Przedmiotowy system oceniania

Historia i teraźniejszość. Liceum ogólnokształcące i technikum. Zakres podstawowy

Część 2

Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny[1]

Temat

Wymagania konieczne –

ocena dopuszczająca.

Uczeń:

Wymagania podstawowe – ocena dostateczna.

Uczeń wie i potrafi to, co na

ocenę dopuszczającą, oraz:

Wymagania rozszerzające – ocena dobra.

Uczeń wie i potrafi to, co na

ocenę dostateczną, oraz:

Wymagania dopełniające – ocena bardzo dobra

Uczeń wie i potrafi to, co na

ocenę dobrą, oraz:

Wymagania wyczerpujące –
ocena celująca

Uczeń wie i potrafi to, co na ocenę bardzo dobrą, oraz:

I. ŚWIAT I POLSKA W LATACH 1970–1980

1. Sytuacja na świecie w latach 70. XX w.

· zna genezę i skutki osłabienia pozycji Stanów Zjednoczonych na świecie na rzecz obozu komunistycznego;

· wskazuje przyczyny interwencji amerykańskiej w Wietnamie;

· wskazuje strony konfliktu w wojnie Jom Kipur;

· zna i wyjaśnia pojęcie Vietcong

· omawia przebieg konfliktu w Wietnamie;

· omawia przebieg rewolucji islamskiej w Iranie;

· omawia przyczyny kryzysu naftowego;

· zna i wyjaśnia pojęcia: doktryna powstrzymywania, efekt domina w Azji Południowo-
-Wschodniej, afera Watergate, Czerwoni Khmerzy, ajatollah, rewolucja islamska, kryzys naftowy, embargo, wojna zastępcza;

· wie, kim była wymieniona postać: Ho Chi Minh

· przedstawia reakcje społeczeństwa amerykańskiego na interwencję wojskową w Wietnamie;

· omawia skutki rewolucji islamskiej w Iranie;

· wyjaśnia, dlaczego wojnę w Wietnamie i wojnę Jom Kipur można nazwać wojnami zastępczymi

· ocenia rolę mediów podczas wojny w Wietnamie;

· ocenia skutki wojny w Wietnamie dla USA;

· charakteryzuje przyczyny i skutki osłabienia pozycji Stanów Zjednoczonych na świecie na rzecz obozu komunistycznego w latach 70. XX w.;

· wie, kim były wymienione postacie, oraz omawia ich historyczną rolę: Pol Pot, Ruhollah Chomejni;

· charakteryzuje konsekwencje wzrostu wpływów komunistycznych na świecie w latach 70. XX w. (w tym ludobójczą politykę Czerwonych Khmerów w Kambodży)

· ocenia wpływ: wystąpień społecznych w USA na decyzję o dymisji prezydenta Nixona po ujawnieniu afery Watergate, wystąpień społecznych w Iranie na ucieczkę szacha Mohammada Rezy Pahlawiego;

· wyszukuje informacje na temat dyktatury Czerwonych Khmerów;

· zna i wyjaśnia pojęcie impeachment

2. Wzrost wpływów ZSRS w Azji, Afryce i Ameryce Łacińskiej

· zna i wyjaśnia terminy: KGB, Specnaz;

· wymienia państwa w Azji, Afryce i Ameryce Łacińskiej, w których ZSRS angażował się politycznie i / lub militarnie

· zna i wyjaśnia pojęcie doradcy wojskowi (sowieccy, kubańscy);

· przedstawia przyczyny sowieckiego zaangażowania w Ameryce Łacińskiej, Azji i Afryce;

· zna sowiecką strategię realizowaną w polityce zagranicznej przez ekipę Leonida Breżniewa w latach 70. XX w.

· omawia metody działania ZSRS w Azji, Afryce i Ameryce Łacińskiej;

· korzystając z mapy w podręczniku, omawia sposoby realizacji sowieckiej polityki ekspansji w latach 70 XX w. w Ameryce Łacińskiej, Azji i Afryce;

· omawia sowiecką strategię realizowaną w polityce zagranicznej przez ekipę Leonida Breżniewa w latach 70. XX w.;

· zna i wyjaśnia pojęcia: wojna somalijsko-etiopska, Sandinowski Front Wyzwolenia Narodowego, wojna domowa w Angoli, mudżahedini, Ludowy Ruch Wyzwolenia Angoli, Pathet Lao

· charakteryzuje rolę KGB w polityce zewnętrznej ZSRS za czasów Breżniewa;

· wyjaśnia rolę wojsk kubańskich i wietnamskich w sowieckiej polityce;

· charakteryzuje konsekwencje wzrostu wpływów komunistycznych na świecie w latach 70. XX w. (uwzględnia kwestię kubańskich „doradców” w Afryce)

· zbiera i prezentuje informacje na temat roli Ernesto „Che” Guevary w popkulturze;

· samodzielnie zbiera informację na temat tzw. doktryny Breżniewa – wyjaśnia jej założenia i określa, które z działań sowieckich w latach 60. i 70. XX w. można uznać za realizację tej koncepcji (w odpowiedzi odwołuje się też do informacji dotyczących stłumienia Praskiej Wiosny), uzasadnia swoją odpowiedź

3. Polityka odprężenia

· zna wydarzenia (i ich daty roczne) stanowiące kolejne etapy w procesie odprężenia w stosunkach USA–ZSRS: zawarcie zbiorowego układu o zakazie prób z bronią jądrową (1963 r.), podpisanie układu o nierozprzestrzenianiu broni atomowej (1968 r.), podpisanie sowiecko-
-amerykańskiego układ SALT 1 o ograniczeniu zbrojeń strategicznych (1972 r.); podpisanie Aktu końcowego Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (1975 r.); zawarcie amerykańsko-sowieckiego układu SALT 2 (1979 r.);

· rozwija skróty: KBWE, OBWE

· wymienia przyczyny, dla których USA i ZSRS zdecydowały się rozpocząć politykę odprężenia;

· omawia najważniejsze etapy zawierania porozumień rozbrojeniowych USA–ZSRS;

· wymienia przyczyny, dla których USA odeszły od polityki odprężenia;

· zna i wyjaśnia pojęcie dyplomacja pingpongowa;

· wiem, czym zajmowały / zajmują się organizacje: KBWE, OBWE

· wyjaśnia, na czym polegała polityka odprężenia (détente) w relacjach międzynarodowych w latach 70. XX w.;

· wyjaśnia, jakie znaczenie dla pokoju i odprężenia na świecie miały postanowienia KBWE (Helsinki, 1975 r.);

· omawia okoliczności zawarcia porozumienia z Camp David w 1978 r.;

· wie, kim były wymienione postacie, oraz omawia ich historyczną rolę: Richard Nixon, Henry Kissinger, Jimmy Carter, Ronald Reagan

· charakteryzuje przełomowe znaczenie unormowania relacji USA–ChRL na początku lat 70. XX w.;

· charakteryzuje treść tzw. pięciu koszyków konferencji helsińskiej;

· ocenia znaczenie porozumienia z Camp David z 1978 r.

· z perspektywy USA i ZSRS ocenia, czy polityka odprężenia na świecie w latach 70. XX w. była sukcesem czy klęską

5. Państwa niemieckie – współistnienie i stosunek do nazistowskiego dziedzictwa

· zna i rozumie założenia doktryny Hallsteina i Ostpolitik kanclerza Willy’ego Brandta;

· na podstawie tabeli w podręczniku wymienia najważniejsze wydarzenia związane z kwestią niemieckich reparacji / odszkodowań wojennych na rzecz Polski

· omawia sytuację społeczno-polityczną w Niemczech Zachodnich po ustąpieniu kanclerza Konrada Adenauera;

· wymienia przyczyny niezadowolenia społecznego w RFN w latach 60. XX w.;

· omawia warunki życia społeczeństwa NRD;

· zna i wyjaśnia pojęcia: restytucja, rewindykacja, Stasi

· charakteryzuje genezę wystąpień młodzieży w RFN;

· wyjaśnia, na czym polegało przełomowe znaczenie Ostpolitik kanclerza Willy’ego Brandta;

· porównuje standard życia społeczeństwa polskiego i wschodnioniemieckiego;

· wyjaśnia, dlaczego Polska nie odzyskała wielu dzieł sztuki zrabowanych przez Niemców w czasie II wojny światowej

· analizuje, z czego mogły wynikać różnice w standardzie życia społeczeństwa NRD i PRL, mimo że oba kraje znajdowały się w sferze wpływów ZSRS;

· charakteryzuje sposób rozliczenia się Niemiec z dziedzictwem rządów nazistowskich (podaje przykłady pozytywne i negatywne: działalność Centrali Badania Zbrodni Narodowosocjalistycznych w Ludwigsburgu, kariera Heinza Reinefartha, sprawa reparacji i restytucji zagrabionych w Polsce dzieł sztuki);

· ocenia niepociągnięcie do odpowiedzialności karnej wielu niemieckich zbrodniarzy wojennych;

· przygotowuje prezentację na temat zbrodniczej działalności Heinza Reinefartha lub Iwana Demianiuka

· wyjaśnia, jak polskie władze i społeczeństwo w kolejnych latach po 1945 r. odnosiły się do kwestii rozliczenia Niemiec ze zbrodni z okresu II wojny światowej (w swojej odpowiedzi wskazuje różne przykłady reakcji społecznych i działań władz);

· analizuje, w jakim stopniu działalność Centrali Badania Zbrodni Narodowosocjalistycznych realizowała zasadę denazyfikacji (w uzasadnieniu odpowiedzi podaje przykłady działań prowadzonych przez tę instytucję)

5. Polityka wschodnia Stolicy Apostolskiej

· zna i wyjaśnia pojęcia: dyplomacja papieska, Stolica Apostolska, Sekretariat Stanu Stolicy Apostolskiej, pontyfikat;

· wie, kim były wymienione postacie e, oraz podaje pełnione przez nie funkcje: Jan XXIII, Paweł VI, Jan Paweł I, Jan Paweł II

· wskazuje główne kierunki działania dyplomacji papieskiej po II wojnie światowej;

· omawia stosunek papiestwa do ZSRS i państw bloku wschodniego po II wojnie światowej;

· wymienia obawy władz PRL związane z wyborem Polaka na papieża

· dostrzega zmiany w dyplomacji papieskiej i łączy je z rozpoczęciem pontyfikatu Jana Pawła II;

· omawia dokonania papieży Pawła VI i Jana Pawła II na rzecz pokoju na świecie;

· wyjaśnia znaczenie wyboru kardynała Karola Wojtyły na papieża dla Polski;

· porównuje założenia polityki wschodniej Pawła VI i Jana Pawła II (omawia podobieństwa i różnice)

· przedstawia rolę prymasa Stefana Wyszyńskiego w dziejach Kościoła katolickiego w Europie Środkowej i Wschodniej;

· omawia rolę papiestwa na konferencji helsińskiej;

· omawia zapis dotyczący wolności wyznania zawarty w Akcie końcowym KBWE;

· wyjaśnia znaczenie wyboru kardynała Karola Wojtyły na papieża dla świata;

· ocenia działania papieża Jana Pawła II podejmowane w celu przeciwstawienia się komunizmowi na świecie;

· ocenia wkład papieża Jana Pawła II w walkę o ochronę praw człowieka i zmianę ustroju w Polsce

· ocenia wkład dyplomacji papieskiej w działania zmierzające do zapewnienia pokoju na świecie;

· ocenia moralną wymowę spotkania Jana Pawła II z Mehmetem Alim Ağcą oraz przebaczenia zamachowcowi przez papieża;

· ocenia znaczenie podróży (pielgrzymek) papieża Jana Pawła II dla społeczeństw różnych krajów, do których przybywał (odwołuje się do przykładów)

6. Chiny i „państwowy kapitalizm”

· na mapie wskazuje państwa, z którymi Chiny są w sporach terytorialnych;

· zna datę roczną masakry na placu Tian’anmen

· omawia okoliczności dojścia do władzy Denga Xiaopinga;

· wymienia problemy, z którymi borykała się gospodarka chińska przed reformami Denga Xiaopinga;

· podaje przyczyny protestów studenckich w Chinach w drugiej połowie lat 80. XX w.;

· zna i wyjaśnia pojęcia: socjalizm o chińskiej specyfice, kapitalizm państwowy, dekolektywizacja

· omawia reformy Denga Xiaopinga;

· omawia genezę problemów, z którymi borykała się gospodarka chińska przed reformami Denga Xiaopinga;

· wyjaśnia sens hasła „jeden kraj, dwa systemy”

· charakteryzuje zmiany zachodzące w Chinach po śmierci Mao Zedonga (rządy Denga Xiaopinga i początek państwowego kapitalizmu);

· ocenia doktrynę „jeden kraj, dwa systemy”;

· charakteryzuje wystąpienia studenckie w Chinach w drugiej połowie lat 80. XX w.;

· ocenia, stosunek świata wobec masakry na placu Tian’anmen

· ocenia skuteczność chińskiego modelu gospodarczego wprowadzonego przez Denga Xiaopinga;

· na podstawie samodzielnie zebranych informacji wyjaśnia, na czym polegała specyfika chińskiego socjalizmu;

· przygotowuje prezentację na temat łamania praw człowieka we współczesnym Hongkongu

7. Neoliberalizm i nowa prawica

· określa najważniejsze cechy gospodarek zachodnich po 1945 r.;

· wskazuje główne przyczyny ukształtowania się doktryny gospodarczej neoliberalizmu;

· wymienia podstawowe założenia reaganomiki;

· wymienia podstawowe założenia thatcheryzmu;

· zna i wyjaśnia pojęcia: państwo opiekuńcze, thatcheryzm, reaganomika, neoliberalizm

· wymienia zmiany, które zaszły w gospodarkach państw zachodnich w latach 70. XX w.;

· podaje przyczyny zmiany założeń polityki USA za prezydentury Ronalda Reagana;

· omawia problemy gospodarki brytyjskiej w latach 70. XX w.;

· zna i wyjaśnia pojęcia: nowa prawica, keynesizm (interwencjonizm państwowy), związek zawodowy, stagflacja

· omawia zmiany, które zaszły w gospodarkach państw zachodnich w latach 70. XX w.;

· omawia przyczyny ukształtowania się nurtu nowej prawicy w USA;

· omawia założenia polityki Ronalda Reagana;

· omawia założenia polityki Margaret Thatcher

· charakteryzuje przyczyny zmian w gospodarkach państw zachodnich w latach 70. XX w.;

· na przykładzie państw zachodnich charakteryzuje różnice programowe między różnymi nurtami politycznymi – socjaldemokratycznym, chadeckim, konserwatywnym i liberalnym (w dziedzinie polityki społecznej i gospodarczej oraz systemu wartości);

· charakteryzuje główne założenia gospodarki neoliberalnej w latach 80. XX w.;

· wyjaśnia znaczenie zwycięstwa wyborczego Margaret Thatcher w Wielkiej Brytanii (1979 r.) i Ronalda Reagana w Stanach Zjednoczonych (1980 r.) dla polityki wewnętrznej i międzynarodowej tych państw

· rozważa, która z doktryn ekonomicznych – keynesizm czy neoliberalizm – bardziej sprzyja rozwojowi gospodarczemu (uzasadnia swoją opinię)

8. Polska Rzeczpospolita Ludowa w czasach Edwarda Gierka (1971–1976)

· wie, w którym okresie Edward Gierek pełnił funkcję I sekretarza KC PZPR;

· zna i wyjaśnia pojęcia: plan 5-letni (1971–1976), plenum, Komitet Centralny, Biuro Polityczne, „propaganda sukcesu”, sklepy komercyjne, maluch (samochód), czyn partyjny;

· na podstawie mapy z podręcznika wymienia najważniejsze inwestycje gospodarcze w Polsce epoki Edwarda Gierka;

· wie, na czym polegała reorganizacja administracji przeprowadzona w Polsce w 1975 r.;

· na podstawie mapy z podręcznika wymienia nazwy województw istniejących od 1975 r.;

· wie, że w 1976 r. dokonano zmian w Konstytucji PRL

· na podstawie podręcznika przedstawia karierę polityczną Edwarda Gierka;

· zna i wyjaśnia pojęcia: nowelizacja konstytucji, dobrobyt na kredyt, „druga Polska”, Pewex;

· omawia najważniejsze wydarzenia i zmiany, które zaszły w Polsce w czasach rządów Gierka w dziedzinach: gospodarki, kultury, sportu

· wskazuje elementy polityki ekipy Gierka, które miały zapewnić rządzącym poparcie społeczne;

· wymienia zmiany wprowadzone w Konstytucji PRL w 1976 r. i wskazuje skutki ich wprowadzenia (protesty społeczne);

· wie, kim był Leonid Breżniew

· omawia okoliczności objęcia władzy przez Edwarda Gierka;

· omawia zmiany wprowadzone w Konstytucji PRL w 1976 r.;

· wskazuje rzeczywiste cele reformy administracyjnej z 1975 r.;

· omawia koncepcję budowy „drugiej Polski” i sposoby wdrażania tego projektu w życie;

· wyjaśnia cele i skutki „propagandy sukcesu” w epoce Gierka;

· omawia elementy polityki ekipy Gierka, które miały zapewnić rządzącym poparcie społeczne;

· przedstawia zmiany wprowadzone w Konstytucji PRL w 1976 r. i wyjaśnia przyczyny protestów społecznych związanych z wprowadzeniem tych zmian;

· wie, kim były / są wymienione postacie, oraz omawia ich polityczną rolę: Piotr Jaroszewicz, Richard Nixon, Jimmy Carter;

· zna i wyjaśnia pojęcie „półkownik”

· wyjaśnia genezę przejęcia władzy w PRL przez Edwarda Gierka;

· ocenia otwarcie PRL na Zachód dokonane w czasach rządów Edwarda Gierka;

· ocenia trzy kluczowe reformy Edwarda Gierka;

· ocenia skutki nowelizacji Konstytucji PRL w 1976 r. dla PZPR i polskiego społeczeństwa;

· ocenia elementy polityki ekipy Gierka, które miały zapewnić rządzącym poparcie społeczne

· ocenia postawę posła Stanisława Stommy w 1976 r. (rozważa, czy jego postępowanie jest przykładem obywatelskiego nieposłuszeństwa);

· przygotowuje i moderuje klasową debatę na temat: Edward Gierek – funkcjonariusz sytemu komunistycznego czy nowator, który otworzył Polskę na Zachód?

9. Kryzys gospodarczy i społeczny w Polsce w drugiej połowie lat 70. XX w.

· wymienia wydarzenia, które doprowadziły do protestów robotniczych w 1976 r.;

· podaje przyczyny protestów robotniczych w 1976 r.;

· zna i wyjaśnia pojęcia: Czerwiec 1976, „ścieżka zdrowia”, ZOMO, reglamentacja towarów, kartki żywnościowe

· omawia sytuację gospodarczą Polski w drugiej połowie lat 70. XX w.;

· omawia przyczyny kryzysu gospodarczego w PRL w latach 70. XX w.;

· omawia przebieg wystąpień społecznych w 1976 r.;

· zna i wyjaśnia pojęcia: pułapka zadłużenia, „manewr gospodarczy”

· przypomina znaczenie pojęcia gospodarka niedoboru i odnosi je do Polski w drugiej połowie lat 70. XX w.;

· porównuje rekcję władz (w tym zastosowane represje) na wystąpienia społeczne w 1970 i 1976 r.

· charakteryzuje standard życia społeczeństwa polskiego w warunkach gospodarki niedoboru, posługuje się przykładami;

· ocenia skutki wystąpień społecznych z 1976 r.

· na podstawie zebranych informacji przygotowuje prezentację na temat: Czy uczestnicy wystąpień społecznych z 1976 r. doczekali się zadośćuczynienia za krzywdy i represje, które ich dotknęły?;

· odnajduje relacje osób pamiętających Czerwiec 1976 i prezentuje je w klasie;

· przygotowuje pytania do ankiety, która mogłaby posłużyć do zbadania, jak Polacy pamiętają dzisiaj epokę Gierka

10. Opozycja demokratyczna w Polsce
1976–1980

· wymienia formy pomocy dla represjonowanych uczestników protestów robotniczych z 1976 r. i ich rodzin;

· podaje nazwy organizacji opozycji demokratycznej w Polsce działające w latach 70. XX w.;

· zna i wyjaśnia pojęcia oraz rozwija skróty: opozycja, opozycja demokratyczna, Komitet obrony Robotników / Komitet Samoobrony Społecznej KOR, Studenckie Komitety Solidarności (SKS), Wolne Związki Zawodowe (WZZ), Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO), Konfederacja Polski Niepodległej (KPN), Towarzystwo Kursów Naukowych (TKN), drugi obieg, latający uniwersytet, tajny współpracownik

· omawia formy pomocy dla represjonowanych uczestników protestów robotniczych z 1976 r. i ich rodzin prowadzone przez KOR;

· omawia główne organizacje opozycji demokratycznej działające w Polsce w latach 70. XX w.

· wyjaśnia znaczenie utworzenia KOR;

· omawia główne formy działania opozycji demokratycznej w Polsce w latach 70. XX w.

· charakteryzuje rolę Kościoła katolickiego jako instytucji wspierającej działanie opozycji demokratycznej;

· wyjaśnia, dlaczego opozycja demokratyczna prowadziła działalność w różnych sferach życia społecznego

· przygotowuje prezentację o wybranym członku KOR;

· przygotowuje prezentację na temat wybranej organizacji opozycyjnej działającej w Polsce w latach 70. XX w.;

· zbiera informacje i przygotowuje krótką prezentację o działaniu opozycji demokratycznej w latach 70. XX w. swojej miejscowości / swoim regionie

II. ŚWIAT I POLSKA W LATACH 1980–1991

11. Powstanie Solidarności

· wymienia najważniejsze problemy gospodarcze Polski na przełomie lat 70. I 80. XX w.;

· wymienia przykładowe postulaty strajkujących robotników z sierpnia 1980 r.;

· wie, kim były / są wymienione postacie, oraz przedstawia ich polityczną rolę: Lech Wałęsa, Tadeusz Mazowiecki

· przedstawia postulaty strajkujących robotników z lipca i sierpnia 1980 r.;

· dzieli je na polityczne i ekonomiczne;

· wymienia postanowienia porozumień sierpniowych;

· zna i wyjaśnia pojęcia: Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, porozumienia sierpniowe;

· wie, kim były wymienione postacie, oraz przedstawia ich historyczną rolę: Anna Walentynowicz, Bronisław Geremek, Mieczysław Jagielski

· charakteryzuje sytuację gospodarczą w Polsce w 1980 r.;

· wyjaśnia rolę Międzyzakładowych Komitetów Strajkowych w rozmowach strajkujących robotników z władzami;

· przedstawia konsekwencje zawarcia porozumień sierpniowych;

· zna i wyjaśnia pojęcia: „przerwy w pracy”, karnawał „Solidarności”;

· wie, kim są wymienione postacie, oraz przedstawia ich polityczną rolę: Bogdan Borusewicz, Andrzej Gwiazda, Bogdan Lis

· ocenia, które z postulatów robotniczych z sierpnia 1980 r. były możliwe do spełnienia;

· wyjaśnia, na czym polegała różnica między strajkami z sierpnia 1980 r. a wcześniejszymi wystąpieniami robotników;

· przedstawia reakcję władz PZPR na porozumienia sierpniowe;

· przedstawia znaczenie Posłania I Krajowego Zjazdu Delegatów NSZZ „Solidarność” do ludzi pracy Europy Wschodniej;

· zna i wyjaśnia pojęcie Niezależne Zrzeszenie Studentów;

· wie, kim były wymienione postacie, oraz przedstawia ich historyczną rolę: Jan Olszewski, Lech Kaczyński

· ocenia, które z postulatów robotniczych z sierpnia 1980 r. były najbardziej niewygodne dla władzy i uzasadnia swoje stanowisko;

· zbiera informacje o działalności NSZZ „Solidarność” lub NSZZ „Solidarność” RI, lub NZS w swoim regionie;

przedstawia reakcję władz państw bloku wschodniego na Posłanie I Krajowego Zjazdu Delegatów NSZZ „Solidarność” do ludzi pracy Europy Wschodniej;

· wie, kim były wymienione postacie, oraz przedstawia ich historyczną rolę: Władysław Siła-Nowicki, Marian Jurczyk

12. Stan wojenny w Polsce i jego następstwa

· wymienia przyczyny wprowadzenia stanu wojennego;

· wymienia przykładowe ograniczenia nałożone na obywateli w czasie stanu wojennego;

· wymienia przykładowe represje władz wobec społeczeństwa po wprowadzeniu stanu wojennego;

· zna i wyjaśnia pojęcia: Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego, internowanie, godzina milicyjna,

· wie, kim był gen. Wojciech Jaruzelski, i przedstawia jego historyczną rolę

· charakteryzuje ograniczenia nałożone na obywateli w czasie stanu wojennego;

· przedstawia represje władz wobec społeczeństwa po wprowadzeniu stanu wojennego;

· wymienia przykładowe formy oporu społeczeństwa po wprowadzeniu stanu wojennego;

· wyjaśnia, jaką rolę odgrywała militaryzacja niektórych zakładów pracy i środków masowego przekazu;

· zna i wyjaśnia pojęcia: Patriotyczny Ruch Odrodzenia Narodowego, Tymczasowa Komisja Koordynacyjna, pacyfikacja kopalni „Wujek”;

· wie, kim były wymienione postacie, oraz przedstawia ich historyczną rolę: gen. Czesław Kiszczak, Jan Dobraczyński, Jerzy Popiełuszko

· przedstawia stosunek PZPR do „Solidarności”;

· charakteryzuje formy oporu społeczeństwa po wprowadzeniu stanu wojennego;

· przestawia rolę i działania Kościoła po wprowadzeniu stanu wojennego;

· przedstawia reakcję państw zachodnich na wprowadzenie stanu wojennego w Polsce;

· zna i wyjaśnia pojęcia: prowokacja bydgoska, „Solidarność Walcząca”;

· wie, kim były / są wymienione postacie, oraz przedstawia ich polityczną rolę: płk Ryszard Kukliński, Józef kard. Glemp, Władysław Frasyniuk, Kornel Morawiecki

· ocenia legalność i zasadność wprowadzenia stanu wojennego;

· ocenia znaczenie powstania nielegalnych organizacji, w tym struktur „Solidarności” dla umacniania oporu społeczeństwa;

· przedstawia reakcję ZSRS na wprowadzenie stanu wojennego w Polsce;

· przedstawia pomoc społeczeństw zachodnich i środowisk emigracyjnych dla Polaków w czasie stanu wojennego

· ocenia, czy władze PRL, wprowadzając stan wojenny, osiągnęły zamierzone cele i przywróciły pełną kontrolę nad społeczeństwem;

· zbiera informacje, jak wyglądały realia stanu wojennego w jego regionie

13. Kryzys w ZSRS i państwach bloku wschodniego

· charakteryzuje kryzys gospodarczy w ZSRS i krajach bloku wschodniego;

· charakteryzuje kryzys społeczny w ZSRS;

· zna i wyjaśnia pojęcia: bumelant, amnestia, indoktrynacja

· wyjaśnia przyczyny kryzysu gospodarczego w ZSRS i krajach bloku wschodniego;

· charakteryzuje kryzys społeczny w krajach bloku wschodniego;

· charakteryzuje relacje między ZSRS a Stanami Zjednoczonymi;

· zna i wyjaśnia pojęcia: „imperium zła”, „gwiezdne wojny”

· wyjaśnia przyczyny wyścigu zbrojeń na początku lat 80. XX w.;

· wymienia przykładowe organizacje opozycyjne w krajach bloku wschodniego;

· przedstawia postawy społeczeństw państw komunistycznych wobec władzy;

· zna i wyjaśnia pojęcia: dysydent, azyl polityczny, Karta 77, Konfederacja Polski Niepodległej;

· wie, kim były wymienione postacie, oraz przedstawia ich historyczną rolę: Aleksander Sołżenicyn, Andriej Sacharow

· charakteryzuje politykę władz ZSRS wobec ludzi, którzy się z nimi nie zgadzali;

· przedstawia zasięg wpływów organizacji opozycyjnych w społeczeństwach państw komunistycznych i wyjaśnia jego przyczyny;

· wie, kim były wymienione postacie, oraz przedstawia ich historyczną rolę: Jurij Andropow, Konstantin Czernienko

· zbiera informacje o kontaktach polskich organizacji opozycyjnych z organizacjami opozycyjnymi w krajach bloku wschodniego;

· porównuje wpływy organizacji opozycyjnych na społeczeństwo w Polsce i innych krajach bloku wschodniego

14. Pierestrojka w ZSRS i jej konsekwencje w krajach bloku

wschodniego

· wymienia reformy wewnętrzne przeprowadzone w ZSRS przez Michaiła Gorbaczowa;

· przedstawia relacje między ZSRS a Stanami Zjednoczonymi za rządów Michaiła Gorbaczowa;

· zna i wyjaśnia pojęcia: pierestrojka, głasnost’;

· wie, kim były wymienione postacie, oraz przedstawia ich historyczną rolę: Michaił Gorbaczow, Ronald Reagan, George Bush

· wyjaśnia, na czym polegały reformy wewnętrzne wprowadzane przez Michaiła Gorbaczowa;

· przedstawia konsekwencje katastrofy elektrowni atomowej w Czarnobylu;

· zna i wyjaśnia pojęcie uwłaszczenie nomenklatury

· przedstawia wpływ reform w ZSRS na sytuację w krajach bloku wschodniego;

· charakteryzuje politykę zagraniczną Michaiła Gorbaczowa;

· wyjaśnia przyczyny zmian relacji między ZSRS a Stanami Zjednoczonymi za rządów Michaiła Gorbaczowa;

· wie, kim był Mieczysław Rakowski

· ocenia efekty reform wewnętrznych wprowadzonych przez Michaiła Gorbaczowa;

· wyjaśnia wpływ rządów Michaiła Gorbaczowa na pozycję ZSRS w świecie

· ocenia, czy Michaił Gorbaczow zrealizował cele swojej polityki i uzasadnia swoje stanowisko;

· ocenia relacje między państwami bloku wschodniego a ZSRS za rządów Michaiła Gorbaczowa i porównuje je z relacjami za rządów Leonida Breżniewa

15. Przełomowy rok 1989

· wymienia problemy gospodarcze Polski w II poł. lat 80. XX w.;

· wymienia przykładowe postanowienia Okrągłego Stołu;

· zna i wyjaśnia pojęcia: Okrągły Stół, pluralizm, wybory kontraktowe;

· wie, kim były /są wymienione postacie, oraz przedstawia ich polityczną rolę: Lech Wałęsa, gen. Wojciech Jaruzelski

· przedstawia problemy gospodarcze Polski w II poł. lat 80. XX w.;

· wymienia działania podejmowane przez władze, aby przezwyciężyć trudności gospodarcze;

· wymienia postanowienia Okrągłego Stołu;

· zna i wyjaśnia pojęcia: Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych, Komitet Obywatelski,

· wie, kim był Alfred Miodowicz

· charakteryzuje próby przezwyciężenia trudności gospodarczych podejmowane przez władze;

· przedstawia genezę Okrągłego Stołu;

· przedstawia realizację postanowień Okrągłego Stołu;

· zna i wyjaśnia pojęcia: gruba kreska, desygnacja, Obywatelski Klub Parlamentarny

· wie, kim był Tadeusz Mazowiecki

· przedstawia reakcje społeczeństwa na postanowienia Okrągłego Stołu;

· ocenia zakres zmian ustrojowych przeprowadzonych na mocy postanowień Okrągłego Stołu;

· wyjaśnia, co spowodowało, że obóz solidarnościowy zdecydował się na utworzenie rządu

· wyjaśnia, dlaczego określenie gruba kreska jest różnie rozumiane;

· wyjaśnia, dlaczego niektóre organizacje opozycyjne krytycznie odnosiły się do ustaleń Okrągłego Stołu i ich realizacji;

· zbiera informacje na temat wyborów 4 czerwca w jego regionie

16. Jesień Narodów w Europie Środkowo-

-Wschodniej i rozpad ZSRS

· wymienia etapy przejmowania władzy przez opozycję w Czechosłowacji, na Węgrzech i w Bułgarii;

· wymienia etapy procesu jednoczenia Niemiec;

· zna i wyjaśnia pojęcia: Karta 77, aksamitna rewolucja, Fidesz, Trójkątny Stół, Okrągły Stół;

· wie, kim były wymienione postacie, oraz przedstawia ich historyczną rolę: Václav Havel, Erich Honecker, Helmut Kohl

· przedstawia proces przejmowania władzy przez opozycję w Czechosłowacji, na Węgrzech i w Bułgarii;

· wymienia przyczyny rozpadu ZSRS i Jugosławii;

· wymienia etapy procesu rozpadu ZSRS i Jugosławii;

· zna i wyjaśnia pojęcia: pucz, czystki etniczne,

· wie, kim były wymienione postacie, oraz przedstawia ich historyczną rolę: Borys Jelcyn, Giennadij Janajew

· wyjaśnia przyczyny wzrostu pozycji opozycji w krajach bloku wschodniego;

· przedstawia proces obalenia Nicolae Ceauşescu w Rumunii;

· wyjaśnia trudności związane z procesem jednoczenia Niemiec;

· przedstawia proces rozpadu ZSRS i Jugosławii;

· zna i wyjaśnia pojęcie Wspólnota Niepodległych Państw

· wie, kim był Nicolae Ceauşescu

· omawia genezę powstania Wspólnoty Niepodległych Państw;

· porównuje procesy przemian ustrojowych w krajach bloku wschodniego, wskazując podobieństwa i różnice między procesami zachodzącymi w poszczególnych państwach;

· porównuje przyczyny rozpadu ZSRS i Jugosławii;

· wyjaśnia, dlaczego procesy przemian ustrojowych w krajach bloku wschodniego zostały określone jako Jesień Narodów

· wyjaśnia, dlaczego upadek muru berlińskiego stał się symbolem upadku komunizmu w Europie Środkowo-Wschodniej;

· ocenia, które czynniki odegrały największą rolę w procesie rozpadu ZSRS i Jugosławii oraz jak to wpłynęło na przebieg tych procesów

17. Transformacja gospodarczo-

-ustrojowa

1989–1990

· wymienia problemy gospodarcze Polski na początku lat 90. XX w.;

· przedstawia założenia planu Balcerowicza;

· przedstawia wyniki wyborów prezydenckich w 1990 r.

· zna i wyjaśnia pojęcie plan Balcerowicza;

· wie, kim jest Leszek Balcerowicz

· wyjaśnia, które problemy wynikały z polityki gospodarczej władz komunistycznych;

· omawia społeczne skutki realizacji planu Balcerowicza;

· zna i wyjaśnia pojęcia: transformacja, bezrobocie strukturalne, hiperinflacja, kuroniówka

· wie, kim był Jacek Kuroń

· charakteryzuje proces prywatyzacji i reprywatyzacji;

· wyjaśnia problemy i konsekwencje procesu prywatyzacji i reprywatyzacji;

· przedstawia przyczyny i przebieg wyborów prezydenckich w 1990 r.;

· zna i wyjaśnia pojęcia: prywatyzacja, reprywatyzacja;

· wie, kim były / są wymienione postacie, oraz przedstawia ich polityczną rolę: Jarosław Kaczyński, Stanisław Tymiński

· charakteryzuje proces dekomunizacji, odwołując się do przykładów ze swojego regionu;

· przedstawia konsekwencje polityczne wyborów prezydenckich w 1990 r.;

· zna i wyjaśnia pojęcie dekomunizacja

· przedstawia realizację planu Balcerowicza i jego skutki w swoim regionie

18. Ku społeczeństwu obywatelskiemu

· zna definicję społeczeństwa obywatelskiego;

· wymienia formy aktywności społecznej;

· wymienia sektory działania organizacji w społeczeństwie obywatelskim;

· zna pojęcia: społeczeństwo obywatelskie, referendum, organizacje pozarządowe

· charakteryzuje czynniki, które wpływają na rozwój społeczeństwa obywatelskiego;

· wymienia przykładowe organizacje pozarządowe i przedstawia ich działania;

· wyjaśnia, dlaczego dla rozwoju społeczeństwa obywatelskiego największe znaczenie mają organizacje pozarządowe;

· zna i wyjaśnia pojęcia: społeczeństwo obywatelskie, organizacje pozarządowe, stowarzyszenie, fundacja, organizacje pożytku publicznego

· wyjaśnia, dlaczego dla rozwoju społeczeństwa obywatelskiego ważne są kapitał społeczny i zaufanie społeczne;

· wyjaśnia różnice między stowarzyszeniem a fundacją;

· charakteryzuje organizacje pożytku publicznego;

· zna i wyjaśnia pojęcia: kapitał społeczny, zaufanie społeczne, obywatelskie nieposłuszeństwo, wolontariat

· porównuje różne typy organizacji pozarządowych;

· omawia działalność organizacji pozarządowych i ich rolę w kształtowaniu społeczeństwa obywatelskiego na przykładach ze swojego regionu;

· ocenia rolę wolontariatu w kształtowaniu się społeczeństwa obywatelskiego

· ocenia, czy społeczeństwo polskie jest społeczeństwem obywatelskim i uzasadnia swoje stanowisko;

· daje przykłady obywatelskiego nieposłuszeństwa, biorąc pod uwagę klasyczną jego definicję

19. Sprawiedliwość jako moralny fundament ładu społecznego

· zna definicje demokratycznego państwa prawa i sprawiedliwości społecznej;

· wymienia różne możliwości rozumienia terminu sprawiedliwość

· wymienia różne typy sprawiedliwości;

· wyjaśnia pojęcia: demokratyczne państwo prawa, sprawiedliwość społeczna

· wymienia różnice pomiędzy różnymi typami sprawiedliwości;

· wyjaśnia różnice pomiędzy sprawiedliwością rozdzielczą a sprawiedliwością wyrównawczą;

· zna i wyjaśnia pojęcia: sprawiedliwość rozdzielcza, sprawiedliwość wyrównawcza

· charakteryzuje rolę sprawiedliwości społecznej w funkcjonowaniu państwa i społeczeństwa;

· uzasadnia, że państwo polskie jest demokratycznym państwem prawa

· daje przykłady z działań władz państwowych i samorządowych stosowania sprawiedliwości rozdzielczej i sprawiedliwości wyrównawczej

III. ŚWIAT I POLSKA W LATACH 1991–2001

20. Nowy ład światowy

· wymienia działania Stanów Zjednoczonych zmierzające do utrzymania ładu na świecie w końcu XX w.;

· przedstawia proces globalizacji w gospodarce;

· zna i wyjaśnia pojęcia: Pustynna Burza, globalizacja;

· wie, kim były wymienione postacie, oraz przedstawia ich historyczną rolę: George Bush, Saddam Husajn

· wymienia koncepcje świata w końcu XX w. i ich autorów;

· wyjaśnia, na czym polega proces globalizacji;

· charakteryzuje politykę Stanów Zjednoczonych na Bliskim Wschodzie;

· zna i wyjaśnia pojęcia: koniec historii, zderzenie cywilizacji, globalna wioska;

· wie, kim były / są wymienione postacie, oraz przedstawia ich polityczną rolę: Francis Fukuyama, Samuel Huntington, Zbigniew Brzeziński

· wskazuje różnice pomiędzy koncepcjami świata w końcu XX w.;

· charakteryzuje proces globalizacji w różnych dziedzinach życia

· ocenia, czy można określić Stany Zjednoczone jako żandarma ładu na świecie w końcu XX w.;

· wyjaśnia, w jaki sposób ZSRS usiłował utrzymać wpływy na świecie;

· wie, kim był Michaił Gorbaczow

· ocenia, która z koncepcji świata w końcu XX w. okazała się najbliższa rzeczywistości i uzasadnia swoje stanowisko

21. Blaski i cienie zmian na świecie na przełomie tysiącleci

· wymienia najważniejsze konflikty zbrojne na przełomie XX i XXI w.;

· wymienia różnice pomiędzy globalną Północą a globalnym Południem

· wymienia najważniejsze przyczyny konfliktów zbrojnych na przełomie XX i XXI w.;

· przedstawia proces upadku apartheidu w RPA;

· zna i wyjaśnia pojęcia: apartheid, bantustany;

· wie, kim były wymienione postacie, oraz przedstawia ich historyczną rolę: Nelson Mandela, Frederik de Klerk

· wyjaśnia przyczyny konfliktów zbrojnych na przełomie XX i XXI w.;

· wyjaśnia przyczyny podziału świata na globalną Północ i globalne Południe;

· wyjaśnia przyczyny konfliktu w Rwandzie;

· zna i wyjaśnia pojęcie konflikt Północ–Południe

· wyjaśnia przyczyny konfliktów religijnych na świecie na przełomie XX i XXI w.;

· charakteryzuje sytuację w Afryce na przełomie XX i XXI w.

· przedstawia i ocenia rolę wojsk ONZ w czasie konfliktu w Rwandzie

22. Integracja europejska

· wymienia dokumenty tworzące Unię Europejską i ich najważniejsze postanowienia;

· wymienia organy Unii Europejskiej;

· wymienia państwa strefy euro;

· pokazuje na mapie proces rozszerzania się Unii Europejskiej;

· zna i wyjaśnia pojęcia: Jednolity Akt Europejski, traktat z Maastricht, Unia Europejska, traktat nicejski, traktat lizboński, strefa euro

· wymienia kryteria przyjmowania nowych państw do Unii Europejskiej;

· wymienia płaszczyzny współpracy między krajami Unii Europejskiej;

· wymienia państwa strefy Schengen;

· zna i wyjaśnia pojęcia: kryteria kopenhaskie, strefa Schengen

· przedstawia zakres współpracy pomiędzy państwami Unii Europejskiej;

· wskazuje różnice pomiędzy poszczególnymi dokumentami tworzącymi podstawy prawne Unii Europejskiej;

· wyjaśnia znaczenie strefy Schengen i strefy euro;

· przedstawia współpracę Unii Europejskiej z Norwegią i wyjaśnia jej stosunek do Unii Europejskiej

· wyjaśnia, dlaczego strefa Schengen i strefa euro nie pokrywa się z krajami Unii Europejskiej;

· wyjaśnia przyczyny rozszerzania zakresu współpracy pomiędzy państwami Unii Europejskiej;

· przedstawia współpracę Unii Europejskiej ze Szwajcarią i wyjaśnia stosunek Szwajcarii do Unii Europejskiej

· wyjaśnia znaczenie Jednolitego Aktu Europejskiego i traktatu z Maastricht;

· wyjaśnia, dlaczego został zawarty traktat lizboński;

· wyjaśnia, dlaczego Finlandia starała się o członkostwo w Unii Europejskiej dopiero w latach 90. XX w.

23. Polska droga do demokracji 1991–2005

· wymienia najważniejsze partie w Polsce po 1990 r.;

· wymienia zmiany ustrojowe, które wprowadziła Mała Konstytucja;

· wymienia reformy rządu Jerzego Buzka;

· zna i wyjaśnia pojęcia: Sojusz Lewicy Demokratycznej, Unia Demokratyczna, Mała Konstytucja;

· wie, kim jest Jerzy Buzek

· wymienia ruchy polityczne w Polsce po 1990 r.;

· wyjaśnia przyczyny zmian na polskiej scenie politycznej po 1990 r.;

· wyjaśnia, jak chciano zapobiec rozdrobnieniu politycznemu w Polsce;

· wymienia podstawy prawne, na których opierają się relacje między państwem polskim a kościołami i związkami wyznaniowymi;

· zna i wyjaśnia pojęcia: Bezpartyjny Blok Wspierania Reform, konkordat, próg wyborczy

· wyjaśnia przyczyny zmian rządów po 1990 r.;

· przedstawia przebieg prac nad nową konstytucją;

· charakteryzuje reformy rządu Jerzego Buzka;

· przedstawia stosunki wyznaniowe w Polsce;

· zna i wyjaśnia pojęcia: recesja, lustracja;

· wie, kim były / są wymienione postacie, oraz przedstawia ich polityczną rolę: Jan K. Bielecki, Aleksander Kwaśniewski, Leszek Miller, Jan Olszewski, Antoni Macierewicz

· ocenia, czy reformy rządu Jerzego Buzka spełniły oczekiwania Polaków;

· przedstawia proces podpisania i ratyfikowania konkordatu;

· ocenia stabilność polskiej sceny politycznej i jej wpływ na funkcjonowanie państwa;

· wie, kim jest Hanna Suchocka

· przedstawia relacje między rządem a Prezydentem w Polsce w latach 1991–2005;

· ocenia funkcjonowanie rządów w Polsce w latach 1991–2005, przywołując ich sukcesy i porażki

24. III Rzeczpospolita – konstytucyjne zasady ustrojowe

· wymienia zasady ustrojowe zawarte w konstytucji polskiej;

· wymienia prawa i obowiązki obywatela zawarte w konstytucji;

· wymienia organy władzy ustawodawczej i ich dwie kompetencje;

· wymienia organy władzy wykonawczej i ich dwie kompetencje;

· zna i wyjaśnia pojęcia: zasada suwerenności narodu, zasada trójpodziału władzy

· wyjaśnia zasady ustrojowe zawarte w konstytucji polskiej;

· wyjaśnia, na czym polegają prawa i obowiązki obywatela zawarte w konstytucji;

· wymienia przykładowe kompetencje organów władzy ustawodawczej;

· wymienia podstawowe kompetencje organów władzy wykonawczej;

· wymienia przykładowe zasady sadownictwa w Polsce;

· zna i wyjaśnia pojęcia: zasada demokratycznego państwa prawa, zasada pluralizmu politycznego, zasada niezawisłości sędziów

· charakteryzuje uprawnienia władzy ustawodawczej i wykonawczej w Polsce z zastosowaniem podziału tych uprawnień;

· wymienia etapy procesu legislacyjnego;

· przedstawia strukturę sądownictwa w Polsce;

· wymienia zasady sadownictwa w Polsce;

· wymienia przykładowe uprawnienia Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu;

· zna i wyjaśnia pojęcia: preambuła, proces legislacyjny, Trybunał Konstytucyjny, Trybunał Stanu

· wyjaśnia wzajemne zależności między organami władzy wykonawczej i ustawodawczej oraz podaje przykłady ich zastosowania;

· wyjaśnia zasady sądownictwa w Polsce;

· charakteryzuje pozycję Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu w polskim systemie ustrojowym;

· zna i wyjaśnia pojęcie konstruktywne votum nieufności

· wskazuje różnice w procesie legislacyjnym w zależności od typu ustawy (np. ustawa zwykła i ustawa budżetowa);

· ocenia skuteczność funkcjonowania Trybunału Stanu

25. Rzeczpospolita samorządna

· wymienia organy władzy samorządu gminnego i sposób ich powoływania;

· przedstawia przykładowe kompetencje organów samorządu gminnego;

· zna i wyjaśnia pojęcia: samorząd terytorialny, domniemanie kompetencji, zadania własne, zadania zlecone, gmina, burmistrz, wójt

· wymienia organy władzy samorządu powiatowego i sposób ich powoływania;

· przedstawia przykładowe kompetencje organów samorządu powiatowego;

· zna i wyjaśnia pojęcia: powiat, starosta

· wymienia organy władzy samorządu wojewódzkiego i sposób ich powoływania;

· przedstawia przykładowe kompetencje organów samorządu wojewódzkiego;

· wymienia źródła finansowania jednostek samorządu terytorialnego;

· zna i wyjaśnia pojęcia: subwencja, dotacja, marszałek sejmiku wojewódzkiego, sejmik województwa

· wyjaśnia podstawy prawne i zasady funkcjonowania samorządu terytorialnego;

· wyjaśnia, na jakie zadania jednostki samorządu terytorialnego mogą mieć różne źródła finansowania;

· zna i wyjaśnia pojęcia: decentralizacja, zasada pomocniczości

· charakteryzuje proces odwoławczy od decyzji jednostek samorządu terytorialnego;

· przedstawia działania podejmowane przez samorząd swojej gminy, powiatu i województwa

26. System prawny współczesnej Polski

· wymienia podmioty i zakres spraw, które obejmuje prawo cywilne;

· wymienia sprawy pomiędzy członkami rodziny, które są regulowane prawem rodzinnym;

· zna i wyjaśnia pojęcia: norma prawna, osoba fizyczna, osoba prawna, zdolność prawna, zdolność do czynności prawnych

· wyjaśnia różnice pomiędzy prawem naturalnym a prawem stanowionym;

· charakteryzuje podmioty i zakres spraw, które obejmuje prawo cywilne;

· wymienia najważniejsze zapisy prawa karnego;

· zna i wyjaśnia pojęcia: własność, służebność, hipoteka, wykroczenie, występek, zbrodnia, odpowiedzialność karna

· rozumie podstawowe terminy związane z naukami prawnymi;

· przedstawia sprawy pomiędzy członkami rodziny, które są regulowane prawem rodzinnym;

· omawia najważniejsze zapisy prawa karnego;

· zna i wyjaśnia pojęcia: przysposobienie, obowiązek alimentacyjny

· charakteryzuje relacje między organami władzy albo organami władzy a obywatelami, które reguluje prawo administracyjne;

· wyjaśnia różnicę między wykroczeniem, występkiem i zbrodnią;

· zna i wyjaśnia pojęcia: odwołanie, wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy

· wyjaśnia różnicę między prawem materialnym a procesowym;

· analizuje przykładowe pisma z zakresu prawa cywilnego, karnego i administracyjnego (np. pozew, zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, decyzję administracyjną)

27. Prawa człowieka oraz ich ochrona w Polsce i na świecie

· definiuje prawa człowieka, wymieniając ich cechy;

· wymienia przykładowe prawa człowieka, przyporządkowując je do odpowiednich generacji;

· wymienia polskie dokumenty, w których zawarte są prawa człowieka;

· wymienia polskie instytucje zajmujące się ochroną praw człowieka i wyjaśnia, w jaki sposób je chronią;

· zna i wyjaśnia pojęcia: prawa człowieka, trzy generacje praw człowieka, Rzecznik Praw Obywatelskich

· omawia cechy praw człowieka;

· charakteryzuje trzy generacje praw człowieka;

· wymienia dokumenty chroniące prawa człowieka w Europie;

· wymienia europejskie instytucje zajmujące się ochroną praw człowieka i wyjaśnia, w jaki sposób je chronią;

· zna i wyjaśnia pojęcia: Europejska konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, Europejski Trybunał Praw Człowieka

· przedstawia proces kształtowania się praw człowieka po II wojnie światowej;

· wymienia dokumenty chroniące prawa człowieka na świecie;

· wymienia organy ONZ, zajmujące się ochroną praw człowieka i wyjaśnia, w jaki sposób je chronią;

· zna i wyjaśnia pojęcia: Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, Rada Praw Człowieka, Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka, Międzynarodowy Trybunał Karny;

· wie, kim była Eleanor Roosevelt

· przedstawia proces kształtowania się praw człowieka do II wojny światowej;

· porównuje zawartość i rolę dokumentów chroniących prawa człowieka;

· przedstawia proces postępowania obywatela polskiego, który oskarża instytucje państwowe o złamanie praw człowieka (rozpatruje wszystkie możliwości odwoławcze);

· wyjaśnia, które prawa człowieka i w jakich okolicznościach mogą być ograniczone

· wyjaśnia, które prawa człowieka są negatywne, a które pozytywne;

· wyjaśnia, w przypadku których praw człowieka obywatel może dochodzić swych praw;

· ocenia skuteczność decyzji lub wyroków różnych instytucji chroniących prawa człowieka

28. Rozliczenie dziedzictwa PRL po 1989 r.

· wymienia sposoby upamiętnienia żołnierzy podziemia niepodległościowego i osób represjonowanych w okresie PRL-u;

· zna i wyjaśnia pojęcie rehabilitacja

· przedstawia działania podejmowane przez polskie władze w celu rozliczenia postępowania władz PRL-u;

· wyjaśnia, dlaczego było trudno uzyskać wyroki skazujące w procesach autorów stanu wojennego i w sprawie użycia broni w kopalni „Wujek”

· omawia różne formy działalności Instytutu Pamięci Narodowej;

· zna i wyjaśnia pojęcia: Instytut Pamięci Narodowej, Rzecznik Interesu Publicznego, status osoby pokrzywdzonej

· wyjaśnia problemy związane z przeprowadzeniem procesu lustracji;

· zna i wyjaśnia pojęcie kłamstwo lustracyjne

· porównuje proces rozliczenia władz komunistycznych w Polsce z podobnymi procesami w innych były państwach komunistycznych;

· ocenia, czy można było proces dekomunizacji przeprowadzić lepiej i uzasadnia swoje stanowisko

29. Polska droga do NATO i Unii Europejskiej

· wymienia etapy przystąpienia Polski do NATO i Unii Europejskiej;

· podaje przykładowe przyczyny, dlaczego Polsce zależało na członkostwie w NATO i Unii Europejskiej;

· zna i wyjaśnia pojęcie traktat akcesyjny

· omawia etapy przystąpienia Polski do NATO i Unii Europejskiej;

· wyjaśnia, dlaczego Polsce zależało na członkostwie w NATO i Unii Europejskiej;

· zna i wyjaśnia pojęcie Partnerstwo dla Pokoju

· przedstawia współpracę Polski z innymi krajami regionu w celu wstąpienia do NATO i Unii Europejskiej;

· charakteryzuje relacje polsko-niemieckie w latach 90. XX w.;

· zna i wyjaśnia pojęcia: Trójkąt Weimarski, Trójkąt Wyszehradzki / Grupa Wyszehradzka

· charakteryzuje stosunki polsko-rosyjskiej w latach 90. XX w.;

· przedstawia aktywność Polski w rejonie Europy Środkowej w latach 90. XX w.;

· wyjaśnia, jakie czynniki wpływały na relacje Polski z innymi państwami

· przedstawia działania Polaków w ramach Partnerstwa dla Pokoju;

· porównuje argumenty euroentuzjastów i eurosceptyków w czasie starania się Polski o członkostwo w Unii Europejskiej

IV. ŚWIAT I POLSKA W PIERWSZYCH DWÓCH DEKADACH XXI W.

30. Świat na początku XXI w.

· wymienia czynniki, które wpływają na pozycję Chin na początku XXI w.;

· wymienia przykładowe skutki globalizacji

· przedstawia pozycję Chin na początku XXI w.;

· przedstawia skutki globalizacji;

· wymienia sposoby radzenia sobie z pandemią COVID-19;

· zna i wyjaśnia pojęcia: COVID-19, SARS-CoV-2, pandemia

· charakteryzuje sytuację w Korei Północnej na początku XXI w.;

· przedstawia skutki Arabskiej Wiosny;

· przedstawia sposoby radzenia sobie z pandemią COVID-19;

· zna i wyjaśnia pojęcie Arabska Wiosna

· przedstawia skutki kryzysu finansowego z początku XXI w.;

· wyjaśnia przyczyny Arabskiej Wiosny

· ocenia skutki pandemii COVID-19 dla życia społecznego;

· ocenia wpływ Arabskiej Wiosny na stabilizację w rejonie Bliskiego Wschodu

31. Wojna z terroryzmem w XXI w.

· wymienia różne nurty terroryzmu w XXI w.

· wymienia przykładowe zamachy terrorystyczne w XXI w. i ich konsekwencje;

· zna i wyjaśnia pojęcia: terroryzm, World Trade Center

· charakteryzuje różne nurty terroryzmu w XXI w.

· omawia interwencję wojsk koalicji w Afganistanie;

· zna i wyjaśnia pojęcia:

Al-Kaida, talibowie,

· wie, kim były / są wymienione postacie, oraz przedstawia ich polityczną rolę: Osama bin Laden, George W. Bush

· omawia interwencję wojsk koalicji w Iraku;

· charakteryzuje działalność Państwa Islamskiego;

· przedstawia znaczenie Stanów Zjednoczonych w wojnie z terroryzmem;

· zna i wyjaśnia pojęcia: szariat, Państwo Islamskie

· przedstawia udział Polaków w walkach w Afganistanie i Iraku;

· wyjaśnia związek między zamachami terrorystycznymi w Europie a wojną z terroryzmem na Bliskim Wschodzie;

· wymienia skutki wojny z terroryzmem dla państw muzułmańskich, Stanów Zjednoczonych i Europy

· ocenia skuteczność interwencji wojsk koalicji w Afganistanie i Iraku;

· przedstawia rolę i dążenia Kurdów w trakcie wojny z terroryzmem

32. Unia Europejska w XXI w.

· wymienia organy władzy Unii Europejskiej i ich przykładowe uprawnienia;

· wymienia przykładowe przyczyny i skutki kryzysu migracyjnego w Unii Europejskiej;

· wymienia przykładowe działania Unii Europejskiej wobec pandemii COVID-19;

· zna i wyjaśnia pojęcia: Przewodniczący Rady Europejskiej, Wysoki Przedstawiciel Unii ds. Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa, lockdown

· wymienia dokumenty unijne zawarte na początku XXI w. i ich główne założenia;

· wyjaśnia przyczyny kryzysu migracyjnego w Unii Europejskiej;

· charakteryzuje politykę Unii Europejskiej wobec pandemii COVID-19;

· zna i wyjaśnia pojęcia: Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej, traktat nicejski, traktat lizboński, tarcza antykryzysowa

· przedstawia koncepcje integracji Europy;

· przedstawia postawy państw Unii Europejskiej wobec kryzysu migracyjnego;

· wymienia przyczyny i skutki wystąpienia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej;

· zna i wyjaśnia pojęcia: Stany Zjednoczone Europy, Europa Ojczyzn, Europa wielu prędkości

· porównuje koncepcje integracji Europy;

· charakteryzuje przyczyny i skutki wystąpienia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej;

· ocenia politykę Unii Europejskiej wobec pandemii COVID-19;

· wyjaśnia wpływ problemów, z którymi mierzy się Unia Europejska, na jej funkcjonowanie i pozycję w niej poszczególnych państw

· ocenia koncepcje integracji europejskiej pod kątem korzyści, które niosą one ze sobą dla poszczególnych grup państw członkowski;

· przedstawia możliwości działania obywateli państw członkowskich w ramach Unii Europejskiej

33. Rosja i jej ekspansja w XXI w.

· wymienia przyczyny i skutki wojny w Czeczenii;

· wymienia przyczyny i skutki konfliktu w Gruzji;

· wymienia przyczyny wojny w Ukrainie;

· zna i wyjaśnia pojęcie Euromajdan;

· wie, kim są wymienione postacie, oraz przedstawia ich polityczną rolę: Władimir Putin, Wołodymyr Zełenski

· omawia sytuację w Gruzji;

· przedstawia przebieg wojny w Ukrainie;

· wie, kim były / są wymienione postacie, oraz przedstawia ich historyczną rolę: Dżochar Dudajew, Achmat Kadyrow, Ramzan Kadyrow

· przedstawia, w jaki sposób przywódcy Rosji dążą do wzmocnienia władzy;

· przedstawia proces aneksji Krymu;

· przedstawia stosunek państw środkowoeuropejskich do polityki rosyjskiej na Kaukazie i Ukrainie;

· charakteryzuje różne formy prowadzenia wojny przez Rosję;

· zna i wyjaśnia pojęcia; „zielone ludziki”, wojna hybrydowa, szantaż gazowy;

· wie, kim był Borys Jelcyn

· przedstawia możliwości działania opozycji w Rosji;

· wyjaśnia wpływ różnych form prowadzenia wojny przez Rosję na sytuację w Europie;

· wyjaśnia, od czego zależy polityka Rosji wobec Ukrainy;

· przedstawia stosunek państw zachodnioeuropejskich i Stanów Zjednoczonych do polityki rosyjskiej na Kaukazie i Ukrainie;

· zna i wyjaśnia pojęcie kolonia karna;

· wie, kim jest Wiktor Janukowycz

· przedstawia działalność „Memoriału” jako organizacji opozycyjnej w Rosji

34. Polska na początku XXI w.

· wymienia przykładowe sukcesy i porażki poszczególnych rządów na początku XXI w.;

· wymienia główne partie polityczne działające w Polsce na początku XXI w.;

· zna i wyjaśnia pojęcia: Platforma Obywatelska, Prawo i Sprawiedliwość, Zjednoczona Prawica

· wymienia główne założenia poszczególnych rządów w polityce wewnętrznej i zagranicznej;

· wymienia przyczyny zmian rządów na początku XXI w.;

· zna i wyjaśnia pojęcia: postkomunizm, kohabitacja polityczna, dług publiczny;

· wie, kim są wymienione postacie, oraz przedstawia ich polityczną rolę: Kazimierz Marcinkiewicz, Bronisław Komorowski, Andrzej Duda

· charakteryzuje polską scenę polityczną na początku XXI w.;

· wyjaśnia przyczyny zmian rządów na początku XXI w.;

· zna i wyjaśnia pojęcia: Liga Polskich Rodzin, Samoobrona, katastrofa smoleńska;

· wie, kim były / są wymienione postacie, oraz przedstawia ich polityczną rolę: Donald Tusk, Andrzej Lepper

· ocenia, jak afery, do których dochodziło za poszczególnych rządów, wpływały na ich ocenę przez społeczeństwo;

· ocenia realizację założeń poszczególnych rządów w polityce wewnętrznej i zagranicznej

· przedstawia działania wybranego przez siebie rządu z początku XXI w. w polityce wewnętrznej i zagranicznej oraz ocenia je pod kątem rozwoju wewnętrznego Polski i jej racji stanu

35. Polonia i Polacy na świecie

· pokazuje na mapie skupiska Polaków i Polonii po II wojnie światowej;

· wymienia przyczyny emigracji z Polski po II wojnie światowej

· wymienia przykładowe instytucje polskie działające na emigracji;

· przedstawia znaczenie organizacji tworzonych przez Polaków na emigracji dla podtrzymywania polskości i rozwoju kultury polskiej;

· zna i wyjaśnia pojęcia: Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego, Instytut Józefa Piłsudskiego, Maisons-Laffitte, Rozgłośnia Polska Radia Wolna Europa;

· wie, kim były wymienione postacie, oraz przedstawia ich historyczną rolę: Jerzy Giedroyć, Jan Nowak Jeziorański

· wyjaśnia rolę, jaką odgrywały instytucje emigracyjne po II wojnie światowej;

· przedstawia podstawy prawne i możliwości działania polskich władz emigracyjnych;

· zna i wyjaśnia pojęcia: depozytariusz, miesięcznik „Kultura”;

· wie, kim były wymienione postacie, oraz przedstawia ich historyczną rolę: Edward Raczyński, August Zaleski, Ryszard Kaczorowski, Władysław Anders

· charakteryzuje sytuację Polaków w ZSRS i byłych republikach radzieckich;

· wyjaśnia, w jaki sposób rząd polski wspiera Polaków na terenie byłego ZSRS;

· zna i wyjaśnia pojęcie Karta Polaka;

· wie, jest Andżelika Borys

· przedstawia działania organizacji polonijnych funkcjonujących w różnych państwach (np. Kongres Polonii Amerykańskiej w Stanach Zjednoczonych czy Związek Polaków w Niemczech)

36. Zmiany kulturowe w świecie końca XX w. i początku XXI w.

· wymienia zalety i wady polityki wielokulturowości;

· wymienia główne płaszczyzny współczesnych sporów światopoglądowych;

· zna i wyjaśnia pojęcie polityka wielokulturowości

· przedstawia zalety i wady polityki wielokulturowości;

· przedstawia znaczenie dziedzictwa kulturalnego dla współczesnej kultury;

· zna i wyjaśnia pojęcia: segregacja rasowa, dziedzictwo kulturowe

· wyjaśnia założenia polityki wielokulturowości;

· wyjaśnia, jakie znaczenie ma obecnie postawa tolerancji i w czym się ona przejawia;

· zna i wyjaśnia pojęcia: poprawność polityczna, asymilacja, tolerancja, dyskryminacja

· ocenia korzyści i zagrożenia płynące z polityki wielokulturowości;

· porównuje główne argumenty współczesnych sporów światopoglądowych

· wyjaśnia, w jaki sposób zmiany kulturowe końca XX i początku XXI w. znajdują odzwierciedlenie w tekstach kultury z tego okresu

37. Społeczeństwo cyfrowe

· zna definicję społeczeństwa cyfrowego / społeczeństwa informacyjnego;

· wymienia korzyści i zagrożenia wynikające z komunikacji cyfrowej dla jednostki;

· zna i wyjaśnia pojęcia: społeczeństwo cyfrowe, społeczeństwo informacyjne

· wyjaśnia przyczyny rozwoju komunikacji cyfrowej;

· charakteryzuje korzyści i zagrożenia wynikające z komunikacji cyfrowej dla jednostki;

· zna i wyjaśnia pojęcia: siecioholizm, fake newsy

· wyjaśnia wpływ rozwoju usług cyfrowych na gospodarkę, edukację;

· charakteryzuje korzyści i zagrożenia wynikające z komunikacji cyfrowej dla społeczeństwa;

· zna i wyjaśnia pojęcia: wykluczenie cyfrowe, dezinformacja, bańka filtrująca

· wyjaśnia wpływ rozwoju usług cyfrowych na kulturę;

· wyjaśnia, w jaki sposób można nadużywać wolności słowa w Internecie, i przedstawia działania zapobiegające temu zjawisku;

· zna i wyjaśnia pojęcie netykieta

· ocenia, czy we współczesnym świecie można funkcjonować bez korzystania z mediów społecznościowych

38. Media jako czwarta władza

· wymienia typy komunikacji społecznej;

· wymienia środki masowego przekazu;

· zna i wyjaśnia pojęcia: komunikacja społeczna, mass media

· wymienia zasady, na których opiera się komunikacja społeczna;

· wymienia funkcje środków masowego przekazu;

· wymienia prawa mediów

· charakteryzuje zasady, na których opiera się komunikacja społeczna;

· charakteryzuje funkcje środków masowego przekazu;

· wymienia obowiązki mediów

· wyjaśnia, dlaczego środki masowego przekazu określa się jako czwartą władzę;

· wymienia prawa i obowiązki pracowników mediów

· podaje przykłady pełnienia przez media funkcji czwartej władzy na podstawie publicystyki, literatury czy filmu

39. Nasza przyszłość

· wymienia przykładowe działania Polski w polityce zagranicznej;

· wymienia przykładowe działania wojsk polskich w ramach NATO;

· wymienia przyczyny kryzysu demograficznego;

· wymienia zmiany klimatyczne zachodzące na świecie;

· zna i wyjaśnia pojęcia: kryzys demograficzny, ocieplenie klimatu

· przedstawia działania Polski w polityce zagranicznej;

· przedstawia działania wojsk polskich w ramach NATO;

· przedstawia sposoby przezwyciężenia kryzysu demograficznego;

· przedstawia zmiany klimatyczne zachodzące na świecie

· przedstawia dorobek Polski w końcu XX i na początku XXI w.;

· wyjaśnia przyczyny kryzysu demograficznego;

· przedstawia podejmowane przez państwa próby zahamowania zachodzących zmian klimatycznych;

· zna i wyjaśnia pojęcia: geopolityka, protokół z Kioto

· ocenia dorobek Polski w końcu XX i na początku XXI w.;

· charakteryzuje działania podjęte przez Polskę w celu zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego;

· ocenia skuteczność podejmowanych przez państwa prób zahamowania zachodzących zmian klimatycznych

· przedstawia działania zmierzające do rozwiązania problemów przedstawionych w rozdziale (demografia, zmiany klimatyczne) w swoim regionie

[1] Przykładowe wymagania związane z oceną pracy ucznia ze źródłami historycznymi znajdują się na końcu PSO do części 1.