusza Cezara odnosiły zwycięstwa w starciach z mającymi
nad nimi przewagę liczebną siłami przeciwników. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminów: triumwirat, „pokój rzymski” (pax
Romana), limes – omawia rolę postaci:
Gnejusza Pompejusza, Marka Antoniusza – zna daty: wojny
galijskiej (58–51 r. p.n.e.), wojny Cezara z Pompejuszem (49–45 r. p.n.e.),
bitwy pod Farsalos (48 r. p.n.e.), zabójstwa Cezara (44 r. p.n.e.), ogłoszenia
„pokoju rzymskiego” (27 r. p.n.e.) –
przedstawia przebieg i skutki wojny galijskiej – wyjaśnia,
jakie korzyści i straty przynosiła surowa dyscyplina wprowadzona w legionach
rzymskich – tłumaczy,
na czym polegała idea pax Romana,
wymienia skutki jej wprowadzenia w Imperium Rzymskim. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminu liktor – omawia rolę
postaci: Lucjusza Kornelisza Sulli, Marka Krassusa, Wercyngetoryksa,
Kleopatry VII, Lepidusa, Marka Aureliusza, Trajana, Hadriana – zna daty: dyktatury
Sulli (82–79 r. p.n.e.), powstania Wercyngetoryksa (53–52 r. p.n.e.), bitwy
pod Alezją (52 r. p.n.e.), bitwy pod Filippi (42 r. p.n.e.), wojny Oktawiana
z Markiem Antoniuszem (32–31 r. p.n.e.) – tłumaczy, w jakich okolicznościach Lucjusz
Korneliusz Sulla wprowadził w Rzymie dyktaturę –
omawia przebieg wojny między Juliuszem Cezarem a Pompejuszem –
przedstawia taktykę wykorzystaną przez Juliusza Cezara w trakcie bitwy pod
Farsalos – prezentuje
zmiany, które wprowadzono w armii rzymskiej w I i II w. n.e. –
wyjaśnia rolę rzymskiego limesu w podziale starożytnego świata na „cywilizowany”
i „barbarzyński”. |
Uczeń: – zna daty:
ostatecznego podboju Galii przez wojska Cezara (51 r. p.n.e.), wkroczenia armii
Cezara do Italii (49 r. p.n.e.), bitwy pod Dyrrachium (48 r. p.n.e.) –
omawia strategię Juliusza Cezara wykorzystaną w trakcie oblężenia Alezji –
wyjaśnia wpływ zmian wprowadzonych w armii rzymskiej w I i II w. n.e. na
życie społeczne w państwie. |
Uczeń: –
ocenia polityczne oraz militarne skutki rywalizacji wybitnych wodzów na
przykładzie Juliusza Cezara i Gnejusza Pompejusza – ocenia
strategię bitewną Juliusza Cezara na wybranych przykładach. |
|
II. Czasy rycerskie |
|||||||
1. Od
drużyny książęcej do rycerstwa |
1. Europa Zachodnia na początku średniowiecza 2. Armia Franków 3. Drużyny książęce w Polsce 4. Początki rycerstwa w Europie Zachodniej i Polsce |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminów: rycerstwo, drużyna – omawia rolę
postaci: Mieszka I, Karola Wielkiego – zna datę bitwy pod
Cedynią (972 r.) –
przedstawia organizację wojsk w państwie piastowskim. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminów: pancerni, pospolite ruszenie – omawia rolę
postaci Karola Młota – zna datę bitwy pod
Poitiers (732 r.) –
przedstawia znaczenie bitwy pod Poitiers –
opisuje zmiany wprowadzone w armii frankijskiej w czasach panowania Karola
Wielkiego – prezentuje
rolę, organizację i sposób finansowania drużyny Mieszka I –
omawia przebieg i znaczenie bitwy pod Cedynią – tłumaczy, dlaczego
władcy zrezygnowali ze stałych drużyn i nadawali ziemię w zamian za służbę
wojskową. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminów: tarczownicy, legendy arturiańskie – przedstawia przyczyny i przejawy upadku znaczenia
armii rzymskiej –
omawia sytuację militarną w Europie Zachodniej na początku średniowiecza – prezentuje
organizację i sposób walki armii Franków –
opisuje relacje między władcami piastowskimi a drużynnikami – wymienia wady i
zalety rezygnacji władców ze stałych drużyn na rzecz nadawania ziemi w zamian
za służbę wojskową –
omawia proces kształtowania się rycerstwa i znaczenie tego nowego stanu w monarchii
polskiej – przytacza legendy
arturiańskie. |
Uczeń: –
opisuje proces rezygnacji z drużyny książęcej na ziemiach polskich w średniowieczu – podaje przykłady
wpływu symboliki przekazów arturiańskich na średniowieczne legendy polskie – przedstawia związek
pomiędzy wprowadzeniem systemu lennego a zmianami w organizacji średniowiecznych
armii. |
Uczeń: – ocenia
walory militarne drużyny książęcej w państwie piastowskim. |
|
2. Etos rycerski |
1. Kształtowanie się rycerstwa 2. Wyprawy krzyżowe i zakony rycerskie 3. Herby i turnieje 4. Rycerstwo w kulturze |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminów: herb, turniej, kultura rycerska – zna daty: I
wyprawy krzyżowej (1096–1099 r.), IV wyprawy krzyżowej (1202–1204 r.), zdobycia
Akki przez wojska tureckie (1291 r.) – wyszczególnia
elementy obyczajowości rycerskiej – wymienia cnoty
rycerskie. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminów: etos rycerski, zakon rycerski – omawia rolę postaci
Urbana II – zna daty: zdobycia
Jerozolimy i utworzenia Królestwa Jerozolimskiego (1099 r.), utworzenia
zakonu krzyżackiego (1191 r.), upadku cesarstwa łacińskiego (1261 r.) – wymienia cechy
charakterystyczne etosu rycerskiego – analizuje elementy
obyczajowości rycerskiej w średniowieczu – tłumaczy, jaką
rolę odgrywały w średniowieczu zamki rycerskie. |
Uczeń: – omawia rolę postaci:
Gotfryda z Bouillon, Saladyna – zna daty: wezwania
chrześcijan przez Urbana II do rozpoczęcia
krucjat (1095 r.), II wyprawy krzyżowej (1147–1149 r.), III wyprawy krzyżowej
(1189–1192 r.), V wyprawy krzyżowej (1217–1221 r.), VI wyprawy krzyżowej
(1248–1254 r.), VII wyprawy krzyżowej (1270 r.) – przedstawia proces
kształtowania się rycerstwa – podaje przykłady nieprzestrzegania
etosu rycerskiego w średniowieczu – prezentuje etapy i
skutki wypraw krzyżowych – analizuje zmiany uzbrojenia
rycerstwa w średniowieczu. |
Uczeń: – omawia rolę postaci:
Konrada III, Ludwika VII, Fryderyka Barbarossy, Filipa II Augusta, Ryszarda
Lwie Serce, Baldwina I, Fryderyka II Hohenstaufa, Ludwika IX Świętego – przedstawia i
ocenia znaczenie wypraw krzyżowych dla Europy – porównuje turniejowe
i bitewne wyposażenie rycerzy. |
Uczeń: – ocenia wpływ
wypraw krzyżowych na kształtowanie się rycerstwa europejskiego – omawia i ocenia
wpływ średniowiecznego etosu rycerskiego na obyczajowość i kulturę w następnych
epokach. |
|
3. Wojny
sprawiedliwe i niesprawiedliwe |
1. Początki polskiego rycerstwa 2. Konflikt z zakonem krzyżackim 3. Sobór w Konstancji 4. Klęska zakonu krzyżackiego |
Uczeń: – omawia rolę
postaci Konrada Mazowieckiego – zna daty: sprowadzenia
Krzyżaków do Polski (1226 r.), wielkiej wojny z zakonem krzyżackim (1409–1411
r.), bitwy pod Grunwaldem (15 lipca 1410 r.), wojny trzynastoletniej (1454–1466
r.), hołdu pruskiego (1525 r.) – opisuje okoliczności
sprowadzenia Krzyżaków do Polski. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminów: wojna sprawiedliwa, wojna niesprawiedliwa – omawia rolę
postaci: Władysława Łokietka, Kazimierza Wielkiego, Władysława Jagiełły, Kazimierza
Jagiellończyka, Zygmunta I Starego, Albrechta Hohenzollerna – zna daty: zajęcia
Pomorza Gdańskiego przez Krzyżaków (1308–1309 r.), bitwy pod Płowcami (1331
r.), pokoju w Kaliszu (1343 r.), I pokoju toruńskiego (1411 r.), II pokoju
toruńskiego (1466 r.) – prezentuje
przyczyny, przebieg i skutki wojen polsko-krzyżackich toczonych w czasach panowania
ostatnich Piastów – przedstawia przebieg
i skutki wielkiej wojny z zakonem krzyżackim – podaje okoliczności
sekularyzacji zakonu krzyżackiego. |
Uczeń: – omawia rolę
postaci: Zawiszy Czarnego z Garbowa, Pawła Włodkowica – zna daty: soboru w
Konstancji (1414–1418 r.), powstania antykrzyżackiego w Prusach (1454 r.),
bitwy pod Chojnicami (1454 r.), ostatniej wojny z Krzyżakami (1519–1521 r.) – wskazuje na mapie
kierunki działań wojsk polsko-litewskich i krzyżackich w czasie wielkiej wojny
z zakonem oraz zmiany terytorialne będące następstwami zawarcia I pokoju toruńskiego – przedstawia proces
kształtowania się średniowiecznego rycerstwa polskiego – opisuje przebieg bitwy pod Grunwaldem – przybliża postawy
posłów polskich w trakcie soboru w Konstancji – prezentuje przyczyny,
przebieg i skutki wojny trzynastoletniej. |
Uczeń: – zna datę utworzenia
Związku Pruskiego (1440 r.) – wyjaśnia znaczenie
poglądów religijnych i politycznych dla definiowania wojen: sprawiedliwych i
niesprawiedliwych w średniowieczu – ocenia, czy wojna
może być sprawiedliwa, i uzasadnia swoją opinię. |
Uczeń: – ocenia poglądy
Pawła Włodkowica na temat przyczyn i sposobu prowadzenia wojen – ocenia znaczenie
dla sporu polsko-krzyżackiego: bitwy pod Płowcami, bitwy pod Grunwaldem, wystąpienia
Pawła Włodkowica na soborze w Konstancji. |
|
4. Koniec
epoki rycerstwa |
1. Wojna stuletnia 2. Zmierzch rycerstwa 3. Początki broni palnej |
Uczeń: – zna daty: wojny
stuletniej (1337–1453 r.), zdobycia Konstantynopola przez Turków (1453 r.) – omawia przyczyny i
skutki wojny stuletniej. |
Uczeń: – omawia rolę postaci:
Joanny d’Arc, Jana Husa – zna daty bitew:
pod Crécy (1346
r.), pod Azincourt (1415 r.) – wyjaśnia, dlaczego
bitwy: pod Crécy i
Azincourt oznaczały koniec epoki rycerstwa – przedstawia wpływ
Joanny d’Arc na przebieg wojny stuletniej – wskazuje
okoliczności wprowadzenia broni palnej – prezentuje zmiany organizacji
armii europejskich w XV w. |
Uczeń: – omawia rolę postaci:
Filipa VI, Edwarda III, Karola VII, Zygmunta Luksemburskiego, Jana Žižki – zna daty: spalenia
Joanny d’Arc na stosie (1431 r.), utworzenia Konfederacji Szwajcarskiej (1291
r.), bitwy pod Lipanami (1434 r.) – charakteryzuje
technikę wojenną stosowaną przez wojska husyckie – wyjaśnia, jakie znaczenie
miało wykorzystywanie przez husytów wozów bojowych – przedstawia sposoby
zastosowania broni palnej podczas prowadzenia działań wojennych w XV w. |
Uczeń: – omawia rolę postaci
Arnolda von Winkelrieda – zna daty: bitwy
pod Morgarten (1315 r.), bitwy pod Dornbach (1499 r.), odsieczy Pragi przez
wojska Jana Žižki (1420 r.) – przedstawia przebieg
wojen Szwajcarów o zachowanie suwerenności i wpływ tych konfliktów na sposób
prowadzenia działań wojennych w nowożytnej Europie – wyjaśnia, na czym
polega symbolika postaci Winkelrieda. |
Uczeń: – ocenia militarne
skutki zastosowania broni palnej. |
|
III. Wojny religijne i dynastyczne |
|||||||
1. Wojny
religijne w XVI wieku |
1. Reformacja i początki konfliktów religijnych 2. Wojny włoskie 3. Konflikty religijne we Francji 4. Klęska Wielkiej Armady |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminu wojna religijna – omawia rolę postaci
Marcina Lutra – zna daty:
wystąpienia Marcina Lutra (1517 r.), pokoju w Augsburgu (1555 r.), tzw. nocy
św. Bartłomieja (1572 r.), wydania Edyktu
nantejskiego (1598 r.) – podaje przyczyny i
skutki konfliktów religijnych w Europie. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminów: tzw. noc św. Bartłomieja, Wielka Armada – omawia rolę
postaci: Thomasa Münzera, Katarzyny Medycejskiej, Henryka de Burbon, Elżbiety
I – zna daty:
powstania chłopskiego w Niemczech (1524–1525 r.), bitwy pod Frankenhausen
(1525 r.), klęski Wielkiej Armady (1588 r.) – tłumaczy, w jaki
sposób reformacja wpłynęła na radykalizację
nastrojów społecznych w Niemczech – prezentuje
przyczyny, przebieg i skutki wojny chłopskiej w Niemczech – wskazuje wady i
zalety prowadzenia działań wojennych z pomocą wojsk zaciężnych. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminów: Związek Szmalkaldzki, Sacco
di Roma – omawia rolę postaci:
Karola V, Karola VIII, Ludwika XII, Franciszka I, Francisa Drake’a – zna daty: sejmu w
Spirze (1529 r.), utworzenia Związku Szmalkaldzkiego (1531 r.), bitwy pod
Pawią (1525 r.), Sacco di Roma
(1527 r.), tzw. wojny trzech Henryków (1574–1589 r.) – przedstawia przebieg
i skutki wojen religijnych w Niemczech – tłumaczy, jaką
rolę odegrało użycie broni palnej w trakcie bitwy pod Pawią – podaje skutki
polityczne Sacco di Roma – wymienia przyczyny
sukcesów i klęsk armii francuskiej w czasie wojen włoskich – prezentuje przyczyny,
przebieg i skutki rywalizacji angielsko-hiszpańskiej. |
Uczeń: – zna daty: wojen
szmalkaldzkich (1546–1552 r.), wyprawy wojsk Karola VIII do Włoch (1494 r.),
wyprawy sił Ludwika XII do Włoch (1499 r.), bitwy pod Marignano (1515 r.),
pokoju w Cateau- Cambrésis
(1559 r.), wydania edyktu tolerancyjnego w Saint-Germain-en-Laye (1562 r.),
wojny między hugenotami a katolikami we Francji (1562–1594 r.), pokoju w
Saint-Germain-en-Laye (1570 r.) – prezentuje
przyczyny, przebieg i skutki wojen włoskich – omawia wpływ wojen
włoskich na sposób prowadzenia konfliktów zbrojnych w epoce nowożytnej – opisuje przyczyny,
przebieg i skutki wojen religijnych we Francji. |
Uczeń: – ocenia, czy
postanowienia Edyktu nantejskiego
mogły stanowić podstawę pokojowego współistnienia protestantów i katolików – ocenia, czy
reformacja musiała oznaczać wciągnięcie państw europejskich w konflikty o
podłożu religijnym. |
|
2. Europa
w XVII wieku |
1. Konflikt w Niderlandach 2. Wybuch wojny trzydziestoletniej 3. Wojna w Rzeszy 4. Zakończenie wojny trzydziestoletniej 5. Jak walczono w XVII wieku 6. Wzrost potęgi Francji |
Uczeń: – zna daty wojny
trzydziestoletniej (1618–1648 r.) – wymienia
przyczyny i skutki wojny trzydziestoletniej. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminów: tzw. defenestracja praska, Armia Nowego Wzoru – omawia rolę
postaci: Gustawa II Adolfa, Olivera Cromwella, Armanda Jeana du Plessis de
Richelieu, Ludwika XIV – zna daty: tzw. II
defenestracji praskiej (1618 r.), bitwy pod Białą Górą (1620 r.), bitwy pod Lützen
(1632 r.), pokoju westfalskiego (1648 r.) – wskazuje na mapie obszary krajów zaangażowanych w
wojnę trzydziestoletnią –
przedstawia sposoby prowadzenia walk w XVII w. –
wymienia nazwy formacji zbrojnych walczących w XVII w. – prezentuje
znaczenie fortyfikacji dla prowadzenia działań wojennych w XVII w. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminu tzw. pacyfikacja gandawska – omawia rolę postaci:
Wilhelma Orańskiego, Fryderyka V, Ferdynanda Habsburga, Chrystiana IV,
Albrechta von Wallensteina – zna daty: wybuchu antyhiszpańskiego
powstania w Niderlandach (1566 r.), zawarcia tzw. pacyfikacji gandawskiej
(1576 r.), wkroczenia wojsk duńskich do Rzeszy (1625 r.), bitwy pod Rocroi
(1643 r.), odwołania Edyktu nantejskiego
(1685 r.)
– przedstawia
przyczyny, przebieg i skutki konfliktu w Niderlandach –
wymienia i charakteryzuje okresy wojny trzydziestoletniej – tłumaczy,
dlaczego zwycięstwo Szwedów pod Lützen można określić jako pyrrusowe –
omawia przyczyny i skutki odwołania Edyktu
nantejskiego we Francji – określa
wady i zalety sposobów zaopatrywania wojsk w XVII w. |
Uczeń: – omawia rolę
postaci: Filipa II, Gábora Bethlena – zna daty: unii w
Arras (1579 r.), najazdu wojsk Gábora Bethlena na Wiedeń (1619 r.), oblężenia
Magdeburga (1631 r.), bitwy pod Nördlingen (1634 r.), upadku La Rochelle
(1628 r.) –
wyjaśnia, na czym polegała przewaga żołnierzy Armii Nowego Wzoru nad innymi
wojskami zaciężnymi – tłumaczy,
dlaczego wojna trzydziestoletnia trwała tak długo i czemu angażowali się w
nią władcy kolejnych państw sąsiadujących z Rzeszą. |
Uczeń: –
ocenia polityczne i społeczne skutki wojny trzydziestoletniej. |
|
3. Armia
polska za pierwszych królów elekcyjnych |
1. Armia polsko-litewska w XVI wieku 2. Wojny o Inflanty 3. Wojny ze Szwedami 4. Wojny z Rosją i Turcją na początku XVII wieku |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminu husaria – omawia rolę postaci:
Jana Karola Chodkiewicza, Stanisława Żółkiewskiego – zna daty bitew:
pod Kircholmem (1605 r.), pod Kłuszynem (1610 r.), pod Cecorą (1620 r.), pod Chocimiem
(1621 r.) – wymienia cechy
charakterystyczne armii polsko-litewskiej w XVI w. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminów: wojsko kwarciane, piechota wybraniecka – omawia rolę postaci
Stefana Batorego – zna daty: wojny z
Moskwą o Inflanty (1577–1582 r.), rozejmu w Jamie Zapolskim (1582 r.), wojny
z Rosją (1609–1619 r.), rozejmu w Dywilinie (1619 r.) – wskazuje na mapie tereny, których przynależność
budziła spory pomiędzy Rzecząpospolitą a Szwecją – określa cechy
charakterystyczne armii polsko-litewskiej w XVI w. – przedstawia
reformy wojskowe wprowadzone przez Stefana Batorego – omawia strategię
Jana Karola Chodkiewicza wykorzystaną w trakcie bitwy pod Kircholmem – analizuje strategię
Stanisława Żółkiewskiego wykorzystaną w trakcie bitwy pod Kłuszynem – prezentuje uzbrojenie
i sposób walki husarii. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminów: obrona potoczna, rota, lisowczycy, koncerz – omawia rolę postaci
Aleksandra Lisowskiego – zna daty: utworzenia
piechoty wybranieckiej (1578 r.), wyprawy połockiej (1579 r.), wyprawy na
Wielkie Łuki (1580 r.), wyprawy pskowskiej (1581–1582 r.), inwazji wojsk szwedzkich
na Inflanty (1604 r.), wyprawy sił Dymitra Samozwańca na Moskwę (1604 r.),
zdobycia Smoleńska (1611 r.) – wskazuje na mapie
kierunki wypraw wojsk Stefana Batorego – omawia przyczyny,
przebieg i skutki wojny o Inflanty toczonej w czasach panowania Stefana Batorego – przedstawia
przyczyny, przebieg i skutki wojen polsko-szwedzkich, polsko-rosyjskich oraz polsko-tureckich,
które toczono na przełomie XVI i XVII w. |
Uczeń: – zna datę przyłączenia
Estonii do Rzeczypospolitej (1600 r.) – wskazuje podobieństwa
i różnice pomiędzy wojskami kozackimi a lisowczykami – określa skuteczność
armii polsko-litewskiej w XVI w. – ocenia, czy śmierć
Jana Karola Chodkiewicza w trakcie walk pod Chocimiem miała wpływ na postawy
żołnierzy polskich. |
Uczeń: – ocenia działalność
i skuteczność lisowczyków jako wojska najemnego – ocenia wartość
bojową husarii – ocenia skuteczność
wybitnych wodzów podczas wielkich bitew z pierwszej połowy XVII w. |
|
4. Od potęgi
do kryzysu Rzeczypospolitej |
1. W walce z Gustawem Adolfem 2. Kozacy 3. Reformy armii polskiej w drugiej połowie XVII wieku 4. Potop szwedzki 5. Schyłek polskiej potęgi militarnej |
Uczeń: – omawia rolę postaci:
Bohdana Chmielnickiego, Władysława IV, Jana Kazimierza, Jana III Sobieskiego – zna daty: bitwy
pod Oliwą (1627 r.), bitwy pod Trzcianą (1629 r.), wybuchu powstania Chmielnickiego
(1648 r.), bitwy pod Chocimiem (1673 r.), bitwy pod Wiedniem (1683 r.) – wymienia przyczyny
sukcesów i porażek Szwedów w wojnach z Rzecząpospolitą. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminu rejestr kozacki – omawia rolę postaci:
Gustawa II Adolfa, Karola X Gustawa, Stefana Czarnieckiego, Michała Korybuta
Wiśniowieckiego – zna daty: zajęcia
Pomorza Gdańskiego przez Szwedów (1626–1629 r.), rozejmu w Starym Targu (1629
r.), bitwy nad Żółtymi Wodami (1648 r.), bitwy pod Korsuniem (1648 r.), bitwy
pod Beresteczkiem (1651 r.), ugody w Perejasławiu (1654 r.), oblężenia Jasnej
Góry (1655 r.), bitwy pod Warką (1656 r.), pokoju w Oliwie (1660 r.), pokoju
w Andruszowie (1667 r.), traktatu w Buczaczu (1672 r.), pokoju w Karłowicach
(1699 r.) – tłumaczy, co było
podstawą siły bojowej Kozaków i jak wykorzystywali ją oni w praktyce – omawia reformy wprowadzone
w armii polskiej w drugiej połowie XVII w. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminów: autorament, wojsko komputowe – omawia rolę postaci:
Jeremiego Wiśniowieckiego, Janusza Radziwiłła, Fryderyka Wilhelma, Jerzego II
Rakoczego – zna daty: wojny
polsko-szwedzkiej (1621–1622 r.), oblężenia Zbaraża (1649 r.), bitwy pod
Batohem (1652 r.), konfederacji tyszowieckiej (1655 r.), bitwy pod Warszawą
(1656 r.), zerwania związków lennych Brandenburgii z Polską (1656 r.), układu
w Radnot (1656 r.), wojny Rzeczypospolitej z Turcją (1672–1676 r.), traktatu
w Żurawnie (1676 r.) – opisuje przebieg i
skutki wojen polsko- szwedzkich toczonych w pierwszej połowie XVII w. – prezentuje
przebieg i skutki potopu szwedzkiego – przedstawia przebieg
i skutki wojen polsko-tureckich toczonych w drugiej połowie XVII w. – omawia strategię wykorzystaną
przez Jana III Sobieskiego w trakcie bitwy pod Wiedniem. |
Uczeń: – omawia rolę
postaci Arendta Dickmanna – zna daty: utworzenia
rejestru kozackiego (1572 r.), bitwy pod Walmojzą (1626 r.), kapitulacji
wojsk polskich pod Ujściem i w Kiejdanach (1655 r.), oblężenia Koldyngi (1658
r.) – przedstawia wpływ
sytuacji finansowej Rzeczypospolitej na wyniki zmagań jej armii. |
Uczeń: – ocenia, czy
Rzeczpospolita w XVII w. potrzebowała silnej i dużej floty – ocenia, czy decyzja
Jana III Sobieskiego dotycząca zaangażowania się w działania wojenne
przeciwko Turcji i rozpoczęcia odsieczy wiedeńskiej była słuszna. |
|
5. Upadek
Rzeczypospolitej |
1. Konfederacja barska 2. Reformy wojska w XVIII wieku 3. Wojna w obronie Konstytucji 3 maja 4. Powstanie kościuszkowskie |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminu kosynierzy – omawia rolę
postaci: Stanisława Augusta Poniatowskiego, Tadeusza Kościuszki – zna daty:
konfederacji barskiej (1768–1772 r.), I rozbioru Polski (1772 r.), Sejmu
Wielkiego (1788–1792 r.), zawiązania konfederacji targowickiej (1792 r.), II
rozbioru Polski (1793 r.), powstania kościuszkowskiego (1794 r.), III rozbioru
Polski (1795 r.) – przedstawia
przy-czyny i skutki powstania kościuszkowskiego. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminów: konfederacja barska, Sejm Niemy, naczelnik powstania, rzeź Pragi – omawia rolę
postaci: Kazimierza Pułaskiego, Jana Henryka Dąbrowskiego – zna daty: utworzenia
Szkoły Rycerskiej (1765 r.), bitwy pod Zieleńcami (18 czerwca 1792 r.),
przysięgi Tadeusza Kościuszki w Krakowie (24 marca 1794 r.), bitwy pod
Racławicami (4 kwietnia 1794 r.), bitwy pod Szczekocinami (6 czerwca 1794
r.), bitwy pod Maciejowicami (10 października 1794 r.), rzezi Pragi (4 listopada
1794 r.) – tłumaczy, w jakich
okolicznościach zawiązano konfederację barską – przedstawia
reformy wojska przeprowadzone w XVIII w. – wyjaśnia, jakie
znaczenie miało ustanowienie Orderu Virtuti Militari – prezentuje przebieg powstania kościuszkowskiego. |
Uczeń: – zna daty: Sejmu
Niemego (1717 r.), utworzenia Generalności (1769 r.), ogłoszenia detronizacji
Stanisława Augusta Poniatowskiego (1770 r.), reformy wojska uchwalonej przez
Sejm Wielki (1789 r.), bitwy pod Dubienką (18 lipca 1792 r.) – omawia przebieg
działań politycznych i walk prowadzonych przez konfederatów barskich – określa przyczyny,
przebieg i skutki wojny w obronie Konstytucji
3 maja – przedstawia
strategię wykorzystaną przez Tadeusza Kościuszkę w trakcie bitwy pod Racławicami – wyjaśnia, dlaczego
udział kosynierów w bitwie racławickiej był możliwy i wyjątkowo ważny – tłumaczy cel
przeprowadzonej przez Rosjan rzezi mieszkańców Pragi. |
Uczeń: – wyjaśnia, dlaczego
Polacy brali udział w wojnie o niepodległość USA – wymienia różnice
pomiędzy konfederacją barską a powstaniem kościuszkowskim – porównuje przyczyny
klęski konfederacji barskiej i powstania kościuszkowskiego. |
Uczeń: – ocenia wkład
militarny Polaków w walkę o zachowanie niepodległości – ocenia kierunek, w
jakim zmierzały reformy wojska Rzeczypospolitej w XVIII w. |
|
IV. Wojny wieku XIX |
|||||||
1. Epoka
napoleońska |
1. Rewolucja francuska i jej wpływ na przemiany w
wojsku 2. Początki kariery Napoleona Bonapartego 3. Wielkie zwycięstwa Napoleona 4. Wyprawa na Moskwę 5. Upadek cesarza Francuzów 6. Armie w epoce napoleońskiej |
Uczeń: – omawia rolę postaci
Napoleona Bonapartego – zna daty: wybuchu
rewolucji francuskiej (1789 r.), bitwy pod Austerlitz (1805 r.), wyprawy armii
Napoleona na Rosję (1812 r.) – podaje przyczyny i
skutki klęski wojsk Napoleona w Rosji. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminu tzw. 100 dni Napoleona – omawia rolę postaci
Aleksandra I – zna daty: koronacji
cesarskiej Napoleona (1804 r.), bitwy pod Borodino (1812 r.), bitwy pod
Lipskiem (1813 r.), abdykacji Napoleona (1814 r.), bitwy pod Waterloo (1815
r.) – przedstawia wpływ
rewolucji francuskiej na przemiany w wojsku – wymienia bitwy,
które miały przełomowe znaczenie w kampaniach napoleońskich – charakteryzuje rodzaje
wojsk tworzących armię Napoleona – prezentuje przebieg i skutki wyprawy sił Napoleona
na Moskwę. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminów: tzw. bitwa trzech cesarzy, tzw. bitwa narodów – omawia rolę
postaci: Franciszka I, Horatia Nelsona, Michaiła Kutuzowa, Arthura Wellesleya – zna daty: objęcia
przez Napoleona dowództwa nad Armią Włoch (1796 r.), wyprawy wojsk Napoleona
do Egiptu (1798 r.), bitwy pod piramidami (1798 r.), bitwy pod Abukirem (1799
r.), bitwy pod Marengo (1800 r.), bitwy pod Frydlandem (1807 r.), bitwy pod
Jeną (1806 r.), bitwy pod Auerstädt (1806 r.), bitwy pod Trafalgarem (1805
r.), bitwy pod Wagram (1809 r.) – omawia początki
kariery Napoleona Bonapartego – wymienia czynniki,
które zadecydowały o zwycięstwie Francuzów w wojnie z siłami I koalicji – przedstawia przebieg
kampanii napoleońskich – prezentuje
strategię wykorzystaną przez Arthura Wellesleya w trakcie bitwy pod Waterloo – określa okoliczności
upadku Napoleona. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminów: taktyka linearna, taktyka kolumnowo-tyralierska – omawia rolę
postaci: Louisa Nicolasa Davouta, Michela Neya – zna daty: I
koalicji antyfrancuskiej (1792–1797 r.), utworzenia armii narodowej we Francji
(1793 r.), zdobycia przez siły Napoleona Tulonu (1793 r.), II koalicji antyfrancuskiej
(1799–1802 r.), pokoju w Amiens (1802 r.), wybuchu wojny francusko-angielskiej
(1803 r.), III koalicji antyfrancuskiej (1805 r.), IV koalicji antyfrancuskiej
(1806–1807 r.), bitwy pod Iławą Pruską (1807 r.), V koalicji antyfrancuskiej
(1808–1809 r.), VI koalicji antyfrancuskiej (1812–1814 r.), VII koalicji antyfrancuskiej
(1815 r.) – wyjaśnia, czym
różniła się kampania rosyjska od poprzednich wojen toczonych przez armię Napoleona. |
Uczeń: – ocenia talent
militarny Napoleona. |
|
2. „Czarna
i biała legenda” Napoleona |
1. Stosunek Napoleona do podbitej ludności 2. Polityka francuska wobec Hiszpanii 3. Księstwo Warszawskie |
Uczeń: – zna datę utworzenia
Księstwa Warszawskiego (1807 r.) – przedstawia
okoliczności powstania Księstwa Warszawskiego. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminów: Kodeks Napoleona, blokada
kontynentalna – omawia rolę
postaci Józefa Poniatowskiego – zna daty: pokoju w
Tylży (1807 r.), wojny z Austrią (1809 r.), wysłania legionistów polskich na
Santo Domingo (1801–1802 r.) – wskazuje na mapie obszary państw zależnych od Francji w czasach rządów Napoleona – przedstawia
stosunek Napoleona do podbitej ludności – opisuje wkład
militarny Polaków w kampanie armii Napoleona. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminu tzw. II wojna polska – omawia rolę
postaci: Józefa Bonapartego, Józefa Zajączka – zna daty: blokady
kontynentalnej (1806–1810 r.), wybuchu powstania w Wielkopolsce (1806 r.) – prezentuje politykę
francuską w Hiszpanii – przedstawia
słabości i zalety Księstwa Warszawskiego – analizuje „czarną
i białą legendę” Napoleona. |
Uczeń: – zna daty: traktatu
w Fontainebleau (1807 r.), usunięcia Francuzów z Hiszpanii (1813 r.) – przedstawia
stosunek różnych narodów europejskich do Napoleona – wyjaśnia różnice pomiędzy ocenami Napoleona w Polsce i w innych
państwach europejskich. |
Uczeń: – ocenia stosunek
Napoleona do podbitej ludności – ocenia stosunek
Napoleona do Polaków – ocenia, czy opowiedzenie
się po stronie Napoleona przyniosło Polakom korzyści. |
|
3. Od kongresu
wiedeńskiego do pax Britannica |
1. Nowy ład w Europie 2. Rewolucje w pierwszej połowie XIX wieku 3. Wojna krymska i kongres berliński 4. Konflikty kolonialne |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminu kongres wiedeński – zna daty obrad
kongresu wiedeńskiego (1814–1815 r.) – wymienia
postanowienia polityczne i terytorialne uczestników kongresu wiedeńskiego. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminów: Święte Przymierze, pax Britannica,
Wiosna Ludów, wojna krymska, kongres berliński – omawia rolę
postaci: Aleksandra I, Wiktorii I, Aleksandra II – zna daty: utworzenia
Świętego Przymierza (1815 r.), wybuchu powstania listopadowego (1830 r.),
Wiosny Ludów (1848–1849 r.), wojny krymskiej (1853–1856 r.), kongresu
berlińskiego (1878 r.) – omawia okoliczności
zwołania kongresu wiedeńskiego – tłumaczy, komu
służyły, a kogo ograniczały postanowienia uczestników kongresów: wiedeńskiego
i berlińskiego – przedstawia rolę,
jaką miało odgrywać Święte Przymierze – wyjaśnia, na czym
polegał pax Britannica – określa przyczyny
rywalizacji rosyjsko-tureckiej – prezentuje postanowienia
uczestników kongresu berlińskiego. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminów: epoka wiktoriańska, rządy reakcji, tzw. sojusz trzech cesarzy,
powstanie sipajów, wojny burskie, tzw. powstanie bokserów – omawia rolę postaci:
Mikołaja I, Giuseppe Mazziniego, Józefa Bema – zna daty: rewolucji
we Francji i w Belgii (1830 r.), powstania sipajów (1857–1859 r.), zawarcia
tzw. sojuszu trzech cesarzy (1873 r.), I
wojny burskiej (1880–1881 r.), tzw. powstania bokserów (1899 r.), II wojny burskiej
(1899–1902 r.) – wyjaśnia, co leżało
u podstaw potęgi Wielkiej Brytanii – określa przyczyny,
przebieg i skutki rewolucji europejskich z pierwszej połowy XIX w. – wymienia rewolucje
z pierwszej połowy XIX w. – tłumaczy, dlaczego
władcy państw Europy Zachodniej ingerowali w konflikt rosyjsko-turecki – omawia przebieg i
skutki wojny krymskiej – wymienia konflikty
kolonialne, w które była zaangażowana Wielka Brytania – wyjaśnia, dlaczego
państwa europejskie angażowały się w konflikty kolonialne – przedstawia
korzyści, jakie polityka kolonialna przynosiła mocarstwom europejskim. |
Uczeń: – zna daty: podboju
Algierii (1830–1847 r.), powstań we Włoszech (1831 r.), I wojny opiumowej
(1839–1842 r.), oblężenia Sewastopola (1854–1855 r.), wojny rosyjsko-tureckiej
(1877–1878 r.), pokoju w San Stefano (1878 r.), dwuprzymierza Niemiec i Austro-Węgier
(1879 r.), wojny Brytyjczyków z Zulusami (1879 r.), I wojny włosko-etiopskiej
(1887–1889 r.), II wojny włosko-etiopskiej (1895–1896 r.), bitwy pod Aduą
(1896 r.) – opisuje przebieg
działań zbrojnych w trakcie wojny rosyjsko-tureckiej (1877–1878 r.) – omawia konflikty
kolonialne w Afryce – przedstawia
konflikty kolonialne w Azji – prezentuje
ekspansję kolonialną Francji, Niemiec i Włoch. |
Uczeń: – ocenia wpływ
postanowień uczestników kongresu berlińskiego na ład europejski – ocenia politykę
Wielkiej Brytanii w XIX i na początku XX w. |
|
4. Przemiany
w wojskowości w XIX wieku |
1. Armie narodowe 2. Wynalazki i nowa broń 3. Wojny we Włoszech i powstanie Czerwonego Krzyża 4. Wojna francusko-niemiecka |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminu Czerwony Krzyż – zna daty: Wiosny
Ludów we Włoszech (1848–1849 r.), utworzenia Królestwa Włoch (1861 r.),
proklamowania powstania II Rzeszy (18 stycznia 1871 r.) – wymienia wady i
zalety wprowadzenia armii narodowych z poboru. |
Uczeń: – omawia rolę
postaci: Giuseppe Garibaldiego, Napoleona III, Ottona von Bismarcka – zna daty: bitwy
pod Solferino (1859 r.), wojny francusko-pruskiej (1870–1871 r.), pokoju we
Frankfurcie nad Menem (1871 r.) – podaje cechy charakterystyczne
i skutki powstania armii narodowych – wymienia nowe
rodzaje broni i wynalazki służące jej udoskonalaniu – przedstawia okoliczności
utworzenia Czerwonego Krzyża. |
Uczeń: – omawia rolę postaci
Jeana Henriego Dunanta – zna daty: skonstruowania
karabinu iglicowego (1836 r.), skonstruowania karabinu maszynowego (1884 r.),
I bitwy pod Custozą (1848 r.), wojny francusko-austriackiej (1859 r.),
wyprawy „czerwonych koszul” (1860 r.), wojny włosko-prusko-austriackiej (1866
r.), II bitwy pod Custozą (1866 r.), bitwy pod Sedanem (1870 r.) – wyjaśnia wpływ
rozwoju techniki na sposób prowadzenia działań wojennych w XIX w. – prezentuje przebieg
działań wojennych zmierzających do zjednoczenia Włoch – przedstawia
przyczyny, przebieg i skutki wojny francusko-niemieckiej. |
Uczeń: – omawia rolę
postaci: Hirama Maxima, Helmuta von Moltke – zna daty: uchwalenia
konwencji genewskiej (1864 r.), kapitulacji francuskiej Armii Renu pod Metzem
(1870 r.) – wymienia przyczyny
wzrostu strat osobowych na polach bitew w drugiej połowie XIX w. – wyjaśnia, w jaki
sposób starano się poprawić opiekę nad żołnierzami rannymi na polach bitew. |
Uczeń: – porównuje przebieg
zjednoczenia Włoch i Niemiec oraz ocenia, w którym z tych procesów aspekt militarny
miał większe znaczenie. |
|
V. Stulecie
konfliktów globalnych |
|||||||
1. I wojna
światowa |
1. I wojna światowa na froncie zachodnim 2. Walki na froncie wschodnim 3. Walki na pozostałych frontach 4. I wojna światowa na morzach 5. Zmiany w technice wojskowej 6. Skutki społeczne I wojny światowej 7. Powstanie Ligi Narodów |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminów: trójprzymierze, ententa (trójporozumienie), Liga Narodów – zna daty: I wojny
światowej (1914–1918 r.), podpisania rozejmu na froncie zachodnim (11 listopada
1918 r.), rewolucji lutowej (1917 r.), rewolucji październikowej (1917 r.), utworzenia
Ligi Narodów (1920 r.) – przedstawia skutki
społeczne I wojny światowej. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminów: wojna pozycyjna, broń chemiczna, nieograniczona wojna podwodna – omawia rolę postaci
Thomasa Woodrowa Wilsona – zna daty: bitwy
nad Marną (1914 r.), bitwy pod Tannenbergiem (1914 r.), bitwy pod Ypres (1915
r.), bitwy pod Gorlicami (1915 r.), bitwy pod Verdun (1916 r.), bitwy nad Sommą
(1916 r.), ofensywy Brusiłowa (1916 r.), przystąpienia USA do wojny po
stronie ententy (1917 r.), pokoju w Brześciu nad Bugiem (1918 r.) – wskazuje na mapie obszary państw uczestniczących w
wojnie po stronie ententy i państw centralnych – wyjaśnia znaczenie
bitew: nad Marną, pod Verdun i nad Sommą dla przebiegu działań wojennych na
froncie zachodnim – wyjaśnia znaczenie
bitew: pod Tannenbergiem i Gorlicami oraz ofensywy Brusiłowa dla przebiegu
działań wojennych na froncie wschodnim – omawia taktyki
prowadzenia działań zbrojnych wykorzystywane w czasie I wojny światowej – opisuje okoliczności
i cele utworzenia Ligi Narodów. |
Uczeń: – omawia rolę postaci:
Philippe’a Pétaina, Paula von Hindenburga, Aleksieja Brusiłowa – zna daty: pierwszego
zastosowania broni chemicznej (1915 r.), przystąpienia Włoch do wojny po stronie
ententy (1915 r.), bitwy na półwyspie Gallipoli (1915–1916 r.), pierwszego
zastosowania czołgów (1916 r.), bitwy jutlandzkiej (1916 r.), II bitwy nad
Marną (1918 r.) – prezentuje przebieg
działań wojennych na froncie zachodnim – wyjaśnia, z jakich
powodów konflikt na froncie zachodnim przekształcił się w wojnę pozycyjną – przedstawia przebieg
działań wojennych na froncie wschodnim – tłumaczy, jakie
znaczenie dla przebiegu I wojny światowej miało przystąpienie USA do wojny po
stronie państw ententy – opisuje przebieg
działań wojennych na morzu – przedstawia zmiany
techniki wojennej – wyjaśnia, jakie
były przyczyny i skutki zastosowania broni chemicznej. |
Uczeń: – zna daty: bitwy
nad jeziorami mazurskimi (1914 r.), przystąpienia Turcji do wojny po stronie
państw centralnych (1914 r.), przystąpienia Rumunii do wojny po stronie
ententy (1916 r.), przystąpienia Grecji do wojny po stronie ententy (1917
r.), buntu niemieckich marynarzy w Kilonii (1918 r.) – przedstawia
przebieg walk na frontach I wojny światowej innych niż wschodni i zachodni – wskazuje, które
rodzaje broni zastosowane w trakcie I wojny światowej miały charakter
defensywny, a które ofensywny – porównuje
okoliczności zakończenia działań zbrojnych na frontach: wschodnim i zachodnim. |
Uczeń: – ocenia, czy
państwa centralne miały szansę na zwycięstwo – ocenia skuteczność
działań Ligi Narodów. |
|
2. Wojna totalna |
1. Sukcesy niemieckie z lat 1939–1941 2. Walki na froncie wschodnim 3. Walki w Afryce 4. Front zachodni w latach 1943–1945 5. Wojna na Dalekim Wschodzie 6. Na czym polegała wojna totalna 7. Rozwój techniki podczas II wojny światowej |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminów: wojna totalna, alianci – zna daty: II wojny
światowej (1939–1945 r.), ataku III Rzeszy na Polskę (1 września 1939 r.),
agresji ZSRR na Polskę (17 września 1939 r.), bitwy o Anglię (lipiec – październik
1940 r.), agresji Niemiec na ZSRR (22 czerwca 1941 r.), powstania warszawskiego
(1 sierpnia – 3 października 1944 r.), kapitulacji III Rzeszy (8 maja 1945
r.), zrzucenia bomb atomowych na Hiroszimę i Nagasaki (6 i 9 sierpnia 1945
r.), kapitulacji Japonii (2 września 1945 r.) – omawia cechy charakterystyczne
wojny totalnej na przykładzie II wojny światowej. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminu wojna błyskawiczna (blitzkrieg) – zna daty: bitwy
nad Bzurą (9–19 września 1939 r.), kapitulacji Warszawy (28 września 1939
r.), ataku Niemiec na Danię i Norwegię (kwiecień 1940 r.), ataku Niemiec na
Francję, Belgię, Holandię i Luksemburg (maj 1940 r.), bitwy o Moskwę (1941/1942
r.), ataku na Pearl Harbor (7 grudnia 1941 r.), bitwy o Midway (czerwiec 1942
r.), bitwy o Stalingrad (sierpień 1942 – luty 1943 r.), bitwy na Łuku Kurskim
(lipiec – sierpień 1943 r.), lądowania w Normandii
(6 czerwca 1944 r.) – tłumaczy, jakie
znaczenie militarne miały bitwy: o Anglię i pod Stalingradem – uzasadnia, dlaczego
bitwę na Łuku Kurskim uznaje się za moment przełomowy II wojny światowej – wyjaśnia, jakie
znaczenie militarne, polityczne i humanitarne miało zrzucenie bomb atomowych
na Hiroszimę i Nagasaki – przedstawia rozwój
techniki podczas II wojny światowej i jego konsekwencje – wyjaśnia, dlaczego
front wschodni miał decydujące znaczenie podczas II wojny światowej. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminów: bitwa o Atlantyk, tzw. wilcze stada, kamikaze – omawia rolę postaci:
Erwina Rommla, Bernarda Montgomery’ego, Stanisława Sosabowskiego – zna daty: przystąpienia
Włoch do wojny po stronie III Rzeszy (czerwiec 1940 r.), ofensywy włoskiej w
Afryce (czerwiec 1940 r.), agresji Włoch na Grecję (październik 1940 r.), agresji
Niemiec na Jugosławię i Grecję (kwiecień 1941 r.), bitwy pod El-Alamejn (listopad
1942 r.), bitwy o Guadalcanal (1942/1943 r.), inwazji aliantów na Sycylię
(lipiec 1943 r.), kapitulacji Włoch (8 września 1943 r.), operacji Bagration
(czerwiec 1944 r.), operacji Market Garden (wrzesień 1944 r.), kontrofensywy
niemieckiej w Ardenach (grudzień 1944 r.), ofensywy styczniowej Armii
Czerwonej (1945 r.), kapitulacji Berlina (2 maja 1945 r.), wyzwolenia Włoch
(maj 1945 r.) – przedstawia przebieg
działań wojennych w Europie w latach 1939–1941 – opisuje przebieg
działań na froncie wschodnim – omawia przebieg
walk na froncie zachodnim w latach 1943–1945 – wyjaśnia znaczenie
bitwy o Atlantyk dla ostatecznego wyniku wojny – prezentuje przebieg
działań wojennych w Afryce – wyjaśnia, dlaczego
kobiety dopuszczono do walk na froncie. |
Uczeń: – zna daty: ataku Japonii
na Chiny (1937 r.), kapitulacji Helu (2 października 1939 r.), kapitulacji
SGO „Polesie” (5 października 1939 r.), kapitulacji Francji (czerwiec 1940
r.), zdobycia Krety przez Niemców (maj 1941 r.), operacji Torch (listopad
1942 r.), zajęcia przez Japończyków Holenderskich Indii Wschodnich, Filipin i
Malajów (1942 r.), kapitulacji wojsk niemiecko-włoskich w Afryce (13 maja
1943 r.), bitwy na Morzu Filipińskim (czerwiec 1944 r.), wyzwolenia Paryża
(sierpień 1944 r.), bitwy o Iwo Jimę (marzec 1945 r.), bitwy o Okinawę (kwiecień
– czerwiec 1945 r.), sforsowania Renu przez wojska alianckie (kwiecień 1945
r.), odzyskania Filipin przez USA (1945 r.) – przedstawia
strategie wykorzystane przez armie: niemiecką i radziecką w trakcie bitwy na
Łuku Kurskim – omawia przebieg
działań wojennych w Azji i na Pacyfiku. |
Uczeń: – porównuje przebieg
I i II wojny światowej. |
|
3. ONZ i pax Americana |
1. Powstanie ONZ 2. Rozwój prawa humanitarnego 3. Zimna wojna 4. Od pax Romana
do pax Americana |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminów: Organizacja Narodów Zjednoczonych, zimna wojna – zna daty:
konferencji założycielskiej ONZ (25 kwietnia 1945 r.), podpisania Karty Narodów Zjednoczonych (26 czerwca
1945 r.), zimnej wojny (1945–1991 r.) – przedstawia cele i
zasady działania ONZ. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminów: tzw. wielka trójka, prawo humanitarne, NATO, Układ Warszawski,
żelazna kurtyna, pax Americana – omawia rolę postaci:
Winstona Churchilla, Ronalda Reagana – zna daty: konferencji
w Jałcie (luty 1945 r.), utworzenia NATO (1949 r.), powstania Układu
Warszawskiego (1955 r.) – prezentuje
okoliczności utworzenia ONZ – wymienia zasady
prawa humanitarnego – wyjaśnia, czym
była zimna wojna – tłumaczy, na czym
polega pax Americana. |
Uczeń: – zna daty: konferencji
w Dumbarton Oaks (1944 r.), zawarcia konwencji haskiej o pokojowym rozstrzyganiu
sporów (1899 r.), konferencji haskiej (1907 r.), zawarcia konwencji genewskich
(1949 r.) – wymienia dokumenty
będące podstawami prawa humanitarnego – omawia rolę NATO i
Układu Warszawskiego w rywalizacji między Wschodem a Zachodem – przedstawia etapy
rozwoju prawodawstwa humanitarnego. |
Uczeń: – charakteryzuje i
porównuje trzy koncepcje ładu światowego: pax
Romana, pax Britannica i pax Americana – podaje czynniki mające wpływ na doskonalenie
prawodawstwa humanitarnego. |
Uczeń: – ocenia, czy mimo
wykorzystania podczas obu wojen światowych nowych rodzajów broni oraz metod
prowadzenia działań zbrojnych zapisy konwencji haskich z 1907 r. pozostały
aktualne – ocenia, czy zachowaniu
pokoju światowego bardziej służy model dwubiegunowy, czy taki, w którym
dominuje jedno supermocarstwo. |
|
4. Wizje
globalnej zagłady |
1. Broń atomowa 2. Terroryzm 3. Wizje zagłady świata |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminów: wyścig zbrojeń, terroryzm – zna datę zamachów
w Nowym Jorku (11 września 2001 r.) – przedstawia przyczyny
i skutki terroryzmu. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminu kryzys kubański – omawia rolę
postaci: Fidela Castro, Johna F. Kennedy’ego, Osamy bin Ladena – zna datę początku
kryzysu kubańskiego (1962 r.) – wskazuje na mapie regiony świata zagrożone terroryzmem – przedstawia
znaczenie posiadania przez państwa broni atomowej – tłumaczy, jakie
znaczenie miał wyścig zbrojeń dla bezpieczeństwa międzynarodowego po II
wojnie światowej – wymienia rodzaje
terroryzmu. |
Uczeń: – zna daty: zawarcia
układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej (1968 r.), desantu w Zatoce
Świń (1961 r.), zamachów w Madrycie (2004 r.), zamachów w Londynie (2005 r.) – wskazuje na mapie miejsca konfliktów, w które są
wysyłani żołnierze polscy – omawia cechy charakterystyczne
i przykłady różnych rodzajów terroryzmu: etniczno-narodowego, społeczno-rewolucyjnego
i islamskiego – prezentuje wpływ terroryzmu
na bezpieczeństwo międzynarodowe i ład światowy – przedstawia
naukowe i futurystyczne wizje zagłady świata. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminu projekt Manhattan – omawia rolę postaci:
Roberta Oppenheimera, Andreasa Baadera, Ulrike Meinhof – zna daty: przewrotu
na Kubie (1959 r.), zdetonowania pierwszej bomby wodorowej (1952 r.), zdetonowania
pierwszej bomby neutronowej (1962 r.) – omawia rozwój i
rozprzestrzenianie się broni nuklearnej w okresie zimnej wojny. |
Uczeń: – ocenia metody i
sposoby działania organizacji terrorystycznych oraz sposoby walki ze współczesnym
terroryzmem. |
|
5. Nigdy
więcej wojny! |
1. Początki ruchu pacyfistycznego 2. Pacyfizm w XX wieku 3. Wojna w Wietnamie 4. Wojna bez broni |
Uczeń: – zna daty
interwencji amerykańskiej w Wietnamie (1964–1973 r.) – wyjaśnia, jakie
znaczenie ideologiczne i polityczna ma Pokojowa Nagroda Nobla. |
Uczeń: – wyjaśnia znaczenie
terminu ruch pacyfistyczny – omawia rolę postaci:
Mahatmy Gandhiego, Richarda Nixona – zna daty:
interwencji francuskiej w Wietnamie (1945–1954 r.), zawarcia traktatów paryskich
(1973 r.) – tłumaczy, jakie
znaczenie miała wojna w Wietnamie dla nasilania się nastrojów pacyfistycznych – podaje przyczyny
klęski polityki USA w Wietnamie – wyjaśnia, na czym
polega wojna bez broni. |
Uczeń: – omawia rolę postaci:
Ho Chi Minha, Ngo Dinh Diema – zna daty: wystąpień
studenckich w USA i Europie Zachodniej (1968–1969 r.), zajęcia Wietnamu Południowego
przez komunistów z Wietnamu Północnego (1975 r.) – wyjaśnia, jakie
idee i przekonania leżą u podstaw ruchu pacyfistycznego – określa przyczyny,
przebieg i skutki wojny w Wietnamie – tłumaczy, dlaczego
warto podejmować działania określane jako wojna bez broni – wymienia przykłady
wojny bez broni. |
Uczeń: – zna daty:
powstania Demokratycznej Republiki Wietnamu (1945 r.), zamachu stanu w
Wietnamie Południowym (1963 r.), ofensywy Tet (1968 r.), ofensywy wojsk Wietnamu
Północnego (1972 r.) – przedstawia i
porównuje rozwój ruchu pacyfistycznego po I i II wojnie światowej. |
Uczeń: – ocenia rolę wojsk
amerykańskich podczas wojny wietnamskiej – ocenia skutki
wojny bez broni – ocenia, czy pacyfizm
może stać się obowiązującą doktryną państwową. |
|