WYMAGANIA Z FIZYKI NA POSZCZEGÓLNE
STOPNIE SZKOLNE
1.
Na ocenę dopuszczającą
Uczeń:
• opowiedzieć
o odkryciach Kopernika, Keplera i Newtona,
• opisać ruchy planet,
• wymienić
cechy
powiedzieć, na czym polega
oddziaływanie grawitacyjne,
• narysować
siły wzajemnego oddziaływania grawitacyjnego
dwóch kul jednorodnych.
• wskazać siłę grawitacji jako przyczynę
swobodnego spadania ciał na powierzchnię Ziemi,
• posługiwać
się terminem „spadanie swobodne”.
• opisać ruch jednostajny po okręgu,
• posługiwać się pojęciem okresu i pojęciem częstotliwości,
• wskazać
siłę dośrodkową jako przyczynę
ruchu po okręgu.
• wskazać siłę grawitacji, którą oddziałują Słońce i planety oraz planety i ich księżyce jako siłę dośrodkową,
• posługiwać
się pojęciem satelity geostacjonarnego
• podać przykłady ciał znajdujących się w stanie nieważkości
• wymienić
jednostki odległości używane w astronomii,
• podać przybliżoną odległość Księżyca od Ziemi (przynajmniej
rząd wielkości).
• opisać warunki, jakie panują na powierzchni Księżyca,
• Wymienić
fazy Księżyca.
• wyjaśnić,
skąd pochodzi nazwa „planeta”,
• wymienić
planety Układu Słonecznego.
• wyjaśnić
pojęcie fotonu,
• przedstawić
foton
graficznie,
• objaśnić wzór na energię fotonu,
• podać przykłady praktycznego
wykorzystania
zjawiska fotoelektrycznego.
• rozróżnić
widmo ciągłe i widmo liniowe,
• rozróżnić widmo emisyjne i absorpcyjne.
• przedstawić
model Bohra
budowy
atomu i
podstawowe założenia tego modelu.
• wymienić rodzaje
promieniowania jądrowego występującego w przyrodzie.
• wymienić podstawowe zasady ochrony przed promieniowaniem
jonizującym,
• ocenić szkodliwość promieniowania
jonizującego pochłanianego przez
ciało człowieka w różnych
sytuacjach.
• opisać
budowę jądra atomowego,
• posługiwać
się pojęciami: jądro atomowe, proton, neutron,
nukleon, pierwiastek, izotop.
• opisać
rozpady alfa i beta,
• wyjaśnić pojęcie czasu połowicznego rozpadu.
• opisać
reakcję rozszczepienia uranu 23592 U
• podać
przykłady wykorzystania energii jądrowej.
• podać
przykład reakcji
jądrowej,
• nazwać
reakcje zachodzące w Słońcu i w
innych
gwiazdach,
• odpowiedzieć na pytanie: jakie reakcje są źródłem energii Słońca.
• opisać budowę naszej Galaktyki.
• na przykładzie modelu balonika wytłumaczyć
obserwowany fakt rozszerzania
się Wszechświata,
• podać wiek Wszechświata.
• określić
początek znanego nam Wszechświata terminem
„Wielki Wybuch”.
2. Na ocenę dostateczną oprócz
wymagań wymienionych wyżej
Uczeń:
• przedstawić poglądy Kopernika na budowę Układu
Słonecznego,
• opisać
ruchy planet zgodnie z I i II prawem
Keplera,
• przedstawić (na przykładzie)
zależność wartości siły grawitacji
od:
– mas oddziałujących kul,
– odległości między środkami oddziałujących kul,
• objaśnić wielkości występujące
we wzorze
: F= G
• przedstawić wynikający
z eksperymentów
Galileusza wniosek dotyczący spadania ciał,
• stwierdzić, że spadanie swobodne z niewielkich wysokości
jest
ruchem jednostajnie przyspieszonym
z
przyspieszeniem grawitacyjnym,
• wymienić wielkości, od których zależy
przyspieszenie
grawitacyjne w pobliżu planety lub jej księżyca,
• obliczyć
przybliżoną wartość
siły grawitacji działającej
na ciało w pobliżu Ziemi.
• opisać (na przykładzie)
zależność wartości
siły dośrodkowej od masy i szybkości
ciała poruszającego się
po okręgu oraz
od promienia okręgu,
• podać
przykłady sił pełniących rolę siły dośrodkowej.
• posługiwać
się pojęciem pierwszej
prędkości kosmicznej,
• uzasadnić użyteczność
satelitów geostacjonarnych,
• stwierdzić, że
wraz ze wzrostem odległości planety od Słońca wzrasta okres jej obiegu.
• podać
przykłady doświadczeń, w których
można obserwować ciało w stanie nieważkości
• opisać
zasadę pomiaru odległości do Księżyca, planet i najbliższej gwiazdy,
• wyjaśnić (na przykładzie), na czym polega zjawisko paralaksy,
• zdefiniować rok świetlny
i jednostkę astronomiczną.
• wyjaśnić powstawanie faz Księżyca,
• podać
przyczyny,
dla których obserwujemy
tylko jedną stronę Księżyca.
• opisać
ruch planet widzianych z Ziemi,
• wymienić obiekty wchodzące w skład
Układu Słonecznego.
• zapisać
wzór na energię fotonu,
• opisać
światło jako wiązkę fotonów,
• odpowiedzieć na pytania:
– na
czym polega zjawisko fotoelektryczne
– od
czego zależy liczba fotoelektronów,
– od czego
zależy maksymalna energia
kinetyczna fotoelektronów.
• opisać
widmo promieniowania ciał stałych i cieczy,
• opisać
widma gazów jednoatomowych
i par pierwiastków,
• wyjaśnić różnice między
widmem emisyjnym i
absorpcyjnym.
• wyjaśnić,
co to
znaczy, że promienie orbit w atomie wodoru
są skwantowane,
• wyjaśnić,
co to
znaczy, że energia
elektronu w atomie wodoru
jest skwantowana,
• wyjaśnić,
co to
znaczy, że atom wodoru
jest w stanie podstawowym lub wzbudzonym.
• przedstawić podstawowe
fakty dotyczące odkrycia
promieniowania jądrowego,
• opisać
wkład Marii Skłodowskiej-Curie w badania nad
promieniotwórczością,
• omówić właściwości promieniowania
a,b i g.
• wyjaśnić pojęcie dawki pochłoniętej
i podać jej jednostkę,
• wyjaśnić pojęcie dawki skutecznej
i podać jej jednostkę.
•
opisać doświadczenie Rutherforda i omówić
jego znaczenie,
• podać
skład jądra atomowego na podstawie liczby masowej i atomowej.
• zapisać
schematy rozpadów alfa i beta,
• opisać
sposób powstawania promieniowania
gamma,
• posługiwać
się pojęciem jądra stabilnego
i niestabilnego,
• posługiwać się pojęciem czasu połowicznego rozpadu,
• opisać
wykres zależności od czasu liczby jąder,
które
uległy rozpadowi.
• wyjaśnić,
na czym polega reakcja łańcuchowa,
• podać
warunki zajścia reakcji
łańcuchowej.
• opisać
budowę i zasadę działania reaktora jądrowego,
• opisać
działanie elektrowni jądrowej,
• wymienić
korzyści
i zagrożenia związane
z wykorzystaniem energii jądrowej,
• opisać
zasadę działania bomby atomowej.
• wymienić i objaśnić różne rodzaje reakcji jądrowych,
• zastosować zasady zachowania liczby nukleonów,
ładunku elektrycznego oraz energii w reakcjach
jądrowych,
• podać
warunki niezbędne do zajścia reakcji
termojądrowej.
• opisać
położenie Układu Słonecznego w Galaktyce,
• podać wiek Układu Słonecznego.
• podać
treść prawa Hubble'a i objaśnić wielkości występujące
we wzorze
ur = H · r,
• wyjaśnić
termin
„ucieczka galaktyk”.
• opisać
Wielki Wybuch.
3. Na ocenę dobrą oprócz
wymagań wymienionych wyżej
Uczeń:
• podać treść I i II prawa Keplera,
• podać treść prawa
powszechnej grawitacji,
• zapisać i zinterpretować
wzór przedstawiający
wartość siły grawitacji,
• obliczyć wartość siły grawitacyjnego
przyciągania dwóch jednorodnych
kul,
• wyjaśnić, dlaczego
dostrzegamy skutki przyciągania
przez
Ziemię otaczających nas
przedmiotów,
a nie obserwujemy skutków ich wzajemnego oddziaływania
grawitacyjnego.
• przedstawić
poglądy Arystotelesa na ruch i spadanie ciał,
• wykazać,
że
spadanie swobodne z niewielkich wysokości to
ruch jednostajnie przyspieszony
z przyspieszeniem
grawitacyjnym
• wyjaśnić, dlaczego
czasy spadania swobodnego (z takiej samej wysokości) ciał o różnych masach są jednakowe,
• wykazać,
że wartość
przyspieszenia
spadającego swobodnie ciała nie zależy
od jego masy,
• obliczyć
wartość przyspieszenia grawitacyjnego
w pobliżu Ziemi.
• obliczać wartość siły dośrodkowej,
• obliczać
wartość przyspieszenia dośrodkowego.
• podać treść III prawa Keplera,
• opisywać ruch sztucznych satelitów,
• stosować
III prawo Keplera do opisu ruchu planet Układu Słonecznego,
• wyprowadzić
wzór na wartość pierwszej
prędkości kosmicznej i objaśnić jej
sens fizyczny,
• obliczyć
wartość pierwszej
prędkości kosmicznej.
• wyjaśnić, na czym
polega stan nieważkości.
• posługiwać się pojęciem kąta paralaksy geocentrycznej i heliocentrycznej,
• obliczyć odległość do
Księżyca (lub najbliższych planet), znając kąt
paralaksy geocentrycznej,
• obliczyć odległość do
najbliższej gwiazdy,
znając kąt paralaksy
heliocentrycznej,
• dokonywać zamiany jednostek odległości
stosowanych w astronomii.
• podać warunki, jakie
muszą być spełnione, by
doszło do całkowitego zaćmienia Słońca,
• podać warunki, jakie
muszą być spełnione, by
doszło do całkowitego zaćmienia Księżyca.
• wyjaśnić, dlaczego
planety widziane z Ziemi przesuwają się na tle gwiazd,
• opisać planety Układu Słonecznego.
• opisać i objaśnić zjawisko fotoelektryczne,
• objaśnić
wzór Einsteina opisujący zjawisko fotoelektryczne,
• wyjaśnić,
od czego zależy liczba fotoelektronów,
• wyjaśnić,
od czego zależy maksymalna energia kinetyczna
fotoelektronów,
• obliczyć
minimalną częstotliwość i
maksymalną długość fali promieniowania
wywołującego efekt
fotoelektryczny dla metalu o danej pracy
wyjścia,
• opisać
budowę, zasadę działania i zastosowania
fotokomórki,
• rozwiązywać zadania obliczeniowe, stosując
wzór Einsteina,
• odczytywać informacje z wykresu
zależności Ek(n).
• opisać
szczegółowo widmo atomu
wodoru,
• podać przykłady zastosowania
analizy widmowej.
• obliczyć
promienie kolejnych
orbit w atomie wodoru,
• obliczyć
energię
elektronu na dowolnej orbicie atomu wodoru,
• obliczyć
różnice energii pomiędzy poziomami energetycznymi
atomu wodoru,
• wyjaśnić
powstawanie
liniowego widma emisyjnego i widma
absorpcyjnego atomu wodoru.
• wyjaśnić, do czego
służy licznik G-M.
• opisać
wybrany sposób wykrywania promieniowania
jonizującego,
• obliczyć
dawkę pochłoniętą,
• wyjaśnić pojęcie mocy dawki,
• wyjaśnić, do czego
służą dozymetry.
• przeprowadzić rozumowanie,
które pokaże, że wytłumaczenie wynik
doświadczenia Rutherforda jest możliwe
tylko przy założeniu, że prawie cała masa atomu jest
skupiona w jądrze o średnicy mniejszej ok. 105 razy od średnicy
atomu.
• narysować
wykres zależności od czasu liczby jąder,
które
uległy rozpadowi,
• objaśnić
prawo
rozpadu promieniotwórczego,
• wyjaśnić zasadę datowania substancji
na podstawie jej składu izotopowego i stosować
tę zasadę w zadaniach,
• posługiwać
się pojęciami: energia spoczynkowa,
deficyt masy, energia wiązania,
• obliczyć
energię
spoczynkową, deficyt masy, energię wiązania dla różnych pierwiastków.
• opisać
budowę bomby atomowej,
• przygotować
wypowiedź
na temat: Czy elektrownie jądrowe są niebezpieczne?
• opisać
proces
fuzji lekkich jąder na przykładzie cyklu pp,
• opisać
reakcje zachodzące w bombie wodorowej.
• wyjaśnić, jak powstały Słońce i planety,
• opisać
sposób wyznaczenia wieku próbek księżycowych i meteorytów.
• zapisać
prawo
Hubble'a wzorem ur = H · r,
• obliczyć wiek Wszechświata,
• objaśnić, jak na podstawie prawa
Hubble'a wnioskujemy,
że galaktyki oddalają się od
siebie.
• wyjaśnić,
co to
jest promieniowanie reliktowe.
4. Na ocenę bardzo
dobrą, oprócz wyżej wymienionych wymagań
Uczeń:
• uzasadnić, dlaczego hipoteza Newtona
o jedności Wszechświata umożliwiła
wyjaśnienie przyczyn
ruchu planet,
• na podstawie samodzielnie zgromadzonych
materiałów przygotować prezentację:
Newton na tle epoki,
• wykazać,
że Kopernika można uważać
za człowieka renesansu.
• zaplanować i wykonać
doświadczenie (np. ze
śrubami przyczepionymi
do nici) wykazujące, że
spadanie swobodne odbywa się ze
stałym przyspieszeniem,
• obliczyć wartość
przyspieszenia
grawitacyjnego w pobliżu dowolnej planety lub jej
księżyca.
• rozwiązywać
zadania obliczeniowe,
w których rolę siły dośrodkowej odgrywają
siły o różnej naturze.
• omówić
i wykonać doświadczenie (np.
opisane w zadaniu 4 na str. 43) sprawdzające zależność Fr(m, u, r).
• stosować
III prawo Keplera do opisu
ruchu układu
satelitów krążących
wokół tego samego ciała,
• wyprowadzić
III prawo Keplera,
• obliczyć szybkość
satelity na orbicie o
zadanym promieniu,
• obliczyć promień
orbity
satelity geostacjonarnego.
• wykazać,
przeprowadzając
odpowiednie rozumowanie,
że przedmiot leżący na podłodze windy spadającej swobodnie
jest w stanie nieważkości.
• wyrażać kąty w
minutach i sekundach łuku.
• wyjaśnić, dlaczego
zaćmienia Słońca i Księżyca nie występują często,
• objaśnić zasadę, którą przyjęto
przy
obliczaniu daty Wielkanocy.
• wyszukać
informacje na temat rzymskich
bogów,
których imionami nazwano planety.
• przedstawić
wyniki
doświadczeń świadczących o kwantowym charakterze oddziaływania światła
z materią,
• sporządzić
i objaśnić wykres zależności
maksymalnej energii kinetycznej
fotoelektronów od częstotliwości promieniowania
wywołującego efekt
fotoelektryczny dla fotokatod wykonanych
z różnych metali,
• wyjaśnić, co
to znaczy, że światło
ma naturę dualną.
• objaśnić wzór Balmera,
• opisać metodę analizy widmowej,
• obliczyć długości fal odpowiadających liniom widzialnej części widma atomu wodoru,
• objaśnić uogólniony wzór
Balmera.
• obliczyć częstotliwość
i długość fali promieniowania
pochłanianego lub emitowanego
przez
atom,
• wyjaśnić
powstawanie
serii widmowych atomu
wodoru,
• wykazać,
że uogólniony wzór Balmera jest zgodny ze wzorem
wynikającym z modelu Bohra,
• wyjaśnić
powstawanie
linii Fraunhofera.
• przedstawić wnioski
wynikające z doświadczenia Wykrywanie promieniowania jonizującego za pomocą licznika G-M.
• odszukać informacje o
promieniowaniu X,
• wskazać istotną różnicę między promieniowaniem X
a promieniowaniem
jądrowym,
• przygotować prezentację na
temat: Historia odkrycia i badania promieniowania jądrowego.
• podejmować świadome działania na rzecz
ochrony środowiska
naturalnego przed nadmiernym promieniowaniem
jonizującym (a,
b, g, X),
• odszukać
i przedstawić informacje na temat możliwości zbadania stężenia radonu
w swoim otoczeniu.
• wykonać
i omówić symulację doświadczenia Rutherforda,
• odszukać
informacje na temat modeli budowy jądra atomowego
i omówić
jeden z nich.
• wykonać
doświadczenie symulujące rozpad
promieniotwórczy,
• zapisać prawo rozpadu promieniotwórczego
w postaci N =
N (1/2)t/T
• podać sens
fizyczny i jednostkę aktywności promieniotwórczej,
• rozwiązywać
zadania obliczeniowe,
stosując wzory: N = N (1/2)t/T oraz
A = A(1/2)t/T
• wyjaśnić, co
to znaczy, że rozpad
promieniotwórczy
ma charakter statystyczny.
• znając masy protonu, neutronu, elektronu
i atomu
o liczbie masowej A, obliczyć
energię
wiązania tego atomu,
• przeanalizować wykres
zależności energii wiązania przypadającej na jeden nukleon E/A od liczby
nukleonów wchodzących w skład jądra
atomu,
• na podstawie wykresu
zależności E/A wyjaśnić otrzymywanie wielkich energii
w reakcjach rozszczepienia ciężkich jąder,
• odszukać
informacje i przygotować prezentację
na temat składowania
odpadów radioaktywnych i związanych
z tym zagrożeń.
• porównać
energie
uwalniane w reakcjach syntezy i reakcjach
rozszczepienia.
• podać przybliżoną liczbę galaktyk dostępnych
naszym obserwacjom,
• podać przybliżoną liczbę gwiazd w galaktyce.
• rozwiązywać
zadania obliczeniowe,
stosując prawo Hubble'a.
• podać argumenty przemawiające za słusznością teorii Wielkiego Wybuchu.
5. Na ocenę celującą, oprócz wyżej wymienionych
wymagań
Uczeń umie zaplanować i przeprowadzić doświadczenie
(eksperyment) dotyczące wcześniej poznanych zagadnień, określi przyrządy
pomiarowe, które są konieczne do przeprowadzenia doświadczenia, uwzględnia
zasady bezpieczeństwa, umie przedstawić schemat (szkic) połączeń sprzętu,
dokonuje wstępnych pomiarów (wprowadza korekty, gdy zachodzi potrzeba). Dokona
interpretacji otrzymanych wyników, opracuje model fizyczny, dokona oceny
dokładności pomiarów. Uczeń bierze udział w konkursach, seminariach lub
olimpiadach przedmiotowych z fizyki lub astronomii.