Plan wynikowy z przedmiotu
historia - poziom rozszerzony klasa III - z wymaganiami na poszczególne oceny
Temat lekcji |
Zagadnienia |
Wymagania konieczne (ocena
dopuszczająca) Uczeń: |
Wymagania podstawowe (ocena
dostateczna) Uczeń potrafi to, co na ocenę dopuszczającą, oraz: |
Wymagania rozszerzające (ocena dobra) Uczeń potrafi to, co na ocenę dostateczną, oraz: |
Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra) Uczeń potrafi to, co na ocenę dobrą, oraz: |
Wymagania wykraczające
(ocena celująca) Uczeń potrafi to, co na ocenę bardzo dobrą, oraz: |
EUROPA
I ŚWIAT PO 1815 ROKU |
||||||
1. Kongres wiedeński |
–
okoliczności zwołania
kongresu
wiedeńskiego
i jego główni uczestnicy –
przebieg obrad kongresowych –
najważniejsze decyzje kongresu –
powstanie Świętego
Przymierza |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: kongres wiedeński, Święte
Przymierze – zna daty: kongresu
wiedeńskiego (X 1814 – VI 1815 r.), zawarcia Świętego Przymierza (IX 1815 r.) –
identyfikuje postacie:
Napoleona Bonaparte, Aleksandra
I, Franciszka
I Habsburga,
Fryderyka
Wilhelma III –
wskazuje na mapie państwa, które odgrywały
najważniejszą
rolę podczas kongresu wiedeńskiego,
–
przedstawia zasady
nowego ładu europejskiego przyjęte
na kongresie
wiedeńskim –
wyjaśnia, jaki był cel powstania Świętego
Przymierza. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: legitymizm,
równowaga
sił, restauracja, federacja – zna daty:
bitwy pod Lipskiem X 1813 r.), kapitulacji Napoleona (IV 1814 r.), podpisania
Aktu końcowego traktatu wersalskiego
(VI 1815 r.), –
identyfikuje postacie:
Klemensa von Metternicha, Charlesa de Talleyranda –
przedstawia przyczyny
i okoliczności
zwołania
kongresu wiedeńskiego –
wyjaśnia, kto i dlaczego
odniósł największe korzyści z decyzji przyjętych podczas kongresu wiedeńskiego –
przedstawia, jakie korzyści z ustaleń
obrad kongresu
wiedeńskiego
odniosły
Wielka Brytania,
Rosja, Prusy
i Austria –
omawia decyzje kongresu wiedeńskiego
wobec
Francji –
przedstawia decyzje
kongresu wiedeńskiego wobec państw niemieckich
i włoskich. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: „sto dni” Napoleona,
koncert mocarstw, ład wiedeński (system kongresowy) – zna daty: detronizacji Napoleona (IV
1814 r.), „stu dni” Napoleona
(II-VI 1815 r.), bitwy pod Waterloo (18 VI 1815 r.) –
identyfikuje postacie:
Ludwika XVIII, Roberta Stewarta
Castlereagh, Arthura Wellesleya –
wskazuje na mapie nabytki terytorialne mocarstw koalicji antynapoleońskiej, uzyskane
przez nie na kongresie
wiedeńskim –
omawia przebieg obrad kongresu wiedeńskiego –
wyjaśnia, z jakich powodów i w jakim celu Austria, Francja i Wielka Brytania
podpisały tajny traktat –
omawia decyzje kongresu wiedeńskiego
wobec Niderlandów
i Szwajcarii –
przedstawia decyzje
kongresu wiedeńskiego
wobec państw skandynawskich. |
– zna daty:
zajęcia Francji przez wojska VI koalicji (1814 r.), podpisania tajnego
traktatu austriacko-francusko-pruskiego (I 1815 r.) –
identyfikuje postacie:
Karla von Hardenberga, Andrieja
Razumowskiego, Karla Roberta
Nesselrode, Piusa VII –
omawia okoliczności
i skutki powrotu do władzy Napoleona Bonapartego
we Francji w 1815 r. –
przedstawia dodatkowe
regulacje podjęte przez kongres
wiedeński. |
–
ocenia, które decyzje
kongresu wiedeńskiego zapadły
zgodnie z Przyjętymi wcześniej zasadami,
a które z ich pominięciem –
ocenia możliwość rzeczywistej realizacji
zasad ładu europejskiego przyjętych
na kongresie
wiedeńskim. |
2. Europa po kongresie wiedeńskim |
–
przeciwnicy ładu wiedeńskiego –
bunty w państwach
włoskich –
państwa niemieckie
po kongresie
wiedeńskim –
Francja w okresie restauracji –
rewolucja lipcowa
we Francji –
Hiszpania po wojnach napoleońskich –
Belgia – narodziny
królestwa |
– zna daty:
rewolucji lipcowej we Francji (27–29 VII 1830 r.), powstania belgijskiego
(X 1830 r.) –
wymienia przyczyny
sprzeciwu w Europie przeciwko ładowi wiedeńskiemu. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: karbonariusze, Młode Włochy, Młoda Europa, Związek Celny –
wskazuje na mapie
kraje, w których
w latach 20. i 30. XIX w. doszło
do wystąpień
rewolucyjnych –
omawia przyczyny
i skutki wybuchu rewolucji lipcowej we Francji – przedstawia przyczyny i okoliczności podziału Królestwa Niderlandów. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: ordonanse, karliści –
wyjaśnia, o czym świadczą interwencje
zbrojne podejmowane
przez Austrię, Rosję
i Francję w innych
krajach –
omawia działalność
ruchu karbonariuszy w pierwszej połowie XIX w. –
przedstawia sytuację
w państwach
niemieckich
i Austrii po kongresie wiedeńskim –
charakteryzuje sytuację
we Francji w okresie restauracji. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: burszowie,
ultrasi –
wyjaśnia, dlaczego karbonariuszom było trudno osiągnąć cele założone w ich programie – wyjaśnia, jakie były przyczyny konfliktów
wewnętrznych w Hiszpanii w pierwszej połowie XIX w. |
–
ocenia skuteczność ruchów rewolucyjnych
w Europie w latach 20. i 30. XIX w. |
3. Rewolucja
przemysłowa |
–
przyczyny rewolucji
przemysłowej –
postęp techniczny
i rozwój przemysłu –
Wielka Brytania
w pierwszej
połowie
XIX w. –
rewolucja przemysłowa
poza Wielką Brytanią –
rozwój transportu –
przemiany społeczne
i polityczne –
wynalazki pierwszej
połowy
XIX w. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: rewolucja przemysłowa,
klasa robotnicza, inteligencja –
omawia przyczyny i skutki rewolucji przemysłowej –
przedstawia skutki upowszechnienia maszyny parowej. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: akumulacja kapitału, pruska droga do
kapitalizmu, dualizm ekonomiczny, gospodarka ekstensywna –
wskazuje na mapie
najbardziej uprzemysłowione regiony
Europy –
charakteryzuje przemiany społeczne
i polityczne
będące następstwem rewolucji
przemysłowej –
wyjaśnia, dlaczego Wielka Brytania stała
się kolebką rewolucji przemysłowej –
przedstawia nowe rozwiązania w dziedzinie
transportu
i komunikacji. |
–
wyjaśnia wpływ przemian w rolnictwie
na rewolucję
przemysłową –
wymienia kraje, w których w drugiej połowie XIX w. nastąpił
największy rozwój kolejnictwa –
omawia przejawy mechanizacji przemysłu
włókienniczego
i jej skutki –
wymienia ośrodki rozwoju przemysłu w państwach Europejskich. |
–
omawia zmiany w dziedzinie metalurgii –
przedstawia czynniki,
które decydowały
o szybkim rozwoju
przemysłowym
Niemiec,
Francji i Belgii –
wymienia wynalazki
pierwszej połowy XIX w. |
–
ocenia społeczne i polityczne skutki rewolucji przemysłowej |
4. Nowe idee |
–
liberalizm –
ideologia konserwatywna –
początki ruchu robotniczego –
działalność czartystów –
socjalizm utopijny –
narodziny komunizmu –
budzenie się świadomości narodowej |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: liberalizm,
konserwatyzm,
strajk, związek zawodowy,
socjalizm,
komunizm – zna datę Opublikowania Manifestu
Komunistycznego (1848 r.) –
identyfikuje postacie:
Adama Smitha, Johna Stuarta Milla, Edmunda
Burke’a, Karola Marksa, Fryderyka
Engelsa –
przedstawia polityczne
i gospodarcze
założenia liberalizmu i konserwatyzmu. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: liberalizm ekonomiczny,
reakcjonizm, czartyzm, socjalizm utopijny, proletariat, marksiści –
omawia okoliczności
narodzin
ruchu robotniczego –
przedstawia metody
i skutki działalności
czartystów – omawia cele
i dążenia liberałów
oraz konserwatystów
w pierwszej połowie XIX w. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów:, leseferyzm,
torysi, falanster –
wyjaśnia, z jakich grup społecznych wywodzili się zwolennicy
liberalizmu
i konserwatyzmu –
przedstawia cele brytyjskich związków narodowych –
opisuje okoliczności
i przejawy
budzenia się świadomości narodowej w społeczeństwach
europejskich. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: dialektyka,
luddyści –
przedstawia i porównuje
postulaty socjalizmu utopijnego
i naukowego. |
–
omawia i ocenia działalność Roberta Owena. |
5. Kultura pierwszej
połowy XIX wieku |
–
klasycyzm –
romantyzm – duch epoki –
literatura okresu romantyzmu –
nowe mody i styl życia –
muzyka i sztuki
plastyczne |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: klasycyzm,
romantyzm – zna czas
dominacji romantyzmu (I poł. XIX w.) –
identyfikuje postacie:
Johanna Wolfganga Goethego,
George’a Gordona Byrona, Fryderyka Schillera, Adama
Mickiewicza, Juliusza Słowackiego,
Ludwiga
van Beethovena,
Fryderyka
Chopina, Roberta Schumanna –
wymienia cechy romantyzmu. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: orientalizm,
eklektyzm – zna czas
dominacji klasycyzmu (początek XIX
w.), –
identyfikuje postacie:
Jacques’a-Louisa Davida, Aleksandra
Puszkina, Honoré de Balzaca, Charlesa Dickensa, Eugène’a Delacroix, Francisca Goyi –
przedstawia cechy malarstwa, rzeźby i architektury klasycyzmu –
omawia cechy charakterystyczne
literatury, malarstwa
i muzyki w okresie romantyzmu. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: dandyzm, korporacjonizm
studencki,
neogotyk, neoromanizm – zna czas dominacji
stylu empire (1800–1815 r.) –
identyfikuje postacie:
Michaiła Lermontowa,
Waltera
Scotta, Edgara
Allana Poe, Jane Austen, Ferenca
Liszta –
przedstawia cechy stylu empire –
omawia okoliczności
narodzin
romantyzmu –
wyjaśnia wpływ romantyzmu na modę
i styl życia –
przedstawia tematykę,
którą podejmowali
malarze
w epoce romantyzmu. |
–
identyfikuje postacie: Jeana-Auguste’a-Dominique’a Ingresa, Bertela Thorvaldsena, Antonia Canovy, Karla Friedricha Schinkla, Leo von Klenza, Sándora Petöfiego, Giacoma Leopardiego, Stendhala, Horace’a Walpole’a, Mary Shelley, Théodore’a Géricaulta, Caspara Davida Friedricha, Franza Schuberta, Hectora Berlioza, Felixa Mendelssohn-Bartholdy’ego,
Françoisa Rude’a, Pierre’a-Jeana Davida d’Angersa –
porównuje cechy stylu klasycystycznego
i romantycznego w malarstwie. |
–
ocenia wpływ literatury,
muzyki i malarstwa romantycznego
na rozbudzenie świadomości narodowej Europejczyków w I poł.
XIX w. |
6. Ameryka w
pierwszej połowie XIX wieku |
–
Ameryka Łacińska
na początku
XIX w. –
początki walki o niepodległość w Ameryce Łacińskiej –
dekolonizacja Ameryki Południowej –
niepodległość Brazylii –
Meksyk i Ameryka
Środkowa –
Stany Zjednoczone na początku
XIX w. –
wojny amerykańsko-meksykańskie –
walki Amerykanów
z Indianami |
– wyjaśnia znaczenie
terminu: doktryna Monroego – zna datę sformułowania doktryno Monroego (1823 r.) –
identyfikuje postać Jamesa Monroego –
wyjaśnia, w jakich okolicznościach doszło
do ogłoszenia doktryny Monroego i jak ją uzasadniano. |
– wyjaśnia znaczenie
terminu: izolacjonizm – zna daty wojny
amerykańsko-meksykańskiej (1846–1848 r.) –
wskazuje na mapie
etapy rozwoju
terytorialnego
Stanów
Zjednoczonych
w XIX w. –
omawia proces rozwoju terytorialnego
Stanów
Zjednoczonych
Ameryki
Północnej. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: Kreole, Metysi – zna daty: proklamowania niepodległości
Meksyku (1821
r.), Brazylii (1822
r.), Boliwii (1825
r.), bitwy pod Alamo (1836 r.) –
identyfikuje postacie:
Simona Bolivara,
Antonia Lopeza de Santa Anna –
wskazuje na mapie państwa Ameryki Południowej, które najwcześniej
uzyskały
niepodległość –
przedstawia organizację
kolonii hiszpańskich
w Ameryce
Łacińskiej –
omawia strukturę społeczną w koloniach
hiszpańskich –
przedstawia etapy walki kolonii hiszpańskich
o niepodległość –
charakteryzuje przyczyny
i skutki konfliktu
amerykańsko-meksykańskiego
w pierwszej połowie XIX w. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: libertadorzy – zna daty: proklamowania niepodległości
Haiti (1804 r.), Kolumbii (1810 r.), Wenezueli (1811 r.), bitwy pod Boyacá (1819 r.), bitwy pod Ayacucho (1824 r.), bitwy pod
Buena Vista (1847 r.) –
identyfikuje postacie:
Dominique’a Toussainta Louverture’a, Francisca de Mirandy, Jose de San Martina –
przedstawia okoliczności uzyskania
niepodległości
przez Haiti –
opisuje proces walki kolonii hiszpańskich
o niepodległość –
wyjaśnia, jaką rolę odegrali libertadorzy w walce o
wolność kolonii hiszpańskich –
wyjaśnia, w jakich okolicznościach niepodległość uzyskały Meksyk i kraje Ameryki
Środkowej. |
– ocenia społeczne skutki rozwoju terytorialnego
USA. |
7. Wiosna
Ludów |
–
Europa w przededniu
Wiosny Ludów –
rewolucja lutowa
we Francji –
rewolucje w krajach
niemieckich –
rewolucja w Wiedniu i powstanie
węgierskie –
Wiosna Ludów we Włoszech –
bilans Wiosny Ludów |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: Wiosna Ludów,
parlament frankfurcki – zna daty: Wiosny
Ludów (1848–1849 r.), obrad parlamentu frankfurckiego (V 1848 – VII 1849 r.),
Wiosny Ludów w państwach niemieckich
(III 1848 – VII 1849 r.) –
wskazuje na mapie kraje, w których doszło
do wystąpień rewolucyjnych –
wymienia społeczne, polityczne i narodowościowe
przyczyny Wiosny Ludów –
wyjaśnia, dlaczego parlament frankfurcki
nie doprowadził
do zjednoczenia Niemiec. |
– wyjaśnia znaczenie
terminów: warsztaty narodowe,
konstytucja
oktrojowana – zna daty:
wybuchu Wiosny Ludów we Francji (22 II 1848 r.), ogłoszenia II Republiki we
Francji (II 1848 r.), zamachu stanu Ludwika Napoleona Bonaparte (XII
1851 r.), ogłoszenia II Cesarstwa we Francji (XII 1852 r.), wybuchu Wiosny
Ludów w państwach niemieckich
(III 1848 r.), wybuchu Wiosny
Ludów w Austrii (III 1848 r.), powstania na Węgrzech (III 1848 – VIII 1849 r.),
zniesienia pańszczyzny i wprowadzenia uwłaszczenia w
monarchii habsburskiej
(IX 1848 r.), wybuchu wiosny Ludów we Włoszech (III 1848 r.) –
identyfikuje postacie:
Ludwika Napoleona Bonaparte,
Fryderyka
Wilhelma
IV, Franciszka
Józefa, Wiktora Emanuela II –
wyjaśnia, w jaki sposób czynniki ekonomiczne wpłynęły
na wybuch Wiosny Ludów –
omawia przyczyny wybuchu Wiosny Ludów we Francji –
wymienia reformy polityczne i społeczne
przeprowadzone
we Francji w czasie Wiosny
Ludów –
omawia przyczyny wybuchu Wiosny Ludów w krajach niemieckich i w monarchii
habsburskiej – przedstawia bilans Wiosny Ludów. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: bonapartyści,
bankiety – zna daty: powstania czerwcowego we
Francji (VI 1848 r.), uchwalenia nowej konstytucji we Francji (XI
1848 r.), pierwszych wyborów prezydenckich we Francji (XII 1848 r.), odezwy
Fryderyka Wilhelma IV do ludności Berlina
(III 1848 r.), ogłoszenia nowej konstytucji w Prusach (1850
r.), ogłoszenia niepodległości
Węgier i
detronizacji Habsburgów (IV
1848 r.), wkroczenia wosk rosyjskich na Węgry (V 1849 r.), zwołania parlamentu austriackiego
(VII 1848 r.), przejęcia władzy przez Franciszka
Józefa (XII 1848 r.), bitwy pod Custozą (VII 1848
r.), bitwy pod Novarą (III 1849 r.) –
identyfikuje postacie:
Lajosa Kossutha,
Sándora Petöfiego, Iwana Paskiewicza, Karola Alberta, Piusa IX –
wskazuje na mapie kraje w których doszło
do interwencji
sił kontrrewolucyjnych –
przedstawia proces
narastania konfliktów społecznych,
narodowych
i politycznych
w Europie
w I połowie XIX w. –
omawia przebieg Wiosny Ludów we Francji – opisuje sposób, w jaki władzę we Francji przejął Ludwik Bonaparte –
przedstawia okoliczności
zwołania
i znaczenie parlamentu
frankfurckiego –
charakteryzuje przebieg i skutki Wiosny Ludów w Prusach –
przedstawia przebieg
wydarzeń rewolucyjnych w Austrii i na Węgrzech –
omawia skutki Wiosny Ludów w Austrii i na Węgrzech –
charakteryzuje przebieg Wiosny Ludów w państwach włoskich. |
– zna daty:
klęski wojsk węgierskich pod Világos (1849 r.),
rozruchów w Państwie
Kościelnym (XI 1848 r.), powołania
Republiki Rzymskiej (II 1849 r.), przejęcia władzy przez Wiktora Emanuela II
(1849 r.), zdobycia Rzymu przez Francuzów (VII
1849 r.), pokoju w Mediolanie
(VIII 1849 r.) –
identyfikuje postacie:
Ferdynanda
I Dobrotliwego, Josepha
Radetzky’ego –
wskazuje czynniki, które zadecydowały o klęsce powstania węgierskiego –
przedstawia okoliczności
i skutki interwencji francuskiej
we Włoszech –
charakteryzuje kwestię narodową w monarchii habsburskiej
w latach
1848–1849 r. |
– ocenia polityczne i społeczne skutki Wiosny
Ludów w Europie. |
8. Rosja i Turcja w połowie XIX wieku |
–
Bałkany na początku
XIX wieku –
wojna Greków o niepodległość –
imperium carów
„żandarmem
Europy” –
powstanie dekabrystów –
wojna krymska –
odwilż posewastopolska w Rosji |
– wyjaśnia znaczenie
terminu: odwilż posewastopolska –
zna daty wojny krymskiej (1853–1856 r.) –
identyfikuje postacie:
Aleksandra
I, Aleksandra
II, Aleksandra
III –
wyjaśnia, dlaczego Rosję nazywano „żandarmem Europy” –
opisuje przyczyny i skutki wojny krymskiej. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: dekabryści, panslawizm, samodzierżawie –
zna daty: proklamowania
niepodległości
Grecji (1822 r.), powstania dekabrystów
(1825 r.), oblężenia Sewastopola
(1854–1855 r.), kongresu w Paryżu (1856 r.), reformy
uwłaszczeniowej
w Rosji (1861 r.) –
identyfikuje postać Mikołaja I –
omawia przyczyny i skutki powstania dekabrystów –
charakteryzuje reformy wewnętrzne
w Rosji w okresie odwilży posewastopolskiej –
wyjaśnia, dlaczego państwa Europy Zachodniej
zdecydowały
się na interwencję
w spór rosyjsko-turecki. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: ziemstwa –
zna daty: masakry na Chios (1822 r.), bitwy
pod Navarino (1827 r.), wojny rosyjsko-tureckiej
(1828–1829 r.), bitwy pod Synopą (1853 r.), bitwy pod Bałakławą
(1854 r.) –
identyfikuje postacie:
Iwana Dybicza, Konrada Rylejewa,
Aleksandra
Bestużewa –
wskazuje na mapie tereny, na których toczyły się wojny rosyjsko- tureckie
w XIX w. –
podaje przykłady walki narodów bałkańskich
o niezależność –
omawia proces narastania greckich dążeń niepodległościowych –
przedstawia przebieg
i skutki walk Greków o niepodległość –
opisuje przebieg wojny krymskiej –
wyjaśnia, dlaczego główne działania wojenne podczas wojny
w latach 1853–1856 r. toczyły się na Półwyspie Krymskim. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: władyka, filhellenowie –
zna daty: powstania
serbskiego
przeciwko
Turcji (1815 r.), nadania Serbii
nieformalnej autonomii przez Turcję (1817 r.), konwencji
akermańskiej
(1826 r.), wyprawy Aleksandra Ipsilantisa do Mołdawii
(1821 r.), zdobycia Missolungi przez Turków (1826
r.), zdobycia Adrianopola przez Rosjan (1829 r.), pokoju
w Adrianopolu
(1829 r.), traktatu londyńskiego (1830 r.), przejęcia władzy w Grecji przez
Ottona Wittelsbacha (1832 r.),
założenia Towarzystwa
Południowego
i Towarzystwa
Północnego
(1821 r.) –
identyfikuje postacie:
Miłosza Obrenovića, Aleksandra
Ipsilantisa, Ottona Wittelsbacha, Pawła Pestela,
Sergiusza Trubeckiego, Piotra Czaadajewa –
przedstawia sytuację
polityczną na Bałkanach na początku
XIX w. |
–
ocenia rolę antytureckiego
powstania
Aleksandra
Ipsilantisa w rozbudzeniu
greckich
dążeń niepodległościowych
–
ocenia politykę wewnętrzną Aleksandra
I –
ocenia reformy przeprowadzone w Rosji w
okresie odwilży
posewastopolskiej. |
POLACY W OKRESIE POWSTAŃ NARODOWYCH |
||||||
1. Ziemie polskie w latach 1815–1830 |
–
sprawa polska na kongresie wiedeńskim –
podział ziem polskich po kongresie wiedeńskim –
Królestwo Polskie –
ziemie polskie pod panowaniem
Prus –
Królestwo Galicji
i Lodomerii –
Rzeczpospolita Krakowska –
rozwój gospodarczy
Królestwa
Polskiego –
gospodarka w zaborze pruskim i austriackim –
kultura i oświata
na ziemiach
polskich w latach 1815–1830 r. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: Kongresówka – zna daty: powstania Królestwa Polskiego
(1815 r.), nadania konstytucji Królestwu Polskiemu (XI
1815 r.) –
identyfikuje postacie:
Adama Jerzego
Czartoryskiego,
Aleksandra I –
wskazuje na mapie
podział ziem polskich po kongresie
wiedeńskim –
wymienia decyzje kongresu wiedeńskiego
w sprawie polskiej –
przedstawia postanowienia
konstytucji
Królestwa
Polskiego. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: ziemie zabrane – zna daty: powstania
Wielkiego Księstwa Poznańskiego i
rzeczypospolitej Krakowskiej
(1815 r.), założenia Uniwersytetu Warszawskiego
(1816 r.), założenia Uniwersytetu Lwowskiego
(1817 r.) –
identyfikuje postacie:
Fryderyka Wilhelma
III, Franciszka
I Habsburga,
Stanisława
Staszica, Franciszka Ksawerego
Druckiego-Lubeckiego, Joachima
Lelewela –
wskazuje na mapie ośrodki przemysłowe na ziemiach polskich pod
zaborami –
opisuje ustrój Królestwa
Polskiego –
przedstawia sytuację
polityczną ziem polskich pod zaborem pruskim i austriackim po 1815 r. – wymienia ośrodki przemysłowe Królestwa Polskiego – przedstawia reformy F. K. Druckiego-Lubeckiego – charakteryzuje rozwój kultury polskiej w latach 1815–1830 r. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: regulacja – zna daty: powołania
sejmu prowincjonalnego w Wielkim Księstwie Poznańskim (1824 r.), utworzenia galicyjskiego
sejmu stanowego (1817 r.), uchwalenia
konstytucji Rzeczypospolitej
Krakowskiej (1815 r.), powstania Banku Polskiego (1828 r.), rozpoczęcia
procesu uwłaszczenia w Królestwie Prus (1807 r.), zapoczątkowania procesu regulacji
w Prusach (1816 r.), wprowadzenia ustawy
o regulacji w Wielkim Księstwie Poznańskim (1823 r.), po-wstania Zakładu
Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie (1817 r.) –
identyfikuje postacie: Józefa Zajączka, Antoniego Radziwiłła,
Stanisława
Wodzickiego,
Izabeli Czartoryskiej, Józefa Maksymiliana Ossolińskiego,
Stanisława
Kostki Potockiego –
przedstawia stosunek
Rosji do sprawy polskiej po 1813 r. –
przedstawia sytuację ziem zabranych po 1815 r. – omawia sytuację polityczną w Rzeczypospolitej Krakowskiej –
charakteryzuje rozwój gospodarczy Królestwa Polskiego, Rzeczypospolitej
Krakowskiej oraz ziem zaboru pruskiego i austriackiego – opisuje rozwój oświaty na ziemiach polskich pod zaborami w
latach 1815–1830 r. – wymienia placówki naukowe i akademickie działające na ziemiach polskich w pierwszej połowie XIX w. |
– zna daty:
utworzenia Korpusu Litewskiego (1817 r.), zniesienia ceł
pomiędzy Królestwem Polskim
a Rosją (1822 r.), powstanie Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego
(1825 r.), powstania Ziemstwa Kredytowego w Poznaniu (1821
r.) –
wyjaśnia, dlaczego Polakom zależało na przyłączeniu ziem zabranych do Królestwa
Kongresowego – wyjaśnia, jakie znaczenie dla polskiej kultury miała działalność Józefa Maksymiliana Ossolińskiego –
porównuje rozwój gospodarczy ziem polskich pod zaborami
w I poł. XIX w. |
– ocenia wpływ reform F. K. Druckiego-Lubeckiego na rozwój gospodarczy Królestwa Polskiego. |
2. Geneza powstania listopadowego |
–
konstytucja a realna władza w Królestwie Polskim –
legalna opozycja
polityczna –
początki działalności
spiskowej –
Wolnomularstwo Narodowe i Towarzystwo
Patriotyczne –
Królestwo Polskie
w przededniu
powstania |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: cenzura prasowa – zna datę
założenia Sprzysiężenia Podchorążych
(1828 r.) –
identyfikuje postacie:
Adama Mickiewicza, Mikołaja
I, Piotra Wysockiego –
przedstawia sytuację
polityczną w Królestwie Polskim
w latach 1828–1830 r. –
wyjaśnia, w jaki sposób car łamał konstytucję nadaną Królestwu Polskiemu. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: kaliszanie – zna daty:
założenia Wolnomularstwa Narodowego (1819 r.), powstania Towarzystwa Patriotycznego
(1821 r.), koronacji Mikołaja I na króla Królestwa Polskiego (1829 r.) –
identyfikuje postacie:
Konstantego
Romanowa,
Waleriana
Łukasińskiego –
określa, jakie uprawnienia w zakresie
władzy ustawodawczej i wykonawczej gwarantowała
carowi
i królowi konstytucja –
wymienia przykłady
legalnej i nielegalnej opozycji
politycznej w Królestwie
Polskim –
omawia najważniejsze
postulaty
kaliszan –
wyjaśnia, dlaczego w Królestwie Polskim
zaczęły powstawać
organizacje
konspiracyjne.
|
– zna daty:
likwidacji jawności obrad sejmu w
Królestwie Polskim (1825 r.), powołania Towarzystwa Filomatów
(1817 r.), powstania Zgromadzenia Filaretów
(1820 r.) –
identyfikuje postacie:
Nikołaja Nowosilcowa, Bonawentury
i Wincentego
Niemojowskich, Tomasza
Zana, Seweryna
Krzyżanowskiego –
opisuje rzeczywistość
polityczną
Królestwa Polskiego w latach 1815–1830 r. –
charakteryzuje działalność legalnej opozycji politycznej i jej skutki –
przedstawia przyczyny
powstania organizacji spiskowych
pod zaborem rosyjskim –
charakteryzuje działalność Wolnomularstwa
Narodowego i Towarzystwa
Patriotycznego –
omawia organizację
armii Królestwa Polskiego. |
–
porównuje zapisy konstytucyjne z rzeczywistością
polityczną
Królestwa Polskiego –
wymienia czynniki, które zadecydowały o tym, że armia Królestwa
Polskiego była doborową formacją
zbrojną. |
–
ocenia stosunek wielkiego księcia Konstantego do Polaków –
przedstawia i ocenia
postawy Polaków
wobec zaborcy
rosyjskiego przed powstaniem listopadowym –
ocenia wpływ księcia
Konstantego i Nikołaja Nowosilcowa
na życie polityczne Królestwa
Polskiego w latach 20.XIX w. –
ocenia, które z wydarzeń bezpośrednio
wpłynęły
na rozpoczęcie
powstania
listopadowego. |
3. Powstanie listopadowe |
–
wybuch powstania –
od prób porozumienia
do detronizacji –
wojna polsko-rosyjska –
powstanie listopadowe
na arenie międzynarodowej –
walki na ziemiach zabranych –
upadek powstania –
czy powstanie listopadowe miało szanse powodzenia? –
udział kobiet w powstaniu listopadowym
|
– wyjaśnia
znaczenie terminu: noc listopadowa – zna daty: nocy listopadowej (29/30 XI
1830 r.), bitwy pod Grochowem (25 II 1831 r.), bitwy pod Ostrołęką (26 V 1831
r.) –
identyfikuje postacie:
Piotra Wysockiego,
Adama Jerzego Czartoryskiego,
Józefa
Chłopickiego, Jana Skrzyneckiego, –
przedstawia okoliczności,
w jakich
podjęto decyzję
o wybuchu powstania listopadowego –
wymienia najważniejsze
bitwy powstania listopadowego. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: belwederczycy,
dyktator – zna daty:
zdobycia Arsenału (29/30 XI 1830 r.), uznania powstania listopadowego
za narodowe przez sejm (18 XII 1830 r.), uchwalenia detronizacji
Mikołaja I przez sejm (25 I 1831 r.), bitwy pod Stoczkiem (14 II 1831 r.),
bitew pod Wawrem i Dębem Wielkim (31 III 1831 r.), bitwy pod Iganiami (10 IV 1831 r.), szturmu wojsk rosyjskich na Warszawę
(6–8 IX 1831 r.) –
identyfikuje postacie:
wielkiego księcia Konstantego, Ignacego Prądzyńskiego,
Iwana
Paskiewicza, Jana Krukowieckiego,
Józefa Sowińskiego, Emilii Plater –
wskazuje na mapie tereny objęte działaniami
powstańczymi –
charakteryzuje działalność przywódców
powstania
od jego rozpoczęcia do wybuchu
wojny z Rosją –
przedstawia okoliczności
upadku Warszawy –
omawia okoliczności
upadku powstania listopadowego. |
– zna daty: ukonstytuowania
się Rządu Tymczasowego
(3 XII 1830 r.), ogłoszenia się J. Chłopickiego dyktatorem powstania (5
XII 1830 r.), bitwy pod Dobrem (17 II 1831 r.), wybuchu powstania na Litwie
(III 1831), ostatniego posiedzenia sejmu powstańczego (23 IX 1831 r.) –
identyfikuje postacie:
Józefa Zaliwskiego,
Seweryna
Goszczyńskiego,
Ksawerego Druckiego-Lubeckiego,
Juliana Ursyna Niemcewicza,
Joachima
Lelewela, Maurycego Mochnackiego,
Iwana
Dybicza, Michała
Radziwiłła, Henryka Dembińskiego,
Józefa
Dwernickiego, –
omawia przebieg nocy listopadowej –
wyjaśnia, dlaczego część działaczy politycznych
i wojskowych
rozpoczęła
rokowania
z carem –
opisuje przebieg wojny polsko-rosyjskiej –
omawia strategiczne
plany dowódców armii polskiej w wojnie polsko-rosyjskiej –
wyjaśnia, jakie znaczenie dla losów powstania listopadowego
miał brak wiary w
jego zwycięstwo wśród wyższych dowódców – omawia postawy głównych polityków polskich po
wybuchu powstania listopadowego – wymienia błędy popełnione przez politycznych i wojskowych przywódców powstania listopadowego. |
– zna datę samosądów w Warszawie
(VIII 1831 r.), –
identyfikuje postacie:
Ludwika Nabielaka, Antoniego
Giełguda, Dezyderego Chłapowskiego,
Klementyny Hoffmanowej –
wyjaśnia, dlaczego powstańcy liczyli na interwencję Francji –
opisuje przebieg działań powstańczych
na ziemiach zabranych –
wyjaśnia, co spowodowało wzrost zaangażowania patriotycznego wśród kobiet. |
– ocenia przygotowania spiskowców do wywołania powstania w Królestwie Polskim –
ocenia decyzje sejmu powstańczego –
ocenia, czy powstanie
listopadowe
miało szanse powodzenia. |
4. Wielka Emigracja |
–
emigracja popowstaniowa –
życie polityczne emigrantów –
działania międzynarodowe
Hotelu Lambert –
pozostałe ośrodki życia emigracyjnego –
kultura polska na emigracji –
emigracja po Wiośnie Ludów |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: zsyłka, Wielka
Emigracja – zna daty: powstania
Hotelu Lambert (1831 r.), powstania Towarzystwa Demokratycznego
Polskiego (1832 r.) –
identyfikuje postacie:
Adama Jerzego Czartoryskiego,
Wiktora
Heltmana, Tadeusza Krępowieckiego,
Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego –
wskazuje na mapie państwa, przez które wiodły główne szlaki emigrantów polskich
po powstaniu listopadowym,
–
przedstawia zasięg i kierunki emigracji polskiej –
wymienia obozy polityczne Wielkiej Emigracji i organizacje polityczne polskich
emigrantów. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: katorga, emisariusz – zna daty: ogłoszenia Małego Manifestu TDP (1832 r.), ogłoszenia
Wielkiego Manifestu TDP (1836 r.),
powstania Gromad Ludu Polskiego
(1835 r.), –
identyfikuje postacie:
Joachima Lelewela, Stanisława Worcella, Zygmunta
Krasińskiego,
Cypriana
Kamila Norwida –
wskazuje na mapie najważniejsze ośrodki Wielkiej Emigracji –
omawia represje po powstaniu listopadowym –
wyjaśnia, dlaczego emigrację popowstaniową
określa się mianem Wielkiej Emigracji –
charakteryzuje program polityczny obozu konserwatywnego
i demokratycznego polskiej emigracji –
charakteryzuje założenia programowe
i działalność
Gromad Ludu Polskiego. |
– zna daty: ogłoszenia
amnestii przez cara (XI 1831 r.), założenia Komitetu Narodowego Polskiego (XII
1831 r.), powstania Młodej Polski
(1834 r.), założenia Zjednoczenia Emigracji
Polskiej (1837 r.) –
identyfikuje postać Józefa Dwernickiego –
opisuje warunki życia polskich zesłańców –
omawia stosunek państw i narodów europejskich do polskich
emigrantów –
wyjaśnia, jakie znaczenie dla sprawy
polskiej miała
międzynarodowa
działalność Hotelu Lambert –
opisuje życie kulturalne
Polaków przebywających na emigracji we Francji. |
– zna daty:
założenia Towarzystwa Literackiego Polskiego w
Paryżu (1832 r.), założenia Biblioteki Polskiej w Paryżu (1839 r.), założenia Towarzystwa Pomocy
Naukowej (1832 r.) –
identyfikuje postać Tomasza Malinowskiego,
–
przedstawia założenia
programowe
i działalność
organizacji
węglarzy polskich –
omawia losy polskich
emigrantów po Wiośnie Ludów. |
–
ocenia kulturotwórczą
rolę Wielkiej Emigracji –
ocenia rolę Wielkiej
Emigracji w podtrzymywaniu
myśli niepodległościowej. |
5. Ziemie
polskie w latach 1831–1846 |
–
ucisk popowstaniowy
w Królestwie Polskim –
likwidacja odrębności
Królestwa
Polskiego –
międzynarodowe reperkusje powstania
listopadowego –
sytuacja na ziemiach
zabranych i pod zaborem austriackim –
początki pracy organicznej –
konspiracja na ziemiach polskich –
powstanie krakowskie
1846 r. –
rabacja galicyjska |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: rusyfikacja, germanizacja,
praca organiczna, rabacja galicyjska – zna daty:
wybuchu powstania krakowskiego
(20/21 II 1846 r.), rabacji galicyjskiej
(1846 r.) –
identyfikuje postacie:
Edwarda Dembowskiego, Jakuba
Szeli –
wymienia represje popowstaniowe w Królestwie Polskim –
przedstawia przebieg
i skutki powstania
krakowskiego. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: cytadela, Statut
Organiczny, „noc paskiewiczowska”, gubernia – zna daty:
nadania Statutu Organicznego
(1832 r.), „nocy paskiewiczowskiej” (1833–1856
r.), wkroczenia
wojsk rosyjskich i austriackich
do Krakowa (4 III
1846 r.) –
identyfikuje postacie:
Iwana Paskiewicza, Fryderyka
Wilhelma IV,
Karola Marcinkowskiego,
Hipolita Cegielskiego,
Szymona
Konarskiego,
Piotra Ściegiennego –
wskazuje na mapie obszar powstania krakowskiego, tereny
objęte rabacją
galicyjską –
omawia politykę represji w Królestwie Polskim po powstaniu
listopadowym –
charakteryzuje początki pracy organicznej
w zaborze
pruskim –
wyjaśnia przyczyny wybuchu powstania w Rzeczypospolitej Krakowskiej w 1846 r. –
omawia przyczyny i skutki rabacji galicyjskiej. |
– zna daty: umowy
w Münchengrätz (1833 r.), założenia Zemsty Ludu
(1832 r.), wprowadzenia stanu wojennego w Królestwie
Polskim (1833 r.), wprowadzenia
nauki j. rosyjskiego (1839 r.), przeprowadzenia zmian administracyjnych
w Królestwie Polskim (1837 r.), zlikwidowania odrębności sądowniczej Kongresówki
(1841 r.), wprowadzenia rosyjskiego
systemu monetarnego (1847 r.), utworzenia Konfederacji Powszechnej
Narodu Polskiego (1837 r.), powołania Związku Narodu Polskiego (1839 r.),
założenia Związku Plebejuszy (1842 r.), ukonstytuowania
się Rządu Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej (22 II 1846 r.) –
identyfikuje postacie:
Józefa Zaliwskiego,
Eduarda Flottwella, Dezyderego
Chłapowskiego,
Ludwika
Mierosławskiego,
Walentego Stefańskiego,
Ludwika
Gorzkowskiego,
Jana Tyssowskiego, Aleksandra
Grzegorzewskiego –
omawia proces likwidacji odrębności Królestwa Polskiego po powstaniu listopadowym –
przedstawia represje
popowstaniowe
na ziemiach zabranych –
omawia proces ograniczania autonomii
Wielkiego Księstwa Poznańskiego –
opisuje działalność gospodarczą Polaków
w zaborze austriackim –
charakteryzuje działalność konspiracyjną
na ziemiach polskich po powstaniu listopadowym –
omawia program polityczno-społeczny Rządu Narodowego w powstaniu krakowskim –
przedstawia zmiany
w położeniu społeczeństwa w Królestwie Polskim po powstaniu listopadowym. |
– zna daty: ogłoszenia
encykliki papieża Grzegorza XVI Cum primum (1832 r.), założenia „Kasyna” w Gostyniu (1835
r.), powołania Towarzystwa Naukowej
Pomocy (1841 r.), okupacji Rzeczypospolitej Krakowskiej przez wojska
austriackie (1836–1841 r.) –
identyfikuje postacie:
Grzegorza XVI, Gustawa Potworowskiego,
Leona Sapiehy, Henryka
Kamieńskiego,
Jana Alcyato –
przedstawia międzynarodowe
reperkusje powstania
listopadowego –
wyjaśnia, dlaczego partyzantka Zaliwskiego
miała niewielkie szanse powodzenia. |
–
ocenia skuteczność pracy organicznej w staraniach o zachowanie
polskości. |
6. Wiosna
Ludów i odwilż posewastopolska |
–
Wiosna Ludów w zaborze pruskim –
powstanie wielkopolskie
1848 r. –
działalność Polaków
w Królestwie
Pruskim,
na Śląsku i Pomorzu po 1848 r. –
Wiosna Ludów w zaborze austriackim –
skutki Wiosny Ludów w Galicji –
początki ukraińskiego
ruchu narodowego –
Polacy podczas europejskiej Wiosny Ludów –
odwilż posewastopolska w Królestwie
Polskim |
– zna daty: zakończenia uwłaszczenia chłopów w Królestwie Pruskim
(1850 r.), zniesienia pańszczyzny w Galicji (1848
r.), początku
odwilży posewastopolskiej w Królestwie Polskim
(1856 r.) –
opisuje przejawy odwilży posewastopolskiej w Królestwie
Polskim. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: serwituty, asymilacja – zna daty: powołania
Komitetu Narodowego w Poznaniu (1848
r.), kapitulacji Krakowa (IV 1848 r.) –
identyfikuje postacie:
Ludwika Mierosławskiego, Wilhelma
I, Józefa Bema, Aleksandra II –
omawia przebieg i skutki Wiosny Ludów
w zaborze pruskim –
omawia przebieg Wiosny Ludów z zaborze austriackim –
przedstawia skutki Wiosny Ludów w Galicji. |
– zna daty:
ugody w Jarosławcu (IV 1848 r.), powstania wielkopolskiego
(1848 r.), bitwy pod Miłosławiem (IV 1848 r.), założenia Ligi Polskiej (1848
r.) –
identyfikuje postacie:
Karla Wilhelma
von Willisena, Franciszka Stadiona, Franciszka Józefa I, Agenora Gołuchowskiego,
Henryka Dembińskiego,
Andrzeja
Zamoyskiego,
Leopolda
Kronenberga –
wyjaśnia, czym różniło się powstanie
wielkopolskie
od poprzednich zrywów narodowych – przedstawia działalność
Polaków w zaborze pruskim po Wiośnie Ludów –
wyjaśnia, dlaczego wydarzenia Wiosny
Ludów nie objęły
Królestwa Polskiego –
przedstawia udział Polaków w europejskiej Wiośnie Ludów –
charakteryzuje proces asymilacji Żydów w Królestwie Polskim. |
– zna daty: powstania Towarzystwa Przyjaciół
Nauk (1857 r.), powołania Komitetu Narodowego i
Gwardii Narodowej w Krakowie (1848 r.), powstania Rady Narodowej we Lwowie (1848
r.), zawiązania się
Głównej Rady Ruskiej we Lwowie
(V 1848 r.) –
identyfikuje postacie:
Floriana Ceynowy, Gustawa Potworowskiego, Leona Przyłuskiego,
Józefa
Lompy, Emanuela
Smolki, Gustawa Gizewiusza, Wiktora Heltmana, Hryhoryja Jachymowycza, Franciszka
Smolki, Wacława Zaleskiego, Wilhelma von Hammersteina, Aleksandra
Bacha, Wojciecha Chrzanowskiego –
wyjaśnia, dlaczego niepowodzenia Wiosny
Ludów zamknęło
epokę zrywów
narodowych w zaborze pruskim –
wyjaśnia, w jaki sposób była podtrzymywana
świadomość narodowa
wśród Polaków żyjących na Pomorzu i Śląsku –
omawia proces kształtowania się świadomości narodowej
wśród Ukraińców. |
–
ocenia skuteczność działań gospodarczych
i oświatowych w okresie odwilży posewastopolskiej dla
sprawy polskiej. |
7. Powstanie
styczniowe |
–
demonstracje patriotyczne i „polskie
czasy” –
próba kompromisu
i przygotowania do powstania –
wybuch powstania
styczniowego –
przebieg walk powstańczych –
sprawa polska na arenie międzynarodowej –
bilans zmagań powstańczych –
powstanie styczniowe
na ziemiach
zabranych |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: „biali”, „czerwoni”,
branka – zna daty: przeprowadzenia
branki (14/15 I 1863 r.), wybuchu powstania
styczniowego (22/23 I 1863 r.), ukazu carskiego o uwłaszczeniu chłopów (III
1864 r.) –
identyfikuje postacie:
Aleksandra Wielopolskiego, Romualda Traugutta –
przedstawia bezpośrednie
przyczyny
wybuchu powstania styczniowego
–
omawia bilans zmagań powstania styczniowego. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: rewolucja moralna,
tajne państwo
polskie, partia powstańcza – zna daty: utworzenia
Dyrekcji Krajowej „białych” (XII 1861 r.), ogłoszenia
dekretów o reformie szkolnictwa, oczynszowaniu
chłopów i równouprawnieniu
Żydów (1862 r.), powołania Komitetu
Centralnego Narodowego
(1862 r.), ogłoszenia Manifestu
Tymczasowego Rządu Narodowego
(22 I 1863 r.), przejęcia
dyktatury przez R. Traugutta (X 1863 r.) –
identyfikuje postacie: Ludwika Mierosławskiego, Mariana Langiewicza,
Aleksandra
II, Ottona
von Bismarcka
–
opisuje wybuch powstania styczniowego
oraz kształtowanie się władz powstańczych –
omawia cechy charakterystyczne
walk powstańczych – przedstawia najważniejsze pośrednie i bezpośrednie przyczyny wybuchu powstania styczniowego. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: millenerzy,
żuawi śmierci – zna daty: powstania Towarzystwa Rolniczego
(1858 r.), demonstracji w Warszawie (II 1861 r.), rozwiązania Delegacji
Miejskiej i Towarzystwa Rolniczego
(1861 r.), wprowadzenia żałoby
narodowej i stanu oblężenia w Królestwie Polskim (1861
r.), objęcia dyktatury
przez L. Mierosławskiego (II 1863 r.), objęcia dyktatury
przez M. Langiewicza (III
1863 r.), bitwy pod Małogoszczem (III 1863 r.),
bitew pod Chrobrzem i Grochowiskami
(III 1863), konwencji Alvenslebena (II 1863 r.) –
identyfikuje postacie:
Edwarda Jürgensa, Zygmunta Sierakowskiego, Michaiła
Gorczakowa, Leopolda
Kronenberga,
Jarosława
Dąbrowskiego,
Fiodora
Berga, Stanisława
Brzóski, Piusa IX, Michaiła Murawjowa –
wskazuje na mapie tereny najważniejszych starć
podczas powstania
styczniowego –
omawia postawy Polaków wobec zaborców
po powstaniu
listopadowym –
przedstawia okoliczności
narastania
nastrojów
powstańczych
w Królestwie Polskim –
wyjaśnia, jakie znaczenie miała żałoba
narodowa ogłoszona w 1861 r. –
przedstawia zmiany we władzach powstania
styczniowego
i ich skutki polityczne i militarne –
omawia sprawę polską na arenie międzynarodowej w czasie powstania styczniowego. |
– zna daty: powołania
rządu K. Majewskiego (V 1863 r.), bitwy pod Opatowem (II 1864 r.), powstania zabajkalskiego
(1866 r.) –
identyfikuje postacie:
Ignacego Chmieleńskiego, Karola Majewskiego, Józefa Hauke-Bosaka, Aleksandra
Waszkowskiego –
wyjaśnia, dlaczego władzom powstańczym
zależało,
aby powstanie
objęło swoim zasięgiem ziemie zabrane –
wskazuje różnice w programach politycznych
środowisk
patriotycznych
w przededniu powstania
styczniowego –
omawia relacje między „białymi” i „czerwonymi” w przededniu powstania –
charakteryzuje i porównuje siły wałczące
obu stron. |
– ocenia, które z powstań narodowych – listopadowe czy styczniowe – miało większe szanse powodzenia. |
ŚWIAT W LATACH 1860–1914 |
||||||
1. Stany Zjednoczone w
drugiej połowie XIX wieku |
–
dualizm społeczno-ekonomiczny
Stanów
Zjednoczonych –
problem niewolnictwa –
wybuch wojny domowej –
wojna secesyjna –
skutki wojny secesyjnej –
USA w drugiej połowie XIX wieku |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: secesja, Unia,
Konfederacja, wojna totalna, izolacjonizm – zna daty:
wojny secesyjnej (1861–1865 r.) –
identyfikuje postać Abrahama Lincolna –
omawia różnice w podejściu do koncepcji
ustrojowej między Północą a Południem –
wyjaśnia, dlaczego wojnę secesyjną można uznać za wojnę totalną. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: abolicjonizm, eksterminacja – zna daty:
wybrania Abrahama Lincolna na prezydenta (1860 r.), ogłoszenia secesji przez Karolinę
Południową (XII 1860 r.), ataku na Fort Sumter (12
IV 1861 r.), ogłoszenia Proklamacji emancypacyjnej (IX 1862 r.),
zniesienia niewolnictwa (1863 r.), bitwy pod Gettysburgiem (1-3 VII 1863
r.), zabójstwa prezydenta Lincolna (14 IV 1865 r.) –
identyfikuje postacie:
Roberta F. Lee, Ulyssesa S. Granta –
przedstawia różnice
w rozwoju gospodarczym i społecznym
USA –
omawia skutki wojny secesyjnej –
wymienia czynniki umożliwiające stały wzrost wartości produkcji
gospodarczej
USA. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: osadnictwo
farmerskie,
plantacja, jankesi, Ku-Klux-Klan – zna daty: powstania Johna
Browna (1859 r.), I bitwy nad Bull Run (VII 1861 r.),
bitwy nad Antietam (IX 1862 r.), zdobycia Nowego
Orleanu (V 1862 r.), uchwalenia Ustawy
o osadnictwie (V 1862 r.), podpisania aktu bezwarunkowej kapitulacji w Appomattox (9 IV 1865 r.) –
identyfikuje postacie:
Johna Browna, Jeffersona Davisa, Williama T. Shermana –
wyjaśnia, na czym polegał dualizm w rozwoju społeczno-ekonomicznym Stanów
Zjednoczonych –
charakteryzuje problem niewolnictwa
w USA przed wybuchem wojny secesyjnej –
przedstawia okoliczności
wybuchu
wojny secesyjnej –
omawia przebieg działań zbrojnych w czasie wojny secesyjnej –
przedstawia rozwój
gospodarczy USA po wojnie secesyjnej. |
– zna daty: kompromisu Missouri (1820
r.), sprawy Dreda Scotta (1847 r.), bitew pod Fredericksburgiem
i Chancellorsville (1862 r.), zdobycia Vicksburga (1863 r.) –
identyfikuje postacie:
Dreda Scotta, Philipa Sheridana –
porównuje armie stron walczących w wojnie secesyjnej –
przedstawia wpływ wybitnych dowódców
wojskowych
na losy wojny secesyjnej –
wymienia czynniki, które zadecydowały o porażce wojsk Konfederacji w starciu
z Unią. |
–
ocenia sposób rozwiązania problemu niewolnictwa
w czasie
wojny secesyjnej
i jego społeczne skutki. |
2.
Zjednoczenie Włoch |
–
różne koncepcje zjednoczenia Włoch –
polityka Camillo Cavoura wobec Francji –
polityka zagraniczna
II Cesarstwa
Francuskiego –
wojna z Austrią –
zjednoczenie kraju –
powstanie Królestwa
Włoch |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: Czerwony Krzyż – zna daty: „wyprawy
tysiąca” (V 1860 r.), wojny z Austrią (1866 r.), zjednoczenia Włoch (1871 r.) –
identyfikuje postacie:
Giuseppe Garibaldiego,
Wiktora
Emanuela II, Camillo Cavoura –
wymienia etapy jednoczenia Włoch. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: risorgimento,
„wyprawa
tysiąca” – zna daty:
bitew pod Magentą i Solferino (VI
1859 r. ), powstania Czerwonego Krzyża
(1863 r.), bitwy pod Custozzą (VI 1866 r.) –
identyfikuje postacie:
Giuseppe Mazziniego,
Napoleona
III –
przedstawia okoliczności powstania Czerwonego Krzyża –
opisuje etapy jednoczenia
Włoch –
wymienia główne wydarzenia polityczne
w Europie,
które wpłynęły
na zjednoczenie
Włoch. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: „czerwone koszule” – zna daty:
rozejmu w Villafranca di Verona (1859
r.), plebiscytu w środkowych Włoszech (1860
r.), zajęcia Królestwa Obojga Sycylii przez Garibaldiego (X 1860), koronacji
Wiktora Emanuela II na króla Włoch (III 1861 r.), pokoju w Wiedniu (1866 r.),
przyłączenia Rzymu do Królestwa Włoch (1870 r.) –
identyfikuje postacie:
Jeana-Henri’ego Dunanta,
Franciszka Józefa I, Piusa IX –
wskazuje na mapie etapy jednoczenia Włoch –
przedstawia różne koncepcje jednoczenia
Włoch –
opisuje stosunki Królestwa Sardynii z Francją i ich wpływ na proces jednoczenia
Włoch –
przedstawia przebieg
i skutki wojny Królestwa Sardynii z Austrią –
wyjaśnia, dlaczego Pius IX ogłosił się „więźniem Watykanu” –
omawia politykę Włoch po zjednoczeniu. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: bersalierzy – zna daty:
zamachu terrorystycznego na Napoleona III (1858 r.), układu francuski-sardyńskiego
w Plombières-les-Bains (1858 r.),
interwencji francuskiej w Meksyku
(1861-1863 r.), ultimatum austriackiego wobec Królestwa Sardynii (1859 r.) –
charakteryzuje politykę zagraniczną Francji za czasów II Cesarstwa i jej skutki –
omawia różnice w rozwoju gospodarczym
Włoch. |
–
przedstawia i ocenia
sytuację Państwa
Kościelnego w kontekście powstania
Królestwa Włoch. |
3. Zjednoczenie
Niemiec i powstanie Austro-Węgier |
–
koncepcje zjednoczenia Niemiec –
wojny z Danią i Austrią –
wojna francusko-pruska –
powstanie II Rzeszy –
powstanie dualistycznej
monarchii
austro-węgierskiej |
– zna daty: wojny
prusko-duńskiej (1864 r.), wojny prusko-austriackiej (1866 r.), wojny
francusko-pruskiej (1870-1871 r.), proklamowania II Rzeszy Niemieckiej (18 I
1871 r.) –
identyfikuje postać:
Ottona von Bismarcka –
przedstawia rolę Prus w jednoczeniu państw niemieckich –
wyjaśnia, jakie znaczenie dla Europy miało powstanie cesarstwa niemieckiego. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: Związek Północnoniemiecki,
„żelazny kanclerz” – zna daty: objęcia
stanowiska premiera rządu pruskiego
przez O. von Bismarcka (1862 r.), bitwy pod Sadową
(VII 1866 r.), utworzenia Związku Pónocnoniemieckiego (1867 r.),
bitwy pod Sedanem (IX 1870 r.), zdobycia Metzu (X 1870 r.), pokoju we Frankfurcie
nad Menem
(V 1871 r.), powstania dualistycznej monarchii
austro-węgierskiej (1867 r.) –
identyfikuje postacie: Wilhelma I Hohenzollerna,
Franciszka Józefa I, Napoleona III –
charakteryzuje politykę Ottona von Bismarcka –
wyjaśnia, na czym polegał pruski militaryzm –
przedstawia okoliczności
proklamowania
II Rzeszy Niemieckiej. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: depesza emska – zna daty: układu
prusko-francuskiego (1865 r.), sojuszu prusko-sardyńskiego (1866 r.), pokoju
w Pradze (VIII 1866 r.), nadania
konstytucji części austriackiej monarchii habsburskiej
(1867 r.) –
identyfikuje postacie:
Helmutha von Moltke, Agenora Romualda Gołuchowskiego –
wskazuje na mapie etapy jednoczenia Niemiec –
omawia koncepcje jednoczenia Niemiec –
przedstawia przyczyny,
przebieg i skutki wojny prusko-duńskiej –
przedstawia przyczyny,
przebieg i skutki wojny prusko-austriackiej –
omawia przyczyny, przebieg i skutki wojny francusko-pruskiej –
przedstawia przyczyny
i skutki powstania dualistycznej
monarchii
austrowęgierskiej. |
– zna daty: podpisania
rozejmu w wojnie francusko-pruskiej (I 1871 r.), ery Bacha (1849–1859 r.), dyplomu
październikowego (1860 r.), patentu ludowego (1861 r.) –
identyfikuje postacie:
Leopolda Hohenzollerna, Aleksandra von Bacha,
Gyuly Andrássy’ego –
wyjaśnia, na czym polegała przewaga armii pruskiej nad wojskami innych krajów
europejskich –
omawia strukturę narodowościową Austro-Węgier. |
–
ocenia politykę O. von Bismarcka i jego wpływ na stosunki międzynarodowe. |
4. Kolonializm |
–
nowa fala kolonializmu –
kolonizacja Afryki –
konflikty kolonialne
w Afryce –
posiadłości europejskie
w Azji –
potęga imperium brytyjskiego –
walki o wpływy w Chinach –
światowe szlaki handlowe |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: kolonializm, Pax Britannica – zna czas dominacji
Pax Britannica
(1856–1914 r.) –
identyfikuje postać Wiktorii I –
omawia przyczyny ekspansji kolonialnej mocarstw europejskich
w XIX w. –
wyjaśnia, dlaczego Wielką Brytanię nazywano „imperium, nad którym nie zachodzi
słońce”. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: dominium – zna daty: powstania
sipajów (1857–1859 r.), I wojny opiumowej (1839–1842 r.), powstania tajpingów (1851–1864 r.), II wojny opiumowej (1856-1860
r.), budowy Kanału Sueskiego
(1859–1869 r.) –
identyfikuje postacie:
Cecila Johna Rhodesa, Ferdinanda de Lessepsa – wymienia przyczyny
kolonizacji Afryki –
omawia walkę państw europejskich o wpływy w Chinach –
wyjaśnia, jakie znaczenie miała budowa
kanałów łączących morza i oceany. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: mahdi, Burowie – zna daty: przekształcenia
Egiptu w
protektorat brytyjski (1882 r.), rozpoczęcia podboju Algierii przez Francję
(1830 r.), zajęcia Tunezji przez Francuzów
(1881 r.), powstania Mahdiego w Sudanie (1881–1898 r.), traktatu w
Nankinie (1842 r.), budowy Kanału Kilońskiego (1887–1895 r.), budowy Kanału Panamskiego
(1881–1914 r.), uzyskania statusu dominium przez Kanadę (1867 r.) i Australię (1901 r.) –
identyfikuje postacie:
Henry’ego Mortona Stanleya,
Davida Livingstone’a, Muhammada
Ahmada (Mahdiego) –
wskazuje na mapie posiadłości kolonialne
państw europejskich w XIX w. –
omawia proces kolonizacji Afryki –
przedstawia proces
kolonizacji Azji –
opisuje strategię, jaka przyświecała Brytyjczykom przy zajmowaniu kolejnych
kolonii –
wymienia przyczyny
wybuchu w Indiach powstania przeciwko Brytyjczykom
w 1857 r. –
opisuje etapy powstawania
brytyjskiego
imperium
kolonialnego. |
– zna daty:
bitwy pod Aduą (1896 r.), bitwy pod Isandlwaną
(1878 r.), rozwiązania Kompanii Wschodnioindyjskiej (1858 r.) –
przedstawia przykłady
walki mieszkańców Afryki z Europejskimi kolonizatorami –
tłumaczy, dlaczego niektóre zamorskie kraje takie jak Kanada
i Australia uzyskały status dominium –
wyjaśnia, dlaczego Brytyjczycy nie chcieli pogodzić się z istnieniem niezależnych
republik
burskich –
uzasadnia, dlaczego
działania europejskich mocarstw
w Azji różniły się od ich postępowania w koloniach afrykańskich. |
–
ocenia politykę kolonialna Wielkiej Brytanii. |
5. Nowy
podział polityczny
świata |
–
Europa pod koniec XIX w. –
wojna rosyjsko-turecka –
kongres berliński –
Stany Zjednoczone na przełomie wieków –
Japonia – mocarstwo
azjatyckie –
wojny burskie –
wojna rosyjsko-japońska |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: militaryzm,
polityka otwartych drzwi – zna daty:
kongresu berlińskiego (VI–VII 1878 r.), wojny rosyjsko-japońskiej
(1904–1905 r.) –
identyfikuje postacie:
Wiktorii I, Mikołaja II –
przedstawia polityczną
rolę państw
europejskich pod koniec XIX w. –
wymienia konsekwencje
rywalizacji
mocarstw na Dalekim Wschodzie. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: „sojusz trzech
cesarzy”, szogun,
epoka Meiji, obóz koncentracyjny – zna daty:
„sojuszu trzech cesarzy” (1873 r.), epoki Meiji
(1868–1912 r.), I wojny burskiej (1880–1881 r.), II wojny burskiej (1899–1902
r.), powstania
bokserów w Chinach (1899–1901 r.) –
identyfikuje postacie:
Aleksandra II, Ottona von Bismarcka,
Mutsuhito,
Cecila Johna Rhodesa –
wskazuje na mapie kierunki ekspansji Japonii –
omawia przyczyny i skutki modernizacji Japonii w II połowie XIX w. –
przedstawia przyczyny
i skutki wojen burskich –
omawia przyczyny i skutki powstania bokserów w Chinach –
przedstawia przyczyny
i skutki wojny rosyjsko-japońskiej. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: dyplomacja dolarowa – zna daty: wojny
rosyjsko-tureckiej (1877–1878 r.), pokoju w San Stefano (III
1878 r.), uzupełnienia doktryny Monroe’a (1904 r.), powstania Związku Afryki Południowej
(1910 r.), bitwy pod Mukdenem (II–III
1905 r.), bitwy pod Cuszimą (V 1905 r.), traktatu pokojowego w Portsmouth (IX
1905 r.), aneksji Korei przez
Japonię (1910 r.) –
identyfikuje postacie:
Benjamina Disraeliego, Theodora
Roosevelta,
Paula Krugera –
wskazuje na mapie tereny będące strefą wpływów brytyjskich na Dalekim Wschodzie –
omawia politykę zagraniczna Stanów Zjednoczonych w II połowie XIX w. –
wyjaśnia, na czym polegała polityka dolarowa USA –
wyjaśnia, jakie były skutki przełamania przez Amerykanów izolacji Japonii –
przedstawia przebieg wojny rosyjsko-japońskiej –
charakteryzuje politykę nowych mocarstw światowych
– Stanów
Zjednoczonych i
Japonii. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: nawalizm – zna daty: antytureckiego
powstania w Hercegowinie
(1875 r.), Bułgarii, Serbii i Czarnogórze (1876 r.), tajnej konwencji Rosji i
Austro-Węgier (1877 r.),oblężenia Plewny (1878 r.),
bitwy pod Płowdiwem (I 1878 r.), wojny amerykańsko-hiszpańskiej
(1898 r.), konferencji pokojowej w
Paryżu (1898 r.), sojuszu brytyjsko-japońskiego (1902 r.), zdobycia Port
Artur (I 1905 r.) –
identyfikuje postać Alfreda Thayera Mahana –
omawia przyczyny, przebieg i skutki wojny rosyjsko-tureckiej w latach 1877–1878
r. –
wyjaśnia, czym różniły się decyzje kongresu berlińskiego
od tych, które zapadły w 1815 r. w Wiedniu –
wyjaśnia, jaki wpływ na politykę międzynarodową miał konflikt między Koroną
Brytyjską a Burami w Afryce. |
–
ocenia wpływ kongresu
berlińskiego
na ład międzynarodowy –
ocenia politykę Brytyjczyków wobec Burów. |
6. Epoka węgla
i stali |
–
przemiany w rolnictwie –
rozwój nauk przyrodniczych –
rozwój przemysłu –
zmiany w transporcie
i komunikacji –
era elektryczności –
rozwój telekomunikacji –
stare i nowe potęgi
gospodarcze –
migracje |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: płodozmian,
asymilacja – zna daty: ogłoszenia
teorii doboru naturalnego i ewolucyjnej genezy gatunków (1859 r.), skonstruowania
telefonu (1876
r.), udoskonalenia żarówki (1880
r.) –
identyfikuje postacie:
Charlesa Darwina,
Marii Skłodowskiej-Curie,
Thomasa Edisona, Grahama Bella, Alfreda Nobla –
wyjaśnia, jakie znaczenie miała teoria
ewolucji ogłoszona
przez Ch. Darwina –
wyjaśnia, dlaczego wiek XIX określa się mianem „wieku węgla
i stali”. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: melioracja,
teoria ewolucji – zna daty: skonstruowania
lampy naftowej (1853 r.), opracowania
układu okresowego pierwiastków
(1869 r.), skonstruowania turbiny parowej (1884 r.), wynalezienia czterosuwowego
silnika spalinowego (1876 r.), pierwszego udanego lotu samolotem (1903 r.),
ustanowienia Nagrody Nobla
(1901 r.) –
identyfikuje postacie:
Dymitra Mendelejewa, Ignacego Łukasiewicz, Gottlieba Daimlera, Karla Benza, Rudolfa Diesla, Wilbura i Orville’a Wrightów, Guglielma Marconiego – przedstawia założenia
teorii ewolucji
Ch. Darwina –
wymienia cechy charakterystyczne ery elektryczności –
wyjaśnia, jakie znaczenie miał rozwój
telekomunikacji –
wymienia państwa,
które pełniły
rolę potęg gospodarczych w II połowie XIX w. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: melting pot – zna daty:
odkrycia promieniotwórczości (1896 r.), odkrycia polonu i radu (1898 r.),
uruchomienia pierwszej elektrowni miejskiej w Nowym Jorku (1882 r.), opatentowania radiostacji
(1896 r.), pierwszej publicznej transmisji radiowej (1909 r.), opatentowania dynamitu (1867
r.) –
identyfikuje postacie:
Karola Olszewskiego,
Zygmunta
Wróblewskiego,
Johna Daltona, Georga Ohma, Michaela Faradaya, Antoine'a
Henriego Becquerela, Wernera von Siemensa –
wskazuje na mapie główne kierunki migracji
Europejczyków na
przełomie XIX i XX w. –
omawia przemiany w rolnictwie w II połowie XIX w. –
wymienia najważniejsze wynalazki w dziedzinie chemii, fizyki i nauk biologicznych –
przedstawia przyczyny
coraz większej popularności
nowych
środków transportu na początku
XX w. –
omawia zmiany w transporcie i komunikacji –
charakteryzuje zjawisko migracji w II połowie XIX w. |
– zna daty:
odkrycia J. Daltona (1808 r.), teorii elektromagnetyzmu
(1820 r.), odkrycia praw oporu elektrycznego
(1826 r.), wynalezienia aluminium (1827 r.) –
identyfikuje postacie:
Jönsa Jacoba Berzeliusa, Humphry’a Davy’ego, Pierre’a Curie, Hansa Christiana Orsteda,
Rudolfa Virchowa, Charlesa
Parsonsa, Étienne’a Lenoira, Nikolausa Otto –
przedstawia przyczyny
nierównomiernego
rozwoju rolnictwa w II połowie XIX w. –
omawia przemiany w dziedzinie produkcji
stali i surówki
żelaza –
omawia przemiany w przemyśle chemicznym. |
–
ocenia wpływ przemian cywilizacyjnych
XIX w. na standard życia społeczeństwa europejskiego. |
7. Przemiany ustrojowe
i nowe ideologie |
–
upowszechnienie się systemów demokratycznych –
rozwój partii politycznych
i podział
ideologiczny
systemów
partyjnych
–
anarchiści i syndykaliści –
I Międzynarodówka –
Komuna Paryska –
socjaldemokracja i komunizm –
chrześcijańska demokracja –
nacjonalizm –
syjonizm |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: demokratyzacja,
partia polityczna, komunizm, pluralizm,
nacjonalizacja,
nacjonalizm,
antysemityzm –
identyfikuje postać Karola Marksa –
wyjaśnia, na czym polegała demokratyzacja
życia
politycznego –
przedstawia okoliczności
narodzin
i skutki nacjonalizmu. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: anarchizm,
proletariusze,
laicyzacja,
socjaldemokracja,
bolszewicy, społeczna
nauka Kościoła, chadecja, syjonizm, szowinizm – zna daty: wprowadzenia
powszechnego
prawa
dla mężczyzn we Francji (1848 r.), uzyskania praw wyborczych
przez kobiety w Nowej Zelandii (1893 r.), Komuny Paryskiej (III–V 1871 r.),
utworzenia II Międzynarodówki
(1889 r.), ogłoszenia encykliki Rerum novarum przez Leona
XIII (1891 r.) –
identyfikuje postacie:
Michaiła Bakunina, Piotra
Kropotkina, Eduarda Bernsteina, Leona XIII, –
omawia kierunki rozwoju partii politycznych
w Europie –
wyjaśnia, jakie możliwości dawało robotnikom powstanie
partii socjalistycznych –
przedstawia narodziny
i założenia programowe chrześcijańskiej
demokracji –
przedstawia okoliczności
wybuchu
i skutki Komuny Paryskiej. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: wigowie, torysi,
syndykalizm, komunardzi, rewizjonizm,
reformizm,
mienszewicy – zna daty: założenia
I Międzynarodówki
(1864 r.), szturmu wersalczyków na Paryż (V 1871 r.), I Światowego Kongresu
Syjonistycznego
(1897 r.) –
identyfikuje postacie: Georgesa Sorela, Jeana Blanca, Louisa Blanqui, Pierre’a Proudhona, Jarosława Dąbrowskiego, Walerego Wróblewskiego, Theodora Herzla –
przedstawia systemy
wyborcze w państwach europejskich –
opisuje system partyjny Wielkiej Brytanii –
przedstawia założenia
programowe
anarchistów,
syndykalistów,
socjalistów
i socjaldemokratów –
omawia okoliczności zwołania I i II Międzynarodówki –
przedstawia przebieg
Komuny Paryskiej –
omawia przyczyny i skutki rozłamu w ruchu socjalistycznym
w II połowie XIX w. –
omawia przyczyny powstania ruchu syjonistycznego. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: darwinizm społeczny – zna daty: powstania
Partii Pracy (1900 r.), powołania
Komitetu Centralnego Gwardii Narodowej (III 1871 r.), wyborów do Komuny
Paryża (III 1871 r.) –
identyfikuje postacie:
Fernanda Pelloutiera, Louisa
Adolphe,a Thiersa, Floriana Trawińskiego, Karla Kautsky‘ego, Alexandre’a Milleranda, Lwa Martowa –
wyjaśnia, dlaczego działania anarchistów
cieszyły się uznaniem rewolucjonistów –
tłumaczy, dlaczego Polacy chętnie wstępowali w szeregi
rewolucjonistów –
wyjaśnia, dlaczego Leona XIII nazywano „papieżem robotników”. |
–
ocenia wpływ nowych
ruchów i partii politycznych na proces demokratyzacji
państw
europejskich. |
8. Piękna
epoka |
–
rozwój cywilizacyjny
i zmiany w życiu codziennym –
zmiany w miastach –
rozwój medycyny i higieny –
emancypacja kobiet –
upowszechnienie oświaty –
rozwój czytelnictwa
i literatury –
malarstwo i architektura
przełomu
wieków –
kultura masowa i upowszechnienie sportu |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: emancypacja,
realizm,
naturalizm, impresjonizm, symbolizm,
secesja, kultura masowa – identyfikuje
postacie: Ludwika Pasteura, Wilhelma Röntgena,
Fryderyka Nietzschego, Honoré de Balzaca, Aleksandra Dumasa, Juliusza Verne’a, Claude’a Moneta, Vincenta van Gogha –
wymienia zmiany wprowadzane w miastach na przełomie
XIX i XX w., które wpłynęły na poprawę życia ich
mieszkańców –
przedstawia cechy charakterystyczne kultury masowej –
omawia znaczenie oświaty i nauki dla postępu cywilizacyjnego. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: sufrażystki,
eklektyzm – zna daty: wynalezienia
lampy rentgenowskiej
(1895 r.), skonstruowania
kinematografu
(1895 r.) – identyfikuje
postacie: Florence Nightingale, Lwa Tołstoja, Auguste’a Comte’a, Gustave’a Eiffella, Auguste’a i Louisa Lumière –
omawia przemiany w życiu codziennym społeczeństwa w II połowie XIX w. –
wyjaśnia, jakie znaczenie miało wprowadzenie pod koniec XIX w. powszechnej
edukacji –
omawia rolę kina i sportu w upowszechnieniu
kultury masowej –
przedstawia główne
postulaty ruchu emancypacyjnego
na przełomie XIX i XX w. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: mikrobiologia,
antyseptyka,
postimpresjonizm, akademizm, historyzm – zna daty: wybudowania
wieży Eifla (1889 r.), pierwszej nowożytnej olimpiady w Atenach
(1896 r.) – identyfikuje
postacie: Charlesa Dickensa, Rudyarda Kiplinga, Josepha Conrada, Herberta Georga Wellsa, Marka Twaina, Jacka Londona, Fiodora Dostojewskiego,
Antona Czechowa, Henriego Bergsona, Arthura Schopenhauera, Gustave’a Flauberta, Émile’a
Zoli, Marcela Prousta, Pierre’a-Auguste’a Renoira, Edgara Degasa, Paula Cézanne’a,
Paula Gauguina, Antonia Gaudi, Pierre’a de Coubertina –
przedstawia rozwój
medycyny i higieny –
omawia przyczyny narodzin ruchu emancypacyjnego i jego skutki –
przedstawia kierunki
w rozwoju filozofii
schyłku XIX w. –
wymienia kierunki w rozwoju malarstwa
europejskiego
końca XIX w. –
omawia cechy charakterystyczne
malarstwa i architektury
II połowy
XIX i początków
XX w. –
opisuje przyczyny i charakter zmian w trybie życia mieszkańców
wielkich
miast. |
– identyfikuje
postacie: Ignaza Semmelweisa, Josepha Listera, Paula Bergera, Paula Ehrlicha, Paula Verlaine’a, Arthura Rimbauda, Gustave’a Courbeta, Jeana-Françoisa Milleta, Gustave’a Moreau, Arnolda Böcklina, Gustava Klimta –
przedstawia przykłady
dzieł literackich,
które weszły do kanonu literatury światowej II połowy XIX w. –
przedstawia okoliczności
odrodzenia
się idei igrzysk olimpijskich –
charakteryzuje główne prądy umysłowe
II połowy XIX i początku XX w. |
–
ocenia wpływ rozwoju
medycyny i higieny na poprawę jakości i długości życia –
ocenia siłę oddziaływania
popkultury
i sportu masowego na życie społeczeństw. |
ZIEMIE POLSKIE W LATACH 1864–1914 |
||||||
1. Ziemie polskie po powstaniu styczniowym |
–
represje po upadku powstania styczniowego –
prześladowania Kościoła katolickiego
i unickiego –
Kulturkampf w zaborze pruskim –
Germanizacja –
Hakata i ustawa kagańcowa –
autonomia galicyjska –
system polityczny Galicji w dobie autonomii
|
– wyjaśnia
znaczenie terminu: Kulturkampf – zna daty:
wprowadzenia j. rosyjskiego jako obowiązkowego w szkołach (1869 r.),
ogłoszenia Kulturkampfu (1871 r.),
buntu dzieci we Wrześni (1901 r.), nadania autonomii Galicji (1867–1869 r.) –
przedstawia cechy charakterystyczne polityki rusyfikacji –
przedstawia cechy charakterystyczne polityki germanizacji. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: „noc apuchtinowska”, rugi pruskie – zna daty: wprowadzenia
j. rosyjskiego jako urzędowego w Królestwie
Polskim (1865), „nocy apuchtinowskiej” (1879–1897
r.), powstania Hakaty
(1894 r.), uchwalenia
tzw. ustawy kagańcowej (1908 r.), noweli osadniczej (1904 r.) –
identyfikuje postacie:
Fiodora Berga, Aleksandra Apuchtina, Mieczysława
Ledóchowskiego,
Wilhelma I Hohenzollerna,
Michała
Drzymały, Agenora Romualda Gołuchowskiego –
omawia represje po powstaniu styczniowym
w Królestwie
Polskim –
charakteryzuje postawy Polaków wobec rusyfikacji i germanizacji –
wyjaśnia, na czym polegała polityka Kulturkampfu –
opisuje zakres swobód politycznych i narodowych w Galicji
w dobie autonomii. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: generał-gubernator,
tajne komplety – zna daty: powołania
Komitetu Urządzającego (1864 r.), reformy administracyjnej
w Królestwie Polskim (1866 r.), zebrania się Sejmu Krajowego w Galicji (1861
r.) – identyfikuje postacie: Ferdinanda von Hansemanna, Hermanna Kennemanna, Heinricha von Tiedemanna –
wyjaśnia, dlaczego władze carskie prześladowały
Kościół
katolicki na ziemiach polskich –
omawia rolę Kościoła
w walce z zaborcami –
opisuje politykę zaborców w zaborze pruskim po powstaniu
styczniowym –
omawia działalność
Hakaty –
wyjaśnia, dlaczego władze niemieckie utrudniały Polakom stawianie nowych
budynków w gospodarstwach
rolnych –
przedstawia okoliczności
nadania Galicji Autonomii –
opisuje system polityczny Galicji w dobie autonomii. |
–
wyjaśnia, w jakim celu Hakata podsycała
w społeczeństwie
niemieckim
antypolskie
uprzedzenia –
porównuje sytuację
polskiej ludności w Galicji od lat 60. XIX w. z położeniem
Polaków w pozostałych dwóch zaborach. |
–
ocenia postawy Polaków wobec polityki
zaborców po
powstaniu styczniowym –
ocenia rolę Kościoła w walce z zaborcami –
ocenia skuteczność polityki Kulturkampfu
w walce z katolicyzmem
i polskością. |
2. Przemiany społeczne i gospodarcze na
ziemiach polskich |
–
pozytywizm –
pozytywizm warszawski –
rozwój przemysłu na ziemiach polskich –
przemiany na wsi –
sytuacja Polaków w poszczególnych zaborach |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: pozytywizm,
praca organiczna, praca u podstaw – zna daty:
reform uwłaszczeniowych w zaborze pruskim (1823 r.), uwłaszczenia chłopów w
zaborze austriackim (1848 r.) i rosyjskim (1864 r.) –
identyfikuje postać Bolesława Prusa –
omawia wpływ literatury pozytywistycznej
na budowanie nowego społeczeństwa polskiego –
wyjaśnia, jaki wpływ na rozwój przemysłu miało uwłaszczenie chłopów –
przedstawia społeczne
skutki przemian gospodarczych. |
– zna datę zorganizowania
Uniwersytetu Latającego
(1882 r.) –
identyfikuje postacie:
Piotra Wawrzyniaka, Aleksandra
Świętochowskiego –
przedstawia działania
polskich pozytywistów i organiczników
w zaborze pruskim, rosyjskim i austriackim –
omawia przemiany na wsi polskiej w XIX w. –
charakteryzuje położenie społeczeństwa
polskiego
pod zaborami –
przedstawia przyczyny
emigracji Polaków
w II połowie XIX i na początku XX w. –
charakteryzuje główne założenia programu polskich pozytywistów. |
– zna daty: powstania
Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie
(1875 r.), powołanie tzw. kas Stefczyka (1890 r.) –
identyfikuje postacie:
Dezyderego
Chłapowskiego,
Franciszka Stefczyka –
wskazuje na mapie obszary rozwoju przemysłu włókienniczego, górnictwa i rafinerii
ropy naftowej –
omawia uwarunkowania
rozwoju idei pozytywistycznych
na ziemiach polskich po powstaniu styczniowym – charakteryzuje rozwój gospodarczy ziem polskich
pod zaborami –
przedstawia rozwój
przemysłu oraz działalności bankowej i giełdowej
w zaborze rosyjskim –
omawia rozwój przemysłu w zaborze pruskim –
przedstawia rozwój
przemysłu i działalności bankowej
w zaborze austriackim. |
– zna daty: powstania
Związku Spółek Polskich (1871 r.), powołania Banku Spółek Zarobkowych
(1885 r.) –
przedstawia strukturę
agrarną ziem polskich na przełomie XIX i XX w. –
porównuje położenie
Polaków na ziemiach polskich pod zaborami. |
–
ocenia społeczne i gospodarcze skutki pracy organicznej –
ocenia wpływ pracy
organicznej na kształtowanie się nowoczesnego narodu
polskiego. |
3. Nowe nurty
polityczne |
–
powstanie partii masowych –
początki ruchu socjalistycznego –
socjalizm niepodległościowych –
socjaliści w Galicji i zaborze pruskim –
ruch narodowy –
ruch ludowy |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: program polityczny – zna daty:
założenia Socjalno-Rewolucyjnej Partii „Proletariat” (1882 r.), powstania Socjaldemokracji
Królestwa Polskiego i Litwy (1900 r.), założenia
Polskiej Partii Socjalistycznej (1893 r.), powstania Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego
(1897 r.), powstania Polskiego Stronnictwa Ludowego (1903
r.) –
identyfikuje postacie:
Ludwika Waryńskiego, Róży
Luksemburg, Józefa
Piłsudskiego, Romana Dmowskiego,
Wincentego
Witosa –
przedstawia czynniki,
które sprzyjały
tworzeniu się masowych partii politycznych –
omawia kwestię niepodległości Polski w programach partii socjalistycznych. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: statut, endecja – zna daty: powstania Socjaldemokracji
Królestwa Polskiego (1893 r.), założenia Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej
(1897 r.), założenia Ligi Polskiej (1887 r.), powstania Ligi Narodowej (1893
r.), powstania Stronnictwa Ludowego (1895
r.) –
identyfikuje postacie:
Bolesława Limanowskiego, Zygmunta Balickiego,
Ignacego
Daszyńskiego,
Stanisława
Stojałowskiego,
Bolesława
Wysłoucha –
wymienia główne partie polityczne należące do nurtu socjalistycznego i
przedstawia ich założenia
programowe –
wymienia organizacje
i partie polityczne należące do nurtu narodowego
i przedstawia
ich założenia
programowe –
wymienia główne partie polityczne należące do nurtu ludowego i przedstawia
ich założenia
programowe. |
– zna daty:
zamachu na cara Aleksandra II (1881 r.), utworzenia II Proletariatu (1888 r.),
utworzenia Związku Zagranicznego Socjalistów
Polskich (1892 r.), założenia III Proletariatu
(1900 r.), rozłamu w PSL (1913 r.) –
identyfikuje postacie:
Ludwika Kulczyckiego, Juliana
Marchlewskiego,
Adolfa Warskiego, Feliksa Dzierżyńskiego,
Zygmunta Miłkowskiego,
Jana Stapińskiego, Jakuba
Bojki –
omawia przyczyny narodzin ruchu socjalistycznego
na ziemiach polskich –
charakteryzuje postulaty ruchu socjalistycznego –
wyjaśnia, co decydowało
o popularności
partii socjalistycznych w
poszczególnych regionach –
przedstawia podziały
w polskim ruchu socjalistycznym –
omawia przyczyny narodzin ruchu ludowego
na ziemiach
polskich - przedstawia podziały
w polskim ruchu narodowym i ludowym. |
– zna daty: powstania Stowarzyszenia
Socjalistycznego
„Lud Polski” (1881 r.), powołania Towarzystwa Oświaty Narodowej
(1899 r.) –
identyfikuje postacie:
Ignacego Hryniewieckiego, Bolesława
Drobnera, Jana Ludwika Popławskiego –
przedstawia i porównuje
najważniejsze cele działalności
PPS i SDKPiL –
określa strategię walki o niepodległość
obraną
przez ruch
narodowo-demokratyczny. |
–
ocenia działalność polityczną partii działających na ziemiach
polskich pod zaborami. |
4. Rewolucja
1905 roku |
–
wybuch rewolucji w Rosji –
Polacy wobec rosyjskiej rewolucji –
rewolucja na ziemiach polskich –
polityka władz carskich –
skutki rewolucji –
zmiany na polskiej
scenie politycznej
|
– wyjaśnia
znaczenie terminu: krwawa niedziela
– zna datę
krwawej niedzieli w Petersburgu (22 I 1905 r.) –
identyfikuje postacie: Mikołaja II, Józefa Piłsudskiego, Romana Dmowskiego –
wymienia przyczyny rewolucji 1905–1907 r. w Rosji –
przedstawia skutki rewolucji 1905–1907 r. w Rosji i na ziemiach
polskich. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: reakcja stołypinowska – zna daty: Manifestu październikowego (1905 r.),
reakcji stołypinowskiej (1906–1911 r.), Ukazu tolerancyjnego (1905 r.) –
identyfikuje postać Piotra Stołypina –
przedstawia stosunek
Polaków do rewolucji 1905–1907 r. w Rosji –
przedstawia stosunek polskich partii politycznych do rewolucji
1905–1907 r. w Rosji –
wskazuje najważniejsze
zmiany
ustrojowe w Rosji po rewolucji 1905 r. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: powstanie łódzkie – zna daty:
powołania Organizacji Spiskowo-Bojowej
PPS (1905 r.), powstania
łódzkiego (1905–1906 r.), rozłamu w PPS
(1906 r.) –
identyfikuje postacie: Gieorgija Gapona, Gieorgija Skałona –
wskazuje na mapie okręgi przemysłowe Królestwa Polskiego, w których odbyło
się najwięcej wystąpień robotniczych rewolucji
1905–1907 r. –
omawia przebieg rewolucji 1905–1907 r. w Rosji –
omawia przebieg rewolucji 1905–1907 r. na ziemiach polskich –
przedstawia i ocenia
metody działania
Organizacji Bojowej PPS. |
–
wyjaśnia, jakie były przyczyny podziału PPS w 1906 r. i rozłamów
w ruchu narodowo-demokratycznym –
przedstawia charakter
i skalę wystąpień rewolucyjnych
w Królestwie Polskim w latach 1905–1907 r. |
–
opisuje i ocenia sposoby tłumienia ruchu rewolucyjnego
na ziemiach polskich –
ocenia skutki rewolucji
1905–1907 r. na ziemiach polskich –
ocenia rewolucję 1905–1907 r. na ziemiach polskich w kontekście walki Polaków
o niepodległość. |
5. Pozytywizm
i Młoda Polska |
–
kultura w drugiej połowie XIX . –
twórcy pozytywistyczni –
Żydzi polscy – między asymilacją a odrębnością –
nauka ponad zaborami –
rola historii –
malarstwo historyczne
ku pokrzepieniu
serc –
kultura Młodej Polski –
teatr, kabaret, film |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: pozytywizm,
trójlojalizm,
Młoda Polska –
identyfikuje postacie:
Henryka Sienkiewicza, Bolesława
Prusa, Elizy Orzeszkowej, Jana Matejki, Jacka
Malczewskiego,
Stanisława
Wyspiańskiego,
Stefana
Żeromskiego, Władysława
Reymonta,
Ignacego Jana Paderewskiego –
wyjaśnia, na czym polegał ponadzaborowy charakter
XIX-wiecznej kultury polskiej –
wymienia cechy literatury pozytywizmu – wyjaśnia, jaką rolę w okresie zaborów odgrywało
polskie malarstwo historyczne. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: szkoła warszawska,
szkoła krakowska, stańczycy –
identyfikuje postacie: Marii Konopnickiej,
Józefa Ignacego Kraszewskiego,
Józefa
Szujskiego, Juliusza Kossaka, Wojciecha Kossaka, Artura Grottgera, Stanisława
Przybyszewskiego,
Józefa Chełmońskiego,
Kazimierza
Przerwy-Tetmajera, Jana Kasprowicza,
Karola
Szymanowskiego –
przedstawia przyczyny,
przejawy i skutki procesu emancypacji społeczności
żydowskiej –
omawia poglądy krakowskiej i warszawskiej
szkoły historycznej – opisuje cechy charakterystyczne kultury Młodej Polski – wymienia cechy literatury Młodej Polski – wskazuje wpływ pracy organicznej i pracy u podstaw
na budowanie poczucia więzi narodowej. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: neoromantyzm,
filister –
identyfikuje postacie:
Adama Asnyka, Michała Bałuckiego, Aleksandra
Świętochowskiego,
Ludwika Zamenhofa, Szolema Alejchema,
Leopolda Kronenberga,
Samuela
Lindego, Oskara Kolberga, Stanisława Koźmiana,
Waleriana
Kalinki, Stanisława Smolki, Michała Bobrzyńskiego,
Tadeusza
Korzona, Władysława Smoleńskiego,
Maksymiliana
Gierymskiego,
Aleksandra
Gierymskiego,
Leona Wyczółkowskiego, Zenona Przesmyckiego,
Mieczysława
Karłowicza –
omawia przesłanki kształtowania się nowoczesnej kultury narodowej Polaków – wymienia twórców
literatury polskiego pozytywizmu
i przykłady
ich dzieł –
charakteryzuje położenie ludności żydowskiej na ziemiach
polskich pod zaborami –
omawia proces popularyzacji historii i jej znaczenie dla umacniania tożsamości
narodowej –
wyjaśnia, jaką rolę odegrali stańczycy w kształtowaniu poglądów
na temat upadku polskiej państwowości – wymienia twórców literatury Młodej Polski i
przykłady ich dzieł – wymienia przedstawicieli polskiej muzyki przełomu XIX i XX w. – omawia proces formowania się nowoczesnego narodu polskiego. |
–
identyfikuje postacie:
Szymona Aszkenazego, Maurycego
Gottlieba,
Leopolda Gottlieba, Maurycego
Orgelbranda,
Icchaka
Lejbusza Pereca, Izraela Poznańskiego,
Adolfa
Pawińskiego, Wojciecha
Gersona, Józefa Brandta, Władysława
Podkowińskiego,
Józefa Pankiewicza, Ludomira
Różyckiego,
Tadeusza
Pawlikowskiego,
Poli Negri –
wyjaśnia, jakie znaczenie miały prace,
które opisywały
bądź odnosiły
się do całości
ziem polskich – omawia rozwój teatru, kabaretu i polskiej kinematografii na przełomie XIX i XX w. – porównuje założenia sztuki
ku pokrzepieniu serc z młodopolskim hasłem sztuki
dla sztuki. |
–
porównuje i ocenia poglądy krakowskiej i warszawskiej szkoły
historycznej – ocenia rolę inteligencji w kształtowaniu się kultury narodowej Polaków. |
I WOJNA ŚWIATOWA |
||||||
1. Świat u progu I wojny
światowej |
–
rywalizacja mocarstw
na Bliskim
Wschodzie –
antagonizmy na arenie międzynarodowej –
„kocioł bałkański”
i jego znaczenie –
wyścig zbrojeń i rywalizacja na morzach –
powstanie przymierzy
polityczno-militarnych |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: „kocioł bałkański”,
trójprzymierze,
trójporozumienie
(ententa),
państwa centralne – zna daty: powstania trójprzymierza
(1882 r.), zawarcia trójporozumienia
(1907 r.) –
wskazuje na mapie państwa należące do trójprzymierza oraz do trójporozumienia –
identyfikuje postać Wilhelma II –
omawia cele i strategiczne kierunki trójprzymierza i trójporozumienia. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: kryzysy marokańskie – zna daty:
kryzysów marokańskich (1906 r., 1911 r.), I wojny bałkańskiej (X 1912–V 1913
r.), II wojny bałkańskiej (VI–VIII 1913 r.),
powstania niepodległej Albanii (1912 r.) –
przedstawia antagonizmy
między Wielką Brytanią i Niemcami –
charakteryzuje antagonizmy francusko-niemieckie –
omawia rolę „kotła bałkańskiego” w narastaniu sprzeczności
między mocarstwami. |
– zna daty:
wizyty cesarza Wilhelma II w Konstantynopolu (1898 r.), sojuszu Francusko-rosyjskiego
(1892 r.), sojuszu Niemiec i Austro-Węgier (1879 r.),
układu angielsko-francuskiego (1904 r.), sojuszu rosyjsko-francuskiego (1892
r.) –
wskazuje na mapie kraje, które podczas I wojny bałkańskiej uzyskały nabytki
terytorialne kosztem Turcji –
przedstawia przyczyny
i skutki rywalizacji mocarstw na Bliskim Wschodzie –
wymienia państwa rywalizujące o wpływy na Bliskim Wschodzie –
omawia przyczyny i skutki konfliktów marokańskich –
przedstawia przyczyny i skutki wojen bałkańskich –
omawia cechy charakterystyczne
wyścigu zbrojeń w początkach XX w. –
przedstawia proces
tworzenia się przymierzy polityczno-wojskowych
przed I wojną światową. |
– zna daty:
aneksji Bośni i Hercegowiny przez Austro-Węgry
(1908 r.), zajęcia Trypolitanii i Cyrenajki
przez Włochy (1912
r.), powstania Ligi Bałkańskiej
(1912 r.) –
przedstawia założenia
brytyjskiej doktryny two powers standard –
omawia rywalizację
na morzach
między Wielką Brytanią a Niemcami –
charakteryzuje sytuację polityczną na Półwyspie Bałkańskim
w latach 1903–1913 r. –
określa wpływ wyścigu
zbrojeń na zmiany w technice wojskowej. |
–
ocenia wpływ rywalizacji
kolonialnej
na relacje
pomiędzy mocarstwami –
przedstawia mocarstwowe
aspiracje
Niemiec i ocenia ich wpływ na kształtowanie się sojuszu
angielsko-francuskiego. |
2. Na frontach
Wielkiej Wojny |
–
zamach w Sarajewie
i wybuch wojny –
ofensywa niemiecka
na Zachodzie
–
działania wojenne
w latach 1915-1916 –
zmagania na morzach
i oceanach –
walki na froncie wschodnim –
działania wojenne
na południu
Europy –
walki poza Europą |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: wojna błyskawiczna,
wojna pozycyjna – zna daty:
zamachu w Sarajewie (28 VI 1914 r.), wypowiedzenia wojny Serbii
przez Austro-Węgry (28 VII 1914 r.), bitwy nad
Marną (IX 1914 r.), II bitwy pod Ypres (IV 1915 r.), bitwy pod Verdun (II-XII
1916 r.), bitwy nad Sommą (VII-XI
1916 r.), bitwy pod Tannenbergiem (1914 r.),
bitwy pod Gorlicami (1915 r.) –
identyfikuje postać Franciszka Ferdynanda Habsburga –
wyjaśnia, dlaczego zamach w Sarajewie spowodował wybuch
wojny światowej –
wyjaśnia, na czym polegało militarne znaczenie II bitwy pod Ypres oraz bitew
pod Verdun i nad Sommą. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: ultimatum,
plan Schlieffena – zna daty: przystąpienia
Turcji do wojny (X 1914 r.), przystąpienia Bułgarii do
wojny (X 1915 r.), przyłączenia
się Rumunii do
ententy (1916 r.), bitwy jutlandzkiej
(V/VI 1916 r.), bitwy nad jeziorami mazurskimi
(1914 r.), ofensywy Brusiłowa (VI 1916 r.),
bitwy o Gallipoli (1915–1916 r.), przejścia Włoch na stronę ententy (1915 r.) –
identyfikuje postacie:
Alfreda von Schlieffena, Helmutha von Moltke,
Ferdynanda Focha, Aleksieja Brusiłowa –
wskazuje na mapie państwa uczestniczące
w wojnie po stronie państw centralnych i po stronie Ententy –
omawia przebieg ofensywy niemieckiej
na Zachodzie –
opisuje przebieg i skutki zmagań na morzach i oceanach w latach 1914–1916 r. –
omawia przebieg walk na froncie wschodnim. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: efekt domina, wojna
manewrowa – zna daty: wypowiedzenia wojny Rosji
przez Niemcy (1 VIII 1914 r.), wypowiedzenia wojny Francji przez Niemcy (3
VIII 1914 r.), wypowiedzenia wojny Niemcom przez Wielką Brytanię (4
VIII 1914 r.), wypowiedzenia wojny Rosji przez Austro-Węgry
(6 VIII 1914 r.), wypowiedzenia wojny Austro-Węgrom przez Francję
(10 VIII 1914 r.), wypowiedzenia wojny Austro-Węgrom przez Wielką Brytanię (12
VIII 1914 r.), bitwy koło Helgolandu (VIII 1914 r.), bitwy pod Caporetto (1917 r.) –
identyfikuje postacie:
Douglasa Haiga, Ericha von Falkenhayna –
wskazuje na mapie miejsca bitew, podczas
których wykorzystano czołgi i gazy bojowe –
podaje, które z nowych rodzajów broni zastosowanych podczas I wojny światowej okazały
się bardziej, a które mniej skuteczne
w starciu z przeciwnikiem –
omawia przebieg działań wojennych na froncie Południowym. |
– zna daty:
bitwy na Ławicy Dogger (1915 r.), bitew pod Komarowem i Kraśnikiem
(1914 r.) –
identyfikuje postacie:
Gavrilo Principa, Aleksandra
Samsonowa –
przedstawia strategie,
jakie reprezentowali
dowódcy
armii walczących
w I wojnie
światowej –
charakteryzuje zmiany w uzbrojeniu i umundurowaniu piechoty –
porównuje sposób prowadzenia działań wojennych na froncie
wschodnim i zachodnim –
przedstawia przebieg
walk poza Europą. |
–
ocenia wpływ zamachu
w Sarajewie
na wybuch
I wojny światowej. |
3. Rewolucje w
Rosji |
–
przyczyny wybuchu
rewolucji –
rewolucja lutowa –
Rząd Tymczasowy –
rewolucja październikowa –
II Międzynarodówka –
wojna domowa w Rosji |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: bolszewicy,
kontrrewolucja,
łagier – zna daty:
wybuchu rewolucji lutowej (23 II 1917 r.), wybuchu rewolucji
październikowej
(24/25 X 1917 r.), wojny domowej w Rosji (1918–1922 r.) –
identyfikuje postacie:
Mikołaja II, Włodzimierza Lenina –
wymienia przyczyny
wybuchu rewolucji lutowe w Rosji –
wymienia polityczne
następstwa
rewolucji
lutowej –
przedstawia przyczyny
rewolucji październikowej –
omawia zmiany ustrojowe po rewolucji
październikowej. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: mienszewicy,
tezy kwietniowe, dekret o pokoju, dekret o ziemi, , kułak, GUŁag,
komunizm wojenny – zna daty:
abdykacji Mikołaja II (III 1917 r.), powołania Rządu Tymczasowego (III 1917
r.), ogłoszenia tez kwietniowych (IV 1917 r.), wydania dekretów o pokoju i o
ziemi (X 1917 r.), traktatu pokojowego w Brześciu Litewskim (3
III 1918 r.), ogłoszenia komunizmu wojennego (IX
1918 r.) –
identyfikuje postacie:
Grigorija Rasputina, Aleksandra
Kiereńskiego,
Lwa Trockiego, Feliksa Dzierżyńskiego –
omawia przebieg rewolucji lutowej i październikowej –
wymienia przyczyny
wzrostu popularności bolszewików
podczas
sprawowania
władzy przez Rząd Tymczasowy. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: eserowcy – zna daty:
mordu na carskiej rodzinie (VII 1917 r.), ofensywy Kiereńskiego
(VII 1917 r.), puczu Ł. Korniłowa (IX 1917 r.), powołania Kominternu
(1919 r.), utworzenia GUŁagu (1918 r.),
powołania Armii Czerwonej (I 1918 r.), powstania marynarzy w Kronsztadzie
(III 1921 r.) –
identyfikuje postacie:
Gieorgija Lwowa, Ławra Korniłowa –
wskazuje na mapie etapy rozszerzania władzy radzieckiej na terytorium Rosji –
wyjaśnia wpływ klęsk wojsk rosyjskich
na narastanie
nastrojów
rewolucyjnych –
omawia losy rodziny
carskiej –
przedstawia politykę
Rządu Tymczasowego –
wyjaśnia, dlaczego doszło do wybuchu wojny domowej w Rosji –
omawia przyczyny klęski wojsk antybolszewickich w wojnie domowej –
charakteryzuje sytuację wewnętrzną
i militarną
Rosji w początkowym okresie
I wojny światowej –
przedstawia okoliczności
abdykacji
Mikołaja II. |
– zna daty: II
Ogólnorosyjskiego Zjazdu Rad Delegatów Robotniczych i
Żołnierskich
(X 1917 r.), wyborów do Konstytuanty (XI 1917 r.) –
wyjaśnia, w jakim celu została zawiązana
III Międzynarodówka –
opisuje rolę Rad Delegatów Robotniczych
i Żołnierskich
w okresie
dwuwładzy i w początkach rewolucji
październikowej –
wyjaśnia, dlaczego w oddziałach Armii Czerwonej wprowadzono
stanowisko
oficera politycznego –
wyjaśnia, dlaczego doszło do powstania marynarzy w Kronsztadzie.
|
–
ocenia wpływ W. Lenina na kształt totalitaryzmu radzieckiego. |
4. Polacy podczas I wojny światowej |
–
orientacje polityczne
Polaków przed rokiem 1914 r. –
Legiony Polskie –
wojsko polskie u boku ententy –
umiędzynarodowienie sprawy polskiej – stanowisko aliantów zachodnich w
sprawie polskiej |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: Akt 5 listopada – zna daty:
marszu I Kompanii Kadrowej na Kielce (6 VIII 1914 r.), wydania Aktu 5 listopada (1916 r.), programu pokojowego T.
W. Wilsona (I 1918 r.) –
identyfikuje postacie:
Józefa Piłsudskiego,
Romana
Dmowskiego,
Thomasa
Woodrowa Wilsona –
wymienia orientacje
polityczne Polaków przed 1914 r. –
przedstawia okoliczności
powstania
Legionów Polskich –
określa, jakie znaczenie
miał Akt 5 listopada dla sprawy polskiej. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: organizacja
paramilitarna,
kryzys przysięgowy – zna daty: powstania
Związku Walki Czynnej (1908 r.), powstania Błękitnej
Armii (1917 r.), kryzysu przysięgowego
(VII 1917 r.), utworzenia Rady Regencyjnej (1917 r.), –
identyfikuje postać Józefa Hallera –
charakteryzuje koncepcje programowe
orientacji
politycznych
Polaków
przed I wojną światową –
omawia organizację
Legionów
Polskich –
prezentuje okoliczności
i skutki kryzysu przysięgowego –
przedstawia okoliczności proklamowania
Aktu 5 listopada. |
– zna daty:
założenia Związku Strzeleckiego
we Lwowie i Towarzystwa „Strzelec” w Krakowie (1910
r.), utworzenia Polskich Drużyn Strzeleckich (1911 r.), powołania Komisji Skonfederowanych
Stronnictw Niepodległościowych
(1912 r.), bitew pod Kostiuchnówką i nad Stochodem (VII 1916 r.), powołania Tymczasowej Rady
Stanu (I 1917 r.), bitwy pod Rokitną (VI 1915 r.),
bitwy pod Rarańczą (II 1918 r.), bitwy pod Kaniowem
(V 1918 r.) –
identyfikuje postacie:
Kazimierza Sosnkowskiego, Hansa
von Beselera, Jana Kucharzewskiego –
wskazuje na mapie zmiany sytuacji militarnej
na ziemiach
polskich w latach 1914–1917 r., rejony walk Legionów Polskich
oraz miejsca
bitew z udziałem Polaków –
wyjaśnia, jaką rolę w obliczu spodziewanej
wojny miały odegrać organizacje
strzeleckie –
przedstawia szlak bojowy Legionów Polskich –
omawia okoliczności
powstania
polskich formacji wojskowych u boku ententy –
wyjaśnia, na czym polegało umiędzynarodowienie
sprawy polskiej w czasie I wojny światowej. |
– zna daty: manifestu
Mikołaja Mikołajewicza Romanowa (VIII
1914 r.), dekretu Piotrogrodzkiej Rady Delegatów Robotniczych i
Żołnierskich
(III 1917 r.), proklamacji Rządu Tymczasowego
(III 1917 r.) –
identyfikuje postacie:
Antoniego Durskiego –
Trzaski, Zbigniewa Dunina-Wąsowicza –
wyjaśnia, dlaczego żołnierze II Brygady Legionów wypowiedzieli
posłuszeństwo
państwom
centralnym –
porównuje skuteczność
politycznej
i militarnej
działalności
niepodległościowej
Polaków –
wyjaśnia zależności
między działaniami Polaków a międzynarodowymi
uwarunkowaniami sprawy polskiej. |
–
omawia i ocenia wojenne losy II Brygady
Legionów –
omawia i ocenia stanowisko aliantów zachodnich w sprawie
polskiej. |
5. Klęska państw centralnych |
–
nieograniczona wojna podwodna –
przystąpienie USA do wojny –
zakończenie walk na froncie zachodnim –
zakończenie walk na innych frontach –
bilans strat wojennych |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: wojna totalna – zna daty: przystąpienia
USA do wojny (6 IV 1917 r.), orędzia prezydenta T.
W. Wilsona (I 1918 r.), rozejmu w Compiègne (11 XI 1918
r.) –
identyfikuje postać Thomasa Woodrowa Wilsona –
wyjaśnia, jakie znaczenie miało ogłoszenie 14-punktowego
planu
pokojowego przez prezydenta T. W. Wilsona –
przedstawia bilans działań wojennych. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: nieograniczona
wojna
podwodna – zna daty: rozpoczęcia nieograniczonej
wojny podwodnej (III 1915 r.), bitwy pod Ypres (VII-X 1917 r.), II bitwy nad
Marną (VII-VIII 1918 r.), powstania republiki
niemieckiej (9 XI 1918 r.) –
identyfikuje postacie:
Friedricha Eberta, Ferdynanda Focha –
przedstawia okoliczności
przystąpienia
USA do wojny –
opisuje przebieg działań wojennych na froncie zachodnim
w ostatnich
latach wojny –
omawia cele i przebieg nieograniczonej
wojny podwodnej. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: depesza Zimmermanna – zna daty: zatopienia „Lusitanii” (V 1915 r.), depeszy Zimmermanna (I
1917 r.), bitwy pod Cambrai (1917 r.), buntu marynarzy w Kilonii (XI 1918 r.),
kapitulacji Turcji (X 1918 r.), bitwy nad Piawą (VI
1918 r.), kapitulacji Austro-Węgier (XI 1918 r.) –
identyfikuje postać Ericha Ludendorffa –
wskazuje na mapie zmiany w położeniu Niemiec na froncie zachodnim i wschodnim
w latach 1917–1918 r. –
wyjaśnia, dlaczego niemiecka marynarka
wojenna rozpoczęła nieograniczoną
wojnę
podwodną –
przedstawia okoliczności
zakończenia
walk na froncie zachodnim –
wyjaśnia, jakie były przyczyny zmian w wyposażeniu osobistym
żołnierzy piechoty –
wskazuje przyczyny
klęski państw centralnych. |
– zna daty: II
bitwy nad rzeką Aisne (IV-V 1917 r.), ofensywy Kaiserschlacht (1918 r.), ofensywy stu dni (VIII-XI 1918
r.), bitwy pod
Megiddo (IX 1918 r.), ofensywy pod Vittorio Venetto (X 1918 r.) –
charakteryzuje sytuację polityczną i militarną na Bałkanach
w latach 1917–1918 r. –
omawia zakończenie
walk na froncie tureckim i we Włoszech –
przedstawia wpływ I wojny światowej na sytuację kobiet. |
–
ocenia polityczne, ekonomiczne i społeczne
skutki I wojny światowej –
ocenia wpływ sposobów
prowadzenia
działań zbrojnych na totalny charakter I wojny światowej. |
DWUDZIESTOLECIE MIĘDZYWOJENNE |
||||||
1. Porządek wersalski |
–
paryska konferencja
pokojowa –
nowy układ sił w Europie –
traktat wersalski –
traktaty z sojusznikami
Niemiec –
reakcja państw pokonanych –
powstanie i funkcjonowanie
Ligi Narodów –
konferencja waszyngtońska |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: plebiscyt, Liga Narodów – zna daty: konferencji pokojowej w
Paryżu (18 I 1919–28 VI 1919 r.),
powstania Ligi Narodów (1920 r.), konferencji waszyngtońskiej
(XI 1921–II 1922 r.) –
identyfikuje postać Thomasa Woodrowa Wilsona –
wymienia państwa,
które miały decydujący wpływ na postanowienia konferencji wersalskiej –
wymienia postanowienia
traktatu
pokojowego z Niemcami –
omawia cele i zadania
Ligi Narodów –
przedstawia postanowienia
konferencji
waszyngtońskiej. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: wolne miasto, demilitaryzacja,
mały
traktat wersalski – zna daty:
traktatu pokojowego w Wersalu (28 VI 1919 r.), traktatu pokojowego z Austrią
w Saint-Germain-en-Laye (10 IX 1919
r.), traktatu pokojowego z Bułgarią w Neuilly-sur-Seine (27 XI 1919
r.), traktatu pokojowego z Węgrami w Trianon
(4 VI 1920 r.), traktatu pokojowego
z Turcją w Sèvres (10 VIII 1920 r.) – identyfikuje postacie: Davida Lloyda George’a, Georgesa Clemenceau –
wskazuje na mapie państwa powstałe
po zakończeniu
I wojny światowej –
omawia rolę poszczególnych
państw
ententy na konferencji wersalskiej –
przedstawia nowy układ sił w Europie po zakończeniu I wojny światowej –
wyjaśnia, na czym polegał mały traktat wersalski –
wskazuje zagrożenia,
jakie dla Europy niósł porządek
wersalski. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: terytorium mandatowe – zna daty: powstania wielkanocnego
(1916 r.), przystąpienia Niemiec do
Ligi Narodów (1926
r.), przystąpienia ZSRR do Ligi Narodów (1934 r.), uzyskania pełnej niepodległości
przez Irlandię (1937 r.) –
identyfikuje postać Vittoria Orlando –
przedstawia kwestie
sporne, jakie wyłoniły się podczas obrad konferencji wersalskiej –
wskazuje przyczyny
napięć pomiędzy nowo powstałymi
państwami
europejskimi –
przedstawia postanowienia
traktatów
pokojowych
z Austrią,
Węgrami, Bułgarią i Turcją –
wyjaśnia, dlaczego państwa centralne dążyły do podważenia
postanowień
traktatu
wersalskiego –
przedstawia strukturę
Ligi Narodów –
omawia kompetencje
poszczególnych
organów
Ligi Narodów. |
– zna datę
traktatu irlandzko-brytyjskiego (1921 r.) –
identyfikuje postać Jamesa Erica Drummonda –
przedstawia drogę Irlandii do
uzyskania niepodległości –
omawia kryteria, według których podzielono
terytoria mandatowe Ligi Narodów –
określa, czego dotyczyły rozbieżności między delegacją francuską a brytyjską na
konferencji paryskiej. |
–
ocenia wpływ postanowień
konferencji
wersalskiej
i konferencji
waszyngtońskiej
na kształtowanie się ładu międzynarodowego
w powojennym świecie –
ocenia skuteczność działania Ligi Narodów. |
2. Kryzys demokracji i gospodarki |
–
powojenne problemy
Europy –
odwrót od demokracji –
narodziny włoskiego
faszyzmu –
dyktatura Mussoliniego –
totalitaryzm i autorytaryzm –
początek wielkiego
kryzysu –
polityka nowego ładu |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: faszyzm, totalitaryzm,
autorytaryzm,
duce, czarny czwartek, interwencjonizm – zna daty: marszu
na Rzym (X 1922 r.), czarnego czwartku na Wall Street (24 X 1929 r.) –
identyfikuje postacie:
Benita Mussoliniego,
Franklina
Delano Roosevelta –
wskazuje na mapie państwa, w których wprowadzono rządy totalitarne –
omawia zmiany ustrojowe we Włoszech
wprowadzone
przez faszystów –
przedstawia przyczyny
i skutki wielkiego kryzysu gospodarczego w końcu lat 20. XX w. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: hiperinflacja,
„czarne
koszule”, pakty laterańskie, New Deal (Nowy Ład) – zna daty: powstania Narodowej
Partii Faszystowskiej we Włoszech (1921 r.), podpisania paktów laterańskich
(1929 r.), ogłoszenia New Deal
(1933 r.) –
identyfikuje postać Wiktora Emanuela III, –
wskazuje na mapie państwa, w których wprowadzono rządy autorytarne –
wyjaśnia, dlaczego w latach 20. XX w. nastąpił kryzys demokracji
w Europie –
przedstawia proces
przejęcia władzy przez faszystów
we Włoszech –
charakteryzuje politykę wewnętrzną B. Mussoliniego –
omawia założenia New Deal i sposób
ich realizacji. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: etatyzm państwowy, korporacje, prohibicja – zna datę:
przyjęcia tytułu duce przez B.
Mussoliniego (1925 r.) –
identyfikuje postać Gabriela d’Annunzia –
charakteryzuje powojenne problemy
Europy –
przedstawia społeczne
i gospodarcze
skutki hiperinflacji –
omawia sposoby wychodzenia państw z powojennego kryzysu –
przedstawia okoliczności
narodzin
faszyzmu włoskiego –
omawia skutki krachu na Wall Street –
omawia przejawy wielkiego kryzysu na świecie. |
–
przedstawia rolę, jaką w umacnianiu ustroju faszystowskiego
we Włoszech odegrały „czarne koszule” –
porównuje system totalitarny i autorytarny. |
–
ocenia polityczne skutki odwrotu od demokracji po I wojnie
światowej –
ocenia skuteczność polityki New Deal.
|
3. Powstanie
II Rzeszy |
–
Republika Weimarska –
Niemcy w latach 20. XX w. –
powstanie i rozwój
NSDAP –
naziści u władzy –
społeczeństwo III Rzeszy –
prześladowania Żydów –
gospodarka i kultura
III Rzeszy |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: nazizm, Führer, indoktrynacja,
propaganda – zna daty: powstania
Republiki Weimarskiej (II 1919 r.), układu w Rapallo (1922 r.), układu w
Locarno (1925 r.), powstania III Rzeszy (III 1933 r.) – identyfikuje
postać Adolfa Hitlera –
charakteryzuje program polityczny nazistów –
wymienia instytucje,
które kontrolowały życie niemieckiego społeczeństwa. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: pucz monachijski, Gestapo, „noc długich noży”, ustawy norymberskie,
„noc kryształowa” – zna daty:
puczu monachijskiego (1923 r.), nominacji A. Hitlera na kanclerza (30
I 1933 r.), nocy długich noży (VI 1934
r.), uchwalenia ustaw norymberskich (1935 r.), nocy kryształowej
(XI 1938 r.) – identyfikuje
postacie:
Friedricha Eberta,
Gustava Stresemanna, Josepha Goebbelsa –
charakteryzuje politykę wewnętrzną i zagraniczną rządu G. Stresemanna –
omawia proces przejęcia władzy przez A. Hitlera –
przedstawia cechy charakterystyczne społeczeństwa III Rzeszy –
omawia prześladowania
Żydów
w III Rzeszy –
wyjaśnia, jaką rolę w utrwalaniu nazizmu
odegrała propaganda. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: Freikorpsy, reparacje, Gleichschaltung – zna daty:
przyjęcia konstytucji niemieckiej (VIII 1919 r.), puczu Kappa–Lüttwitza
(III 1920 r.), planu Dawesa (1924 r.), planu Younga (1929
r.), powstania Narodowosocjalistycznej
Niemieckiej Partii Robotników (1919 r.), pożaru Reichstagu (II 1933 r.),
delegalizacji partii
politycznych w Niemczech (VII 1933 r.), przywrócenia powszechnej służby
wojskowej (1935 r.) – identyfikuje
postacie: Róży
Luksemburg,
Karola Liebknechta, Ericha Ludendorffa, Paula von
Hindenburga, Ernsta Röhma –
przedstawia okoliczności
powstania
Republiki Weimarskiej –
wyjaśnia, co oznaczało
sformułowanie
„cios w plecy” –
omawia sytuację w Niemczech w latach 20. XX w. –
wyjaśnia, jakie znaczenie dla sytuacji
Niemiec miał układ w Rapallo –
omawia metody i sposoby rozprawienia
się A. Hitlera z przeciwnikami
politycznymi –
charakteryzuje politykę gospodarczą
III Rzeszy –
wyjaśnia przyczyny prześladowań mniejszości
żydowskiej
w III Rzeszy. |
– zna daty: powołania Rady
Pełnomocników Ludowych (1918
r.), zalegalizowania Freikorpsów (1919 r.),
konferencji w Lozannie (1932 r.) – identyfikuje
postać Walthera Rathenaua –
wyjaśnia, jaką rolę odegrały Freikorpsy w powstaniu
Republiki
Weimarskiej –
przedstawia problem
spłat reparacji
niemieckich –
omawia rozwój i działalność NSDAP – przedstawia wpływ totalitarnego systemu politycznego
III Rzeszy
na kulturę i sztukę. |
–
ocenia wpływ przemian politycznych,
ekonomicznych,
społecznych i kulturowych
w Niemczech na sukces
nazistów i ugruntowanie ich władzy. |
4. Państwo Stalina |
–
powstanie Związku
Radzieckiego –
przejęcie władzy przez Stalina –
przemiany gospodarcze
epoki stalinowskiej –
terror państwowy
w ZSRR –
sowiecki totalitaryzm |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: dyktatura proletariatu, kult jednostki – zna daty: proklamowania
ZSRR (XII 1922 r.), przejęcia władzy przez J. Stalina (1924 r.), –
identyfikuje postacie:
Włodzimierza
Lenina,
Józefa Stalina –
wyjaśnia, na czym polegał i w czym się przejawiał kult jednostki –
opisuje cechy sowieckiego
totalitaryzmu. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: NEP, kolektywizacja
wsi, stachanowiec, GUŁag,
Wielki Głód – zna daty: ogłoszenia NEP-u (III 1921 r.), planu pięcioletniego
(1928–1932 r.), Wielkiego Głodu na Ukrainie i Kubaniu (1932–1933 r.),
wielkiej czystki (1934–1939 r.) –
identyfikuje postacie:
Lwa Trockiego,
Siergieja Kirowa –
przedstawia okoliczności
powstania
ZSRR –
omawia założenia i realizację NEP-u –
opisuje proces przejmowania władzy
przez J.
Stalina –
wyjaśnia, na czym polegała kolektywizacja
wsi i jakie były jej skutki –
opisuje skutki reform
gospodarczych
wdrażanych w Związku Radzieckim w latach 30. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: kołchoz, kułak,
rozkułaczanie, sowchoz, samokrytyka – zna daty: uchwalenia konstytucji
ZSRR (I 1924 r.), rozpoczęcia przymusowej kolektywizacji
wsi (1929 r.) –
identyfikuje postacie:
Lwa Kamieniewa,
Grigorija
Zinowjewa, Nikołaja Bucharina, Aleksieja Stachanowa,
Gienricha Jagody, Nikołaja
Jeżowa –
wskazuje na mapie obszary, na których powstały największe zespoły łagrów w
europejskiej i azjatyckiej
części ZSRR –
wskazuje czynniki, które sprzyjały umacnianiu i rozszerzaniu
wpływów
władzy bolszewików – charakteryzuje przemiany gospodarcze
epoki stalinowskiej –
wyjaśnia, jaki był cel wprowadzenia współzawodnictwa pracy –
omawia przejawy terroru państwowego
w ZSRR –
wyjaśnia, w jakim celu władze ZSRR zakładały gułagi –
przedstawia wpływ ideologii totalitarnej na zachowania i wzorce społeczne. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: relatywizm
moralny, człowiek radziecki (homo sovieticus) – zna daty:
operacji polskiej NKWD (1937–1938 r.) –
identyfikuje postać Pawlika Morozowa –
opisuje sposoby i metody, jakimi J.
Stalin eliminował swoich przeciwników
politycznych –
wyjaśnia, w jakim celu władze radzieckie
wywołały Wielki Głód na Ukrainie
i Kubaniu. |
–
ocenia skutki terroru
państwowego
w ZSRR. |
5. Afryka i
Azja w okresie międzywojennym |
–
początek kryzysu kolonializmu –
ekspansja włoska w Afryce –
Turcja po I wojnie światowej –
powstanie państw
arabskich –
problem palestyński –
proces budzenia się świadomości narodowej Hindusów –
ekspansja Japonii w Azji i jej agresja na Chiny –
wojna japońsko-radziecka |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: pakt antykominternowski – zna daty: wkroczenia
wojsk japońskich do Mandżurii
(1931 r.), podpisania paktu antykominternowskiego
(1936 r.), najazdu
Japonii na Chiny (1937 r.) –
przedstawia ekspansywne
cele Japonii –
wskazuje kierunki ekspansji Japonii w Azji i jej skutki. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: deklaracja Balfoura – zna daty:
deklaracji Balfoura (1917 r.), proklamowania Republiki
Chińskiej (1912 r.), I rewolucyjnej
wojny domowej w Chinach (1924–1927 r.),
II rewolucyjnej wojny domowej
w Chinach (1927–1937 r.), tzw. Długiego Marszu (1934–1935 r.) –
identyfikuje postacie: Arthura Balfoura,
Mahatmy Gandhiego, Czang Kaj-szeka,
Mao Tse-tunga –
wskazuje na mapie tereny zajęte przez Cesarstwo Japonii
w latach 1933–1941 r. –
podaje przejawy kryzysu kolonializmu na pocz. XX w. –
omawia przebieg i skutki aneksji Mandżurii
i Chin przez Japonię –
przedstawia skutki rewolucyjnych wojen
domowych w Chinach. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: Armia Kwantuńska – zna daty:
wojny włosko-abisyńskiej (X 1935–V 1936 r.),
proklamowania Republiki Tureckiej
(1923 r.), powstania Mandżukuo (1934 r.), wystąpienia
Japonii z Ligi
Narodów (1933
r.), wojny japońsko-radzieckiej (1938–1939 r.) –
identyfikuje postacie:
Mustafy Kemala, Jawaharlala Nehru –
wskazuje na mapie państwa, które powstały
na gruzach imperium osmańskiego
po zakończeniu I wojny światowej –
omawia cele ekspansji
włoskiej w Afryce –
przedstawia przebieg
i skutki ekspansji włoskiej w Abisynii –
omawia losy Turcji po I wojnie światowej –
przedstawia skutki rozpadu imperium osmańskiego –
opisuje losy Palestyny
po I wojnie
światowej –
przedstawia skutki napływu ludności żydowskiej do Palestyny –
omawia losy Chin na pocz. XX w. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: Biała Księga – zna daty: powstania Rifenów (1920 r.), traktatu w Lozannie (1923 r.),
opublikowania Białej Księgi (1922
r.), powstania Indyjskiego Kongresu Narodowego
(1885 r.), powstania Ligi Muzułmańskiej (1906 r.) –
identyfikuje postacie: Hajle Sellasje I, Gi’ichiego
Tanaki, Pu
Yi –
omawia proces budzenia się świadomości
narodowej
Hindusów –
wyjaśnia, jakie konsekwencje miała przegrana Japonii w wojnie z ZSRR –
określa wpływ ideologii syjonistycznej
na przebieg konfliktu arabsko-żydowskiego w
Palestynie. |
– ocenia sposoby i metody walki Hindusów
o niepodległość –
ocenia charakter japońskiej okupacji Chin. |
6. Na drodze
ku wojnie |
–
Europa na początku lat 30. XX wieku –
remilitaryzacja Nadrenii i zbrojenia Niemiec –
wojna domowa w Hiszpanii –
Anschluss Austrii i kryzys sudecki –
powstanie „osi” –
układ monachijski –
wojenne plany Stalina –
ostatnie dni pokoju |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: anschluss – zna daty:
wojny domowej w Hiszpanii (1933–1939 r.), Anschlussu Austrii (1938 r.),
konferencji w Monachium (29-30 IX 1938 r.), zajęcia
Czechosłowacji przez Niemcy (III 1939 r.), paktu Ribbentrop-Mołotow (23 VIII
1939 r.) –
identyfikuje postacie: Francisco Franco,
Adolfa Hitlera,
Benita Mussoliniego,
Józefa Stalina, Wiaczesława Mołotowa, Joachima von Ribbentropa –
przedstawia przyczyny
i skutki wojny domowej w Hiszpanii –
wskazuje etapy tzw. pokojowych podbojów Hitlera z lat 1938–1939 r. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: remilitaryzacja,
„piąta
kolumna”, appeasement – zna daty:
remilitaryzacji Nadrenii (1936 r.), ogłoszenia republiki w Hiszpanii (1931 r.),
podpisania paktu stalowego (V 1939 r.), podpisania paktu trzech (IX 1940 r.),
zajęcia przez Polskę Zaolzia, Jaworzyny, części Orawy i Spiszu (X 1938 r.),
aneksji Kłajpedy przez Niemcy (III 1939 r.), aneksji Albanii przez Włochy (IV
1939 r.), polsko-brytyjskiego traktatu sojuszniczego
(25 VIII 1939 r.) –
identyfikuje postacie:
Neville’a Chamberlaina, Édouarda
Daladiera –
wskazuje na mapie tereny włączone do Niemiec i Włoch w latach 1935–1939 r. –
przedstawia skutki remilitaryzacji Nadrenii –
omawia przebieg i skutki Anschlussu Austrii –
przedstawia okoliczności
zwołania
i postanowienia
konferencji
monachijskiej – wyjaśnia, w jakich okolicznościach doszło
do aneksji Czechosłowacji
przez III Rzeszę. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: caudillo – zna daty: plebiscytu w
Zagłębiu Saary (I 1935 r.), nalotu na Guernicę (1937 r.), brytyjskich gwarancji
pomocy militarnej Polsce (31 III 1939 r.), wypowiedzenia Polsce paktu o
nieagresji
przez III Rzeszę (1939 r.) –
identyfikuje postać Konrada Henleina –
przedstawia sytuację
w Europie na początku lat 30. XX w. –
opisuje proces zbrojenia się Niemiec –
omawia przebieg wojny domowej w Hiszpanii –
wyjaśnia, jakie znaczenie miało przystąpienie do sojuszu „osi” Japonii –
wyjaśnia, na czym polegał kryzys sudecki –
charakteryzuje cele ekspansywnej polityki ZSRR. |
– zna datę podpisania brytyjsko-niemieckiego
traktatu
morskiego (1935 r.) –
identyfikuje postacie: Kurta von Schuschnigga, Arthura Seyss-Inquarta, Emila Hachy, Maksima
Litwinowa –
wyjaśnia, jakie znaczenie miał udział Brygad Narodowych
w wojnie
domowej w Hiszpanii –
wskazuje wydarzenia,
które spowodowały wzrost napięcia międzynarodowego w przededniu II wojny
światowej –
wyjaśnia, na czym polegało zaangażowanie
państw
totalitarnych w konflikt w Hiszpanii. |
–
ocenia rozdźwięk między intencjami zwolenników appeasementu a konsekwencjami
tej polityki –
ocenia reakcję Wielkiej Brytanii i Francji na przywrócenie
w Niemczech powszechnej
służby wojskowej i remilitaryzację
Nadrenii. |
7. Kultura i
nauka dwudziestolecia międzywojennego |
–
powojenny kryzys
wartości –
sekularyzacja społeczeństwa –
rozwój techniki –
początki telewizji –
nauka w dwudziestoleciu
międzywojennym –
kultura masowa –
moda lat 20. XX w. –
rozwój sztuki filmowej –
sztuka i architektura
okresu międzywojennego –
sztuka w służbie ideologii |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: sekularyzacja,
mass media, modernizm, ekspresjonizm –
identyfikuje postacie:
Henry’ego Forda,
Zygmunta Freuda, Aleksandra Fleminga, Alberta Einsteina, Charlie’go
Chaplina, Walta Disney’a, Ernesta Hemingwaya, Franza Kafki, Michaiła Bułhakowa,
–
wskazuje czynniki, które wpłynęły na
sekularyzację społeczeństwa –
wymienia charakterystyczne
cechy kultury masowej
w latach 20. XX w. –
wyjaśnia, jakim celom była podporządkowana
sztuka w krajach totalitarnych. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: kubizm, surrealizm,
futuryzm –
zna daty: pierwszej transmisji telewizyjnej
(1927 r.), rozpoczęcia produkcji
penicyliny (1940 r.) –
identyfikuje postacie:
Ludwika Hirszfelda, Pabla Picasso, Ericha Marii Remarque’a,
Bertolta
Brechta, Jamesa Joyce’a, Leni Riefenstahl,
Siergieja Eisensteina –
wyjaśnia, czym przejawiał się powojenny
kryzys wartości –
przedstawia skutki elektryfikacji –
wyjaśnia, jakie znaczenie dla społeczeństwa
miały rozwój radiofonii i początki telewizji –
wyjaśnia, jaką rolę w latach 20. XX w. zaczęły pełnić mass media –
wymienia kierunki w malarstwie lat 20. XX w. –
omawia kierunki rozwoju literatury okresu Międzywojnia. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: katastrofizm,
fantastyka
naukowa, dadaizm, konstruktywizm –
zna daty: odkrycia insuliny (1922 r.), odkrycia sulfonamidów
(1935 r.) –
identyfikuje postacie:
Charlesa Lindbergha, Henriego
Bergsona, Iwana Pawłowa, Kazimierza Funka, Louisa Armstronga, Josephine
Baker, Rudolfa Valentino, Poli
Negri, Grety Garbo, Orsona Wellesa, Igora Strawińskiego, George’a Gershwina, Francisa Scotta Fitzgeralda, Jaroslava
Haška –
omawia kierunki rozwoju środków transportu –
charakteryzuje rozwój nauk medycznych
–
przedstawia dorobek
naukowy dwudziestolecia międzywojennego w dziedzinie fizyki i chemii –
wymienia czynniki, które wpłynęły na dynamiczny rozwój kinematografii w
okresie międzywojennym –
przedstawia cechy charakterystyczne architektury modernistycznej –
omawia cechy charakterystyczne
literatury
tworzonej przez pisarzy straconego
pokolenia
i wymienia
przykłady ich dzieł. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: bergsonizm,
fenomenologia –
zna daty: wynalezienia
polietylenu
(1933 r.), odkrycia nylonu (1935 r.) –
identyfikuje postacie:
Edmunda Husserla,
Mary Pickford, Arnolda Schönberga,
Béli Bartóka, Johna Dos Passos, Iwana Bunina,
Borysa Pasternaka –
przedstawia kierunki
filozofii i psychologii upowszechnione
w dwudziestoleciu międzywojennym –
wskazuje charakterystyczne
zjawiska, jakie wystąpiły
w modzie kobiecej po I wojnie światowej –
omawia kierunki rozwoju muzyki w dwudziestoleciu międzywojennym –
określa wpływ I wojny światowej na przemiany społeczne,
kulturowe
i obyczajowe
w dwudziestoleciu
międzywojennym. |
–
ocenia wpływ rozwoju
techniki na życie codzienne społeczeństw
w okresie międzywojennym. |
II RZECZPOSPOLITA |
||||||
1. Odzyskanie
niepodległości |
–
sytuacja międzynarodowa
w 1918 r. –
pierwsze ośrodki niepodległej władzy –
odzyskanie niepodległości –
powstanie wielkopolskie –
ententa a sprawa polska –
powstania śląskie –
spór o Śląsk Cieszyński –
plebiscyt na Warmii, Mazurach i Powiślu |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: plebiscyt – zna daty: przekazania
J. Piłsudskiemu
naczelnego
dowództwa
sił zbrojnych (11 XI 1918 r.),
powstania wielkopolskiego (27 XII 1918–16 II 1918 r.), I powstania śląskiego
(17–24 VIII 1919 r.), II powstania śląskiego (19/20–25 VIII 1920 r.), plebiscytu
na Górnym Śląsku (20 III 1921 r.), III powstania
śląskiego (2/3 V–5 VII 1921 r.), plebiscytu na Warmii,
Mazurach i Powiślu (11 VII 1920 r.), zaślubin
Polski z morzem (II 1920 r.) –
identyfikuje postacie:
Józefa
Piłsudskiego, Ignacego Jana Paderewskiego –
przedstawia okoliczności
przejęcia
władzy przez J. Piłsudskiego w 1918 r. –
omawia przyczyny i skutki powstania wielkopolskiego oraz powstań śląskich. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: arbitraż – zna daty: powstania
Tymczasowego
Rządu
Ludowego Republiki Polskiej (6/7 XI 1918 r.), założenia
Polskiej Organizacji Wojskowej
(1914 r.), mianowania J. Piłsudskiego
Naczelnikiem
Państwa
(22 XI 1918 r.), bitwy w rejonie Góry św. Anny (21–26 V 1921 r.) –
identyfikuje postacie:
Ignacego Daszyńskiego, Wincentego
Witosa, Jędrzeja Moraczewskiego,
Józefa Hallera, Wojciecha
Korfantego –
wskazuje na tereny,
których przynależność do Polski lub Niemiec została rozstrzygnięta
na podstawie plebiscytu –
wymienia lokalne ośrodki władzy powstające
na ziemiach
polskich w 1918 r. –
omawia działalność
rządu I. J. Paderewskiego –
przedstawia okoliczności
przeprowadzenia
i skutki plebiscytu na Górnym
Śląsku –
omawia okoliczności
przeprowadzenia
i skutki plebiscytu na Warmii, Mazurach i Powiślu. |
– zna daty: utworzenia
Polskiej Komisji Likwidacyjnej
Galicji i Śląska Cieszyńskiego
(X 1918 r.), rozwiązania Rady Regencyjnej (14 XI 1918 r.), dymisji rządu
J. Moraczewskiego
(I 1919 r.), powstania Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu
(14 XI 1918 r.), utworzenia Armii Wielkopolskiej (II 1919 r.), podziału
Śląska Cieszyńskiego (VII 1920 r.) –
identyfikuje postacie:
Zdzisława Lubomirskiego,
Aleksandra Kakowskiego,
Józefa Ostrowskiego, Józefa Dowbora-Muśnickiego –
wskazuje na mapie przebieg polskiej granicy zachodniej, zmiany terytorialne
będące efektem III powstania śląskiego –
wyjaśnia, jakie znaczenie dla odbudowy
państwa polskiego
miała POW –
omawia przebieg powstania wielkopolskiego –
przedstawia przebieg
powstań śląskich –
określa wpływ powstania
wielkopolskiego
na decyzje mocarstw o przyznaniu Polsce ziem zaboru pruskiego. |
–
wyjaśnia, dlaczego sytuacja międzynarodowa
pod koniec I wojny światowej była korzystna
dla sprawy niepodległości Polski –
przedstawia przyczyny,
przebieg i skutki sporu o Śląsk Cieszyński. |
–
przedstawia i ocenia
stosunek państw ententy do sprawy polskiej. |
2. Walki o
granicę wschodnią |
–
koncepcja granicy
wschodniej –
konflikt polsko-ukraiński –
początek walk z bolszewikami i wyprawa
kijowska –
kontrofensywa bolszewicka i bitwa warszawska –
traktat ryski –
sprawa Wileńszczyzny |
– wyjaśnia znaczenie
terminów: koncepcja
federacyjna,
koncepcja
inkorporacyjna – zna daty:
bitwy warszawskiej (13–15 VIII 1920 r.), traktatu ryskiego (18 III 1921 r.),
przyłączenia Litwy
Środkowej do Polski (III 1922 r.) –
identyfikuje postacie:
Józefa Piłsudskiego,
Romana
Dmowskiego,
–
charakteryzuje koncepcje granicy wschodniej –
przedstawia postanowienia
pokoju
ryskiego –
wyjaśnia, dlaczego bitwa warszawska zmieniła losy wojny. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: Orlęta
Lwowskie, „bunt Żeligowskiego” – zna daty:
walk o Lwów (1–22 XI 1918 r.), zajęcia Wilna przez Polaków (IV 1919 r.),
operacji niemeńskiej (IX 1920 r.), „buntu” L. Żeligowskiego
(X 1920 r.) –
identyfikuje postacie:
Michaiła Tuchaczewskiego, Władysława Grabskiego,
Lucjana Żeligowskiego –
wskazuje na mapie linię Curzona –
wyjaśnia, jaką rolę odegrały Orlęta Lwowskie w walce o polską granicę
wschodnią –
opisuje przebieg wojny polsko-bolszewickiej – omawia skutki „buntu” L. Żeligowskiego. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: repatriacja – zna daty: sojuszu
polsko-ukraińskiego (IV 1920 r.), zdobycia Kijowa przez wojska polskie (V
1920 r.), ofensywy M. Tuchaczewskiego (VII 1920 r.), konferencji w Spa (VII
1920 r.), bitwy pod Zadwórznem (VIII 1920 r.) –
identyfikuje postacie:
Semena Petlury, Juliana Marchlewskiego,
Feliksa Dzierżyńskiego,
Feliksa
Kona, Siemiona
Budionnego,
Maxime’a Weyganda,
Tadeusza
Rozwadowskiego –
wskazuje na mapie zmiany na froncie polsko- bolszewickim
od maja do sierpnia 1920 r. –
przedstawia przyczyny,
przebieg i skutki wojny polsko-ukraińskiej z lat 1918–1919 r. –
wyjaśnia, dlaczego doszło do aneksji Wileńszczyzny. |
– zna daty: ogłoszenia niepodległości
Ukraińskiej
Republiki Ludowej (I 1918 r.), powołania Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej (1918
r.), przełamania frontu przez bolszewików pod Samhorodkiem
(VI 1920 r.) –
identyfikuje postać Mychajły Hruszewskiego –
przedstawia niepodległościowe
dążenia Ukraińców. |
–
ocenia, która z koncepcji granicy wschodniej była korzystniejsza z
punktu widzenia interesów państwa polskiego –
ocenia militarne i polityczne skutki bitwy warszawskiej –
ocenia znaczenie bitwy warszawskiej i zwycięstwa w wojnie z bolszewikami dla
Polski i Europy. |
3. Rządy parlamentarne |
–
Sejm Ustawodawczy
i mała konstytucja –
konstytucja marcowa –
reforma rolna –
wybory parlamentarne
i prezydenckie –
zabójstwo Gabriela
Narutowicza –
reforma walutowa
Władysława
Grabskiego |
– zna daty:
przyjęcia małej konstytucji (20 II 1919 r.), uchwalenia konstytucji marcowej (17
III 1921 r.), zaprzysiężenia
G. Narutowicza na prezydenta (11
XII 1922 r.), reformy walutowej W. Grabskiego
(1924 r.), wybory S. Wojciechowskiego
na prezydenta (XII 1922 r.) –
identyfikuje postacie: Józefa Piłsudskiego, Gabriela
Narutowicza,
Stanisława
Wojciechowskiego,
Władysława Grabskiego
–
omawia ustrój II Rzeczypospolitej w świetle konstytucji marcowej –
wyjaśnia, jakie było znaczenie reformy
walutowej rządu Grabskiego. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: kontrasygnata – zna daty:
pierwszych wyborów w niepodległej Polsce (26 I
1919 r.), reformy rolnej (VII 1919 i 1920 r.), zabójstwa prezydenta G. Narutowicza
(16 XII 1922 r.) –
identyfikuje postacie:
Wincentego
Witosa, Władysława Sikorskiego,
Macieja Rataja –
charakteryzuje założenia ustrojowe II Rzeczypospolitej w świetle małej konstytucji –
omawia system trójpodziału władz przedstawiony w konstytucji marcowej –
przedstawia założenia
reformy rolnej –
uzasadnia, że konstytucja
marcowa
wprowadzała
system rządów parlamentarnych. |
– zna daty: inauguracji
obrad sejmu ustawodawczego
(10 II 1919 r.), wyborów parlamentarnych (1922 r.) –
przedstawia okoliczności
zwołania
obrad sejmu
ustawodawczego –
przedstawia strukturę
społeczeństwa
II Rzeczypospolitej u progu niepodległości –
omawia okoliczności
uchwalenia
konstytucji
marcowej –
wyjaśnia, jaki był cel uchwalenia reformy
rolnej –
charakteryzuje okoliczności, w jakich
odbyły się wybory do sejmu ustawodawczego – wymienia trudności,
jakie napotkała
realizacja reformy rolnej. |
–
identyfikuje postacie:
Maurycego Zamojskiego, Ignacego
Daszyńskiego,
Jana Baudouina de Courtenay, Eligiusza Niewiadomskiego
–
określa zakres kompetencji Prezydenta
RP w zakresie wojskowości
i polityki Międzynarodowej –
opisuje polską scenę polityczną po wyborach z 1922 r. –
przedstawia okoliczności
i skutki zabójstwa prezydenta
G. Narutowicza. |
–
ocenia ustrój II Rzeczypospolitej w świetle konstytucji marcowej. |
4. Przewrót majowy i rządy
sanacji |
–
kryzys rządów parlamentarnych –
przewrót majowy – przyczyny, przebieg
walk i skutki –
rządy sanacyjne –
represje wobec opozycji –
proces brzeski –
konstytucja kwietniowa –
sanacja po śmierci
Piłsudskiego –
opozycja pod koniec lat 30. XX w. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: sanacja, nowela
sierpniowa, autorytaryzm – zna daty: przewrotu majowego
(12–14 V 1926 r.), wyboru I. Mościckiego na Prezydenta (VI
1926 r.), noweli sierpniowej
(VIII 1926 r.), uchwalenia konstytucji kwietniowej
(23 IV 1935 r.) –
identyfikuje postacie:
Józefa Piłsudskiego,
Stanisława
Wojciechowskiego,
Ignacego Mościckiego,
–
wymienia przyczyny
i skutki przewrotu majowego –
przedstawia cechy charakterystyczne rządów sanacji –
omawia cechy charakterystyczne
ustroju Polski w świetle konstytucji kwietniowej. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: grupa zamkowa,
grupa pułkowników – zna daty:
traktatu w Rapallo (1922 r.), układu z Locarno (1925 r.), wojny celnej z
Niemcami (1925–1934 r.), procesu brzeskiego (X
1931–I 1932 r.), wyborów brzeskich
(1930 r.), powstania Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem (1928
r.) –
identyfikuje postacie:
Wincentego
Witosa, Macieja Rataja, Kazimierza
Bartla, Walerego Sławka, Józefa Becka, Edwarda Rydza-Śmigłego –
charakteryzuje przejawy kryzysu rządów parlamentarnych
w Polsce międzywojennej –
wyjaśnia, jakie były skutki rządów sanacyjnych
dla partii
opozycyjnych –
przedstawia metody
walki obozu sanacyjnego z przeciwnikami
politycznymi. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: partyjniactwo,
autorytaryzm,
demokracja
fasadowa – zna daty: powołania
rządu w. Witosa (V 1926 r.), wyborów parlamentarnych
(1928 r.), Kongresu Obrony Prawa i Wolności Ludu (1930 r.), dekompozycji
obozu sanacji (1935–1939 r.), powołania Obozu
Zjednoczenia Narodowego (1937 r.) –
identyfikuje postać Gabriela Czechowicza –
przedstawia stosunek
J. Piłsudskiego
do rządów
parlamentarnych –
omawia przebieg zamachu majowego –
przedstawia dekompozycję
obozu
sanacji po śmierci J. Piłsudskiego –
opisuje konsekwencje
rozdrobnienia
politycznego
pierwszej
połowy lat 20. dla funkcjonowania polskiego
państwa –
określa, jaką rolę w państwie miał odgrywać
Prezydent RP według konstytucji
kwietniowej. |
– zna datę
założenia obozu w Berezie Kartuskiej (1934 r.) –
identyfikuje postać Adolfa Bnińskiego –
wyjaśnia zależność między słabością wewnętrzną państwa
polskiego a jego pozycją międzynarodową –
wskazuje wydarzenia,
które miały decydujący wpływ na przebieg walk w Warszawie –
porównuje zakres władzy ustawodawczej
i wykonawczej w konstytucjach
marcowej
i kwietniowej –
wskazuje różnice między autorytarnymi
rządami
sanacji a totalitarnymi reżimami
w ZSRR i III Rzeszy. |
–
ocenia wyniki wyborów
do sejmu w 1928 r. –
przedstawia i ocenia
stosunek rządów sanacyjnych do opozycji politycznej –
ocenia polski autorytaryzm
na tle innych ustrojów europejskich
tego czasu –
ocenia motywy, jakimi kierował się J. Piłsudski, dokonując zamachu stanu. |
5.
Społeczeństwo i gospodarka II Rzeczypospolitej |
–
stosunki ludnościowe
w II RP –
mniejszości narodowe
w II RP –
struktura zawodowa
ludności
II RP –
kraj z trzech połówek
– spadek po zaborach –
odbudowa gospodarcza –
budowa COP |
– zna daty: decyzji
o budowie Gdyni (IX 1922 r.), czteroletniego planu inwestycyjnego (1936–1940
r.), budowy
Centralnego Okręgu Przemysłowego
(1936–1939 r.) –
identyfikuje postacie:
Eugeniusza Kwiatkowskiego, Władysława Grabskiego –
wymienia najważniejsze
problemy
społeczne i gospodarcze II RP –
wyjaśnia, na czym polegał wielonarodowy
charakter
II RP –
wyjaśnia, jakie znaczenie dla II RP miała budowa portu w Gdyni. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: asymilacja
państwowa,
asymilacja
narodowa,
polsko-niemiecka wojna celna – zna datę
ustawy znoszącej dyskryminację
ze względu na wyznanie, narodowość lub
język (1931 r.) –
wskazuje na mapie województwa, w których mniejszości narodowe stanowiły duży
odsetek mieszkańców,
obszar
COP –
wyjaśnia, jakie problemy niosła obecność tak dużych grup mniejszości narodowych
na terytorium
Rzeczypospolitej –
charakteryzuje różnice w rozwoju gospodarczym ziem polskich –
omawia politykę gospodarczą E. Kwiatkowskiego –
przedstawia przyczyny
powstania COP –
wyjaśnia, na czym polegał podział na Polskę A i B. |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: getto ławkowe, numerus clausus – zna daty: Programu Wzmacniania Polskości
Kraju (1936–1939 r.), wprowadzenia getta ławkowego (1937 r.) –
wskazuje na mapie okręgi przemysłowe, w których rozwijał się przemysł hutniczy,
ośrodki przemysłu zbrojeniowego
oraz miejsca wydobycia ropy naftowej i gazu ziemnego –
omawia stosunki ludnościowe w II RP –
przedstawia strukturę
zawodową ludności II RP –
omawia proces odbudowy gospodarczej
II RP –
wymienia najważniejsze
inwestycje
na obszarze
COP –
wyjaśnia, z czego wynikało wrogie nastawienie niektórych
mniejszości
narodowych wobec
polskiego państwa. |
– zna datę powstania Ukraińskiego Zjednoczenia Narodowo-Demokratycznego
(1925 r.) –
identyfikuje postacie:
Wasyla Mudrego, Henryka Józewskiego,
Izaaka Grünbauma, Zeera
Żabotyńskiego –
charakteryzuje mniejszości narodowe
zamieszkujące
II RP –
określa różnice między asymilacją narodową a państwową. |
–
ocenia politykę władz II RP wobec mniejszości narodowych –
ocenia politykę gospodarczą E. Kwiatkowskiego. |
6. Nauka i
kultura międzywojennej Polski |
–
oświata w II RP i reforma jędrzejowiczowska –
rozwój szkolnictwa
wyższego
i nauki –
kultura i sztuka międzywojenna –
literatura międzywojnia –
rozwój kinematografii
|
– wyjaśnia
znaczenie terminu: modernizm – zna datę
reformy oświaty J. Jędrzejewicza
(1932 r.) –
identyfikuje postacie:
Janusza Jędrzejewicza, Krzysztofa
Kamila Baczyńskiego, Karola Szymanowskiego, Stanisława Ignacego Witkiewicza (Witkacego),
Stefana Żeromskiego, Władysława
Reymonta,
Marii Dąbrowskiej, Witolda
Gombrowicza,
Brunona
Schulza, Juliana
Tuwima, Czesława
Miłosza, Konstantego Ildefonsa
Gałczyńskiego,
Władysława
Broniewskiego,
Tadeusza
Dołęgi-Mostowicza,
Hanki Ordonówny, Eugeniusza Bodo –
przedstawia główne
założenia reformy J. Jędrzejewicza – charakteryzuje kierunki rozwoju literatury międzywojnia. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: funkcjonalizm –
identyfikuje postacie:
Wojciecha Kossaka,
Jana Styki, Zofii Nałkowskiej,
Antoniego Słonimskiego,
Jana Lechonia, Jarosława Iwaszkiewicza, Bolesława
Leśmiana, Leopolda Staffa, Jana Parandowskiego,
Mieczysławy Ćwiklińskiej,
Adolfa Dymszy, Aleksandra Żabczyńskiego, Leonarda
Buczkowskiego,
Jadwigi
Smosarskiej –
omawia rozwój szkolnictwa wyższego –
przedstawia kierunki
w rozwoju sztuki i architektury. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: Kolumbowie – zna daty:
założenia Uniwersytetu Stefana Batorego
w Wilnie i Uniwersytetu
im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (1919 r.), założenia Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
(1918 r.) –
identyfikuje postacie:
Stanisława Grabskiego, Tadeusza
Kotarbińskiego,
Władysława Tatarkiewicza,
Floriana
Znanieckiego,
Aleksandra
Brücknera, Władysława
Konopczyńskiego,
Stefana
Banacha, Wacława Sierpińskiego,
Mariana
Rejewskiego,
Henryka
Zygalskiego, Jerzego Różyckiego, Tadeusza Gajcego, Xawereg
Dunikowskiego,
Zofii
Kossak-Szczuckiej, Brunona Jasieńskiego, Emila Zegadłowicza, Kazimierza
Wierzyńskiego,
Juliana
Przybosia, Aleksandra Wata, Elżbiety Barszczewskiej,
Jadwigi
Andrzejewskiej –
omawia kierunki rozwoju oświaty w II RP –
przedstawia największe
osiągnięcia
polskiej nauki w dziedzinie nauk humanistycznych –
omawia największe
osiągnięcia
polskiej nauki w dziedzinie matematyki –
wymienia grupy literackie w dwudziestoleciu
międzywojennym. |
– zna daty: pierwszego Konkursu Chopinowskiego
(1927 r.), pierwszego Konkursu Skrzypcowego
im. Henryka Wieniawskiego
(1935 r.) –
identyfikuje postacie:
Kazimierza Twardowskiego, Władysława Witwickiego,
Ludwika
Krzywickiego,
Bronisława
Malinowskiego,
Jana Baudouina de Curtenay, Juliusza
Kleinera, Władysława
Semkowicza,
Kazimierza Tymienieckiego,
Romana Grodeckiego,
Marcelego
Handelsmana, Władysława
Orlicza, Tadeusza Peipera, Józefa Lejtesa, Mieczysława
Krawicza, Michała Waszyńskiego –
omawia rozwój kinematografii w II RP. |
–
ocenia reformę oświaty J. Jędrzejewicza –
ocenia dorobek cywilizacyjny II RP. |
7. Polska w przededniu wojny |
–
polityka Niemiec i ZSRR wobec Polski w latach 20. XX w. –
polska polityka zagraniczna w latach
20. –
stosunki polsko-litewskie w dwudziestoleciu
międzywojennym –
polityka równowagi –
zajęcie Zaolzia –
pakt Ribbentrop-Mołotow –
mobilizacja polskiego
społeczeństwa
|
– wyjaśnia
znaczenie terminu: „korytarz” – zna daty:
sojuszu polsko-francuskiego (1921 r.), sojuszu polsko-rumuńskiego (1921 r.),
paktu o nieagresji z ZSRR (1932 r.), polsko-niemieckiej deklaracji o niestosowaniu
przemocy (1934 r.), paktu Ribbentrop-Mołotow (23 VIII 1939 r.) –
identyfikuje postać Józefa Becka –
wyjaśnia, jakie znaczenie dla bezpieczeństwa
międzynarodowego Polski miały sojusze z Francją i Rumunią –
wyjaśnia, na czym polegała polityka równej odległości. |
– zna daty:
paktu Brianda–Kelloga (1928 r.), podpisania
protokołu Litwinowa (1929 r.), zajęcia Zaolzia (X 1938 r.) –
identyfikuje postacie:
Gustava Stresemanna, Neville’a Chamberlaina –
omawia koncepcje polskiej polityki zagranicznej
–
przedstawia niemieckie
roszczenia
wobec Polski sformułowane po 1938 r. –
charakteryzuje stosunki polsko-niemieckie w latach 1934–1938 r. i określa,
dlaczego uległy one zmianie w 1939 r. |
– wyjaśnia
znaczenie terminu: ruch prometejski – zna daty: powołania
Korpusu Ochrony Pogranicza (1924 r.), nawiązania stosunków polsko-litewskich
(1938 r.) –
wyjaśnia, jakie zagrożenia dla Polski niósł układ w Rapallo –
przedstawia stosunki
Polski z Czechosłowacją, Rumunią i Litwą –
omawia okoliczności
i skutki zajęcia Zaolzia przez Polskę –
przedstawia stosunek
Francji i Wielkiej Brytanii do zagrożenia Polski ekspansją niemiecką –
przedstawia wpływ paktu Ribbentrop-Mołotow na sytuację Polski w przededniu
wojny –
charakteryzuje międzynarodowe położenie Polski w latach 20. –
przedstawia nastroje
panujące w polskim społeczeństwie
w przededniu wojny. |
–
identyfikuje postacie:
Tomasza Masaryka,
Edwarda Benesza, Tadeusza Hołówki –
wyjaśnia, jak społeczność
międzynarodowa
oceniała zajęcie Zaolzia
przez Polskę –
omawia akcję mobilizacyjną
społeczeństwa
polskiego –
porównuje cele polskiej polityki zagranicznej
przed zawarciem układu w Locarno i po nim. |
–
omawia i ocenia politykę Niemiec i ZSRR w dwudziestoleciu
międzywojennym –
ocenia stanowisko J. Becka wobec roszczeń
niemieckich –
ocenia wartość sojuszu z Wielką Brytanią i Francją w przededniu II wojny
światowej. |
II WOJNA ŚWIATOWA |
||||||
1.
Wojna obronna
Polski |
– przygotowania
do wojny – wybuch wojny – armie walczących
stron – przebieg
działań wojennych – atak
sowiecki na Polskę – ostatnie
walki – bilans walk |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: wojna błyskawiczna
(Blitzkrieg), bitwa graniczna –
zna daty: ataku III Rzeszy na Polskę(1 IX 1939 r.), obrony polskiej
placówki wojskowej
na Westerplatte
(1–7 IX 1939 r.), bitwy pod Wizną (8-10 IX 1939 r.), bitwy nad Bzurą (9–22 IX
1939 r.), ataku
ZSRR na Polskę (17 IX 1939 r.), bitwy pod Kockiem (2–5 X 1939 r.) – identyfikuje
postacie:
Henryka Sucharskiego, Edwarda Rydza–Śmigłego – wyjaśnia, na
czym polegała wojna błyskawiczna – przedstawia
bilans wojny obronnej Polski. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: dywersja, V kolumna, –
zna daty: sojuszu polsko-brytyjskiego (25 VIII 1939 r.), wypowiedzenia wojny
Niemcom przez Wielką Brytanię i Francję (3 IX 1939 r.), bitwy pod Mławą (3 IX
1939 r.), kapitulacji Warszawy (28 IX 1939 r.), ewakuacji polskich
władz państwowych i wojskowych do Rumunii (17/18 IX 1939 r.) – identyfikuje
postacie:
Stefana Starzyńskiego, Franciszka Kleeberga, Władysława Raczkiewicza – wskazuje na mapie główne kierunki
natarcia wojsk niemieckich na Polskę –
charakteryzuje polski plan wojny z Niemcami – określa,
jakie wspólne cele łączyły Niemcy
i ZSRR w 1939 r. – omawia
politykę sojuszników Polski w czasie trwania wojny obronnej – przedstawia postawę wojsk
niemieckich i radzieckich wobec
polskich jeńców i ludności cywilnej. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: Fall Weiss, prowokacja
gliwicka –
zna daty: prowokacji
gliwickiej
(31 VIII 1939 r.), narady w Abbeville (12 IX 1939 r.), szarży pod Krojantami
(1 IX 1939 r.), bitwy pod Mokrą (1 IX 1939 r.), bitew pod Piotrkowem Trybunalskim
i Tomaszowem
Mazowieckim
(4-7 IX 1939 r.), bitew w Lasach Lubelskich (17–26 IX 1939 r.), kapitulacji
Gdyni (19 IX 1939 r.), kapitulacji
Helu (2 X 1939 r.) – identyfikuje
postacie:
Heinza Guderiana, Reinharda Heydricha, Tadeusza Kutrzeby,
Władysława Bortnowskiego,
Józefa Unruga – przedstawia działania dywersyjne przeprowadzone
przez Niemców przed wybuchem wojny – omawia taktyczne
założenia Fall Weiss – wyjaśnia
różnicę między oddziałami zmobilizowanymi i improwizowanymi – przedstawia
przebieg walk polsko-niemieckich
w czasie wojny obronnej – omawia
przebieg walk wojsk polskich z
Armią Czerwoną –
charakteryzuje postawę Naczelnego Dowództwa i polskich władz
w czasie wojny obronnej. |
– identyfikuje postacie: Franciszka Dąbrowskiego, Konrada Guderskiego, Wacława Grzybowskiego,
Tadeusza
Piskora – omawia
główne założenia koncepcji przedmościa rumuńskiego – porównuje stosunek sił i
uzbrojenia
armii polskiej i niemieckiej. |
– ocenia przygotowania
Polski do konfliktu z Niemcami i ZSRR – ocenia
postawę Wielkiej Brytanii i Francji wobec wojny obronnej
Polski – ocenia
postawę Naczelnego Dowództwa i polskich władz
w czasie wojny obronnej – ocenia
kampanię wrześniową. |
2.
Ekspansja Hitlera
i Stalina w latach 1939–1941 |
– wojna radziecko-fińska – aneksja
republik bałtyckich i Besarabii – atak III
Rzeszy na Danię i Norwegię – ofensywa niemiecka w Europie Zachodniej – bitwa o
Anglię – walki na Bałkanach – zmagania w Afryce Północnej |
–
wyjaśnia znaczenie terminu: kolaboracja –
zna daty: ataku III Rzeszy na Danię i Norwegię (9 IV 1940 r.), rozpoczęcia ofensywy
niemieckiej na Zachodzie (10 V 1940 r.), bitwy o Anglię
(10 VII – 31 X 1940 r.), ataku Niemiec
na Jugosławię
i Grecję (6 IV 1941 r.) – identyfikuje
postacie: Charlesa de Gaulle’a, Winstona Churchilla – omawia
przyczyny i skutki ekspansji III Rzeszy na państwa skandynawskie – przedstawia przyczyny i
skutki ofensywy niemieckiej w Europie Zachodniej. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminów:
„wojna zimowa”, linia Maginota, Fall Gelb, „Lew Morski” –
zna daty: „wojny zimowej” (30 XI 1939 – 12 III 1940 r.), aneksji Litwy, Łotwy
i Estonii przez ZSRR (VII 1940 r.), zajęcia Paryża przez Niemcy
(14 VI 1940 r.), wypowiedzenia wojny Francji przez Włochy (10 VI 1940 r.),
podpisania paktu
trzech (27 IX 1940 r.), ataku Włoch na Grecję (1940 r.), bitwy o Tobruk (IV –
XI 1941 r.) – identyfikuje
postacie: Hermanna Göringa, Erwina Rommla – wskazuje na mapie kraje podbite przez
III Rzeszę w 1940 r., obszary zajęte przez ZSRR w latach
1939–1941 –
charakteryzuje przebieg ekspansji III Rzeszy na państwa skandynawskie – omawia
przebieg ekspansji III Rzeszy na Europę Zachodnią – opisuje przebieg i skutki bitwy o Anglię –
charakteryzuje przebieg i skutki walk na Bałkanach. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminów:
linia Mannerheima,
Państwo Francuskie (Państwo
Vichy), –
zna daty: „aneksji Besarabii przez ZSRR (VIII 1940 r.), bitwy o Flandrię (V
1940 r.), zawieszenia
broni w Compiègne (22 VI 1940 r.), uchwalenia
Lend-Lease Act (III 1941
r.), dołączenia do paktu trzech Węgier,
Słowacji i Rumunii (XI 1940 r.) oraz Bułgarii (III 1941 r.), zajęcia Libii
przez Brytyjczyków
(II 1941 r.) – identyfikuje
postacie:
Carla Gustawa Mannerheima, Philippa Pétaina – wskazuje na mapie kraje,
które znajdowały się we władaniu państw Osi i ich sprzymierzeńców
w 1940 r. – omawia przyczyny, przebieg
i skutki wojny radziecko-fińskiej – przedstawia działania,
jakie podjął ZSRR w celu zajęcia państw nadbałtyckich – opisuje okoliczności przystąpienia państw bałkańskich
do paktu trzech – wyjaśnia, dlaczego III
Rzeszy i Wielkiej Brytanii zależało na zajęciu Bliskiego Wschodu – przedstawia przebieg i skutki walk w Afryce
Północnej. |
–
zna daty: zajęcia
Somali brytyjskiej
przez Włochów (VIII 1940 r.), odzyskania niepodległości
przez Etiopię (XII 1940 r.), powołania Francuskiego
Komitetu
Narodowego
w Londynie
(1941 r.), stłumienia proniemieckiego
powstania w Iraku (V–VI 1941 r.), zajęcia
Iranu przez Wielką
Brytanię i ZSRR (IX 1941 r.), – identyfikuje
postać: Rudolfa Hessa – wyjaśnia,
jaką rolę odegrała działalność Francuskiego Komitetu Narodowego – wymienia
czynniki, które zadecydowały o klęsce wojsk francuskich w
starciu z III Rzeszą – przedstawia
próby realizacji imperialnych
planów Włoch. |
– ocenia,
jakie znaczenie
miała porażką Niemiec w bitwie o Anglię – ocenia
postawy narodów walczących z ekspansją niemiecką. |
3.
Walki w latach 1941–1943 |
– geneza wojny
niemiecko-radzieckiej – siły walczących
stron – atak Niemiec
na ZSRR – oblężenie Leningradu – bitwa pod
Stalingradem – walki na morzach – wybuch wojny
na Dalekim Wschodzie – zakończenie
walk w Afryce – utworzenie
frontu na Sycylii i we Włoszech |
–
wyjaśnia znaczenie terminu: sowietyzacja
–
zna daty: ataku Niemiec na ZSRR (22 VI 1941 r.), ataku Japonii
na USA (7 XII 1941 r.) – przedstawia przyczyny
wojny niemiecko-radzieckiej – omawia
okoliczności ataku Japonii na USA. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminów:
operacja Barbarossa, Lebensraum, „Operacja Cytadela”,
„wilcze stada” –
zna daty: bitwy o Moskwę (XII 1941 r.), oblężenia Leningradu
(IX 1941 – I 1944 r.), bitwy pod Stalingradem (VIII 1942–II 1943 r.), bitwy pod Kurskiem
(VII – VIII 1943 r.), bitwy o Midway (VI 1942 r.), bitwy pod El-Alamein (VII–XI 1942 r.), lądowania aliantów na Sycylii (VII 1943
r.) – identyfikuje
postacie:
Franklina Delano Roosevelta, Bernarda Law Montgomerego, Dwighta Eisenhovera – omawia strategiczne założenia
planu Barbarossa – wskazuje przełomowe wydarzenia w
przebiegu wojny radziecko-niemieckiej – przedstawia politykę okupacyjnych
władz niemieckich na
zajętych terenach ZSRR – omawia przebieg walk aliantów w Afryce Północnej. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminów:
czołg T-34 –
zna daty: kapitulacji
wojsk niemiecko-włoskich
w Afryce (13 V 1943 r.), wypowiedzenia
wojny Niemcom przez Włochy (X 1943 r.) – identyfikuje
postacie: Friedricha von
Paulusa,
Georgija Żukowa, Isoroku
Yamamoto – wskazuje na mapie tereny zajęte przez
wojska niemieckie w wyniku
realizacji planu „Barbarossa”, kierunki kontrofensywy
Armii Czerwonej latach 1942–1943 r.
oraz odzyskane tereny – porównuje
siły militarne III Rzeszy i ZSRR –
charakteryzuje przebieg wojny radziecko-niemieckiej – opisuje
przebieg i skutki walki na morzach – przedstawia zasięg
ekspansji i politykę japońską w Azji. |
– identyfikuje
postacie: Pietra Badoglia – przedstawia
skutki polityczne i militarne utworzenia frontu na Sycylii i we Włoszech. |
– ocenia znaczenie
wojny niemiecko-radzieckiej dla losów II wojny
światowej. |
4.
Polityka okupacyjna
III Rzeszy |
– okupacja Europy
Zachodniej i Skandynawii – nazistowski
plan eksterminacji Żydów – postawy społeczeństw i
rządów świata zachodniego
oraz Kościoła katolickiego
wobec Holokaustu – stosunek
hitlerowskich Niemiec do podbitych narodów Europy
Wschodniej – hitlerowska polityka
rasowa i prześladowanie wybranych grup społecznych |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: getto, Holokaust –
charakteryzuje politykę nazistów wobec Żydów. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminów:
Einsatzgruppen, szmalcownictwo – identyfikuje
postacie: Adolfa Eichmanna, Ireny Sendlerowej, Josipa
Broz-Tito, Juliana Grobelnego –
charakteryzuje politykę okupantów niemieckich w Europie Zachodniej
i Skandynawii – wyjaśnia, na
czym polegał plan „Ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej” – przedstawia
sposoby, metody i skalę eksterminacji ludności Żydowskiej. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminów:
Résistance, Generalny Plan
Wschodni, Włoska Republika Socjalna –
zna datę konferencji
w Wannsee (29 I 1942 r.) – identyfikuje
postacie:
Vidkuna Quislinga, Raoula
Wallenberga,
Anne Frank, Oskara Schindlera, Andrieja
Własowa – opisuje
postawy narodów Europy Zachodniej i Skandynawii wobec niemieckiego okupanta – przedstawia stosunek hitlerowskich Niemiec wobec
podbitych narodów Europy Wschodniej – wyjaśnia, na
czym polegała hitlerowska polityka
rasowa. |
– omawia
skutki polityki represji prowadzonej przez władze okupacyjne – przedstawia postawę Kościoła
wobec Holokaustu. |
– ocenia
postawy społeczeństw i rządów europejskich wobec Holokaustu – ocenia
postawę Kościoła wobec Holokaustu. |
5.
Koniec II wojny
światowej |
– front wschodni
w 1944 r. – wojna na
Pacyfiku – powstanie wielkiej
koalicji – utworzenie
frontu na Sycylii i we Włoszech – konferencja w Teheranie – konferencja w Jałcie – kapitulacja Niemiec i koniec wojny w Europie – koniec wojny
na Dalekim Wschodzie |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: operacja „Overlord”, kamikadze –
zna daty: konferencji
w Teheranie
(XI/XII 1943 r.), lądowania aliantów
w Normandii (6 VI 1944 r.), konferencji
w Jałcie (II 1945 r.), zrzucenia bomby atomowej na Hiroszimę (6 VIII 1945 r.)
i Nagasaki (9 VIII 1945 r.) – identyfikuje
postacie:
Douglasa MacArthura, Harry’ego Trumana – omawia
postanowienia konferencji w Teheranie i Jałcie. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminów:
operacja „Market-Garden”,
taktyka żabich skoków –
zna daty: podpisania
Karty Atlantyckiej (14 VIII 1941
r.), bitwy pod Falaise (VII 1944 r.), kontrofensywy niemieckiej w Ardenach
(XII 1944 r.), operacji berlińskiej (16 IV – 2 V 1945 r.), podpisania
przez Niemcy kapitulacji w Reims (7 V 1945 r.), podpisania przez Niemcy kapitulacji
w Berlinie (8 V 1945 r.), kapitulacji Japonii (2 IX 1945 r.) – identyfikuje
postacie:
Dwighta Eisehowera, Georga
Pattona, Alfreda Jodla, Wilhelma
Keitela – wskazuje na mapie kierunki
ofensywy Armii Czerwonej w 1944 r., miejsca operacji „Overlord”
i „Market-Garden”
– przedstawia okoliczności podpisania
Karty Atlantyckiej i jej postanowienia – omawia proces powstawania koalicji antyhitlerowskiej
– opisuje
przebieg lądowania aliantów w Normandii
i walk w
Europie Zachodniej. |
–
zna daty: konferencji
w Casablance
(I 1943 r.), operacji Bagration (VI – VIII 1944
r.), powstania w Paryżu (VIII 1944 r.), sforsowania Wału Pomorskiego (III
1945 r.), śmierci Adolfa Hitlera (30 IV 1945 r.), zajęcia Okinawy (IV 1945
r.) – identyfikuje
postacie:
Hirohito – omawia
zmiany na froncie wschodnim w 1944 r. –
charakteryzuje przebieg wojny na Pacyfiku po 1943 r. – omawia postanowienia
konferencji w Casablance – opisuje okoliczności kapitulacji
Niemiec – przedstawia
przebieg działań wojennych na Dalekim Wschodzie
w 1945 r. |
–
zna datę spotkania w Torgau (24 IV 1945 r.) – przedstawia stosunek
Stanów
Zjednoczonych
do krajów Europy Środkowo-Wschodniej. |
– ocenia wpływ
przystąpienia USA do wojny na jej przebieg – ocenia
decyzję o zrzuceniu bomby atomowej – ocenia politykę Stanów Zjednoczonych
wobec krajów Europy
Środkowo-Wschodniej. |
6.
Społeczeństwo polskie podczas okupacji |
– podział ziem
polskich – polityka
władz ZSRR na okupowanych ziemiach II Rzeczypospolitej – deportacje
ludności polskiej w głąb ZSRR – polscy jeńcy
w ZSRR i zbrodnia katyńska – okupacja niemiecka w Polsce
na tle okupacji w innych krajach Europy – sytuacja Polaków
na ziemiach wcielonych do III Rzeszy – polityka niemiecka w Generalnym Gubernatorstwie – terror
hitlerowski i zbrodnie niemieckie wobec
narodu polskiego – Holokaust na
ziemiach polskich – powstanie w getcie warszawskim – postawa społeczeństwa polskiego
wobec Holokaustu – pierwsze organizacje konspiracyjne |
– wyjaśnia
znaczenie terminów: deportacja,
obóz koncentracyjny,
obóz zagłady – zna datę
zbrodni katyńskiej (IV–V 1940 r.) – wskazuje na
mapie miejsca, w których znajdowały się niemieckie
obozy zagłady,
ważniejsze getta żydowskie, miejsca
masowych mordów i pochówku polskich oficerów – wyjaśnia, na
czym polegał proces sowietyzacji – przedstawia sposoby represji stosowane przez okupanta niemieckiego – omawia metody
eksterminacji stosowane przez
niemieckie okupacyjne
władze. |
– wyjaśnia znaczenie terminów: paszportyzacja,
Akcja Specjalna „Kraków”, akcja AB, Rada Pomocy Żydom „Żegota”, szmalcownik – zna daty: podpisania radziecko-niemieckiego
traktatu o granicach i przyjaźni (28
IX 1939 r.), Akcji Specjalnej „Kraków” (XI
1939 r.), akcji AB (1940 r.), powstania w getcie warszawskim
(19 IV–16 V 1943 r.) – identyfikuje
postacie: Mordechaja Anielewicza,
Marka Edelmana, Jana Karskiego, Ireny Sendlerowej, – wskazuje na mapie podział
ziem polskich pod okupacją w
1939 r. i zmiany terytorialne
po 1941 r., – przedstawia politykę
okupacyjnych
władz radzieckich wobec Polaków na Kresach Wschodnich – opisuje deportacje polskiej
ludności z Kresów Wschodnich i warunki życia na
zesłaniu – charakteryzuje sytuację Polaków na ziemiach wcielonych do III Rzeszy – omawia warunki
życia Polaków w Generalnym Gubernatorstwie – przedstawia metody eksterminacji ludności żydowskiej
na ziemiach polskich. |
– wyjaśnia znaczenie terminów: niemiecka
lista narodowa (Volkslista),
Żydowska
Organizacja
Bojowa – zna datę wysiedlenia Polaków z Zamojszczyzny
(1943 r.) –
identyfikuje postacie: Ławrentija Berii, Jürgena Stroopa, Wandy Wasilewskiej – wskazuje na mapie kierunki
deportacji ludności polskiej w głąb ZSRR – charakteryzuje represje gospodarcze okupacyjnych
władz radzieckich – opisuje politykę władz radzieckich wobec polskich jeńców
wojennych – przedstawia politykę okupacyjnych władz niemieckich wobec inteligencji polskiej – określa, jakie miały być zasady hitlerowskiej
polityki okupacyjnej wobec Polaków w Generalnym Gubernatorstwie i jakich sfer
życia miały dotyczyć – opisuje przebieg powstania w getcie warszawskim – omawia postawy społeczeństwa polskiego
wobec Holokaustu – przedstawia
proces budowania organizacji konspiracyjnych
na ziemiach polskich pod okupacją. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: Żydowski
Związek Wojskowy, strojbatalion, Endlösung, – identyfikuje postacie: Józefa i
Wiktorii Ulmów – wyjaśnia, jakie znaczenie dla Polaków na ziemiach wcielonych do III Rzeszy miało wprowadzenie niemieckiej
listy narodowościowej – porównuje okupację niemiecką w Polsce i innych krajach europejskich. |
– ocenia postawy Polaków, którzy wpisywali się
na Volkslistę – ocenia postawy
społeczeństwa polskiego wobec Holokaustu. |
7.
Sprawa polska podczas II wojny światowej |
– powstanie rządu
emigracyjnego we Francji, przeniesienie polskiego
ośrodka władzy do Wielkiej Brytanii – Polacy na
frontach II wojny światowej – stosunki polsko-radzieckie
po podpisaniu układu Sikorski-Majski – sprawa katyńska
i zerwanie stosunków z polskim rządem londyńskim przez ZSRR – początki
komunistycznych ośrodków władzy – katastrofa
gibraltarska i śmierć Władysława Sikorskiego – konferencja
w Teheranie a sprawa polska |
–
zna daty: mianowania Władysława Raczkiewicza na prezydenta Polski (30 IX 1939 r.), utworzenia
rządu Sikorskiego
(30 IX 1939 r.), konferencji w Teheranie (28 XI – 1 XII 1943 r.), konferencji
w Jałcie (4–11 II 1945 r.) – identyfikuje
postać Władysława Sikorskiego – omawia
decyzje konferencji teherańskiej i
jałtańskiej w
sprawie polskiej. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminów:
Związek Patriotów Polskich, Krajowa
Rada Narodowa –
zna daty: ewakuacji
władz II Rzeczypospolitej do Rumunii (17/18 IX 1939 r.), bitwy o Narwik (V
1940 r.), bitwy o Tobruk (VIII–XII 1941 r.), układu
Sikorski-Majski (30 VII 1941 r.), bitwy o Monte Cassino
(V 1944 r.), zerwania stosunków
dyplomatycznych
między rządem polskim na emigracji
a ZSRR (25 IV 1943 r.), katastrofy gibraltarskiej
(1943 r.) – identyfikuje
postacie: Władysława Raczkiewicza, Władysława Andersa,
Bolesława Bieruta, Stanisława Mikołajczyka – wskazuje na mapie miejsca,
w których Polacy stoczyli walki
podczas II
wojny światowej –
charakteryzuje udział polskich formacji wojskowych w
walkach na frontach II
wojny światowej – przedstawia postanowienia
układu Sikorski-Majski i skutki jego podpisania – wyjaśnia
wpływ sprawy katyńskiej na stosunki między polskim rządem emigracyjnym a
ZSRR. |
–
zna daty: powstania
Rady Narodowej (XII 1939 r.), przeniesienia
rządu emigracyjnego do Londynu (VI 1940 r.), ewakuacji wojsk polskich z ZSRR
(1942), zdobycia
Bolonii (IV 1945 r.), bitwy pod Lenino (X 1943 r.), powstania Związku Patriotów
Polskich (III 1942 r.), powstania
Krajowej
Rady Narodowej
(31 XII 1943–1 I 1944 r.) – identyfikuje
postacie: Bolesława Wieniawy-Długoszowskiego, Ignacego Paderewskiego,
Zygmunta Berlinga,
Michała Roli-Żymierskiego, Karola Świerczewskiego,
Stanisława Maczka, Stanisława Sosabowskiego
– omawia okoliczności powstania
władz polskich na emigracji – przedstawia okoliczności powstania i
szlak bojowy armii gen. W. Andersa oraz wojsk polskich walczących u boku
Armii Czerwonej – opisuje
proces kształtowania się komunistycznego ośrodka władzy w Polsce – wyjaśnia
wpływ katastrofy gibraltarskiej
na politykę rządu emigracyjnego – wymienia formacje
polskie, które walczyły na frontach II wojny światowej. |
– identyfikuje
postać Augusta Zaleskiego – wyjaśnia
wpływ sprawy katyńskiej na sytuację Polski na arenie międzynarodowej
– porównuje politykę rządu
emigracyjnego
i komunistycznych
ośrodków władzy w Polsce. |
– ocenia postepowanie polskich komunistów – ocenia działalność polskiego
rządu emigracyjnego podczas II wojny światowej. |
8.
Polskie Państwo
Podziemne |
– polityczne organizacje konspiracyjne – cele
polityczne i strategiczne Polskiego Państwa
Podziemnego i Armii Krajowej – struktura i działalność ZWZ-AK – inne polskie
organizacje podziemne – konflikt
polsko-ukraiński na Wołyniu – plan „Burza” – geneza powstania
warszawskiego – wybuch powstania warszawskiego – mocarstwa
wobec powstania – upadek i
skutki powstania – bilans powstania |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: konspiracja,
Armia Krajowa, sabotaż, dywersja, plan „Burza”,
Polskie Państwo Podziemne –
zna daty: powstania AK (14 II 1942 r.), rozpoczęcia
realizacji planu „Burza” (1944 r.), powstania warszawskiego (1 VIII – 3 X
1944 r.) – identyfikuje
postać Tadeusza Komorowskiego „Bora” –
charakteryzuje cele polityczne Polskiego Państwa Podziemnego – omawia cele strategiczne
Polskiego Państwa Podziemnego – przedstawia założenia
planu „Burza”. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminów:
Służba Zwycięstwu Polsce, Związek Walki Zbrojnej, Delegatura Rządu
na Kraj, Kierownictwo Walki Cywilnej,
Szare Szeregi, rzeź wołyńska –
zna daty: powstania
Delegatury
Rządu na Kraj (XII 1940 r.), rzezi
wołyńskiej (1943 r.) – identyfikuje
postać
Leopolda Okulickiego „Niedźwiadka” – przedstawia polityczne organizacje konspiracyjne – omawia działalność
zbrojną ZWZ-AK – wymienia polskie
organizacje podziemne – przedstawia
przyczyny i przejawy
konfliktu polsko-ukraińskiego na Wołyniu – omawia
genezę powstania warszawskiego – opisuje
skutki powstania warszawskiego – przedstawia
strukturę Polskiego Państwa Podziemnego. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminów:
„mały sabotaż”, Związek Odwetu, Kierownictwo Dywersji (Kedyw), Ukraińska Powstańcza
Armia (UPA) –
zna daty: powstania
Związku Odwetu (1940 r.), powstania Kierownictwa
Dywersji
(1943 r.), akcji pod Arsenałem
(1943 r.), powstania
Ukraińskiej
Powstańczej
Armii (1942 r.) – identyfikuje
postacie:
Emila Fieldorfa „Nila”, Franza Kutschery, Antoniego Chruściela „Montera”,
Cyryla Ratajskiego, Jana Piekałkiewicza –
charakteryzuje strukturę ZWZ-AK – omawia
przebieg walk w powstaniu warszawskim – wymienia
cele i formy działania, które miał realizować Związek
Walki Zbrojnej na terenie okupowanej Polski. |
–
identyfikuje postacie:
Pawła Frenkiela, Szymona Rathajzera,
Kazimierza
Iranka-Osmeckiego, Stepana Bandery, Oskara Dirlewangera, Ericha
von dem Bach – Zelewskiego – omawia postawę
aliantów wobec powstania warszawskiego – opisuje postawy
Polaków w powstaniu warszawskim |
– ocenia
postawę mocarstw wobec powstania warszawskiego – ocenia
decyzję o wybuchu powstania warszawskiego – ocenia
postawy Polaków w powstaniu warszawskim – ocenia działalność Polskiego
Państwa Podziemnego |
POLSKA I ŚWIAT PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ |
||||||
1.
Powojenny świat |
– skutki wojny
– konferencja
poczdamska – procesy zbrodniarzy wojennych – na tropie nazistów – okupacja Niemiec
i Austrii – powstanie Organizacji Narodów Zjednoczonych – struktura
ONZ – plan
Marshalla – paryski
traktat pokojowy – rosnące wpływy
komunizmu – wojna domowa
w Grecji |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: demilitaryzacja,
denazyfikacja,
demokratyzacja, procesy norymberskie –
zna daty: konferencji
w Poczdamie
(17 VII–2 VIII 1945 r.), procesów
norymberskich
(1946–1949 r.) –
identyfikuje postacie: Harry’ego Trumana, Clementa Attlee –
omawia społeczne i gospodarcze skutki II wojny światowej –
wymienia postanowienia
konferencji
poczdamskiej
w sprawie
Niemiec. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminów: dekartelizacja,
procesy oświęcimskie, recesja,
Europejski Plan Odbudowy, sowietyzacja, eksport
rewolucji –
zna daty: procesów
oświęcimskich
(1946–1948 r., 1963–1965 r.), podpisania Deklaracji Narodów Zjednoczonych (1942 r.), konferencji
założycielskiej
Organizacji
Narodów
Zjednoczonych
(25 IV 1945 r.) –
identyfikuje postać George’a
C. Marshalla, –
wskazuje na mapie
zmiany terytorialne
w Europie
po II wojnie
światowej –
przedstawia postanowienia
konferencji poczdamskiej
w sprawie powojennego
porządku
w Europie –
omawia procesy zbrodniarzy wojennych –
charakteryzuje i porównuje politykę władz okupacyjnych
w Niemczech –
przedstawia strukturę ONZ –
wyjaśnia, jakie były cele planu Marshalla –
wyjaśnia, na czym polegał eksport
rewolucji i jakie były jego skutki polityczne. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminów:
pauperyzacja, reemigranci, Bizonia, Trizonia –
zna daty: powstania
Bizonii (1947 r.), powstania
Trizonii (1949 r.), powstania
Organizacji
Europejskiej
Współpracy Gospodarczej
(1948 r.), układu pokojowego w Paryżu
(10 II 1947 r.) –
identyfikuje postacie: Szymona Wiesenthala, Karla Rennera, Josipa Broz-Tito, Klementa
Gottwalda,
Edwarda
Benesza –
wyjaśnia, dlaczego
niektórym z nazistów udało się uniknąć odpowiedzialności
za zbrodnie wojenne –
omawia powojenne
losy Niemiec i Austrii –
przedstawia politykę
władz okupacyjnych w Austrii –
opisuje okoliczności
powstania
Organizacji
Narodów
Zjednoczonych –
przedstawia okoliczności
stworzenia
planu Marshalla –
omawia postanowienia
układu pokojowego
w Paryżu –
charakteryzuje proces sowietyzacji Europy Środkowo-Wschodniej. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminu: eurokomunizm –
zna daty: powstania
komunistycznej
Niemieckiej Socjalistycznej
Partii Jedności (1946 r.), powstania niemieckiej
Unii Chrześcijańsko-Demokratycznej (1945 r.) –
identyfikuje postacie:
Envera Hodży, Jana Masaryka –
przedstawia zmiany
etniczne na obszarze
Europy po II wojnie światowej –
podaje przykłady ścigania zbrodniarzy nazistowskich po II wojnie światowej –
określa wpływ Rady
Bezpieczeństwa
na procesy decyzyjne Organizacji Narodów Zjednoczonych –
wskazuje metody przejmowania przez komunistów władzy w Europie Środkowo-Wschodniej
po II wojnie światowej. |
–
ocenia wpływ II wojny światowej na przemiany społeczne
i polityczne
powojennego
świata. |
2.
Początek zimnej
wojny |
– świat dwubiegunowy – upadek
starych mocarstw – początek rywalizacji radziecko-amerykańskiej
i doktryna Trumana – działania
bloku komunistycznego – Kominform i RWPG – I kryzys berliński
(1948–1949 r.) i powstanie NATO – wyścig
zbrojeń – powstanie
dwóch państw niemieckich – sprawa
Austrii – inicjatywy integracyjne w
Europie Zachodniej |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: zimna wojna,
„żelazna kurtyna”,
centralne planowanie, industrializacja, wyścig zbrojeń –
zna datę utworzenia RFN i NRD (1949 r.) –
identyfikuje postacie:
Winstona Churchilla, Harry’ego Trumana –
wskazuje na mapie państwa niemieckie –
wyjaśnia, na czym polegała zimna wojna oraz wyścig zbrojeń. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminów:
układ dwubiegunowy, doktryna Trumana, doktryna Reagana, Rada Wzajemnej Pomocy
Gospodarczej,
Organizacja
Paktu Północnoatlantyckiego,
Układ Warszawski,
traktat
paryski, Europejska
Wspólnota
Węgla i Stali, traktaty rzymskie, Europejska
Wspólnota
Gospodarcza,
Europejska
Wspólnota
Energii Atomowej –
zna daty: ogłoszenia tzw. „żelaznej
kurtyny” (1946 r.), ogłoszenia
doktryny
Trumana (III 1947 r.), powstania
Rady Wzajemnej Pomocy
Gospodarczej
(1949 r.), powstania
NATO (4 IV 1949 r.), powstania
Układu Warszawskiego (1955 r.), traktatu paryskiego (1951 r.), powstania EWWiS (1951 r.) –
identyfikuje postacie:
Konrada Adenauera, Jeana Monneta, Roberta Schumana –
wskazuje na mapie
„żelazną kurtynę” –
wyjaśnia, na czym polegał układ dwubiegunowy w powojennym świecie
i jakie były jego polityczne i gospodarcze konsekwencji –
omawia założenia doktryny Trumana i konsekwencje wprowadzenia jej w życie –
przedstawia przyczyny i cele powstania NATO –
opisuje okoliczności
powstania
Układu Warszawskiego –
omawia przejawy wyścigu zbrojeń – charakteryzuje proces integracji Europy Zachodniej. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminów:
taktyka salami, Kominform, program tzw. gwiezdnych wojen, plan Schumana –
zna daty: wojny domowej w Grecji (1946–1949 r.), powstania
Kominformu (1947 r.), blokady Berlina (VI 1948–V 1949 r.), układu w Zgorzelcu
(1950 r.), powstania
Rady Europy (1949 r.), powstania planu Schumana (1951 r.) –
identyfikuje postacie:
Richarda Coudenhove-Kalergia, Eduarda Herriota, Aristideda Brianda, Alcide de Gasperiego – omawia okoliczności
powstania
i działalność
Kominformu –
charakteryzuje cele i działalność RWPG –
opisuje okoliczności
i skutki blokady Berlina Zachodniego –
wymienia obowiązki państw należących do NATO – przedstawia okoliczności powstania dwóch państw niemieckich. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: most powietrzny, koncepcja tzw.
wysuniętej
strategii –
identyfikuje postacie:
Andrieja Żdanowa, Wilhelma Piecka, Waltera Ulbrichta,
Otto Grotewohla –
omawia okoliczności
upadku starych mocarstw: Francji i Wielkiej Brytanii –
wyjaśnia, na czym polegał sowiecki model gospodarki narzucany krajom
członkowskim RWPG. |
–
ocenia, jakie realne zagrożenia dla świata niósł za sobą wyścig zbrojeń realizowany przez supermocarstwa – ocenia polityczny wydźwięk blokady Berlina w 1948 r. |
3. Początki systemu komunistycznego
w Polsce |
– skutki
polityczne, demograficzne i ekonomiczne II wojny światowej dla Polski – reforma
rolna i nacjonalizacja przemysłu – postawy Polaków
w nowej sytuacji politycznej – represje i działania
aparatu bezpieczeństwa
i władz komunistycznych
wobec podziemia niepodległościowego oraz opozycji – referendum ludowe z 1946
r. – sfałszowane wybory z 1947
r. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: Ziemie Odzyskane,
referendum –
zna daty: ogłoszenia Manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego
(22 VII 1944 r.), porozumienia między PKWN a rządem ZSRR o polsko-radzieckiej granicy (27 VII
1944 r.), powstania
Rządu Tymczasowego
RP (31 XII 1944 r.), referendum (30 VI 1946 r.), wyborów (19 I
1947 r.) –
wskazuje na mapie zmiany terytorialne Polski po II wojnie światowej –
omawia postanowienia
konferencji
poczdamskiej
dotyczące
zmian terytorialnych
państwa
polskiego –
wyjaśnia, jaką rolę w umacnianiu władzy komunistycznej w Polsce odegrało referendum
ludowe i pierwsze powojenne wybory. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: Akcja „Wisła”,
repatriacja –
zna daty: Akcji „Wisła” (1947 r.), 3 letniego planu gospodarczego
(1947–1949 r.), planu
6-letniego (1950–1955 r.), rozwiązania AK (19 I 1945 r.), procesu szesnastu
(VI 1945 r.) –
identyfikuje postacie:
Leopolda Okulickiego, Edwarda Osóbki – Morawskiego, Stanisława Mikołajczyka –
przedstawia zmiany terytorialne powojennej Polski –
omawia społeczne,
demograficzne
i gospodarcze skutki II wojny światowej
dla Polski –
opisuje skutki wprowadzenia gospodarki planowej
w latach 1947–1955 r. –
przedstawia proces
przejmowania
władzy
przez komunistów
w Polsce. |
–
zna daty: pogromu
kieleckiego
(1946 r.), aresztowania
przywódców Polskiego
Państwa Podziemnego (III 1945 r.), powstania TRJN (VI 1945 r.) –
identyfikuje postać
Witolda Pileckiego – opisuje zmiany etniczne na ziemiach
polskich po zakończeniu wojny –
charakteryzuje pierwsze po wyzwoleniu
reformy
gospodarcze
–
wymienia organizacje
podziemia
niepodległościowego –
omawia metody represji aparatu bezpieczeństwa i władz komunistycznych
wobec podziemia niepodległościowego oraz opozycji. |
–
zna daty: umowy polsko–radzieckiej (21 IV 1945 r.),
układu
granicznego polsko-czechosłowackiego (1958 r.) –
identyfikuje postacie: Jana Stanisława
Jankowskiego,
Zygmunta
Szendzielarza „ Łupaszki”, Józefa Kurasia
„Ognia” –
omawia postawy Polaków wobec nowej
sytuacji politycznej. |
–
ocenia postawy Polaków wobec nowej władzy. |
4.
Polska w okresie
stalinowskim |
– powstanie Polskiej Zjednoczonej
Partii Robotniczej – przemiany gospodarcze – stalinizm w kulturze,
oświacie i nauce – państwo terroru – walka z
Kościołem katolickim – Konstytucja
PRL z 1952 r. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: Polska
Zjednoczona Partia Robotnicza, kolektywizacja,
socrealizm –
zna datę uchwalenia Konstytucji PRL (1952 r.) –
identyfikuje postacie:
Stanisława Mikołajczyka, Bolesława
Bieruta, Władysława Gomułkę –
przedstawia ustrój państwa w świetle Konstytucji PRL. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminów:
Polska Partia Robotnicza, Państwowe Gospodarstwa Rolne –
zna daty: powstania
PZPR (XII 1948 r.), planu 6-letniego (1950–1955 r.) –
identyfikuje postacie:
Edwarda Osóbkę-Morawskiego, Józefa
Cyrankiewicza,
Stefana Wyszyńskiego –
charakteryzuje przemiany gospodarcze
w Polsce w okresie stalinowskim –
przedstawia cechy
charakterystyczne
stalinizmu w literaturze,
architekturze
i sztuce –
omawia system terroru i metody represji w Polsce w okresie stalinizmu –
wyjaśnia, dlaczego
okres stalinizmu w Polsce można nazwać czasem terroru. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminu: „księża patrioci” –
zna daty: reformy walutowej (1950 r.), przyjęcia socrealizmu
w literaturze,
architekturze
i sztuce (1949 r.), internowania prymasa
S. Wyszyńskiego
(1953 r.) –
identyfikuje postacie:
Jakuba Bermana, Hilarego Minca –
przedstawia okoliczności
i skutki powstania PZPR –
opisuje sposoby i metody walki reżimu
komunistycznego
z Kościołem katolickim –
omawia okoliczności
uchwalenia Konstytucji
PRL. |
–
zna daty: powstania
Zjednoczonego
Stronnictwa Ludowego
(1949 r.), powstania Radia „Wolna Europa” (1949 r.), ucieczki J. Światły na Zachód (1953 r.) –
identyfikuje postacie:
Kazimierza Pużaka, Bolesława Piaseckiego, Jana Nowaka–Jeziorańskiego,
Józefa
Światły –
charakteryzuje przemiany na polskiej
scenie politycznej
po 1945 r. –
przedstawia sposoby
indoktrynacji
młodego
pokolenia Polaków –
omawia cele i sposoby
działalności „księży patriotów” –
wskazuje różnice między gospodarką w okresie Polski Ludowej
a gospodarką
kapitalistyczną. |
–
ocenia relacje między państwem a Kościołem katolickim
w okresie
stalinowskim –
ocenia okres stalinizmu
w Polsce.
|
5.
Rozpad systemu
kolonialnego |
– kolonie holenderskie (Malaje, Indonezja) – kolonie
francuskie (Półwysep Indochiński,
kraje Maghrebu) – kolonie
brytyjskie (Półwysep Indyjski, Afryka Południowa) – konflikt
indyjsko-pakistański –
dekolonizacja Afryki |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: dekolonizacja,
państwa Trzeciego
Świata –
przedstawia polityczne
i gospodarcze
skutki dekolonizacji Afryki. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminów:
apartheid, Rok Afryki –
zna daty: wojny francusko-wietnamskiej (1945–1954 r.), wojny
algiersko-francuskiej (1954–1962 r.), powstania Indii i Pakistanu (1947 r.), wprowadzenia
apartheidu (1948 r.), likwidacji apartheidu
(1994 r.), Roku Afryki (1960 r.) –
identyfikuje postacie: Mahatmy Gandhiego, Nelsona
Mandeli –
przedstawia rozpad
systemu kolonialnego Francji
na półwyspie
indochińskim –
opisuje okoliczności
i skutki walki Algierczyków o niepodległość –
omawia proces i skutki rozpadu imperium
brytyjskiego
w Azji –
wyjaśnia, na czym polegała polityka
apartheidu realizowana w Republice
Południowej
Afryki. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminów:
metoda tzw. biernego oporu, Ruch Państw Niezaangażowanych,
Indyjski Kongres Narodowy,
Afrykański Kongres Narodowy, Organizacja Jedności Afrykańskiej –
zna daty: bitwy w dolinie Diện Biên Phu (V 1954 r.), układu pokojowego
w Genewie
(1955 r.), powstania OJA (1963 r.), konferencji
w Bandungu
(1955 r.) –
identyfikuje postacie:
Ho Chi Minha –
omawia proces rozpadu systemu kolonialnego Holandii –
omawia przyczyny
i skutki konfliktu indyjsko-pakistańskiego –
przedstawia proces
dekolonizacji
Afryki. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: bantustan, Organizacja
Tajnej Armii, Front Wyzwolenia Narodowego –
zna daty walki o niepodległości Indonezji
(1945–1949 r.) –
identyfikuje postać Ahmeda Sukarno –
wyjaśnia, jaką rolę odgrywał Ruch Państw
Niezaangażowanych. |
–
ocenia proces dekolonizacji i jego wpływ na sytuację geopolityczną na
świecie. |
6.
Daleki Wschód po II wojnie światowej |
– sytuacja w Japonii
w latach 1945–1948 r. – wojna
koreańska – Chiny Mao-Tse-Tunga i polityka wielkiego skoku – rewolucja kulturalna – wojna wietnamska – dyktatura
Pol Pota w Kambodży |
–
przedstawia przyczyny
wybuchu wojny koreańskiej –
wyjaśnia przyczyny zaangażowania się USA w konflikt w Wietnamie |
–
wyjaśnia znaczenie
terminów:
rewolucja kulturalna –
zna daty: kapitulacji
Japonii (2 IX 1945 r.), proklamowania
Chińskiej Republiki Ludowej (X 1949 r.), wojny w Wietnamie
(1957–1975 r.) –
identyfikuje postacie:
Douglasa MacArthura, Kim Ir Sena, Mao-Tse-Tunga, XIV Dalajlamy –
wyjaśnia, na czym polegała polityka
tzw. Wielkiego Skoku i jakie były
jej skutki –
przedstawia realizację
założeń rewolucji kulturalnej
w Chinach
i jej skutki. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminu: Vietcong, Czerwoni Khmerzy –
zna daty: rozejmu
w Panmundżom (27 VII 1953
r.), rozpoczęcia
tzw. Wielkiego
Skoku
(1958 r.), początku rewolucji kulturalnej
(1966 r.), ofensywy Ted (1968 r.), rządów Czerwonych
Khmerów
w Kambodży
(1975–1979 r.) –
identyfikuje postać
Hirohito, Czang Kaj-szeka,
Pol Pota –
omawia sytuację gospodarczą i polityczną
Japonii po zakończeniu wojny. –
opisuje rządy Czerwonych Khemerów w Kambodży.
|
–
wyjaśnia znaczenie terminu: hunwejbini –
identyfikuje postać Deng Xiaopinga –
przedstawia proces
umacniania się reżimu komunistycznego
w Chinach i jego ekspansję. |
–
ocenia interwencję
USA w Wietnamie. |
7. Blok wschodni
po śmierci Stalina |
– śmierć
Stalina (1953 r.) i kryzys władzy w ZSRR – powstanie berlińskie
(1953 r.) – Układ Warszawski – XX Zjazd
KPZR i tajny raport Chruszczowa (1956 r.) – powstanie węgierskie
(1956 r.) – budowa muru
berlińskiego (1961 r.) – kryzys
kubański – „praska wiosna” |
–
wyjaśnia znaczenie terminu: destalinizacja –
zna daty: powstania węgierskiego (1956 r.), „praskiej wiosny” (1968 r.) –
przedstawia przyczyny
i skutki powstania
na Węgrzech –
omawia przyczyny i skutki „praskiej wiosny”. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminów:
doktryna Breżniewa, „praska
wiosna” –
zna daty: śmierci J. Stalina (5 III 1953 r.), powstania Układu Warszawskiego
(V 1955 r.), XX Zjazdu KPZR (II 1956 r.), budowy muru berlińskiego
(1961 r.), kryzysu kubańskiego
(1962 r.), inwazji na Czechosłowację
(20/21 VIII 1968 r.) –
identyfikuje postacie:
Nikity Chruszczowa, Imre Nagy’a, Fidela Castro,
Alexandra Dubczeka, Johna F. Kennedy’ego –
przedstawia okoliczności
powstania
Układu Warszawskiego –
wyjaśnia przyczyny
budowy muru berlińskiego –
omawia skutki kryzysu Kubańskiego. |
–
zna daty: powstania
berlińskiego
(1953 r.), inwazji w Zatoce
Świń (IV 1961 r.) –
identyfikuje postacie:
Ławrentija Berii, Georgija
Malenkowa,
Georgija
Żukowa, Janosa Kadara, Gustava Husaka –
wyjaśnia, jakie znaczenie dla destalinizacji
miał XX Zjazd KPZR i tajny raport N.
Chruszczowa –
omawia przyczyny
i skutki wybuchu powstania
berlińskiego –
charakteryzuje politykę wewnętrzną
i zagraniczną
ZSRR za rządów N. Chruszczowa –
przedstawia wydarzenia,
które doprowadziły do kryzysu kubańskiego. |
–
identyfikuje postacie:
Mátyása Rákosi, Pála Malétera, Fulgencia Batisty –
omawia zmiany we władzach ZSRR po śmierci J. Stalina –
wyjaśnia, dlaczego kryzys kubański postawił
świat na krawędzi kolejnego konfliktu światowego. |
–
ocenia inwazję wojsk Układu Warszawskiego
na Czechosłowację –
ocenia wpływ kryzysów w państwach
bloku wschodniego na sytuację Europy Środkowo-Wschodniej. |
8.
Europa Zachodnia
i USA podczas zimnej wojny |
– integracja europejska
(traktaty
rzymskie i powstanie trzech wspólnot europejskich) – życie polityczne w Stanach Zjednoczonych
(John F. Kennedy, Lyndon Johnson i proces równouprawnienia
ludności afroamerykańskiej) –
afera Watergate i ustąpienie Richarda Nixona – „rewolucja goździków”
w Portugalii
i śmierć dyktatora Hiszpanii Francisca Franco
– koniec dyktatur na Półwyspie
Iberyjskim –
wpływ kryzysów naftowych na życie polityczne i gospodarcze krajów zachodnich |
–
wyjaśnia znaczenie terminu: segregacja
rasowa –
wyjaśnia, na czym polegał proces integracji
Europy – podaje przykłady odejścia od systemów autorytarnych na rzecz
demokracji w Europie. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminu: embargo –
zna daty: traktatów
rzymskich
(1957 r.), powstania EWG (1957 r.) i Euratomu
(1957 r.), „rewolucja goździków” (1974 r.), końca dyktatury F. Franco (1975 r.) – identyfikuje
postacie: Konrada Adenauera, Johna
F. Kennedy’ego, Richarda Nixona – wskazuje na mapie państwa
założycielskie EWG, – wyjaśnia znaczenie traktatów rzymskich dla
procesu
integracji Europy Zachodniej – omawia proces demokratyzacji
w Portugalii i Hiszpanii. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminów:
monetaryzm, Organizacja
Krajów Eksportujących
Ropę Naftową –
zna daty: Układu o Zakazie Doświadczeń
z Bronią Jądrową (1963), afery Watergate (1972 r.),
I kryzysu naftowego (1974–1975 r.) – identyfikuje
postacie: Paula Henry‘ego Spaaka, Lyndona B. Johnsona – wskazuje na mapie etapy rozszerzania Europejskiej
Wspólnoty Gospodarczej –
omawia politykę USA za prezydentury
J. F. Kennedy’ego –
wyjaśnia, na czym polegała afera
Watergate –
opisuje przyczyny i konsekwencje kryzysu naftowego z lat 1974–1975 r. |
–
zna daty: powstania
V Republiki
Francuskiej
(1958 r.), lądowania Amerykanów na Księżycu (1969 r.) – identyfikuje postacie: Antonio Salazara,
Marcelo Caetano –
charakteryzuje osiągnięcia prezydentury
L. B. Johnsona –
przedstawia polityczne
skutki afery Watergate. |
–
ocenia, na przykładzie
ropy naftowej, rolę surowców
strategicznych
we współczesnym świecie. |
9.
Konflikty na Bliskim Wschodzie |
– mandaty:
francuski (Liban, Syria), brytyjski (Palestyna) – wojna
arabsko-żydowska (1948 r.) – kryzys
sueski – wojna sześciodniowa
i Jom Kippur – OWP i Jaser Arafat – rewolucja islamska w
Iranie – konflikt
irańsko-iracki |
–
zna datę proklamowania
niepodległości
Izraela (V 1948 r.) –
omawia okoliczności powstania państwa Izrael |
–
wyjaśnia znaczenie
terminów:
wojna sześciodniowa, ajatollah –
zna daty: decyzji ONZ o podziale Palestyny (1947 r.), wojny
arabsko-żydowskiej (1948 r.), kryzysu sueskiego
(VII 1956 r.), wojny izraelsko-egipskiej (X 1956 r.) –
identyfikuje postacie:
Dawida Ben Guriona, Jasira
Arafata, Rezego Pahlawiego, Ruhollana Chomeiniego –
omawia przyczyny
i skutki wojny arabsko-żydowskiej w 1948 r. –
przedstawia przyczyny i skutki konfliktu egipsko-izraelskiego w 1956 r. –
omawia przyczyny
dojścia do władzy Ruhollana Chomeiniego
w Iranie. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminów:
Czarny Wrzesień, pierwsza intifada –
zna daty: deklaracji
A. Balfoura
(1917 r.), wojny Sześciodniowej
(1967 r.), wojny Jom Kippur
(1973 r.), zamachu na olimpiadzie
w Monachium
(1972 r.), podpisanie układu w Camp David (1978 r.) –
identyfikuje postacie: Menachema Begina,
Icchaka Rabina –
opisuje losy terytoriów
mandatowych
Francji i Wielkiej Brytanii po II wojnie
światowej –
przedstawia skutki kryzysu sueskiego
dla Francji,
Wielkiej Brytanii i Egiptu. –
omawia przyczyny
i skutki wojny sześciodniowej
i Jom Kippur –
charakteryzuje konflikt palestyńsko-izraelski –
wyjaśnia przyczyny
wybuchu konfliktu irańsko-irackiego. |
–
zna datę zamachu na olimpiadzie w Monachium (1972 r.), –
omawia wpływ zamachu podczas Igrzysk
Olimpijskich w Monachium na stosunek państw zachodnich do Terroryzmu.
|
–
ocenia wpływ konfliktów izraelsko-arabskich
na sytuację geopolityczną
w regionie i na świecie. |
10.
Przemiany społeczno-kulturowe lat 60. i 70. |
– walka z segregacją rasową
w USA – Sobór Watykański
II – rosnąca rola
kobiet w życiu
społeczeństw zachodnich – subkultury – teologia wyzwolenia i
jej wpływ na życie polityczne
krajów Ameryki Środkowej – rewolta
studencka (1968 r.) – lewacki terroryzm –
architektura: dalszy rozwój
modernizmu i funkcjonalizmu – nowe trendy
w modzie, stylu życia – muzyka |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: rewolucja
obyczajowa, feminizm,
subkultura, terroryzm, popkultura –
zna datę II Soboru Watykańskiego (X 1962–XII 1965 r.) –
charakteryzuje przemiany w Kościele katolickim w II połowie
XX w. –
określa cele działalności
organizacji
terrorystycznych. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminów:
ekumenizm, hippisi, punk,
funkcjonalizm,
rewolucja seksualna –
zna datę rewolty studenckiej (1967–1968 r.) –
identyfikuje postacie:
Martina Luthera Kinga, Jana XXIII, Pawła VI –
wyjaśnia, dlaczego
Sobór Watykański II uznaje
się za przełomowe
wydarzenie
w historii
Kościoła katolickiego –
charakteryzuje przejawy rosnącej roli kobiet w życiu społeczeństw zachodnich –
charakteryzuje cele rewolty studenckiej
z 1968 r. –
wymienia cechy charakterystyczne modernizmu w architekturze –
podaje przykłady metod działania stosowanych przez terrorystów. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminów:
beatnicy, terroryzm
lewacki, teologia wyzwolenia, modernizm –
zna datę marszu na Waszyngton (1963 r.) –
przedstawia działalność
Amerykanów
walczących
z segregacją
rasową –
omawia ruch ekumeniczny w Kościele –
wymienia subkultury
i trendy muzyczne, które powstały w Europie
po II wojnie
światowej –
charakteryzuje zmiany w modzie i stylu życia w latach 60. i 70. –
charakteryzuje działalność organizacji
terrorystycznych
działających w państwach Europy Zachodniej. –
opisuje główne założenia teologii wyzwolenia. |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: Frakcja
Czerwonej Armii, Czerwone Brygady –
zna datę zamachu na Alda Moro (1978 r.) – identyfikuje postacie: Gustava Gutiérreza, Betty Friedan, Allana Ginsberga, Jima Hendixa, Janis Joplin, Jima Morrisona, Johna Lennona, Andreasa Baadera, Ulrike Meinhof, Le Corbusiera –
wymienia najbardziej
znane lewackie organizacje terrorystyczne –
wymienia postaci życia kulturalnego uznane za ikony Popkultury. |
–
ocenia przemiany społeczne i kulturowe
lat 60. i 70. –
ocenia zmiany roli kobiet w życiu społeczeństw zachodnich –
ocenia stosunek państw i społeczeństw
do działalności organizacji
terrorystycznych. |
11.
Polski październik
i „mała
stabilizacja” |
– PRL po
śmierci Stalina – poznański Czerwiec (1956
r.) – polski
Październik (1956 r.) – pierwsze
lata rządów Władysława
Gomułki – spór Gomułki
z Kościołem katolickim – Marzec ‘68 – stagnacja
gospodarcza w latach 60. XX w. – Grudzień ‘70 – odsunięcie Władysława Gomułki od
władzy |
–
zna daty: Poznańskiego Czerwca (28–30 VI 1956 r.), polskiego
Października
(1956 r.), wydarzeń marcowych (1968 r.), wystąpień robotniczych na Wybrzeżu
(XII 1970 r.) –
identyfikuje postacie:
Władysława Gomułkę, Edwarda Gierka, Stefana Wyszyńskiego –
wskazuje na mapie miasta, w których w 1956 r. i 1970 r. doszło
do strajków robotniczych i demonstracji –
przedstawia przyczyny
i skutki Poznańskiego
Czerwca –
wyjaśnia przyczyny i skutki wystąpień studenckich
w marcu 1968 r. –
przedstawia przyczyny i skutki wystąpień robotniczych na Wybrzeżu w grudniu
1970 r. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminów:
„polska droga do socjalizmu” –
zna daty: zwolnienia
z więzienia
Władysława
Gomułki
(XII , 1954 r.), odsunięcia W. Gomułki od władzy (XII 1970 r.) –
identyfikuje postacie:
Józefa Cyrankiewicza, Jacka Kuronia, Adama
Michnika, Piotra Jaroszewicza –
wskazuje na mapie
miasta, w których doszło do protestów studenckich
w 1968 r. –
omawia przejawy „odwilży” politycznej
w Polsce
po 1953 r. –
charakteryzuje przemiany w Polsce
w pierwszych
latach rządów W. Gomułki –
przedstawia stosunki
między państwem a Kościołem
katolickim
za rządów
W. Gomułki
–
omawia sytuację gospodarczą Polski w latach 60. XX w. |
–
zna daty: ucieczki J. Światły na Zachód
(1953 r.), Listu 34 (1964 r.) –
identyfikuje postacie:
Józefa Światły, Edwarda Ochaba, Antoniego Słonimskiego, Karola
Modzelewskiego,
Mieczysława Moczara –
przedstawia przejawy
krytyki środowisk inteligenckich
wobec
polityki partii –
wyjaśnia, na czym polegał okres „małej stabilizacji” w Polsce. |
–
zna daty: powstania
Klubu Krzywego Koła (1955 r.), powstania Związku Młodzieży Socjalistycznej
(1957 r.), powstania Ochotniczych Hufców
Pracy (1958 r.) –
identyfikuje postacie:
Leopolda Tyrmanda, Adama Ważyka, Henryka Szlajfera,
Stanisława Kociołka –
wyjaśnia, na czym polegała dekompozycja
w obozie władzy komunistycznej
–
omawia skutki zmian w najwyższych
kręgach władzy, jakie zaszły w X 1956 r. |
–
ocenia reakcję władz na wystąpienia
robotnicze
w 1956 i 1970 r. – ocenia postawę
władz PRL wobec Kościoła Katolickiego. |
12.
„Druga Polska”
Edwarda Gierka |
– geneza i założenia
reform Edwarda Gierka – przyczyny
niepowodzeń gospodarczych – przemiany społeczne – wydarzenia z
1976 r. – opozycja w latach
70. XX w. |
–
zna daty: wyboru
K. Wojtyły na papieża (1978 r.), I pielgrzymki Jana Pawła II do Polski (1979
r.) –
identyfikuje postacie:
Edwarda Gierka, Lecha Wałęsy, Stefana Wyszyńskiego,
Karola Wojtyły – omawia
założenia i realizację reform gospodarczych
E. Gierka – przedstawia
wpływ Jana Pawła II na przemiany społeczno-polityczne
w Polsce. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminów:
Komitet Obrony Robotników, „propaganda sukcesu” –
zna daty: reformy
administracyjnej
(1975 r.), nowelizacji
Konstytucji
PRL (1976 r.), powstania
Komitetu
Obrony Robotników (1976 r.) –
identyfikuje postacie:
Piotra Jaroszewicza, Jacka Kuronia, Adama Michnika – wskazuje na mapie najważniejsze inwestycje przemysłowe
ekipy E. Gierka –omawia przyczyny
niepowodzeń gospodarczych
oraz ich skutki gospodarcze i społeczne – przedstawia
cele zawiązania Komitetu
Obrony Robotników – wyjaśnia, na
czym polegała „propaganda sukcesu” prowadzona w
czasie rządów E. Gierka. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminów:
Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela, Konfederacja
Polski Niepodległej –
zna daty: powstania Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela
(1977 r.), założenia Konfederacji
Polski Niepodległej (1979 r.) –
identyfikuje postacie:
Edwarda Babiucha, Jana Lityńskiego, Zbigniewa
Romaszewskiego,
Antoniego Macierewicza,
Stanisława
Pyjasa, Leszka Moczulskiego,
Anny
Walentynowicz,
Bogdana Borusewicza – przedstawia
przyczyny i skutki wystąpień robotniczych w
1971 i 1976 r. – wymienia ugrupowania opozycyjne,
które powstały w Polsce w latach 70. |
–
zna datę powstania
Wolnych Związków Zawodowych
(1978 r.) –
identyfikuje postacie:
Jana Józefa Lipskiego, Edwarda Lipińskiego, Andrzeja
Czumy, Kazimierza Świtonia, Andrzeja Kołodzieja,
Aleksandra Halla – omawia
relacje państwa z Kościołem katolickim za rządów E. Gierka. |
– ocenia okres
rządów E.
Gierka – ocenia rolę Kościoła katolickiego
i Jana Pawła II w przemianach społeczno-politycznych
w Polsce. |
UPADEK KOMUNIZMU |
||||||
1.
Upadek systemu
jałtańskiego |
– interwencja
w Afganistanie – nowy kurs w polityce wobec
bloku wschodniego
do 1985 r. – reformy Michaiła
Gorbaczowa – Jesień Ludów
i upadek komunizmu w krajach Europy Środkowej – zjednoczenie
Niemiec – upadek ZSRR
i rządy Borysa Jelcyna w
Rosji |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: głasnost, pieriestrojka,
Jesień Narodów –
zna daty: Jesieni Narodów (1989–1990 r.), zjednoczenia Niemiec
(IX 1990 r.), rozwiązania ZSRR (XII 1991 r.) – identyfikuje
postacie:
Ronalda Reagana, Michaiła Gorbaczowa –
charakteryzuje reformy
polityczne przeprowadzone przez M. Gorbaczowa – wyjaśnia
symbolikę upadku muru Berlińskiego. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminów:
„imperium
zła”, aksamitna rewolucja –
zna daty: wkroczenia
wojsk radzieckich do Afganistanu (XII 1979 r.), wycofania się Rosjan z Afganistanu
(II 1989 r.), przejęcia władzy przez M. Gorbaczowa (1985 r.), powstania
Wspólnoty
Niepodległych
Państw
(XII 1991 r.) – identyfikuje
postacie:
Margaret Thatcher, Vaclava Havla, Helmuta Kohla, Borysa Jelcyna – wskazuje na mapie państwa
powstałe po rozpadzie ZSRR – omawia przyczyny i
skutki interwencji wojsk radzieckich w Afganistanie – przedstawia zasięg,
przyczyny i skutki Jesieni Narodów – opisuje
proces zjednoczenia państw niemieckich. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminu: mudżahedini –
zna daty: ogłoszenia
programu
„gwiezdnych wojen”
(1983 r.), konferencji
„Dwa plus cztery” w Moskwie
(1990 r.), ogłoszenia niepodległości
Litwy
(1990 r.), podpisania Aktu Końcowego Konferencji
Bezpieczeństwa
i Współpracy w Europie
(1975 r.) – identyfikuje
postacie: Nikolai Ceausescu,
Ericha Honeckera – omawia przejawy
wyścigu zbrojeń w latach 80. – przedstawia okoliczności,
w jakich nastąpił rozpad ZSRR. |
–
zna daty: powstania
Karty 77 (1977 r.), katastrofy elektrowni jądrowej w Czarnobylu (1986 r.), puczu
G. Janajewa (1991 r.), – identyfikuje
postacie: Babraka Karmala, Egona Krenza, Giennadija Janajewa, Stanisława
Szuszkiewicza, Leonida Krawczuka – omawia ewolucję
stosunków USA-ZSRR w latach 80. i 90. |
– ocenia polityczne, społeczne i gospodarcze
skutki Jesieni Narodów. |
2.
Powstanie NSZZ „Solidarność”
|
– pierwsza pielgrzymka
Jana Pawła II do Polski (1979 r.) – strajki sierpniowe – powstanie
NSZZ „Solidarność” – stosunek
władz PRL do NSZZ „Solidarność” |
–
wyjaśnia znaczenie terminu: Niezależny
Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” –
zna daty: wyboru K. Wojtyły na papieża (1979 r.), I pielgrzymki Jana Pawła II
do Polski (VI 1979 r.) –
identyfikuje postacie:
Karola Wojtyły,
Edwarda Gierka, Lecha Wałęsy –
wyjaśnia wpływ I pielgrzymki Jana Pawła II na przemiany polityczne w PRL –
przedstawia skutki wystąpień robotniczych
w sierpniu
1980 r. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminów:
porozumienia
sierpniowe, Międzyzakładowy
Komitet Strajkowy –
zna daty: strajków
robotniczych
na Wybrzeżu i Górnym
Śląsku (VIII 1980 r.), porozumień
sierpniowych
(31 VIII 1980 r.), powstania
NSZZ „Solidarność” (17 IX 1980 r.), I Krajowego
Zjazdu Delegatów NSZZ „Solidarność”(IX-X 1981 r.) –
identyfikuje postacie:
Piotra Jaroszewicza, Anny
Walentynowicz –
przedstawia najważniejsze
z postulatów sierpniowych
–
wyjaśnia, dlaczego
NSZZ „Solidarność”
był ruchem masowym. |
–
zna datę przyznania L. Wałęsie Pokojowej Nagrody Nobla (1983 r.) –
identyfikuje postacie:
Stanisława
Kania, Mieczysława
Jagielskiego –
charakteryzuje sytuację społeczno-gospodarczą w Polsce na przełomie lat 70 i
80. |
–
omawia reakcję władz PZPR na wystąpienia
pracownicze
w 1980
r. |
–
ocenia wpływ powstania NSZZ „Solidarność” na demokratyzację społeczeństwa i
państwa |
3.
Stan wojenny i schyłek PRL |
– narastanie napięć – wprowadzenie
stanu wojennego – postawy Polaków
wobec stanu wojennego – świat wobec wydarzeń w
Polsce – skutki stanu
wojennego – geneza
kryzysu systemu komunistycznego
w Polsce – droga do negocjacji
strony rządowej ze stroną opozycyjną |
–
wyjaśnia znaczenie terminu: stan wojenny –
zna daty: zamachu na papieża Jana Pawła II (13 V 1981 r.) wprowadzenia
stanu wojennego (31 XII 1981 r.), –
identyfikuje postać Wojciecha Jaruzelskiego,
–
wymienia restrykcje, które dotykały społeczeństwo
polskie w okresie stanu wojennego. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminów:
Wojskowa Rada
Ocalenia Narodowego, internowanie –
zna daty: pacyfikacji
strajku w kopalni „Wujek” (16 XII 1981 r.), zniesienia stanu wojennego
(22 VII 1983 r.), pielgrzymek Jana Pawła II do Polskie (1983, 1987 r.),
spotkania w Magdalence
(IX 1988 r.) –
identyfikuje postacie:
Mieczysława
Rakowskiego,
Czesława
Kiszczaka,
Józefa Glempa –
omawia okoliczności
wprowadzenia
stanu wojennego –
charakteryzuje represje wobec robotników i opozycji
w czasie trwania stanu wojennego –
przedstawia skutki gospodarcze stanu wojennego. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminów:
„karnawał Solidarności”,
„socjalizm rynkowy” –
zna daty: wydarzeń
bydgoskich
(1981 r.), przyznania L. Wałęsie Pokojowej Nagrody
Nobla (1983 r.), zamordowania ks. J. Popiełuszki (X 1984 r.),
powołania Tymczasowej Komisji
Koordynacyjnej
(IV 1982 r.), powołania Regionalnej Komisji Koordynacyjnej NSZZ „Solidarność”
(V 1982 r.), powstania
Krajowej
Komisji Wykonawczej NSZZ „Solidarności”
(1987 r.) –
identyfikuje postacie:
Ryszarda Kuklińskiego, Bogdana
Lisa, Władysława
Frasyniuka,
Zbigniewa
Bujaka –
wyjaśnia, na czym polegała prowokacja bydgoska
w 1981 r. –
charakteryzuje sytuację społeczno-gospodarczą w Polsce w okresie stanu wojennego –
omawia przejawy kryzysu systemu komunistycznego w Polsce –
opisuje proces negocjacji strony rządowej z opozycją |
–
identyfikuje postacie:
Stanisława Kani, Zbigniewa Messnera –
przedstawia proces
narastania napięć między „Solidarnością”
a władzami państwowymi –
charakteryzuje reakcje świata wobec
wydarzeń w Polsce w latach 1981–1983 r. |
–
ocenia postawy Polaków wobec wprowadzenia stanu wojennego –
ocenia postawy Polaków w okresie przemian politycznych
w 1989 r. |
4.
III Rzeczpospolita |
– początki III
Rzeczypospolitej –
transformacja ustrojowa i jej koszty – „wojna na górze”
i rozpad obozu solidarnościowego – Wałęsa prezydentem –
przekazanie insygniów władzy przez prezydenta Kaczorowskiego – współczesne problemy polityki
wewnętrznej w Polsce – sytuacja gospodarcza w
III Rzeczpospolitej – plan Balcerowicza – Polska w strukturach euroatlantyckich
|
–
wyjaśnia znaczenie terminów: inflacja,
pluralizm, prywatyzacja –
zna daty: obrad Okrągłego
Stołu (6 II – 5 IV 1989 r.), wyborów
czerwcowych
(4 VI 1989 r.), wejścia Polski
do NATO (12 III 1999 r.), wejścia Polski
do UE (1 V 2004 r.), uchwalenia Konstytucji
RP (2 IV 1997 r.) –
identyfikuje postacie:
Wojciecha Jaruzelskiego, Tadeusza
Mazowieckiego,
Lecha
Wałęsy –
przedstawia wyniki wyborów czerwcowych –
określa, na czym polegała transformacja
ustrojowa
w Polsce w latach dziewięćdziesiątych
XX wieku. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminów:
sejm kontraktowy, hiperinflacja,
„wojna na górze”, strukturalne bezrobocie,
plan Balcerowicza, Trójkąt Weimarski –
zna daty: ponownej rejestracji NSZZ „Solidarność” (IV 1989 r.), wyboru W.
Jaruzelskiego na prezydenta (VII 1989 r.), utworzenia rządu T. Mazowieckiego
(IX 1989 r.), przywrócenia
nazwy
Rzeczpospolita
(XII 1989 r.), wyboru L. Wałęsy
na prezydenta
(XII 1990 r.), wprowadzenia
planu Balcerowicza (I 1990 r.), uchwalenia
Małej Konstytucji (X 1992 r.), pierwszych w pełni wolnych wyborów
do parlamentu
(27 X 1991 r.) –
identyfikuje postacie:
Leszka Balcerowicza, Jarosława
Kaczyńskiego,
Ryszarda
Kaczorowskiego,
Aleksandra Kwaśniewskiego –
omawia postanowienia
uzgodnione podczas
obrad Okrągłego
Stołu –
omawia proces przywracania w Polsce systemu demokratycznego –
przedstawia założenia Planu Balcerowicza –
opisuje skutki reformy gospodarczych
przeprowadzonych w ramach Planu Balcerowicza –
przedstawia proces
integracji Polski ze strukturami
NATO i Unii Europejskiej. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminu: popiwek –
zna daty: rozwiązania
PZPR (I 1990 r.), I wyborów samorządowych (V 1990 r.), przekazania
insygniów
przedwojennej
władzy II RP (XII 1990 r.), powstania Trójkąta Weimarskiego
(1991 r.), –
identyfikuje postacie:
Krzysztofa
Skubiszewskiego,
Bronisława Geremka,
Wiesława
Chrzanowskiego –
wskazuje na mapie
państwa należące do Trójkąta
Weimarskiego –
omawia proces przejmowania władzy
przez opozycję –
wyjaśnia, na czym polegała „wojna na górze” i jakie miała skutki polityczne –
charakteryzuje społeczne skutki przemian politycznych
i gospodarczych.
|
–
zna daty: porozumienia
o wycofaniu
wojsk radzieckich z Polski (1991 r.) –
przedstawia okoliczności
wycofania
wojsk radzieckich z Polski. |
–
ocenia postanowienia
Okrągłego Stołu. |
5.
Gospodarka światowa na przełomie XX i XXI wieku |
– reaganomika i thatcheryzm i ich
wpływ na rozwój gospodarek zachodnich – stagnacja i
kryzys gospodarczy w państwach bloku wschodniego – problemy ekonomiczne krajów
Trzeciego Świata – dynamiczny rozwój gospodarek
dalekowschodnich („tygrysy azjatyckie I i II generacji”) – procesy integracyjne
na świecie – rozwój gospodarczy i technologiczny
świata w 2. połowie XX wieku – przepaść między
bogatą Północą i biednym Południem |
–
wyjaśnia znaczenie terminów: kraje
„Trzeciego Świata”, bogata Północ, biedne Południe –
wyjaśnia, jakie skutki
społeczne i gospodarcze
ma rozdźwięk
między bogatą Północą a biednym Południem. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminu: azjatyckie tygrysy –
zna daty: traktatu w Maastricht (1992
r.) –
identyfikuje postacie:
Ronalda Reagana, Margaret Thatcher –
opisuje przejawy kryzysu gospodarczego
w państwach bloku wschodniego –
charakteryzuje problemy ekonomiczno-społeczne
krajów Trzeciego Świata –
omawia kierunki rozwoju gospodarczego
i technologicznego świata w 2. połowie
XX w. |
–
wyjaśnia znaczenie
terminów:
reaganomika, thatcheryzm, Organizacja Krajów
Eksportujących Ropę Naftową, teologia wyzwolenia –
zna daty: prezydentury
R. Reagana (1981–1989 r.), rządów M. Thatcher (1979–1990 r.), walk plemiennych w Rwandzie (1994 r.) –
charakteryzuje politykę gospodarczą
R. Reagana –
omawia cechy charakterystyczne rządów M. Thatcher –
wyjaśnia, co przyczyniło się do sukcesów gospodarczych
azjatyckich tygrysów –
przedstawia zasięg
i przykłady procesów integracyjnych
na świcie. |
–
zna daty: powstania
Układu
Ogólnego w sprawie Taryf Celnych
i Handlu (1994 r.), Północnoamerykańskiej
Strefy Wolnego Handlu (1994 r.), założenia Organizacji Państw Amerykańskich
(1948 r.), powstania Wspólnego Rynku Południa (1991 r.), powstania Organizacji
Jedności Afrykańskiej (1963 r.), powstania Unii Afrykańskiej
(2002 r.), powstania Współpracy Gospodarczej Azji i Pacyfiku (1989 r.), powstania Organizacji
Współpracy
Gospodarczej
i Rozwoju
(1961 r.), powstania Stowarzyszenia
Narodów
Azji Południowo-Wschodniej
(1967 r.) –
identyfikuje postacie:
Denga Xiaopinga –
porównuje gospodarki
bloku wschodniego i państw
zachodnich. |
–
ocenia rządy M. Thatcher i wyjaśnia określenie „Żelazna dama”. |
6.
Konflikty na świecie po upadku
ZSRR |
– przekształcenia
terytorialne w Europie Środkowej
i konflikty zbrojne na Bałkanach –
operacja „Pustynna
Burza” –
współczesne konflikty
zbrojne –
współczesny terroryzm |
– zna datę zamachu na nowojorski World
Trade Center (11 IX 2011 r.) –
wymienia zjawiska i procesy, które mają wpływ na bezpieczeństwo
współczesnego świata.
|
–
wyjaśnia znaczenie
terminu: „aksamitny rozwód” –
zna daty: wojny domowej w Chorwacji
(1991–1995 r.), wojny domowej w Bośni i Hercegowinie (1992–1995 r.), pokoju w
Dayton (1995 r.), „aksamitnego
– identyfikuje postać Saddama Huseina –
wyjaśnia, jakie były przyczyny konfliktów
zbrojnych
na Bałkanach –
przedstawia okoliczności
rozpadu
Czechosłowacji. |
– wyjaśnia znaczenie terminów: operacja „Pustynna Burza”,
operacja „Anaconda” –
zna daty: ogłoszenia
niepodległości
przez Słowenię, Chorwację i Macedonię
(1991 r.), ogłoszenia niepodległości
przez Bośnię i Hercegowinę
(1991 r.), agresji Iraku na Kuwejt (1990 r.),
operacji „Pustynna Burza” (1991 r.), konfliktu w Rwandzie (1994 r.), operacji „Anaconda” (2002 r.), zamachów w
Madrycie (2004 r.), zamachu w Londynie (2005 r.) –
identyfikuje postacie:
Václava Havela, Vladimíra Mečiara –
wskazuje na mapie
państwa powstałe w wyniku rozpadu Jugosławii –
opisuje proces rozpadu Jugosławii i jego skutki – przedstawia przyczyny i skutki operacji „Pustynna Burza” – omawia przykłady aktów terrorystycznych, które wpłynęły na sytuację geopolityczną współczesnego świata. |
–
zna daty: ogłoszenia
niepodległości
przez Czarnogórę (2006 r.), ogłoszenia niepodległości
przez Kosowo (2008 r.) –
przedstawia dążenia
separatystyczne
w Europie Środkowo-Wschodniej – omawia przykłady współczesnych konfliktów zbrojnych. |
– ocenia perspektywy zagrożenia pokoju we współczesnym świecie. |