WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY Z BIOLOGII DLA KLASY DRUGIEJ SZKOŁY PONADPODSTAWOWEJ
DLA ZAKRESU PODSTAWOWEGO OD 1 WRZEŚNIA 2024 r.

 

KLASY: 2a, 2b, 2d, 2f, 2h, 2i, 2j, 2k

 

I.            Formy sprawdzania wiedzy i umiejętności

 

Forma sprawdzania wiadomości i umiejętności

Waga

sprawdzian

4

sprawdzian umiejętności maturalnych

4

kartkówka duża (2-3 tematy)

2

kartkówka mała (1 temat)

1

odpowiedź ustna

2

ćwiczenia

1

praca na lekcji

1

projekt 1

2

prezentacja

1

wysokie osiągnięcie w konkursach wewnątrzszkolnych i międzyszkolnych

2

wysokie osiągnięcie w konkursach wojewódzkich, krajowych, międzynarodowych i olimpiadach

4

 

II.            Warunki konieczne do uzyskania oceny pozytywnej w klasach z poziomem rozszerzonym:

 

1.       sprawdziany zaliczone na min. 40%,

2.       kartkówki wskazane przez nauczyciela zaliczone na min. 40%,

3.       w klasach 4 dla uczniów zdających maturę obowiązkowe są powtórki maturalne w formie ustalonej przez nauczyciela zaliczone na min. 40%.

 

III.            Szczegółowe zasady oceniania:

1)     Terminy sprawdzianów obejmujących więcej niż 3 ostatnie lekcje są̨ ustalane przez nauczyciela z tygodniowym wyprzedzeniem i wpisane do dziennika. 
Każdy sprawdzian poprzedza powtórzenie materiału, a po sprawdzianie – omówienie wyników. Sprawdzian jest obowiązkowy.

2)     Poprawa sprawdzianu/kartkówki:

·        Uczeń ma prawo do poprawienia oceny ze sprawdzianu.

·        W ciągu 2 tygodni od oddania sprawdzianu uczeń ma prawo poprawić ocenę̨, termin poprawy ustala nauczyciel razem z uczniami.

·        Prawo poprawienia oceny z kartkówki dotyczy tylko kartkówek wskazanych przez nauczyciela. Wpisana do dziennika poprawiona ocena jest średnią arytmetyczną ocen (kartkówka i jej poprawa).

3)     W przypadku nieobecności ucznia na sprawdzianie uczeń pisze tę formę̨ w drugim terminie – razem z osobami poprawiającymi lub w terminie wskazanym przez nauczyciela.

4)     W przypadku nieobecności ucznia na kartkówce uczeń pisze tę formę̨ na najbliższej lekcji biologii, na której jest obecny lub w terminie wskazanym przez nauczyciela.

5)     W przypadku nieobecności ucznia spowodowanej długą chorobą, terminy form sprawdzania wiadomości i umiejętności lub uzupełniania zaległości ustalane są indywidualnie.

6)     W przypadku niesamodzielnej pracy ucznia w trakcie sprawdzianu, kartkówki lub innej formy nauczyciel odbiera pracę ucznia i wyznacza termin kolejnego pisania pracy. Uczeń otrzymuje naganę.

7)     Uczeń jest zobowiązany do przynoszenia na lekcję podręcznika (min. 1 na ławkę̨), odpowiedniego zbioru zadań oraz wskazanych przez nauczyciela ćwiczeń/kart pracy.

8)     Jeśli nieobecność ucznia w szkole trwała ponad tydzień, uczeń ma prawo być nieprzygotowany do pierwszej lekcji po powrocie. Uczeń ma obowiązek poinformować nauczyciela o swojej nieobecności.

9)     Uczeń może zgłosić na początku lekcji nieprzygotowanie bez podawania przyczyny – przysługuje jedno nieprzygotowanie w semestrze w klasach z 1 i 2 lekcjami biologii w tygodniu, dwa nieprzygotowania w klasach z 3 i więcej lekcjami w tygodniu. Nieprzygotowania nie obejmują̨ zapowiedzianych sprawdzianów, lekcji powtórzeniowych, zapowiedzianych kartkówek, ćwiczeń na ocenę̨. Nauczyciel odnotowuje zgłoszenie nieprzygotowania w dzienniku.

10) Osoby deklarujące zdawanie biologii na maturze zobowiązane są do powtórkowych form pisemnych wg ustaleń nauczyciela oraz przystąpienia do matury próbnej i zaliczenia sprawdzianów umiejętności maturalnych.

11) W klasach 2 i 3 z poziomem rozszerzonym uczniowie przystępują do próbnej matury, która odbywa się w pierwszym/drugim tygodniu czerwca. Dla klas 2 z zakresu materiału klasy 1 i 2, dla klas 3 z zakresu materiału klasy 1, 2, 3.

12) Ocena semestralna jest średnią ważoną ocen uzyskanych w czasie trwania semestru. Ocena roczna jest średnią̨ ważoną̨ ocen uzyskanych w czasie trwania roku szkolnego. W klasach z rozszerzoną biologią warunkiem uzyskania pozytywne oceny na semestr i koniec roku jest dodatkowe spełnienie warunków koniecznych.

Ocena jest ustalana z uwzględnieniem następujących progów:

OCENA

ŚREDNIA

celujący

Powyżej 5,35

bardzo dobry

4,55 – 5,35

dobry

3,60 – 4,54

dostateczny

2,70 – 3,59

dopuszczający

1,8 – 2,69

niedostateczny

Poniżej 1,8

Punktacja za prace pisemne:

OCENA

ZAKRES PROCENTOWY

celujący

95 – 100%

bardzo dobry

86 – 94 %

dobry

71 - 85 %

dostateczny

55 -7 0%

dopuszczający

40 - 54 %

niedostateczny

0 -39 %

 

 

 

 

 

 

 

IV.            Zakres wymagań na poszczególne oceny:

 

Lp.

Temat

Poziom wymagań

ocena

dopuszczająca

ocena

dostateczna

ocena

dobra

ocena

bardzo dobra

ocena

celująca

Rozdział 1. Organizm człowieka jako funkcjonalna całość

1.            

 Hierarchiczna budowa organizmu człowieka

Uczeń:

·  przedstawia hierarchiczną budowę organizmu

·  definiuje pojęcia: komórka, tkanka, narząd, układ narządów, organizm

·  wymienia nazwy układów narządów

·  rozpoznaje na ilustracjach poszczególne elementy organizmu

·  wymienia główne funkcje poszczególnych układów narządów

·  definiuje pojęcie homeostaza

·  wymienia parametry istotne w utrzymywaniu homeostazy

Uczeń:

·  omawia główne funkcje poszczególnych układów narządów

·  przedstawia podstawowe powiązania funkcjonalne między narządami
w obrębie poszczególnych układów

·  przedstawia podstawowe powiązania funkcjonalne między układami narządów w obrębie organizmu

·  charakteryzuje poszczególne układy narządów

·  podaje znaczenie pojęć: termoregulacja, ciśnienie krwi

Uczeń:

·  wykazuje związek budowy narządów z pełnionymi przez nie funkcjami

·  przedstawia powiązania funkcjonalne między narządami w obrębie poszczególnych układów

·  przedstawia powiązania funkcjonalne między układami narządów
w obrębie organizmu

·  wyjaśnia mechanizmy warunkujące homeostazę

Uczeń:

·  dowodzi, że ciało człowieka stanowi wielopoziomową strukturę

·  podaje na podstawie różnych źródeł wiedzy przykłady narządów współpracujących ze sobą i wyjaśnia, na czym polega ich współpraca

Uczeń:

·  przedstawia argumenty potwierdzające tezę, że między narządami
w obrębie poszczególnych układów istnieją powiązania funkcjonalne

2.            

Tkanki: nabłonkowa, mięśniowa i nerwowa

Uczeń:

·  klasyfikuje tkanki zwierzęce

·  przedstawia budowę i rolę tkanek: nabłonkowej, mięśniowej i nerwowej

·  rozpoznaje na schematach tkanki: nabłonkową, mięśniową
i nerwową

Uczeń:

·  rozpoznaje tkanki: nabłonkową, mięśniową, nerwową podczas obserwacji preparatów pod mikroskopem, na schematach, mikrofotografiach przedstawiających obraz spod mikroskopu
oraz na podstawie opisu

·  klasyfikuje tkanki na podstawie kształtu i liczby warstw komórek
oraz pełnionych funkcji

·  charakteryzuje tkankę mięśniową: przedstawia jej rodzaje, budowę, sposób funkcjonowania

·  charakteryzuje tkankę nerwową

Uczeń:

·  wykonuje schematyczne rysunki tkanek zwierzęcych

·  charakteryzuje nabłonki pod względem budowy, roli i miejsca występowania

·  porównuje tkankę mięśniową gładką z tkanką poprzecznie prążkowaną serca oraz tkanką poprzecznie prążkowaną szkieletową pod względem budowy
i sposobu funkcjonowania

·  wskazuje różnice między tkankami: nerwową, mięśniową i nabłonkową

·  dostrzega oraz omawia podobieństwa i różnice między neuronami a komórkami glejowymi

Uczeń:

·  wykazuje związek między budową tkanek a pełnionymi przez nie funkcjami

·  rozpoznaje
na podstawie obserwacji mikroskopowych tkanki: nabłonkową, mięśniową i nerwową
oraz porównuje je
pod względem budowy
i funkcji

·  uzasadnia, że istnieje korelacja między funkcjonowaniem neuronów
a funkcjonowaniem komórek glejowych

Uczeń:

·  ustala, które elementy tkanek: nabłonkowej, mięśniowej
i nerwowej świadczą o ich przystosowaniu do pełnionych funkcji, oraz potwierdza swoje zdanie argumentami

3.            

4.            

 Tkanka łączna

Uczeń:

·  przedstawia budowę i rolę tkanki łącznej

·  wymienia przykłady występowania tkanki łącznej w ciele człowieka

·  wymienia nazwy rodzajów tkanki łącznej

·  omawia budowę tkanki chrzęstnej i tkanki kostnej

·  charakteryzuje budowę
i funkcje osocza oraz elementów morfotycznych krwi

Uczeń:

·  podaje kryteria podziału tkanki łącznej

·  charakteryzuje tkankę łączną z uwzględnieniem kryteriów jej podziału

·  wymienia przykłady tkanek łącznych: właściwych, podporowych i płynnych

Uczeń:

·  charakteryzuje tkanki łączne właściwe pod względem budowy, roli
i występowania

·  określa, z których tkanek właściwych są zbudowane narządy występujące
w organizmie człowieka

Uczeń:

·  porównuje rodzaje tkanki łącznej

·  wykazuje związek między budową danego rodzaju tkanki łącznej a pełnioną przez tę tkankę funkcją

·  charakteryzuje rodzaje tkanki łącznej właściwej

·  omawia kryteria podziału tkanki łącznej płynnej

Uczeń:

·  ustala, które elementy tkanki łącznej świadczą
o jej przystosowaniu
do pełnionej funkcji,
oraz potwierdza swoje zdanie argumentami

Rozdział 2. Skóra – powłoka ciała

5.            

Budowa i funkcje skóry

Uczeń:

·  wymienia nazwy warstw skóry

·  podaje nazwy elementów skóry

·  wymienia funkcje skóry

·  wymienia nazwy wytworów naskórka

Uczeń:

·  opisuje funkcje skóry

·  charakteryzuje gruczoły skóry

·  przedstawia znaczenie skóry w termoregulacji

·  wskazuje na rolę skóry w termoregulacji

 

Uczeń:

·  opisuje funkcje poszczególnych wytworów naskórka

·  opisuje zależność między budową a funkcjami skóry

·  analizuje rolę skóry jako narządu zmysłu

Uczeń:

·  wykazuje związek między budową
a funkcjami skóry

·  porównuje poszczególne warstwy skóry pod względem budowy
i funkcji

Uczeń:

·  wyjaśnia mechanizm syntezy witaminy D3

·  wyjaśnia, dlaczego osoby mieszkające na stałe w Polsce są narażone na niedobory witaminy D3

6.            

Choroby i higiena skóry

Uczeń:

·  wyjaśnia, czym zajmuje się dermatologia

·  wymienia rodzaje chorób skóry

·  wymienia czynniki chorobotwórcze będące przyczynami wybranych chorób skóry

·  przedstawia zasady profilaktyki wybranych chorób skóry

Uczeń:

·  przedstawia najważniejsze informacje dotyczące badań diagnostycznych chorób skóry

·  wyjaśnia, dlaczego należy dbać o skórę

·  wymienia zasady higieny skóry

·  klasyfikuje
i charakteryzuje wybrane choroby skóry

Uczeń:

·  wyjaśnia, czym są alergie skórne, grzybice
i oparzenia

·  omawia zaburzenia funkcjonowania gruczołów łojowych

·  omawia przyczyny zachorowań na czerniaka, a także diagnostykę, sposób leczenia i profilaktykę tej choroby

Uczeń:

·  ocenia wpływ nadmiaru promieniowania UV
na skórę

·  uzasadnia stwierdzenie, że czerniak jest groźną chorobą współczesnego świata

Uczeń:

·  wyjaśnia, na czym polega fotostarzenie się skóry

·  analizuje
i przedstawia
na podstawie literatury uzupełniającej wpływ stresu oraz ilości snu
na prawidłowe funkcjonowanie skóry

7.            

8.            

Powtórzenie i sprawdzenie stopnia opanowania wiadomości i umiejętności z rozdziałów „Organizm człowieka jako funkcjonalna całość” i „Skóra – powłoka organizmu”

Rozdział 3. Układ ruchu

9.            

Ogólna budowa i funkcje szkieletu

Uczeń:

·  rozróżnia część czynną
i część bierną aparatu ruchu

·  wymienia funkcje szkieletu

·  podaje nazwy głównych kości tworzących szkielet człowieka

Uczeń:

·  rozpoznaje elementy szkieletu osiowego, szkieletu obręczy
i szkieletu kończyn

·  opisuje budowę kości długiej

Uczeń:

·  wyjaśnia związek między budową kości a jej właściwościami mechanicznymi

·  porównuje tkankę kostną
z tkanką chrzęstną

Uczeń:

·  wymienia czynniki wpływające
na przebudowę kości

·  określa, które właściwości kości wynikają z ich budowy tkankowej

·  wykazuje związek między budową kości a pełnionymi przez nie funkcjami

Uczeń:

·  wyjaśnia, dlaczego szkielet człowieka jest zbudowany przede wszystkim z tkanki kostnej

 

10.          

Rodzaje połączeń kości

Uczeń:

·  wymienia rodzaje połączeń ścisłych
i ruchomych kości

·  wymienia rodzaje stawów

·  wskazuje na schemacie elementy stawu

Uczeń:

·  identyfikuje typy połączeń kości na schemacie przedstawiającym szkielet i podaje przykłady tych połączeń

·  przedstawia rodzaje połączeń ścisłych

·  omawia budowę stawu

Uczeń:

·  charakteryzuje połączenia kości

·  rozpoznaje rodzaje stawów

·  omawia funkcje poszczególnych elementów stawu

Uczeń:

·  klasyfikuje stawy ze względu na zakres wykonywanych ruchów i kształt powierzchni stawowych

·  porównuje stawy pod względem zakresu wykonywanych ruchów i kształtu powierzchni stawowych

Uczeń:

·  porównuje zakres ruchów, który można wykonywać w obrębie stawów: biodrowego, barkowego, kolanowego
i obrotowego
i wyjaśnia zaobserwowane różnice, odwołując się do budowy tych stawów

11.          

Szkielet osiowy i szkielet kończyn

Uczeń:

· wymienia nazwy elementów szkieletu osiowego i podaje ich funkcje

· wymienia nazwy kości budujących klatkę piersiową

· dzieli kości czaszki na te, które tworzą mózgoczaszkę, i na te,
z których składa się twarzoczaszka

· podaje nazwy odcinków kręgosłupa

· wymienia nazwy kości obręczy barkowej
i obręczy miednicznej

· wymienia nazwy kości kończyny górnej
i kończyny dolnej

·      podaje nazwy krzywizn kręgosłupa

·      określa rolę krzywizn kręgosłupa

Uczeń:

·   rozpoznaje na schemacie kości mózgoczaszki
i twarzoczaszki

·   rozpoznaje na schemacie kości klatki piersiowej

·   rozróżnia i charakteryzuje odcinki kręgosłupa

·   wyjaśnia znaczenie naturalnych krzywizn kręgosłupa i wskazuje na schemacie, w których miejscach się one znajdują

·   rozpoznaje na schemacie kości obręczy barkowej
i obręczy miedniczej

·   rozpoznaje na schemacie kości kończyny górnej
i kończyny dolnej

Uczeń:

· charakteryzuje funkcje szkieletu osiowego

· wyjaśnia związek między budową a funkcjami czaszki

· wskazuje różnice między budową oraz funkcjami twarzoczaszki
i mózgoczaszki

· porównuje budowę kończyny górnej z budową kończyny dolnej

· wykazuje związek budowy odcinków kręgosłupa
z pełnionymi przez nie funkcjami

· wykazuje związek budowy kończyn z pełnionymi przez nie funkcjami

Uczeń:

·   omawia rolę chrząstek
w budowie klatki piersiowej

·   rozpoznaje
na schemacie
i porównuje kręgi znajdujące się
w różnych odcinkach kręgosłupa

·   rozpoznaje
na schemacie
oraz klasyfikuje
i charakteryzuje poszczególne żebra

·   wyjaśnia znaczenie zatok

Uczeń:

·   przedstawia argumenty potwierdzające tezę, że występowanie wielu mniejszych kości jest korzystniejsze dla organizmu niż występowanie kilku kości dużych i długich

·   wyjaśnia znaczenie różnic w budowie miednicy u kobiet
i u mężczyzn

12.            

Budowa i funkcjonowanie mięśni szkieletowych

Uczeń:

·  podaje nazwy niektórych mięśni

·  wymienia funkcje mięśni

·  przedstawia ogólną budowę mięśnia szkieletowego

·  wymienia rodzaje tkanek mięśniowych

·  przedstawia budowę tkanek mięśniowych

·  przedstawia antagonistyczne działanie mięśni

Uczeń:

·  porównuje rodzaje tkanek mięśniowych pod względem budowy
i funkcji

·  rozpoznaje najważniejsze mięśnie szkieletowe

·  wskazuje, że brzusiec zbudowany jest z włókien mięśniowych

·  określa funkcje mięśni szkieletowych wynikające z ich położenia

 

Uczeń:

·  wykazuje związek budowy tkanki mięśniowej
z funkcją pełnioną przez tę tkankę

·  omawia warunki prawidłowej pracy mięśni

 

Uczeń:

·  klasyfikuje mięśnie
ze względu na wykonywane czynności

·  wyjaśnia, na czym polega antagonistyczne działanie mięśni

Uczeń:

·  uzasadnia, że mięśnie szkieletowe mają budowę hierarchiczną

 

13.          

Higiena i choroby układu ruchu

Uczeń:

·  wymienia składniki pokarmowe, które mają pozytywny wpływ na stan układu ruchu

·  dostrzega znaczenie utrzymywania prawidłowej postawy ciała

·  rozpoznaje wady postawy na schematach lub
na podstawie opisu

·  wymienia przyczyny powstawania wad postawy

·  przedstawia przyczyny płaskostopia

·  wymienia podstawowe urazy mechaniczne układu ruchu

·  wymienia choroby układu ruchu

·  definiuje pojęcie doping

Uczeń:

·  rozróżnia urazy mechaniczne szkieletu

·  wymienia cechy prawidłowej postawy ciała

·  charakteryzuje choroby układu ruchu

·  wykazuje, że codzienna aktywność fizyczna wpływa korzystnie na układ ruchu

·  wymienia składniki diety niezbędne do prawidłowego funkcjonowania układu ruchu

·  wyjaśnia, kiedy warto stosować suplementy diety

·  przedstawia metody zapobiegania wadom postawy

·  dowodzi korzystnego wpływu ćwiczeń fizycznych na zdrowie

Uczeń:

·  omawia przyczyny i skutki wad kręgosłupa

·  omawia przyczyny i skutki płaskostopia

·  omawia przyczyny oraz sposoby diagnozowania
i leczenia osteoporozy

·  wyjaśnia wpływ dopingu na organizm człowieka

·  wykazuje, że długotrwałe przebywanie w pozycji siedzącej jest niezdrowe dla układu ruchu

Uczeń:

·  omawia sposoby zapobiegania osteoporozie

·  wskazuje przyczyny zmian zachodzących w układzie ruchu na skutek osteoporozy

·  przewiduje skutki niewłaściwego wykonywania ćwiczeń fizycznych

·  omawia działanie wybranych grup środków dopingujących

Uczeń:

·  wyjaśnia, w jaki sposób transfuzja krwi u sportowców może wpłynąć na uzyskiwanie przez nich lepszych wyników oraz jakie skutki zdrowotne wywołuje ten rodzaj dopingu

·  przedstawia argumenty przemawiające
za stosowaniem manipulacji genetycznych
u sportowców
w celu uzyskiwania przez nich lepszych wyników oraz argumenty przeciw stosowaniu takich manipulacji

14.          

15.          

Powtórzenie i sprawdzenie stopnia opanowania wiadomości i umiejętności z rozdziału „Układ ruchu”

 

Rozkład 4. Układ pokarmowy

16.          

 Organiczne składniki pokarmowe

Uczeń:

·  wymienia nazwy składników pokarmowych

·  wymienia przykłady produktów spożywczych bogatych w poszczególne składniki pokarmowe

·  wymienia podstawowe funkcje poszczególnych składników pokarmowych

·  definiuje pojęcia błonnik, NNKT

·  podaje funkcję błonnika

Uczeń:

·  rozróżnia budulcowe
i energetyczne składniki pokarmowe

·  omawia rolę składników pokarmowych
w organizmie

·  podaje różnicę między białkami pełnowartościowymi
a białkami niepełnowartościowym

·  definiuje pojęcia: aminokwasy egzogenne, aminokwasy endogenne

·  podaje przykłady aminokwasów endogennych
i aminokwasów egzogennych

·  wyjaśnia znaczenie NNKT dla zdrowia człowieka

·  wymienia kryteria podziału węglowodanów

·  wyjaśnia znaczenie błonnika pokarmowego
w diecie

Uczeń:

·  porównuje pokarmy pełnowartościowe
z pokarmami niepełnowartościowymi

·  wskazuje czynniki decydujące o wartości odżywczej pokarmów

·  klasyfikuje węglowodany na przyswajalne i nieprzyswajalne

 

Uczeń:

·  przewiduje skutki diety wegańskiej

·  porównuje zawartość białek w poszczególnych produktach

·  przewiduje skutki niedoboru i nadmiaru poszczególnych składników odżywczych

·  wyjaśnia, że
w przypadku stosowania diety bez białka zwierzęcego bardzo ważne dla zdrowia jest spożywanie urozmaiconych posiłków bogatych
w białko roślinne

Uczeń:

·  porównuje wartość energetyczną białek z wartością energetyczną węglowodanów
i tłuszczów

·  wyjaśnia zależność między stosowaną dietą
a zapotrzebowaniem organizmu na poszczególne składniki pokarmowe

·  uzasadnia znaczenie dostarczania do organizmu kwasów omega-3 i omega-6 we właściwych proporcjach

17.          

Rola witamin. Nieorganiczne składniki pokarmowe

Uczeń:

·  definiuje pojęcia: witamina, hiperwitaminoza, hipowitaminoza
i awitaminoza, bilans wodny

·  wymienia nazwy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach i witamin rozpuszczalnych w wodzie

·  wymienia główne źródła witamin

·  wymienia podstawowe funkcje poszczególnych witamin

·  wymienia skutki niedoboru wybranych witamin

·  podaje kryteria podziału składników mineralnych

·  wymienia nazwy makroelementów
i mikroelementów

·  wymienia funkcje wody
w organizmie

Uczeń:

·  wyjaśnia zasady klasyfikacji i nazewnictwa witamin

·  wymienia nazwy pokarmów będących źródłami witamin rozpuszczalnych
w tłuszczach i w wodzie

·  omawia funkcje witamin rozpuszczalnych
w tłuszczach i w wodzie

·  wymienia przyczyny awitaminozy
i hipowitaminozy

·  omawia znaczenie składników mineralnych dla organizmu

·  omawia znaczenie wody dla organizmu

Uczeń:

·  omawia skutki niedoboru
i nadmiaru wybranych witamin w organizmie człowieka

·  podaje przykłady naturalnych antyutleniaczy, którymi są niektóre witaminy (A, C, E)

·  omawia znaczenie wybranych makro-
i mikroelementów

·  omawia objawy niedoboru wybranych makroelementów
i mikroelementów

·  wyjaśnia, na czym polega mechanizm regulacji bilansu wodnego człowieka

Uczeń:

·  wyjaśnia, jakie znaczenie mają antyutleniacze dla prawidłowego funkcjonowania organizmu

·   omawia znaczenie witamin jako naturalnych antyutleniaczy

·  uzasadnia związek między właściwościami a funkcjami wody

·  wyjaśnia, dlaczego dodawanie tłuszczów (oliwy lub oleju) do warzyw ma wpływ na przyswajalność witamin

Uczeń:

·  analizuje zależności między uwodnieniem organizmu
a tempem metabolizmu

·  określa na podstawie literatury zdrowotne konsekwencje spożywania nadmiernej ilości soli kuchennej

18.          

Budowa i funkcje układu pokarmowego

Uczeń:

·  wyróżnia w układzie pokarmowym przewód pokarmowy i gruczoły trawienne

·  wymienia nazwy odcinków przewodu pokarmowego
i gruczołów trawiennych

·  podaje funkcje jamy ustnej, gardła, przełyku, żołądka i jelit

·  przedstawia budowę
i rodzaje zębów

·  przedstawia znaczenie ruchów perystaltycznych

·  podaje funkcje żołądka
i dwunastnicy

·  podaje funkcje ślinianek, wątroby i trzustki

·  przedstawia funkcje jelita cienkiego i jelita grubego

·  przedstawia funkcje kosmków jelitowych

·  wskazuje miejsca wchłaniania pokarmu

Uczeń:

·  wyjaśnia, na czym polega trawienie pokarmów

·  wyjaśnia rolę języka
i gardła w połykaniu pokarmu

·  wyjaśnia, jaką rolę odgrywa ślina wydzielana przez ślinianki

·  wymienia odcinki jelita cienkiego

·  omawia funkcje wątroby
i trzustki w trawieniu pokarmów

·  wymienia składniki soku trzustkowego oraz soku jelitowego

·  wyjaśnia funkcje kosmków jelitowych

·  omawia funkcje jelita grubego

·  przedstawia wpływ mikrobiomu na funkcjonowanie organizmu człowieka

Uczeń:

·  wyjaśnia rolę żółci
w trawieniu tłuszczów

·  omawia działanie enzymów trzustkowych
i enzymów jelitowych

·  omawia budowę kosmków jelitowych

·  analizuje mechanizm wchłaniania składników pokarmowych

·  omawia znaczenie mikrobiomu dla prawidłowego funkcjonowania organizmu

Uczeń:

·   omawia mechanizm połykania pokarmu

·   charakteryzuje funkcje gruczołów błony śluzowej żołądka

· wyjaśnia, dlaczego występowanie mikrobiomu ma duże znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu

Uczeń:

·  porównuje skład
i rolę wydzielin produkowanych przez ślinianki, wątrobę
i trzustkę

·  wyjaśnia, dlaczego przewód pokarmowy musi mieć złożoną budowę

19.        

20.        

 Procesy trawienia i wchłaniania

Uczeń:

·  definiuje pojęcia: trawienie, enzymy trawienne

·  wymienia najważniejsze enzymy trawienne

·  określa, w których miejscach przewodu pokarmowego działają enzymy trawienne,
i podaje funkcje tych enzymów

 

Uczeń:

·  wskazuje substraty, produkty trawienia

·  wskazuje miejsca działania enzymów trawiennych

·  omawia procesy trawienia zachodzące w jamie ustnej, żołądku i jelicie

·  wyjaśnia mechanizm wchłaniania produktów trawienia w kosmkach jelitowych

Uczeń:

·  opisuje procesy trawienia
i wchłaniania cukrów, białek oraz tłuszczów

·  omawia przebieg doświadczenia badającego wpływ pH roztworu na trawienie skrobi przez amylazę ślinową

 

Uczeń:

·  charakteryzuje etapy trawienia poszczególnych składników pokarmowych
w przewodzie pokarmowym

·  wyjaśnia, co się dzieje z wchłoniętymi produktami trawienia

 

Uczeń:

·  planuje
i przeprowadza doświadczenie, którym można sprawdzić wpływ czynników chemicznych lub fizycznych na aktywność enzymatyczną amylazy ślinowej trawiącej skrobię oraz formułuje wnioski na podstawie uzyskanych wyników

·  wyjaśnia, dlaczego produkty trawienia tłuszczów są wchłaniane do naczyń limfatycznych, a nie do naczyń krwionośnych

21.          

Zasady racjonalnego odżywiania się

Uczeń:

·  definiuje pojęcie bilans energetyczny

·  podaje, jakie jest zapotrzebowanie energetyczne człowieka
w zależności od wieku
(w kcal)

·  opisuje piramidę zdrowego żywienia i stylu życia

·  wskazuje, że wielkość porcji i proporcje składników posiłków są elementem racjonalnego odżywiania

·  wymienia podstawowe przyczyny i skutki otyłości

·  oblicza wskaźnik masy ciała (BMI)

·  wymienia podstawowe zaburzenia odżywiania (bulimia, anoreksja)

Uczeń:

·  wyjaśnia, czym są bilans energetyczny dodatni
i bilans energetyczny ujemny

·  charakteryzuje zasady racjonalnego odżywiania się

·  przedstawia argumenty potwierdzające,
że spożywanie nadmiaru soli i słodyczy jest szkodliwe dla organizmu

·  charakteryzuje przyczyny
i skutki otyłości

Uczeń:

·  oblicza wskaźnik BMI dla osób obu płci w różnym wieku i określa, czy te osoby mają nadwagę, czy niedowagę

·  analizuje piramidę zdrowego żywienia i stylu życia i przedstawia zalecenia dotyczące proporcji składników pokarmowych
w spożywanych posiłkach

·  wyjaśnia różnice między bulimią a anoreksją

Uczeń:

·  opracowuje jednodniowy jadłospis zgodny
z zasadami racjonalnego odżywiania się

·  przedstawia skutki otyłości u młodych osób

·  charakteryzuje otyłość brzuszną i pośladkowo-
-udową oraz dowodzi ich negatywnego wpływu na zdrowie

Uczeń:

·  przedstawia pięć propozycji działań, których podjęcie pozwoliłoby zmniejszyć ryzyko wystąpienia otyłości
u nastolatków

22.          

Choroby układu pokarmowego

Uczeń:

·  podaje podstawowe metody diagnozowania chorób układu pokarmowego (USG jamy brzusznej, kolonoskopię, gastroskopię)

·  klasyfikuje choroby układu pokarmowego na pasożytnicze, wirusowe
i bakteryjne

·  wymienia nazwy chorób pasożytniczych
i podaje nazwy pasożytów (tasiemiec, glista ludzka, owsik ludzki, włosień kręty)

·  wymienia bakteryjne
i wirusowe choroby układu pokarmowego

·  podaje sposoby zapobiegania chorobom układu pokarmowego

Uczeń:

·  wymienia przyczyny
i objawy chorób pasożytniczych układu pokarmowego

·  wymienia i opisuje wybrane wirusowe choroby przewodu pokarmowego, m.in. WZW typu A, B i C

·  wymienia nazwy innych chorób układu pokarmowego: (rak żołądka, rak jelita grubego)

Uczeń:

·  charakteryzuje podstawowe metody diagnozowania chorób układu pokarmowego

·  wymienia objawy chorób bakteryjnych, wirusowych i pasożytniczych oraz metody profilaktyki tych chorób

Uczeń:

·  rozpoznaje choroby układu pokarmowego na podstawie charakterystycznych objawów

·  omawia szczegółowo metody diagnozowania chorób układu pokarmowego: gastroskopię
i kolonoskopię

·  dowodzi, że właściwa profilaktyka odgrywa ogromną rolę
w walce z chorobami układu pokarmowego

Uczeń:

·  przedstawia argumenty potwierdzające tezę, że choroby bakteryjne
i wirusowe mogą mieć wpływ na powstawanie, wzrost i rozwój komórek nowotworowych układu pokarmowego

 

23.          

24.          

Powtórzenie i sprawdzenie stopnia opanowania wiadomości i umiejętności z rozdziału „Układ pokarmowy”

 

Rozdział 5. Układ oddechowy

25.          

Budowa i funkcjonowanie układu oddechowego

Uczeń:

·  wymienia nazwy elementów budujących układ oddechowy i wskazuje, że składa się on z dróg oddechowych oraz płuc

·  wymienia funkcje poszczególnych elementów układu oddechowego człowieka

·  lokalizuje na schematach poszczególne elementy układu oddechowego

Uczeń:

·  wyjaśnia różnicę między wymianą gazową
a oddychaniem komórkowym

·  omawia funkcje głośni
i nagłośni

·  omawia związek między budową a funkcją płuc

·  wyjaśnia związek między budową pęcherzyków płucnych a wymianą gazową

Uczeń:

·  wyjaśnia zależności między budową poszczególnych odcinków układu oddechowego a ich funkcjami

·  omawia proces powstawania głosu

Uczeń:

·  wymienia czynniki decydujące
o wysokości
i natężeniu głosu

 

Uczeń:

·  wykazuje, że wymiana gazowa oraz oddychanie komórkowe umożliwiają funkcjonowanie organizmu

·  podaje argumenty potwierdzające duże znaczenie nagłośni podczas połykania pokarmu

26.          

Wentylacja i wymiana gazowa

Uczeń:

·  przedstawia mechanizm wentylacji płuc

·  definiuje pojęcia: całkowita pojemność płuc, pojemność życiowa płuc

·  podaje lokalizację ośrodka oddechowego i opisuje jego działanie

·  porównuje skład powietrza wdychanego ze składem powietrza wydychanego

·  wyjaśnia znaczenie przepony i mięśni międzyżebrowych
w wentylacji płuc

·  wymienia rodzaje wymiany gazowej i podaje, gdzie one zachodzą

Uczeń:

·  wyjaśnia, na czym polega mechanizm wentylacji płuc

·  porównuje mechanizm wdechu z mechanizmem wydechu

·  porównuje wymianę gazową zewnętrzną z wymianą gazową wewnętrzną

·  wskazuje różnicę między całkowitą a życiową pojemnością płuc

·  omawia rolę krwi
w transporcie gazów oddechowych – tlenu
i dwutlenku węgla

Uczeń:

·  przeprowadza doświadczenie wykazujące działanie przepony

·  omawia transport dwutlenku węgla
w organizmie człowieka

Uczeń:

·  wykazuje związek między budową hemoglobiny a jej rolą w transporcie gazów

 

Uczeń:

·  omawia mechanizm regulacji częstości oddechów

 

 

27.          

 Zaburzenia funkcjonowania układu oddechowego

Uczeń:

·  wymienia zanieczyszczenia powietrza

·  wyjaśnia, w jaki sposób można chronić się przed smogiem

·  omawia skutki palenia tytoniu

·  wymienia metody diagnozowania chorób układu oddechowego

·  wymienia nazwy chorób układu oddechowego (nieżyt nosa, przeziębienie, grypa, angina, gruźlica płuc, rak płuc)

Uczeń:

·  klasyfikuje rodzaje zanieczyszczeń powietrza
i wymienia ich źródła

·  wyjaśnia wpływ zanieczyszczeń powietrza na układ oddechowy

·  wymienia źródła czadu

·  wykazuje szkodliwość palenia papierosów, także elektronicznych

·  charakteryzuje choroby układu oddechowego

·  wskazuje sposoby zapobiegania chorobom układu oddechowego

Uczeń:

·  wyjaśnia zależność między występowaniem chorób dróg oddechowych
a stanem wdychanego powietrza

·  omawia wpływ czadu
na organizm człowieka

·  omawia sposoby zapobiegania chorobom układu oddechowego

·  omawia przebieg badań diagnostycznych chorób układu oddechowego

Uczeń:

·  przewiduje skutki chorób układu oddechowego

·  omawia sposoby diagnozowania
i leczenia wybranych chorób układu oddechowego

Uczeń:

·  przeprowadza pomiar objętości płuc
z wykorzystaniem samodzielnie zrobionej aparatury oraz formułuje wnioski na podstawie uzyskanych wyników

·  przedstawia,
na podstawie różnych źródeł wiedzy, argumenty przemawiające
za wyborem określonych metod diagnozowania
i leczenia

Rozdział 6. Układ krążenia

28.          

Skład i funkcje krwi

Uczeń:

·  wymienia nazwy składników krwi

·  wymienia podstawowe funkcje krwi

 

Uczeń:

·  charakteryzuje składniki krwi

·  omawia funkcje krwi

·  porównuje elementy komórkowe krwi pod względem budowy

·  wymienia nazwy i funkcje składników osocza

Uczeń:

·  klasyfikuje składniki krwi

·  porównuje składniki krwi pod względem pełnionych przez nie funkcji

 

Uczeń:

·  podaje zasadę podziału leukocytów ze względu na obecność ziarnistości
w ich cytoplazmie

 

Uczeń:

·  uzasadnia związek między cechami elementów morfotycznych krwi
a funkcjami pełnionymi przez te elementy

 

29.          

30.          

Budowa i funkcje układu krwionośnego

Uczeń:

·  wymienia funkcje układu krwionośnego

·  podaje nazwy elementów układu krążenia

·  podaje nazwy elementów serca człowieka

·  określa położenie serca

·  wyjaśnia, na czym polega automatyzm serca

·  opisuje cykl pracy serca

·  omawia funkcje naczyń wieńcowych

·  wymienia typy naczyń krwionośnych

·  odróżnia krwiobieg duży od krwiobiegu małego

·  wskazuje prawidłowe wartości ciśnienia krwi
i tętna człowieka

Uczeń:

·  porównuje tętnice z żyłami pod względem budowy anatomicznej
i pełnionych funkcji

·  rozróżnia typy sieci naczyń krwionośnych

·  rozróżnia rodzaje naczyń krwionośnych

·  omawia przepływ krwi
w krwiobiegu dużym
i w krwiobiegu małym
na podstawie schematu

Uczeń:

·  wyjaśnia związek między budową anatomiczną
i morfologiczną naczyń krwionośnych
a pełnionymi przez nie funkcjami
(z uwzględnieniem zastawek w żyłach)

·  rozróżnia zastawki w sercu

·  omawia budowę układu przewodzącego serca

·  porównuje krwiobieg duży z krwiobiegiem małym pod względem pełnionych funkcji

·  interpretuje wyniki pomiarów tętna

·  interpretuje wyniki pomiaru ciśnienia krwi

Uczeń:

·  charakteryzuje typy sieci naczyń krwionośnych

·  analizuje sposób przepływu krwi
w żyłach kończyn dolnych

·  wyjaśnia, na czym polega automatyzm serca

·  omawia różnicę między wartościami ciśnienia skurczowego
a wartościami ciśnienia rozkurczowego krwi

·  omawia sposób regulacji ciśnienia krwi w naczyniach

Uczeń:

·  wyjaśnia rolę układu krwionośnego
w utrzymywaniu homeostazy

·  wyjaśnia różnicę między układem wrotnym a siecią dziwną

·  wyjaśnia przyczynę różnicy między wartościami ciśnienia skurczowego
a wartościami ciśnienia rozkurczowego krwi oraz podaje argumenty potwierdzające,
że nieprawidłowe wartości ciśnienia krwi mogą zagrażać zdrowiu, a nawet życiu

31.          

Układ limfatyczny

Uczeń:

·  wymienia funkcje układu limfatycznego

·  wymienia nazwy narządów układu limfatycznego

·  przedstawia budowę
i funkcje naczyń limfatycznych

·  określa sposób powstawania i funkcje limfy

Uczeń:

·  określa funkcje narządów wchodzących w skład układu limfatycznego

·  charakteryzuje cechy naczyń limfatycznych

Uczeń:

·  porównuje narządy układu limfatycznego pod względem pełnionych przez nie funkcji

·  omawia skład limfy i jej rolę

·  porównuje układ krwionośny z układem limfatycznym pod względem budowy
i funkcji

Uczeń:

·  ocenia znaczenie prawidłowego funkcjonowania narządów tworzących układ limfatyczny

·  omawia sposób powstawania limfy

·  podaje argumenty potwierdzające, że układ krwionośny
i układ limfatyczny stanowią integralną całość

·  porównuje naczynia limfatyczne i żyły pod względem budowy

Uczeń:

·  wyjaśnia, na podstawie źródeł popularno-
-naukowych i naukowych, jakie znaczenie
w utrzymywaniu homeostazy mają układ krwionośny
i układ limfatyczny

32.          

Choroby układu krążenia

Uczeń:

·  wymienia sposoby zapobiegania chorobom układu krążenia

·  wskazuje związek między stylem życia a chorobami układu krążenia

·  wymienia metody diagnozowania chorób układu krążenia (EKG, pomiar ciśnienia krwi, badanie krwi)

·  wymienia nazwy chorób układu krążenia (nadciśnienie tętnicze, żylaki, miażdżyca, udar, choroba wieńcowa, zawał serca)

Uczeń:

·  wymienia przyczyny chorób układu krążenia

·  właściwie interpretuje wyniki morfologii krwi i lipidogramu

·  charakteryzuje metody diagnozowania chorób układu krążenia

·  wyjaśnia, dlaczego należy badać ciśnienie krwi

·  charakteryzuje wybrane choroby układu krążenia

Uczeń:

·  przedstawia argumenty potwierdzające tezę,
że właściwy styl życia jest najważniejszym elementem profilaktyki chorób układu krążenia

·  omawia przyczyny, objawy i profilaktykę chorób układu krążenia

Uczeń:

·  rozróżnia objawy chorób układu krążenia

·  wyjaśnia, na czym polega niewydolność układu krążenia

Uczeń:

·  wskazuje metody diagnozowania poszczególnych chorób układu krążenia

·  wyszukuje w różnych źródłach informacje na temat sposobów zapobiegania rozwojowi miażdżycy naczyń wieńcowych

33.          

34.          

Powtórzenie i sprawdzenie stopnia opanowania wiadomości i umiejętności z rozdziałów „Układ oddechowy” i „Układ krążenia”

 

Rozdział 7. Odporność organizmu

35.          

36.          

Budowa układu odpornościowego. Rodzaje odporności

Uczeń:

·  definiuje pojęcia: antygen, przeciwciało, infekcja, patogen

·  wymienia funkcje układu odpornościowego

·  wymienia nazwy elementów układu odpornościowego

·  wyjaśnia, na czym polega infekcja wirusowa

·  określa znaczenie przeciwciał

·  wymienia główne rodzaje odporności: nieswoista i swoista

·  wymienia trzy linie obrony organizmu

·  wymienia mechanizmy odporności humoralnej
i komórkowej

·  definiuje pojęcie pamięć immunologiczna

·  wyjaśnia znaczenie szczepień ochronnych

·  wymienia sposoby nabierania odporności swoistej

 

Uczeń:

·  przedstawia rolę poszczególnych elementów układu odpornościowego

·  wyjaśnia mechanizm infekcji

·  opisuje działanie barier obronnych

·  porównuje odporność nabytą z odpornością wrodzoną

·  wyjaśnia mechanizm działania odporności wrodzonej

·  porównuje odporność nieswoistą z odpornością swoistą

·  wyjaśnia, na czym polegają humoralna
i komórkowa odpowiedź immunologiczna

·  rozróżnia rodzaje odporności swoistej

·  wyjaśnia, na czym polega odpowiedź immunologiczna pierwotna i odpowiedź immunologiczna wtórna

Uczeń:

·  klasyfikuje poszczególne elementy układu odpornościowego

·  wyjaśnia, na czym polega swoistość przeciwciał

·  porównuje odporność komórkową z odpornością humoralną

·  wyjaśnia mechanizm działania odporności nabytej

·  wyjaśnia znaczenie pamięci immunologicznej

·  porównuje pierwotną odpowiedź immunologiczną z wtórną odpowiedzią immunologiczną

Uczeń:

·  wyjaśnia, na czym polega rola poszczególnych tkanek, narządów, komórek
i cząsteczek w reakcji odpornościowej

·  określa rolę fagocytozy
w reakcjach odpornościowych

·  wskazuje różnice dotyczące czasu uruchamiania się mechanizmów odporności humoralnej
i odporności komórkowej

·  wyjaśnia celowość stosowania szczepionek

Uczeń:

·  porównuje limfocyty biorące udział
w reakcji odpornościowej pod względem pełnionych przez nie funkcji

·  przedstawia argumenty potwierdzające tezę, że apoptoza ma duże znaczenie dla zachowania homeostazy

·  wyjaśnia, w jaki sposób oraz w jakich sytuacjach
w organizmie tworzy się pamięć immunologiczna

37.          

Zaburzenia funkcjonowania układu odpornościowego

Uczeń:

·  wymienia czynniki osłabiające układ odpornościowy

·  wymienia nazwy chorób autoimmunologicznych

·  przedstawia reakcje alergiczne jako nadmierną reakcję układu odpornościowego

·  definiuje pojęcie główny układ zgodności tkankowej (MHC)

·  przedstawia cel stosowania przeszczepów

·  definiuje pojęcie immunosupresja

Uczeń:

·  przedstawia mechanizm reakcji alergicznej

·  wykazuje, że alergia jest stanem nadwrażliwości organizmu

·  podaje przyczyny konfliktu serologicznego

·  analizuje na schemacie mechanizm stosowania immunosupresji
w transplantacji szpiku kostnego

·  charakteryzuje choroby autoimmunologiczne

·  charakteryzuje przebieg zakażenia wirusem HIV

·  omawia profilaktykę AIDS

·  podaje przyczyny alergii

Uczeń:

·  wymienia przyczyny nieprawidłowych reakcji odpornościowych

·  omawia znaczenie antygenów zgodności tkankowej
w transplantacjach

·  przedstawia zasady przeszczepiania tkanek
i narządów

·  wymienia  zasady, których należy przestrzegać przy przeszczepach

Uczeń:

·  dowodzi, że AIDS jest chorobą układu odpornościowego

·  omawia znaczenie antygenów zgodności tkankowej
w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego

Uczeń:

·  wykazuje związek zgodności tkankowej
z immunosupresją oraz wykazuje ich znaczenie dla transplantologii

Rozdział 8. Układ moczowy

38.          

 

Budowa i funkcjonowanie układu moczowego

Uczeń:

·  wymienia funkcje układu moczowego

·  wymienia nazwy zbędnych produktów przemiany materii

·  wskazuje na schematach elementy układu moczowego i podaje ich nazwy

·  podaje nazwy procesów zachodzących w nerkach podczas powstawania moczu

·  określa lokalizację ośrodka wydalania

·  podaje nazwę i miejsce powstawania i wydzielania hormonu regulującego produkcję moczu

·  podaje nazwę hormonu produkowanego przez nerki i podaje jego rolę

·  wymienia nazwy składników moczu pierwotnego i moczu ostatecznego

Uczeń:

·  charakteryzuje narządy układu moczowego

·  omawia budowę anatomiczną nerki

·  charakteryzuje procesy zachodzące w nefronie

·  wymienia drogi wydalania zbędnych produktów przemiany materii

·  omawia proces powstawania moczu

Uczeń:

·  porównuje sposoby wydalania trzech głównych produktów metabolizmu: amoniaku, dwutlenku węgla
i nadmiaru wody

·  omawia budowę i funkcje nefronu

·  porównuje procesy zachodzące w nefronie

·  porównuje skład i ilość moczu pierwotnego ze składem i ilością moczu ostatecznego

·  wyjaśnia, jaką rolę odgrywają nerki
w osmoregulacji

Uczeń:

·  omawia mechanizm wydalania moczu

·  analizuje regulację objętości wydalanego moczu

·  analizuje wpływ hormonów na funkcjonowanie nerek

·  charakteryzuje wewnątrzwydzielniczą funkcję nerek

·  opisuje rolę ADH w utrzymaniu równowagi wodnej organizmu

 

Uczeń:

·  wyjaśnia regulację objętości wydalanego moczu

 

 

 

39.          

Choroby układu moczowego

Uczeń:

·  wymienia metody diagnozowania chorób układu moczowego

·  wymienia nazwy substancji znajdujących się w moczu zdrowego człowieka

·  wymienia najczęstsze choroby układu moczowego

·  wymienia przyczyny chorób układu moczowego

·  przedstawia cel stosowania dializy

Uczeń:

·  charakteryzuje metody diagnozowania chorób układu moczowego

·  analizuje wyniki badania składu moczu zdrowego człowieka

·  wymienia cechy moczu zdrowego człowieka

·  omawia zasady higieny układu moczowego

Uczeń:

·  charakteryzuje najczęstsze choroby układu moczowego

·  ocenia znaczenie dializy

·  wymienia składniki moczu, które mogą wskazywać na chorobę lub uszkodzenie nerek

Uczeń:

·  rozpoznaje objawy chorób układu moczowego

·  wyjaśnia, na czym polegają hemodializa i dializa otrzewnowa

Uczeń:

·  dowodzi dużego znaczenia badań moczu w diagnostyce chorób nerek

·  uzasadnia na podstawie różnych źródeł, że mocz może być wykorzystywany do stawiania szybkich diagnoz, np. potwierdzania ciąży

40.          

41.          

Powtórzenie i sprawdzenie stopnia opanowania wiadomości i umiejętności z rozdziałów „Odporność organizmu” i „Układ moczowy”

 

Rozdział 9. Układ nerwowy

42.          

43.          

Budowa i działanie układu nerwowego

Uczeń:

·  wymienia nazwy podstawowych elementów układu nerwowego

·  wymienia funkcje układu nerwowego

·  podaje nazwy i funkcje części neuronu

·  podaje funkcję osłonki mielinowej

·  opisuje mechanizm przewodzenia impulsu nerwowego

·  definiuje pojęcia: impuls nerwowy, polaryzacja, depolaryzacja, repolaryzacja

·  wymienia przykłady neuroprzekaźników

Uczeń:

·  omawia ogólną budowę układu nerwowego

·  porównuje dendryty
z aksonem

·  rozróżnia neurony pod względem funkcjonalnym (neurony czuciowe, neurony ruchowe, neurony pośredniczące)

·  charakteryzuje budowę i działanie synapsy chemicznej

·  opisuje sposób przekazywania impulsu nerwowego przez neurony

·  definiuje pojęcia: potencjał spoczynkowy, potencjał czynnościowy

Uczeń:

·  charakteryzuje elementy neuronu i omawia ich funkcje

·  odróżnia potencjał spoczynkowy od potencjału czynnościowego

·  omawia proces przekazywania impulsów nerwowych między komórkami

·  omawia rolę neuroprzekaźników pobudzających
i neuroprzekaźników hamujących

Uczeń:

·  klasyfikuje i opisuje neuroprzekaźniki

·  wyjaśnia, na czym polegają: polaryzacja, depolaryzacja
i repolaryzacja

 

Uczeń:

·  wyjaśnia funkcjonowanie synapsy chemicznej

 

44.          

 Ośrodkowy układ nerwowy

Uczeń:

·  podaje nazwy elementów ośrodkowego układu nerwowego

·  wymienia funkcje mózgowia

·  wymienia nazwy płatów mózgowych i wskazuje na schemacie ich położenie

·  przedstawia budowę i rolę rdzenia kręgowego na podstawie schematu

Uczeń:

·  omawia budowę ośrodkowego układu nerwowego

·  omawia rolę poszczególnych części mózgowia

·  rozróżnia płaty w korze mózgowej

·  charakteryzuje budowę
i funkcję rdzenia kręgowego

·  porównuje położenie istoty szarej z położeniem istoty białej w mózgowiu i rdzeniu kręgowym

·  omawia funkcje móżdżku

Uczeń:

·  wykazuje, że mózg jest częścią mózgowia

·  charakteryzuje poszczególne części mózgowia

 

Uczeń:

·  porównuje mózg
i rdzeń kręgowy pod względem budowy
i pełnionych funkcji

Uczeń:

·  wyjaśnia na podstawie literatury popularnonaukowej, dlaczego istota szara i istota biała są umiejscowione
w mózgu
i w rdzeniu kręgowym
w „odwrotny” sposób

·  weryfikuje na podstawie danych
z czasopism popularnonaukowych prawdziwość stwierdzenia, że mózg wykorzystuje tylko 10% swoich możliwości

45.          

Obwodowy układ nerwowy

Uczeń:

·  przedstawia budowę obwodowego układu nerwowego

·  przedstawia funkcje obwodowego układu nerwowego

·  definiuje pojęcia: łuk odruchowy, odruch

·  wymienia rodzaje nerwów wyróżnione ze względu
na kierunek przewodzenia informacji (nerwy ruchowe, nerwy czuciowe, nerwy mieszane)

·  wymienia nazwy elementów łuku odruchowego

·  definiuje pojęcia: odruchy bezwarunkowe, odruchy warunkowe

·  przedstawia przykłady odruchów warunkowych
i odruchów bezwarunkowych

Uczeń:

·  omawia budowę nerwu

·  przedstawia rolę nerwów czuciowych, nerwów ruchowych i nerwów mieszanych

·  rozróżnia nerwy czaszkowe i nerwy rdzeniowe

·  charakteryzuje elementy łuku odruchowego

·  opisuje przebieg reakcji odruchowej na podstawie schematu

Uczeń:

·  analizuje przebieg reakcji odruchowej

·  porównuje odruchy warunkowe z odruchami bezwarunkowymi

·  dzieli przykładowe odruchy na warunkowe
i bezwarunkowe

·  opisuje drogę, którą pokonuje impuls w łuku odruchowym w dowolnej sytuacji, np. po ukłuciu palca igłą

·  wyjaśnia, w jaki sposób można wyrobić w sobie odruch uczenia się

Uczeń:

·  wyjaśnia, w jaki sposób powstaje odruch warunkowy

·  dowodzi znaczenia odruchów warunkowych
w uczeniu się

Uczeń:

·  planuje przebieg doświadczenia, którego celem będzie nauczenie psa, aby spał na swoim legowisku,
a nie w łóżku dziecka

·  podaje przykłady odruchów bezwarunkowych oraz wyjaśnia, jakie mają one znaczenie dla funkcjonowania człowieka

·  wykazuje, że powstanie odruchu warunkowego wymaga skojarzenia bodźca obojętnego
z bodźcem kluczowym wywołującym odruch bezwarunkowy

46.          

 Autonomiczny układ nerwowy

Uczeń:

·  klasyfikuje części układu nerwowego pod względem funkcjonalnym

·  wymienia funkcje układu autonomicznego

·  podaje przykłady sytuacji, w których działa układ współczulny, oraz przykłady sytuacji,
w których działa układ przywspółczulny

Uczeń:

·  rozróżnia somatyczny
i autonomiczny układ nerwowy

·  omawia funkcje układu autonomicznego

·  wyjaśnia, jakie znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu ma antagonistyczne działanie części współczulnej i części przywspółczulnej

Uczeń:

·  porównuje część współczulną autonomicznego układu nerwowego z częścią przywspółczulną tego układu pod względem funkcji

·  przedstawia rolę autonomicznego układu nerwowego
w utrzymywaniu homeostazy

Uczeń:

·  wykazuje antagonizm czynnościowy części współczulnej i części przywspółczulnej układu autonomicznego

 

Uczeń:

·  ocenia aktywność części współczulnej
i części przywspółczulnej
w nietypowych sytuacjach oraz uzasadnia swoją ocenę

·  wyjaśnia, dlaczego po stresującym wydarzeniu,
np. egzaminie, nie ma się ochoty na spożywanie posiłku

47.          

Higiena i choroby układu nerwowego

Uczeń:

·  podaje zasady higieny układu nerwowego

·  przedstawia znaczenie snu dla organizmu

·  definiuje pojęcie uzależnienie

·  wymienia konsekwencje uzależnienia się od substancji psychoaktywnych, w tym dopalaczy

·  przedstawia wybrane choroby układu nerwowego (chorobę Alzheimera, chorobę Parkinsona, depresję)

·  wymienia podstawowe metody diagnozowania chorób układu nerwowego (elektroencefalografia, tomografia komputerowa, magnetyczny rezonans jądrowy)

Uczeń:

·  podaje sposoby zmniejszania ryzyka powstawania uzależnień

·  ocenia znaczenie snu dla prawidłowego funkcjonowania organizmu

·  wyjaśnia znaczenie wczesnej diagnostyki
w ograniczaniu społecznych skutków chorób układu nerwowego

Uczeń:

·  omawia metody diagnozowania chorób układu nerwowego

·  wyjaśnia, na czym polega mechanizm powstawania uzależnienia

·  dowodzi, że uzależnienie to choroba układu nerwowego

·  charakteryzuje przyczyny
i objawy wybranych chorób układu nerwowego

Uczeń:

·  przedstawia profilaktykę wybranych chorób układu nerwowego

·  ocenia na podstawie zdobytych informacji słuszność stwierdzenia, że telefony komórkowe mają negatywny wpływ na funkcjonowanie układu nerwowego

Uczeń:

·  wyszukuje
w literaturze informacje na temat czynników ryzyka wystąpienia depresji
u człowieka

·  wyjaśnia, że uzależnienie jest chorobą związaną ze zwiększeniem poziomu dopaminy
w tzw. układzie nagrody, i omawia wpływ uzależnień na organizm

Rozdział 10. Narządy zmysłów

48.          

Budowa i działanie narządu wzroku

Uczeń:

·  wymienia rodzaje receptorów

·  definiuje pojęcia: receptor, adaptacja oka, akomodacja oka

·  wymienia elementy oka

·  wymienia elementy gałki ocznej

·  określa funkcje poszczególnych elementów narządu wzroku

·  wymienia nazwy wad wzroku

·  wymienia przykłady chorób i zaburzeń widzenia (jaskra, zaćma, zwyrodnienie plamki, daltonizm)

·  wskazuje podstawowe zasady higieny wzroku

Uczeń:

·  charakteryzuje poszczególne receptory

·  wymienia funkcje oka

·  omawia budowę anatomiczną gałki ocznej

·  przedstawia drogę, którą pokonuje światło w gałce ocznej

·  wymienia cechy obrazu powstającego
na siatkówce

·  wyjaśnia, na czym polega akomodacja oka

·  wymienia przyczyny wad wzroku

·  omawia sposoby korygowania wad wzroku

Uczeń:

·  wskazuje kryterium podziału receptorów

·  omawia funkcje elementów gałki ocznej

·  wyjaśnia, dlaczego człowiek może widzieć przestrzennie

·  porównuje funkcję pręcików z funkcją czopków

·  charakteryzuje wady wzroku i sposoby ich korekcji

·  uzasadnia, że właściwa dieta, właściwe oświetlenie, unikanie zanieczyszczeń pyłowych oraz inne czynniki mają istotny wpływ dla utrzymywania oczu w dobrej kondycji

Uczeń:

·  uzasadnia znaczenie widzenia dwuocznego

·  charakteryzuje wybrane choroby wzroku

·  wskazuje i wyjaśnia różnice między akomodacją
a adaptacją oka

Uczeń:

·  przedstawia mechanizm powstawania obrazu

·  wyszukuje
w dostępnych źródłach informacje dotyczące produktów, które powinny być spożywane przez osoby pracujące przez długi czas przy monitorach

49.          

Ucho – narząd zmysłu słuchu i zmysłu równowagi

Uczeń:

·  wymienia nazwy elementów ucha

·  przedstawia drogę, którą pokonuje dźwięk w uchu

·  przedstawia budowę narządu równowagi

·  określa podstawowe funkcje elementów narządu zmysły słuchu
i zmysłu równowagi

·  wymienia negatywne skutki oddziaływania hałasu na funkcjonowanie organizmu

Uczeń:

·  opisuje elementy ucha

·  charakteryzuje budowę
i funkcję narządu równowagi

·  dowodzi szkodliwości hałasu dla zdrowia

·  rozróżnia ucho zewnętrzne, ucho środkowe i ucho wewnętrzne

·  opisuje drogę fal dźwiękowych i impulsu nerwowego prowadzącą do powstania wrażeń słuchowych

Uczeń:

·  charakteryzuje elementy ucha pod względem budowy i pełnionych funkcji

·  omawia mechanizm powstawania wrażeń słuchowych

·  wyjaśnia, dlaczego człowiek może słyszeć

·  omawia sposób działania narządu równowagi

·  wyjaśnia zasadę działania narządu równowagi

Uczeń:

·  wykazuje, że receptory słuchu
i równowagi są mechanoreceptorami

·  określa zakres częstotliwości dźwięku, na który reaguje ludzkie ucho

·  wyjaśnia, w jaki sposób trąbka słuchowa wyrównuje ciśnienie po obu stronach błony bębenkowej

Uczeń:

·  wyjaśnia, w jaki sposób działa narząd równowagi, gdy człowiek się pochyla
i gdy wykonuje ruchy obrotowe

·  wyjaśnia, w jaki sposób narząd równowagi reaguje
w nietypowych sytuacjach

50.          

Narządy smaku oraz węchu

Uczeń:

·  przedstawia budowę narządu smaku

·  przedstawia podstawowe funkcje narządu smaku

·  wymienia nazwy pięciu podstawowych smaków odczuwanych przez człowieka

·  przedstawia budowę narządu węchu

·  wymienia funkcje narządu węchu

Uczeń:

·  wyjaśnia biologiczne znaczenie zmysłów smaku i węchu

·  charakteryzuje budowę narządów smaku i węchu

Uczeń:

·  wyjaśnia, w jaki sposób powstają wrażenia smakowe i zapachowe

·  omawia budowę narządów smaku i węchu

·  opisuje mechanizm powstawania wrażeń węchowych i smakowych

·  wyjaśnia znaczenie adaptacyjne narządu węchu

Uczeń:

·  wykazuje związek między budową narządów smaku
i węchu a ich funkcjami

·  dowodzi, że komórki zmysłowe występujące
w narządach smaku
i węchu należą do chemoreceptorów

·  wykazuje znaczenie zmysłów węchu
i smaku w ochronie organizmu przed zagrożeniami, np. przed zatruciem drogą oddechową lub drogą pokarmową

Uczeń:

·  planuje
i przeprowadza obserwację dotyczącą współdziałania narządu smaku
z narządem węchu
z wykorzystaniem np. musów owocowo-
-warzywnych oraz formułuje wnioski na podstawie uzyskanych wyników obserwacji

51.          

52.          

Powtórzenie i sprawdzenie stopnia opanowania wiadomości i umiejętności z rozdziału „Układ nerwowy i narządy zmysłów”

 

 Rozdział 11. Układ hormonalny

53.          

Budowa i rola układu hormonalnego

Uczeń:

·  przedstawia budowę układu hormonalnego

·  określa położenie gruczołów dokrewnych

·  definiuje pojęcia: hormon, gruczoł dokrewny

·  wymienia gruczoły dokrewne

·  wymienia nazwy hormonów wydzielanych przez poszczególne gruczoły dokrewne

 

Uczeń:

·  charakteryzuje gruczoły dokrewne

·  przedstawia rolę poszczególnych hormonów

Uczeń:

·  przedstawia różnicę między budową gruczołu zewnątrz-wydzielniczego
a budową gruczołu wewnątrz-wydzielniczego

·  klasyfikuje hormony
ze względu na ich działanie

 

Uczeń:

·  przyporządkowuje hormony do odpowiednich gruczołów na podstawie przedstawionych funkcji

·  charakteryzuje rolę różnych hormonów
w regulacji tempa metabolizmu i w regulacji wzrostu

Uczeń:

·  dowodzi współdziałania różnych hormonów
w regulacji tempa metabolizmu i w regulacji wzrostu organizmu

·  wyjaśnia na podstawie literatury,
w jaki sposób współdziałanie hormonów wpływa na utrzymywanie homeostazy

54.          

Regulacja wydzielania hormonów

Uczeń:

·  wyjaśnia pojęcie ujemne sprzężenie zwrotne

·  przedstawia na podstawie schematu antagonistyczne działanie hormonów

Uczeń:

·  wyjaśnia, na czym polega antagonistyczne działanie hormonów

·  podaje przykłady hormonów działających antagonistycznie

·  omawia mechanizm ujemnego sprzężenia zwrotnego na przykładzie regulacji pracy tarczycy

Uczeń:

·  omawia działanie hormonów podwzgórza

·  porównuje działanie układu hormonalnego
z działaniem układu nerwowego

Uczeń:

·  dowodzi zasadności kontrolowania poziomu glukozy we krwi

 

Uczeń:

·  dowodzi istnienia związku między układem dokrewnym
a układem nerwowym oraz wyjaśnia rolę tych układów
w utrzymywaniu homeostazy

·  wykazuje, że poziom glukozy we krwi musi podlegać ścisłej regulacji

55.          

Nadczynność i niedoczynność gruczołów dokrewnych. Stres

Uczeń:

·  definiuje pojęcia: nadczynność gruczołu, niedoczynność gruczołu

·  wymienia nazwy chorób tarczycy wynikających z niedoboru i nadmiaru wybranych hormonów

·  wymienia różne typy stresorów

·  podaje sposoby radzenia sobie ze stresem

Uczeń:

·  przedstawia objawy nadczynności
i niedoczynności tarczycy

·  proponuje inne niż wymienione
w podręczniku sposoby radzenia sobie ze stresem

Uczeń:

·  charakteryzuje przebieg reakcji stresowej

Uczeń:

·  wyjaśnia, jaką rolę odgrywa podwzgórze w reakcji stresowej

·  porównuje stres krótkotrwały ze stresem długotrwałym

 

Uczeń:

·  wyjaśnia na podstawie różnych źródeł informacji zmiany, które zachodzą
w organizmie podczas krótkotrwałego
i długotrwałego stresu

 

 Rozdział 12. Rozmnażanie i rozwój człowieka

56.          

 Budowa i funkcje męskich narządów rozrodczych

Uczeń:

·  wymienia pierwszo-, drugo- i trzeciorzędowe męskie cechy płciowe

·  wymienia nazwy elementów męskiego układu rozrodczego

·  wymienia funkcje męskich narządów płciowych

·  przedstawia budowę jąder

·  przedstawia budowę plemnika

Uczeń:

·  charakteryzuje budowę
i funkcje męskich narządów rozrodczych

·  rozpoznaje na schemacie elementy męskiego układu rozrodczego

·  omawia budowę plemnika

 

Uczeń:

·  omawia budowę poszczególnych elementów męskiego układu rozrodczego

·  określa funkcje elementów plemnika

Uczeń:

·  wyjaśnia znaczenie budowy i funkcji prącia w dostarczaniu plemników do organizmu kobiety

 

Uczeń:

·  uzasadnia związek między budową męskich narządów płciowych a ich funkcją

·  wyjaśnia, dlaczego jądra są zarówno gonadami, jak i narządami wydzielania wewnętrznego

57.          

Budowa i funkcje żeńskich narządów rozrodczych

Uczeń:

·  wymienia pierwszo-, drugo- i trzeciorzędowe żeńskie cechy płciowe

·  wymienia nazwy elementów budujących żeński układ rozrodczy

·  wymienia funkcje żeńskich narządów płciowych

·  definiuje pojęcie: cykl menstruacyjny

·  wymienia fazy cyklu menstruacyjnego

·  wymienia nazwy hormonów regulujących przebieg cyklu menstruacyjnego

Uczeń:

·  charakteryzuje budowę
i funkcje żeńskich narządów rozrodczych

·  rozróżnia zewnętrzne
i wewnętrzne narządy żeńskiego układu rozrodczego

·  rozpoznaje na schemacie elementy żeńskiego układu rozrodczego

·  wyjaśnia funkcje żeńskich hormonów przysadkowych i jajnikowych

·  omawia budowę i funkcje komórki jajowej

Uczeń:

·  omawia budowę poszczególnych elementów żeńskiego układu rozrodczego

·  wyjaśnia, w jaki sposób żeński układ rozrodczy jest przystosowany do ciąży i porodu

·  przedstawia zmiany zachodzące w błonie śluzowej macicy w czasie cyklu menstruacyjnego

·  określa zmiany zachodzące w jajnikach w czasie cyklu miesiączkowego

Uczeń:

·  wyjaśnia, na czym polega hormonalna regulacja cyklu miesiączkowego

·  opisuje zmiany, które zachodzą w jajniku
i w macicy podczas poszczególnych faz cyklu menstruacyjnego

·  wyjaśnia rolę syntetycznych żeńskich hormonów płciowych w regulacji cyklu miesiączkowego

Uczeń:

·  uzasadnia związek między budową
a funkcjami żeńskich narządów płciowych

·  wykazuje, że w przypadku zaburzeń cyklu menstruacyjnego jest konieczność stosowania syntetycznych żeńskich hormonów płciowych

58.          

Rozwój człowieka

Uczeń:

·  definiuje pojęcia: zapłodnienie, implantacja

·  wymienia nazwy etapów rozwoju zarodkowego                i rozwoju płodowego

·  podaje rolę owodni

·  wymienia funkcje łożyska

·  wymienia zmiany zachodzące w organizmie kobiety w okresie ciąży

·  wymienia czynniki wpływające na przebieg ciąży

·  wymienia nazwy badań prenatalnych

·  wymienia etapy rozwoju postnatalnego

Uczeń:

·  opisuje przebieg okresu zarodkowego i okresu płodowego

·  określa funkcje owodni

·  omawia znaczenie łożyska

·  ocenia znaczenie diagnostyki prenatalnej

·  charakteryzuje etapy rozwoju postnatalnego

·  wymienia skutki wydłużania się okresu starości

·  wymienia substancje, które są transportowane przez łożysko

Uczeń:

·  omawia przebieg zapłodnienia

·  charakteryzuje etapy rozwoju zarodkowego

·  charakteryzuje rozwój płodowy

·  omawia przebieg implantacji zarodka

·  charakteryzuje budowę łożyska

·  ocenia znaczenie bariery, którą tworzy łożysko

·  przedstawia działania, dzięki którym można ograniczyć negatywne skutki wydłużania się okresu starości

Uczeń:

·  omawia wędrówkę plemników
w poszczególnych częściach żeńskiego układu rozrodczego

·  omawia metody badań prenatalnych

·  porządkuje informacje
z różnych źródeł dotyczące stosowania właściwej diety i prowadzenia właściwego stylu życia przez kobietę
w czasie ciąży
oraz przedstawia
je na forum klasy

Uczeń:

·  przedstawia propozycje obniżenia kosztów społecznych związanych
z wydłużaniem się okresu starości

·  podaje argumenty przemawiające
za wykonywaniem badań prenatalnych

59.          

Higiena i choroby układu rozrodczego

Uczeń:

·  wymienia zasady higieny układu rozrodczego

·  wymienia metody diagnozowania chorób układu rozrodczego (badania cytologiczne, USG jamy brzusznej, badanie krwi, mammografia)

·  wymienia nazwy chorób układu rozrodczego
i chorób przenoszonych drogą płciową (kiła, rzeżączka, chlamydioza, rzęsistkowica, zakażenie HPV, grzybice narządów płciowych)

·  wymienia zasady zapobiegania rozprzestrzenianiu się chorób przenoszonych drogą płciową

Uczeń:

·  ocenia zagrożenia wynikające z zakażenia chorobami przenoszonymi drogą płciową

·  charakteryzuje metody diagnozowania chorób układu rozrodczego

·  przyporządkowuje chorobom układu rozrodczego źródła zakażenia

·  przedstawia profilaktykę raka jądra i przerostu gruczołu krokowego

Uczeń:

·  charakteryzuje wybrane choroby układu rozrodczego

·  przedstawia działania, które pozwalają ustrzec się przed chorobami przenoszonymi drogą płciową

Uczeń:

·  omawia metody diagnozowania, leczenia i profilaktyki raka szyjki macicy

·  konstruuje zalecenia dotyczące przestrzegania zasad higieny okolic intymnych

Uczeń:

·  wykazuje znaczenie, jakie
dla zachowania zdrowia mają regularne wizyty kobiet u ginekologa,
a mężczyzn – u urologa

·  podaje argumenty przemawiające za przeprowadzaniem częstych badań kontrolnych, dzięki którym można wykryć chorobę nowotworową
we wczesnym stadium

60.          

Powtórzenie i sprawdzenie stopnia opanowania wiadomości i umiejętności z rozdziałów „Układ hormonalny” i „Rozmnażanie i rozwój człowieka”

 

                                                                                                                                                                                

ü  Szczegółowe wymagania na poszczególne oceny udostępnione przez Nowa Era.